Witold Wartha

Witold Wartha
Ilustracja
Marszałek Józef Piłsudski i płk Witold Wartha podczas Święta Kawalerii w Krakowie z okazji 250 rocznicy Odsieczy Wiedeńskiej (1933)
pułkownik dyplomowany piechoty pułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia

10 listopada 1889
Frysztat

Data i miejsce śmierci

1967
Edynburg

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier,
Orzeł hallerczyków.jpg Błękitna Armia,
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Jednostki

100 Pułk Piechoty Austro-Węgier,
3 Pułk Strzelców imienia ks. Józefa Poniatowskiego,
145 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych,
Sztab Generalny,
Biuro Ścisłej Rady Wojennej,
1 Pułk Strzelców Podhalańskich,
Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych,
Ministerstwo Spraw Wojskowych
3 Brygada Kadrowa Strzelców
Centrum Wyszkolenia Piechoty

Stanowiska

dowódca pułku piechoty,
I oficer sztabu
szef Biura Inspekcji,
szef wydziału,
szef departamentu,
dowódca brygady piechoty,
komendant szkoły

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920-1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych

Witold Antoni Wincenty Artur Wartha[1] (ur. 10 listopada 1889 we Frysztacie, zm. 1967 w Edynburgu) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Witold Wartha urodził się 10 listopada 1889 roku[2] we Frysztacie[3]. Został absolwentem Terezjańskiej Akademii Wojskowej w Wiener Neustadt, był oficerem c. i k. armii i w jej szeregach brał udział w I wojnie światowej (100 pułk piechoty)[3]. Od 1917 był oficerem instruktorem w ramach Armii Polskiej we Francji gen. Józefa Hallera. U kresu wojny w stopniu kapitana od grudnia 1918 był dowódcą 3 pułku strzelców imienia ks. Józefa Poniatowskiego, formowanego w obozie Santa Maria Capua Vetterae niedaleko Neapolu. Do pułku wcielono Polaków, jeńców z c.k. armii. Funkcję dowódcy pełnił do marca, gdy oddział wyjechał z Włoch i udał się koleją do Francji.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i powrocie do ojczyzny wstąpił do Wojska Polskiego. Zweryfikowany w stopniu majora w szeregach 145 pułku piechoty Strzelców Kresowych brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, w tym od końca lipca do 25 października pełnił funkcję dowódcy pułku. Za udział w wojnie otrzymał Order Virtuti Militari[4][5].

3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 221. lokatą w korpusie oficerów piechoty[6]. Jako oficer nadetatowy pełnił funkcję zastępcy szefa Wydziału Piechoty w Departamencie I Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych[7]. 2 listopada 1923 roku został przydzielony do 4 pułku Strzelców Podhalańskich w Cieszynie z jednoczesnym odkomenderowaniem do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza III Kursu Doszkolenia. 15 października 1924 roku, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przydzielony do Biura Ścisłej Rady Wojennej. W 1926 roku został szefem wydziału w Oddziale III Sztabu Generalnego w Warszawie. 31 marca 1927 roku otrzymał przeniesienie do 1 pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu na stanowisko dowódcy pułku[8][9]. 1 stycznia 1928 roku awansował na pułkownika ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 roku i 12. lokatą w korpusie oficerów piechoty[10]. 23 grudnia 1929 roku otrzymał przeniesienie do Inspektoratu Armii w Warszawie na stanowisko I oficera sztabu. Zastąpił na tym stanowisku pułkownika dyplomowanego Stanisława Weckiego[11]. 3 grudnia 1931 roku zastąpił generała brygady Janusza Gąsiorowskiego na stanowisku Szefa Biura Inspekcji - I oficera do zleceń przy Generalnym Inspektorze Sił Zbrojnych w Warszawie[12][13]. 18 maja 1935 pełnił asystę podczas Pogrzebu Józefa Piłsudskiego w Krakowie[14][15][16]. 13 lutego 1935 roku został szefem Departamentu Dowodzenia Ogólnego Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie[17]. Służbę na tym stanowisku pełnił do 10 września 1939 roku[18]. „Brak dowodzenia” wielką jednostką spowodował, że w marcu 1939 roku nie został awansowany[19].

10 września 1939 roku, w czasie kampanii wrześniowej, został mianowany zastępcą dowódcy Grupy „Stryj”. 18 września 1939 roku uzgadniał z władzami węgierskimi warunki przejścia granicy przez oddziały Grupy „Stryj”. 21 września 1939 roku na południe od wsi Klimiec przekroczył granicę polsko-węgierską[20].

W Polskich Siłach Zbrojnych pełnił funkcję zastępcy dowódcy oraz od 17 sierpnia do 20 grudnia 1941 dowódcy 3 Brygady Kadrowej Strzelców. Od 30 grudnia 1942 roku do 27 października 1944 roku sprawował stanowisko komendanta Centrum Wyszkolenia Piechoty w szkockim mieście Dunfermline. Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Zmarł w 1967 roku w Edynburgu.

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

Pułkownik Witold Wartha został wymieniony na tablicy pamiątkowej, umieszczonej w kościele św. Kazimierza w Nowym Sączu w 1988, honorującej dowódców 1 Pułku Strzelców Podhalańskich[24].

Przypisy

  1. ↑ W 1935 dokonano zmiany imienia z Witold na Witold Antoni Wincenty Artur. Stwierdzenia. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 8, s. 56, 1 czerwca 1935. 
  2. ↑ Oficerowie. muzeumwp.pl. [dostęp 2015-03-31].
  3. ↑ a b Zakrzewski 2016 ↓, s. 517.
  4. ↑ Jan Grochot: Zarys historii wojennej 72-go Pułku Piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, s. 46.
  5. ↑ Lista nazwisk osób odznaczonych Orderem Virtuti Militari. stankiewicze.com. [dostęp 2015-04-11].
  6. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 25.
  7. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 16.
  8. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 31 marca 1927 roku, s. 98.
  9. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 101, 161.
  10. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 1 z 2 stycznia 1928 roku, s. 1.
  11. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 381.
  12. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 223.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 17, 419.
  14. ↑ Pogrzeb Józefa Piłsudskiego. audiovis.nac.gov.pl. [dostęp 2015-04-11].
  15. ↑ Uroczystości pogrzebowe Józefa Piłsudskiego w Krakowie. audiovis.nac.gov.pl. [dostęp 2015-04-11].
  16. ↑ Uroczystości pogrzebowe Józefa Piłsudskiego w Krakowie. audiovis.nac.gov.pl. [dostęp 2015-04-11].
  17. ↑ Zarządzenia Ministra Spraw Wojskowych. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 5, s. 30, 21 marca 1935. 
  18. ↑ Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Biblioteka Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego tom 29, Fundacja CDCN, Kraków 2006, ISBN 978-83-7188-899-1, s. 7, 433.
  19. ↑ Pułkownicy piechoty, Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, sygn. 701/1, s. 212. Z informacji zamieszczonych w wykazie wynika, że został on sporządzony w lutym 1939 roku, przed awansami generalskimi.
  20. ↑ Ryszard Dalecki, Armia „Karpaty” w wojnie obronnej 1939 r., Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów 1989, wyd. II, ISBN 83-03-02830-8, s. 167, 169, 366–367, 370.
  21. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 30.
  22. ↑ M.P. z 1929 r. nr 123, poz. 302 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
  23. ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 13, s. 231, 11 listopada 1934. 
  24. ↑ Nowy Sącz – tablica upamiętniająca dowódców 1 pułku Strzelców Podhalańskich. miejscapamiecinarodowej.pl. [dostęp 2015-04-02].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

PL Epolet plk.svg
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
GenInspWP.jpg
Autor: Gruzin, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka Generalnego Inspektoratu WP
Orzeł hallerczyków.jpg
Odznaka pamiątkowa Armii gen. Józefa Hallera
Józef Piłsudski and Witold Wartha in Kraków (1933).JPG
Święto Kawalerii w Krakowie z okazji 250 rocznicy Odsieczy Wiedeńskiej. Marszałek Józef Piłsudski i płk Witold Wartha.