Witold Pyrkosz
 Witold Pyrkosz (2008) | |
| Imię i nazwisko | Witold Bronisław Pyrkosz |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 24 grudnia 1926 |
| Data i miejsce śmierci | 22 kwietnia 2017 |
| Zawód | |
| Współmałżonek | Ewa Bilewska |
| Lata aktywności | 1955–2017 |
| Odznaczenia | |
    | |
Witold Bronisław Pyrkosz (ur. 24 grudnia 1926 w Krasnymstawie[a], zm. 22 kwietnia 2017 w Warszawie) – polski aktor teatralny, filmowy i dubbingowy.
Życiorys
W 1954 ukończył Państwową Wyższą Szkołę Aktorską w Krakowie[1]. Rok później zadebiutował w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach w sztuce Lekkomyślna siostra w reżyserii Tadeusza Kubalskiego, gdzie wcielił się w rolę Janka Topolskiego. W Kielcach zagrał jeszcze w Zbiegach reżyserowanych przez Tadeusza Byrskiego. W tym samym roku zaczął występować na scenie Teatru Ludowego w Krakowie, w którym grał przez następne 9 lat. Przychylnie oceniono jego rolę George’a Miltona w Myszach i ludziach (1959) w reżyserii Jerzego Krasowskiego – recenzent „Życia Warszawy” podkreślał „ogromną naturalność i prostotę gry [...] dyskrecję i delikatność, z jaką snuje marzenia, okazuje swe uczucia dla przyjaciela, czy ból w tragicznej scenie końcowej”[1]. Jego rola Sadybana w przedstawieniu Kondukt została nagrodzona na IV Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych (1963).
Od 1964 przez kolejne 11 lat grał we Wrocławiu, występując w Teatrze Polskim i na scenie Teatrów Dramatycznych. Grał w repertuarze klasycznym, np. za rolę Cześnika Raptusiewicza w Zemście (1969) w reżyserii Jerzego Krasowskiego otrzymał dyplom honorowy na piątym Telewizyjnym Festiwalu Teatrów Dramatycznych we Wrocławiu. Grał w dramatach Witkacego, Becketta i w rolach szekspirowskich. W tym czasie grywał gościnnie w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Współtworzył także popularny kabaret Dreptak, który pięciokrotnie został nagrodzony Iglicą, nagrodą czytelników „Słowa Polskiego”[1].
Do Warszawy przeprowadziłł się w 1975. Występował na deskach większości teatrów warszawskich, m.in. Polskiego, Studio, Rozmaitości, Narodowego, Na Woli, Komedii i Ochoty, gdzie w 2004 miał swoją ostatnią premierę – wcielił się w Mateja w Pułkowniku Ptaku Christo Bojczewa w reżyserii Tomasza Mędrza[1]. W sumie zagrał w ponad 120 inscenizacjach teatralnych, czterdziestu realizacjach Teatru Telewizji oraz 160 spektaklach Teatru Polskiego Radia.
W ciągu swojej kariery zagrał przeszło 120 ról filmowych i telewizyjnych, głównie drugoplanowych i epizodycznych, niemniej jednak – jak wskazała redakcja portalu Onet.pl – „Pyrkosz był aktorem wyrazistym i charakterystycznym, niewątpliwym mistrzem drugiego planu, potrafiącym jedną sceną skraść dla siebie połowę filmu”[1]. Popularność i sympatię widzów przyniosły mu role w serialach: kaprala Franka Wichury w Czterech pancernych i psie (1966–1970), Jędrusia Pyzdry w Janosiku (1973), Józefa Balcerka w Alternatywach 4 (1983) oraz kreacja Duńczyka w filmie Vabank (1981)[1]. Najbardziej znane filmy z nim w obsadzie to: Eroica (1957) Andrzeja Munka, Rękopis znaleziony w Saragossie (1964) Wojciecha Jerzego Hasa czy Sami swoi (1967) Sylwestra Chęcińskiego. Pierwszoplanową rolę zagrał w telewizyjnym filmie Meta (1971) Antoniego Krauzego, opowiadającym o spotkaniu po latach kolegów ze szkolnej ławy[1]. Do końca swojego życia występował w serialu M jak miłość, w którym nieprzerwanie od początku emisji (2000) wcielał się w rolę nestora rodu Lucjana Mostowiaka.
W czasie stanu wojennego wziął udział w bojkocie mediów, poza tym nie angażował się w działalność polityczną w czasach PRL[1]. W latach 1999–2006 był radnym powiatu piaseczyńskiego[2]. Został honorowym obywatelem miasta Pyzdry[3].
Zmarł 22 kwietnia 2017 w Warszawie, w wieku 90 lat[4], wskutek udaru, który nastąpił w wyniku komplikacji po zapaleniu płuc[5]. Wcześniej miał problemy z sercem i krążeniem[6][7]. 28 kwietnia 2017, po mszy pogrzebowej w kościele Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Górze Kalwarii, urna z jego prochami spoczęła na miejscowym cmentarzu[8][9][10].
Życie prywatne
Dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Ewa Bilewska, z którą miał syna Pawła[11]. Od 28 lipca 1964 do śmierci był żonaty z Krystyną, z którą miał dwoje dzieci: syna Witolda i córkę Katarzynę[12][13]. Mieszkał w podwarszawskiej Górze Kalwarii[1].
Teatr
- Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach: 1955
- Teatr Ludowy w Krakowie – Nowej Hucie: 1955–1964
- Teatry Dramatyczne (Teatr Kameralny) we Wrocławiu: 1964–1967 oraz 1969
- Teatry Dramatyczne (Teatr Polski) we Wrocławiu: 1965–1968
- Teatr Polski we Wrocławiu: 1969–1975
- Teatr Polski w Warszawie: 1970, 1974, 1976–1981 oraz 1985
- Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie: 1972 oraz 1974
- Estrada Stołeczna w Warszawie: 1977 oraz 1979
- Teatr Studio w Warszawie: 1982
- Teatr Rozmaitości w Warszawie: 1982–1983
- Teatr Narodowy w Warszawie: 1983–1988
- Teatr Na Woli w Warszawie: 1991, 1994 oraz 1997
- Teatr Ochoty w Warszawie: 1991–1993, 1995–1996, 1999, 2003–2004
- Teatr Komedia w Warszawie: 1999
Filmografia
Filmy fabularneDubbing
- 1950: Kopciuszek jako król
- 1976: Ja, Klaudiusz jako Narcyz
- 1991–1993: Dzielny Agent Kaczor jako Gąsior Gęgacz, dyrektor agencji S.Z.A.
- 1995–2000: Sylwester i Tweety na tropie jako detektyw Nochal/brat babci
- 1995: Rob Roy jako książę Argyll
- 1997: Herkules jako Filoktet
- 1999: Tarzan jako profesor Archimedes Q. Porter – ojciec Jane
- 1999: Toy Story 2 jako Pit
- 2001: But Manitou jako wódz Tęga Pała
- 2001–2003: Legenda Tarzana jako profesor Archimedes Q. Porter
- 2001–2008: Café Myszka jako Fil, król
- 2002: Śnieżne psy jako Ernie
- 2003: Nawiedzony dwór jako Ezra
- 2004: Rogate ranczo jako szeryf Sam
- 2006: Auta jako Złomek
- 2007: Lissi na lodzie jako dziadek
- 2008: Bujdy na resorach jako Złomek
- 2008: Podróże na Burzowej Chmurze
- 2011: Auta 2 jako Złomek
Nagrody
- 1963 – nagroda za rolę Sadybana w przedstawieniu Kondukt Bohdana Drozdowskiego w reżyserii Jerzego Krasowskiego w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie na Festiwal Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu|4. Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu.
- 1967 – Złota Iglica – nagroda czytelników „Słowa Polskiego” we Wrocławiu.
- 1968 – dyplom honorowy za rolę Cześnika w Zemście Aleksandra Fredry w reżyserii Jerzego Krasowskiego w Teatrze Polskim we Wrocławiu na 5. Telewizyjnym Festiwalu Teatrów Dramatycznych we Wrocławiu.
- 1969 – Złota Iglica – nagroda czytelników „Słowa Polskiego” we Wrocławiu.
- 1970 – Srebrna Iglica – nagroda czytelników „Słowa Polskiego” we Wrocławiu.
- 1971 – Dyplom Honorowy Towarzystwa Przyjaciół Wrocławia.
- 1972 – Odznaka Budowniczego Wrocławia.
- 1974 – Srebrna Iglica – nagroda czytelników „Słowa Polskiego” we Wrocławiu.
- 1979 – wyróżnienie za rolę Urzędnika w sztuce Owca Stanisława Stratijewa w reżyserii Jerzego Rakowieckiego z Teatru Polskiego w Warszawie na 19. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych.
- 1979 – Srebrna Iglica – nagroda czytelników „Słowa Polskiego” we Wrocławiu.
- 1985 – nagroda I stopnia Ministra Kultury i Sztuki za wybitne kreacje aktorskie w teatrze, filmie i telewizji.
- 1987 – nagroda przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji za wieloletnią współpracę artystyczną z Telewizją Polską, w tym za rolę w serialu Alternatywy 4 w reżyserii Stanisława Barei.
- 1997 – tytuł Króla Reklamy na 8. Międzynarodowym Festiwalu Filmu Reklamowego i Reklamy „Crakfilm'97” w Krakowie.
- 2002 – Kryształowy Granat – honorowa nagroda specjalna za rolę Kierowcy w filmie Sami Swoi na 6. Festiwalu Filmów Komediowych w Lubomierzu.
- 2005 – Telekamera – nagroda w plebiscycie czytelników Tele Tygodnia w kategorii najlepszy aktor.
- 2005 – Super Wiktor za całokształt twórczości w konkursie Wiktorów – nagród dla największych osobowości telewizyjnych.
- 2007 – Złote Spinki za całokształt twórczości (nagroda przyznana podczas uroczystości Telekamer 2007).
- 2014 – Nagroda Honorowa „Jańcia Wodnika” za całokształt twórczości filmowej oraz Nagroda Specjalna Prezesa Telewizji Polskiej na XXI Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” we Wrześni, za wybitne kreacje charakterystyczne, które w wykonaniu Witolda Pyrkosza, stają się pierwszoplanowymi; za radość i pasję bycia aktorem wszechstronnym: filmowym i telewizyjnym; za ekspresję i dowcip, które sprawiają, że nasze życie łagodnieje i jest pełne piękna oraz uśmiechu.
Odznaczenia
- Złoty Krzyż Zasługi (1974)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1984)
- Odznaka Zasłużony Działacz Kultury (1984)
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2009)[14]
Uwagi
- ↑ Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2005, t. 22, s. 574, ISBN 83-01-13357-0 t. 1-30, ISBN 83-01-13443-7 t. 5. Po jego urodzeniu rodzice przenieśli się do Lwowa i tam został zarejestrowany z datą ur. 1 stycznia 1927. Witold Pyrkosz w jednym z wywiadów poinformował, że przyczyniła się do tego jego babka, która chciała, aby poszedł do wojska o rok później. Za: „Nowa Gazeta Praska”; jako miejsce urodzenia został podany Lwów, ponieważ babka stwierdziła: „We Lwowie brzmi lepiej”. Za: Jolanta Ciosek, Witold zawodowiec „Dziennik Polski” nr 48/26.02, 5 marca 2006 [dostęp 2008-03-13].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i Paweł Piotrowicz, "Aktorstwo to nie misja!". 94. rocznica urodzin Witolda Pyrkosza, kultura.onet.pl.
- ↑ Pogrzeb Witolda Pyrkosza. piaseczno.pl, 26 kwietnia 2017. [dostęp 2017-04-27].
- ↑ Nie żyje Witold Pyrkosz. Znany aktor filmowy i teatralny zmarł w wieku 90 lat. polsatnews.pl, 22 kwietnia 2017. [dostęp 2017-04-27].
- ↑ Nie żyje Witold Pyrkosz. „Głos Wielkopolski”, 2017-04-22. Adam Pawłowski – redaktor naczelny. Poznań: Polska Press. [dostęp 2017-04-22]. (pol.).
- ↑ Sabina Zięba. TYLKO U NAS! Znamy przyczyny śmierci Witolda Pyrkosza! Co dolegało aktorowi?. „Viva!”, 2017-04-23. Katarzyna Przybyszewska-Ortonowska – redaktor naczelna. Warszawa: Edipresse Polska. [dostęp 2018-06-08]. (pol.).
- ↑ Witold Pyrkosz od trzech tygodni przebywał w szpitalu. „Fakt”, 2017-04-24. Robert Feluś – redaktor naczelny. Warszawa: Ringier Axel Springer Polska. [dostęp 2017-04-24]. (pol.).
- ↑ Katolicy wstrząśnięci. Oto co stało się z ciałem Pyrkosza po śmierci. Pikio.pl, 2018-04-22. [dostęp 2018-06-08]. (pol.).
- ↑ Podano datę pogrzebu Witolda Pyrkosza. Onet.pl, 2017-04-25. [dostęp 2018-06-08]. (pol.).
- ↑ Pogrzeb Witolda Pyrkosza. Pożegnali go bliscy i przyjaciele z planu „M jak miłość”. Onet.pl, 2017-04-28. [dostęp 2017-04-28]. (pol.).
- ↑ Eliza Stępień: Pogrzeb Witolda Pyrkosza. Aktor spoczął na cmentarzu w Górze Kalwarii. Polska The Times, 2017-04-28. [dostęp 2017-05-03]. (pol.).
- ↑ Wichura, Pyzdra i Mostowiak w jednym. „Głos Polonii”, 2017-05-03. Krzysztof Pipała. Coquitlam: Voice of Polonia Enterprises Co.. [dostęp 2018-06-08]. (pol.).
- ↑ „M jak miłość”: Teresa Lipowska i Witold Pyrkosz, seniorzy rodu Mostowiaków. Onet.pl, 2014-12-30. [dostęp 2017-04-28]. (pol.).
- ↑ „Życie na gorąco” nr 52, 23 grudnia 2014, s. 35.
- ↑ Gloria Artis dla aktorów. tvp.info, 5 października 2009. [dostęp 2012-12-29].
Linki zewnętrzne
- Witold Pyrkosz w bazie IMDb (ang.)
- Witold Pyrkosz w bazie Filmweb
- Witold Pyrkosz w bazie filmpolski.pl
- Witold Pyrkosz, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-09].
- Witold Pyrkosz w bazie culture.pl
- Witold Pyrkosz na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Witold Pyrkosz, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-28].
Media użyte na tej stronie
Autor: Starscream, Licencja: CC BY-SA 3.0
Witold Pyrkosz podczas Czwartego Zlotu Fanów Serialu "M jak Miłość" w Gdyni 2010.
Autor: Jerzy Stalega (source picture), Polimerek (cropping), Licencja: CC BY-SA 3.0
Portret Witolda Pyrkosza
Polish decoration Zasłużony Działacz Kultury (Meritorious Culture Activist)
Autor:
- Filmreel.png: User:Pegship
- Mplayer.svg: David Vignoni
- Film_Reel.svg: User:Fancypants09 (original by Everaldo Coelho and YellowIcon)
- derivative work: Svgalbertian (talk)
Combination of clapperboard and film reel icons for use in director film stub template.
Autor: Adam Klimowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mural na ulicy Naczelnikowskiej 50 w Warszawie autorstwa Piotra Karszni i Rafała Roskowińskiego. Upamiętnia Witolda Pyrkosza w roli Józefa Balcerka z serialu "Alternatywy". Mural przedstawia Balcerka patrzącego przez wizjer, a w tle białe gołębie, które hodował. Pod obrazem znajduje się napis "Józef Balcerek - Witold Pyrkosz. W hołdzie mieszkańcy Targówka Fabrycznego". Na Targówku Fabrycznym kręcono sceny, przedstawiające poprzednie mieszkanie Balcerka przed przeprowadzką.
Autor: Jerzy Stalęga, Licencja: CC BY-SA 3.0
Witold Pyrkosz i Agnieszka Sitek - spektakl "Eksperyment Adam i Ewa" - Teatr TM