Witold Wartha

Witold Wartha
Ilustracja
Marszałek Józef Piłsudski i płk Witold Wartha podczas Święta Kawalerii w Krakowie z okazji 250 rocznicy Odsieczy Wiedeńskiej (1933)
pułkownik dyplomowany piechoty pułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia

10 listopada 1889
Frysztat

Data i miejsce śmierci

1967
Edynburg

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier,
Orzeł hallerczyków.jpg Błękitna Armia,
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Jednostki

100 Pułk Piechoty Austro-Węgier,
3 Pułk Strzelców imienia ks. Józefa Poniatowskiego,
145 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych,
Sztab Generalny,
Biuro Ścisłej Rady Wojennej,
1 Pułk Strzelców Podhalańskich,
Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych,
Ministerstwo Spraw Wojskowych
3 Brygada Kadrowa Strzelców
Centrum Wyszkolenia Piechoty

Stanowiska

dowódca pułku piechoty,
I oficer sztabu
szef Biura Inspekcji,
szef wydziału,
szef departamentu,
dowódca brygady piechoty,
komendant szkoły

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920-1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych

Witold Antoni Wincenty Artur Wartha[1] (ur. 10 listopada 1889 we Frysztacie, zm. 1967 w Edynburgu) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Witold Wartha urodził się 10 listopada 1889 roku[2] we Frysztacie[3]. Został absolwentem Terezjańskiej Akademii Wojskowej w Wiener Neustadt, był oficerem c. i k. armii i w jej szeregach brał udział w I wojnie światowej (100 pułk piechoty)[3]. Od 1917 był oficerem instruktorem w ramach Armii Polskiej we Francji gen. Józefa Hallera. U kresu wojny w stopniu kapitana od grudnia 1918 był dowódcą 3 pułku strzelców imienia ks. Józefa Poniatowskiego, formowanego w obozie Santa Maria Capua Vetterae niedaleko Neapolu. Do pułku wcielono Polaków, jeńców z c.k. armii. Funkcję dowódcy pełnił do marca, gdy oddział wyjechał z Włoch i udał się koleją do Francji.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i powrocie do ojczyzny wstąpił do Wojska Polskiego. Zweryfikowany w stopniu majora w szeregach 145 pułku piechoty Strzelców Kresowych brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, w tym od końca lipca do 25 października pełnił funkcję dowódcy pułku. Za udział w wojnie otrzymał Order Virtuti Militari[4][5].

3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 221. lokatą w korpusie oficerów piechoty[6]. Jako oficer nadetatowy pełnił funkcję zastępcy szefa Wydziału Piechoty w Departamencie I Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych[7]. 2 listopada 1923 roku został przydzielony do 4 pułku Strzelców Podhalańskich w Cieszynie z jednoczesnym odkomenderowaniem do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza III Kursu Doszkolenia. 15 października 1924 roku, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przydzielony do Biura Ścisłej Rady Wojennej. W 1926 roku został szefem wydziału w Oddziale III Sztabu Generalnego w Warszawie. 31 marca 1927 roku otrzymał przeniesienie do 1 pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu na stanowisko dowódcy pułku[8][9]. 1 stycznia 1928 roku awansował na pułkownika ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 roku i 12. lokatą w korpusie oficerów piechoty[10]. 23 grudnia 1929 roku otrzymał przeniesienie do Inspektoratu Armii w Warszawie na stanowisko I oficera sztabu. Zastąpił na tym stanowisku pułkownika dyplomowanego Stanisława Weckiego[11]. 3 grudnia 1931 roku zastąpił generała brygady Janusza Gąsiorowskiego na stanowisku Szefa Biura Inspekcji - I oficera do zleceń przy Generalnym Inspektorze Sił Zbrojnych w Warszawie[12][13]. 18 maja 1935 pełnił asystę podczas Pogrzebu Józefa Piłsudskiego w Krakowie[14][15][16]. 13 lutego 1935 roku został szefem Departamentu Dowodzenia Ogólnego Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie[17]. Służbę na tym stanowisku pełnił do 10 września 1939 roku[18]. „Brak dowodzenia” wielką jednostką spowodował, że w marcu 1939 roku nie został awansowany[19].

10 września 1939 roku, w czasie kampanii wrześniowej, został mianowany zastępcą dowódcy Grupy „Stryj”. 18 września 1939 roku uzgadniał z władzami węgierskimi warunki przejścia granicy przez oddziały Grupy „Stryj”. 21 września 1939 roku na południe od wsi Klimiec przekroczył granicę polsko-węgierską[20].

W Polskich Siłach Zbrojnych pełnił funkcję zastępcy dowódcy oraz od 17 sierpnia do 20 grudnia 1941 dowódcy 3 Brygady Kadrowej Strzelców. Od 30 grudnia 1942 roku do 27 października 1944 roku sprawował stanowisko komendanta Centrum Wyszkolenia Piechoty w szkockim mieście Dunfermline. Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Zmarł w 1967 roku w Edynburgu.

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

Pułkownik Witold Wartha został wymieniony na tablicy pamiątkowej, umieszczonej w kościele św. Kazimierza w Nowym Sączu w 1988, honorującej dowódców 1 Pułku Strzelców Podhalańskich[24].

Przypisy

  1. W 1935 dokonano zmiany imienia z Witold na Witold Antoni Wincenty Artur. Stwierdzenia. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 8, s. 56, 1 czerwca 1935. 
  2. Oficerowie. muzeumwp.pl. [dostęp 2015-03-31].
  3. a b Zakrzewski 2016 ↓, s. 517.
  4. Jan Grochot: Zarys historii wojennej 72-go Pułku Piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, s. 46.
  5. Lista nazwisk osób odznaczonych Orderem Virtuti Militari. stankiewicze.com. [dostęp 2015-04-11].
  6. Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 25.
  7. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 16.
  8. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 31 marca 1927 roku, s. 98.
  9. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 101, 161.
  10. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 1 z 2 stycznia 1928 roku, s. 1.
  11. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 381.
  12. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 223.
  13. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 17, 419.
  14. Pogrzeb Józefa Piłsudskiego. audiovis.nac.gov.pl. [dostęp 2015-04-11].
  15. Uroczystości pogrzebowe Józefa Piłsudskiego w Krakowie. audiovis.nac.gov.pl. [dostęp 2015-04-11].
  16. Uroczystości pogrzebowe Józefa Piłsudskiego w Krakowie. audiovis.nac.gov.pl. [dostęp 2015-04-11].
  17. Zarządzenia Ministra Spraw Wojskowych. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 5, s. 30, 21 marca 1935. 
  18. Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Biblioteka Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego tom 29, Fundacja CDCN, Kraków 2006, ISBN 978-83-7188-899-1, s. 7, 433.
  19. Pułkownicy piechoty, Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, sygn. 701/1, s. 212. Z informacji zamieszczonych w wykazie wynika, że został on sporządzony w lutym 1939 roku, przed awansami generalskimi.
  20. Ryszard Dalecki, Armia „Karpaty” w wojnie obronnej 1939 r., Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów 1989, wyd. II, ISBN 83-03-02830-8, s. 167, 169, 366–367, 370.
  21. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 30.
  22. M.P. z 1929 r. nr 123, poz. 302 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
  23. Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 13, s. 231, 11 listopada 1934. 
  24. Nowy Sącz – tablica upamiętniająca dowódców 1 pułku Strzelców Podhalańskich. miejscapamiecinarodowej.pl. [dostęp 2015-04-02].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

PL Epolet plk.svg
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Orzeł hallerczyków.jpg
Odznaka pamiątkowa Armii gen. Józefa Hallera
GenInspWP.jpg
Autor: Gruzin, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka Generalnego Inspektoratu WP
Józef Piłsudski and Witold Wartha in Kraków (1933).JPG
Święto Kawalerii w Krakowie z okazji 250 rocznicy Odsieczy Wiedeńskiej. Marszałek Józef Piłsudski i płk Witold Wartha.