Witold Zawadowski

Witold Eugeniusz Zawadowski
pułkownik lekarz pułkownik lekarz
Data i miejsce urodzenia

23 lutego 1888
Skobełka (rejon horochowski, obwód wołyński)

Data i miejsce śmierci

12 sierpnia 1980
Warszawa

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Jednostki

Szpital Szkolny CWSan.

Stanowiska

kierownik naukowy oddziału radiologicznego

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa
powstanie warszawskie

Późniejsza praca

nauczyciel akademicki, naukowiec (radiologia)

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920-1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi II stopnia Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Srebrny za Długoletnią Służbę Medal Brązowy za Długoletnią Służbę
© Nevit Dilmen, CC BY-SA 3.0

Witold Eugeniusz Zawadowski (ur. 23 lutego 1888 w Skobełce, zm. 12 sierpnia 1980 w Warszawie) – polski lekarzradiolog uznawany za pioniera radiologii w Polsce[a], pułkownik lekarz Wojska Polskiego, profesor Uniwersytetu WarszawskiegoAkademii Medycznej w Warszawie, członek PAU i PAN, autor licznych prac naukowych, dotyczących np. zapalenia płuc, radiologicznego obrazowania pierwotnego nowotworu płuc, zestawionego z obrazowaniem anatomopatologicznym i in.[1][2]

Życiorys

Okres 1888–1913

Urodził się w zubożałej rodzinie ziemiańskiej. Jego ojcem był Teodor Zawadowski (dzierżawca majątków) a matką Tekla z Butkiewiczów[3]. Miał młodszego brata Jana, później znanego malarza.

Ukończył w 1907 roku gimnazjum we Lwowie. Dyplom lekarski otrzymał w 1913 roku na wydziale lekarskim Uniwersytetu Lwowskiego. Przed I wojną światową był członkiem Związku Walki Czynnej.

I wojna światowa i wojna polsko-bolszewicka

W latach 1914–1918 służył w wojsku austriackim, od 1918 roku w Wojsku Polskim. Jako lekarz batalionowy Sanockiego Pułku Piechoty uczestniczył w kampanii zimowej w Karpatach. W 1917 roku został ordynatorem oddziału wewnętrznego i dermatologicznego szpitala wojskowego w Przemyślu i Jarosławiu. Radiologią zainteresował się czasie krótkiej praktyki w wiedeńskiej klinice radiologicznej profesora Guido Holzknechta (zrezygnował z zamiaru poświęcenia się dermatologii)[1].

W roku 1918 dowodził jednostkami zabezpieczenia medycznego Dywizji Piechoty, dowodzonej przez gen. Władysława Sikorskiego[1]. 6 sierpnia 1920 roku został zatwierdzony w stopniu majora z dniem 1 kwietnia 1920 roku, w korpusie lekarskim, w grupie lekarzy z byłej cesarskiej i królewskiej Armii. W czasie wojny z bolszewikami, pełnił służbę w Naczelnym Dowództwie WP na stanowisku kierownika Sekcji I Personalnej Szefostwa Sanitarnego. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku. Pełnił służbę w 1 Batalionie Sanitarnym w Warszawie.

Dwudziestolecie międzywojenne

3 listopada 1922 roku został przydzielony do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze hospitanta Kursu doszkolenia 1922–1923. W grudniu 1923 roku, po ukończeniu kursu, został przydzielony do Oddziału IV Sztabu Generalnego[4]. Z dniem 1 grudnia 1924 roku został przeniesiony do 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej w Warszawie z równoczesnym odkomenderowaniem na roczny kurs doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej w Paryżu (École supérieure de guerre(fr.))[3][5]. W tym samym czasie studiował na Wydziale Radiologii Uniwersytetu Paryskiego, praktykując w paryskich szpitalach pod kierunkiem Louisa Delherma, André Barretta i Josepha Belota[1]. Uzyskał tytuł specjalisty radiologa[6]. W latach 1925–1938 odwiedzał szpitale w Londynie i Bristolu, Hamburgu, Sztokholmie, Berlinie, Strasburgu i Zurychu. Po powrocie popularyzował w Polsce nowoczesne osiągnięcia radiologii światowej[1].

Od roku 1925 kierował Zakładem Rentgenologii Szpitala Ujazdowskiego, który był wówczas uważany za najnowocześniejszy w Warszawie. Prowadził badania naukowe oraz zajęcia dla studentów (wykłady, ćwiczenia oraz szkolenia przed- i podyplomowe). W 1928 roku zainicjował prowadzenie dla wszystkich polskich lekarzy dwumiesięcznych kursów z zakresu radiodiagnostyki[6][2]. Uzyskał habilitację w roku 1930. W 1931 roku opublikował pracę pt. "O cieniach towarzyszących przyżebrowych", która znalazła trwałe miejsce w literaturze specjalności (podważył założenia obowiązującej teorii H. Asmanna(niem.))[6]. Do 1939 roku pełnił służbę w Centrum Wyszkolenia Sanitarnego w Warszawie na stanowisku kierownika naukowego Oddziału Radiologicznego Szpitala Szkolnego[7][8]. Jednocześnie pełnił funkcję wiceprezesa Polskiego Lekarskiego Towarzystwa Radiologicznego i kierował prywatnym Zakładem Rentgenologicznym dla diagnostyki i terapii przy ulicy Poznańskiej 17 w Warszawie.

18 lutego 1930 roku został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 roku i 6. lokatą w korpusie oficerów sanitarnych, w grupie lekarzy[9]. Awansowany na pułkownika ze starszeństwem z dniem 19 marca 1938 roku i 2 lokatą w korpusie oficerów służby zdrowia, w grupie lekarzy[10].

II wojna światowa

W czasie okupacji dr ppłk Witold Zawadowski – kierownik Oddziału Radiologicznego w Szpitalu Ujazdowskim – uczył radiologii na tajnych kompletach medycznych. Po wybuchu powstania warszawskiego prowadził przy ul. Poznańskiej 17 Zakład Rentgenologiczny, który obsługiwał wszystkie okoliczne szpitale. Był czynny całą dobę dzięki uruchomieniu przez żołnierzy zgrupowania "Zaremba-Piorun" prowizorycznej elektrowni w Zakładach Jajczarsko-Mleczarskich przy ul. Hożej 51[11][12][b]. Po kapitulacji powstania warszawskiego pracował w szpitalach polowych w Milanówku, Podkowie Leśnej i Pruszkowie[1].

Okres powojenny

Po powrocie do zburzonej Warszawy utworzył prowizoryczny oddział radiologiczny na Pradze (ul. Boremloweska 6/12), który stał się zaczątkiem Katedry Radiologii Lekarskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1946 roku był profesorem tego uniwersytetu. W maju 1945 roku został kierownikiem Oddziału Radiologicznego Szpitala Dzieciątka Jezus, a wkrótce również konsultantem-radiologiem w Szpitalu Przemienienia Pańskiego i Szpitalu Wolskim. Od 1950 roku był profesorem Akademii Medycznej w Warszawie. W 1948 roku został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności (PAU), a w 1952 roku członkiem PAN. Był konsultantem krajowym w zakresie rentgenologii, redaktorem „Polskiego Przeglądu Radiologicznego” (od 1955 roku „Polski Przegląd Radiologii i Medycyny Nuklearnej”)[2].

Był wychowawcą wielu przyszłych radiologów i autorem licznych publikacji naukowych, dotyczących przede wszystkim rentgenodiagnostyki narządów klatki piersiowej[13].

W 1975 roku tytuł Doktor honoris causa nadała mu Akademia Medyczna w Warszawie, a w roku 1976 Wojskowa Akademia Medyczna im. gen. dyw. Bolesława Szareckiego w Łodzi.

Zmarł w Warszawie 12 sierpnia 1980 roku. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 139-4-4,5)[14].

Ordery i odznaczenia

Życie prywatne

Od 1920 roku żonaty z Marią Antoniną z Jastrzębiec-Popławskich, z którą miał sześciu synów. Najstarszy, Andrzej (1922–1943) ps. „Gruby”, „Andrzej Gruby”, zginął pod Wolą Pękoszewską w czasie starcia z niemiecką żandarmerią. W czasie okupacji lub powstania (1944) zginęli również Roman (1922–1944), Witold (1923–1941) (rozjechany przez samochód policyjny) i Janusz (1926–1944). Najmłodsi synowie Marii Antoniny i Witolda Zawadowskich, Jerzy Tytus (ur. 1928) i Wacław ps. „Gacek” (ur. 1931), harcerze Szarych Szeregów, ze względu na młody wiek nie brali udziału w walkach[11].

Uwagi

  1. Zdjęcie ręki A. von Köllikera, wykonane przez Röntgena 23 stycznia 1896
    Pierwszym polskim lekarzem, który zastosował w Polsce rentgenografię do diagnostyki chirurgicznej był Alfred Obaliński. Wykorzystał on zdjęcie rentgenowskie łokcia pacjenta po przebytym urazie, wykonane przez prof. Karola Olszewskiego (Zakład Chemiczny UJ) 7 lutego 1896 roku (miesiąc po ukazaniu się informacji o odkryciu promieniowania X przez Wilhelma Röntgena)[19].

    Zobacz też: Promieniowanie rentgenowskie – historia zastosowań w medycynie światowej i w Polsce

  2. W Powstańczym Biogramie dr Amelii Koryckiej, sanitariuszki pracującej w szpitalu na Poznańskiej 11 (po wojnie lekarki w Klinice Pediatrycznej Szpitala PAM w Szczecinie), znajduje się m.in informacja, że w biurach PZU:
    "... został rozwinięty normalny szpital, który był może jednym z lepszych szpitali w Śródmieściu przez cały okres Powstania z kilku powodów. Po pierwsze dlatego, że miał wspaniałą obsadę chirurgiczną, po drugie dlatego, że w pobliżu mieścił się zakład docenta Zawadowskiego, który był radiologiem. Nie zdążył ze swojego zakładu dostać się na Żoliborz, gdzie mieszkał, i udostępnił szpitalowi swoją aparaturę i swoją osobę"[20].

Przypisy

  1. a b c d e f dr n. med. Ewa Skrzypek: Witold Zawadowski. [w:] Poczet Doktorów Honoris Causa [on-line]. Rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa, 2016. s. 73-81. [dostęp 2022-11-17].
  2. a b c Ryszard Witold Gryglewski: Zawadowski Witold. [w:] Giganci Nauki > Biogramy [on-line]. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2022-11-13].
  3. a b c d e f g h Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 359. [dostęp 2021-12-06].
  4. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 81 z 29 grudnia 1923 roku, s. 753.
  5. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 14 stycznia 1925 roku, s. 14.
  6. a b c Katarzyna Czechowicz: Rocznica urodzin twórcy polskiej szkoły radiologii. [w:] Nauka w Polsce [on-line]. PAP, 22.02.2008. [dostęp 2022-11-17].
  7. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 323, 826.
  8. Wojtkowiak 1973 ↓, s. 333.
  9. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 5 z 20 lutego 1930 r., s. 66.
  10. Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939 roku, Biblioteka Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego tom 29, Fundacja CDCN, Kraków 2006, ISBN 978-83-7188-899-1, s. 367, 492.
  11. a b Witold Eugeniusz Zawadowski. [w:] Powstańcze biogramy [on-line]. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2022-11-08].
  12. Zakład rentgenowski przy ul. Poznańskiej 17. [w:] Służba sanitarna w Powstaniu Warszawskim. Śródmieście Południowe [on-line]. Stowarzyszenia Pamięci Powstania Warszawskiego 1944, sppw1944. [dostęp 2022-11-08].
  13. >Most widely held works by Witold Zawadowski. [w:] WorldCat [on-line]. (Online Computer Library Center, Inc.. [dostęp 2022-11-16].
  14. Cmentarz Stare Powązki: WITOLD ZAWADOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2018-03-03].
  15. M.P. z 1951 r. nr 75, poz. 1024 „za wybitną działalność naukową w dziedzinie medycyny”.
  16. M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi w służbie wojskowej”.
  17. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2103 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 43, s. 1750)
  18. M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu administracji i wiedzy lekarskiej w wojsku”.
  19. Andrzej Urbanik, Ewa Wyka, Monika Urbanik, Początki radiologii w Polsce w świetle dokumentów i eksponatów znajdujących się w zbiorach Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Opuscula Musealia”, 24, 2016, s. 173–186, DOI10.4467/20843852.OM.16.015.7448 [dostęp 2021-02-04].
  20. Amelia Korycka „Mela”). [w:] Archiwum historii mówionej [on-line]. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2022-11-11].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

PL Epolet plk.svg
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
POL Medal Za Długoletnią Służbę Brązowy BAR.svg
Baretka: Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
X-ray by Wilhelm Röntgen of Albert von Kölliker's hand - 18960123-02.jpg
An early X-ray picture (radiograph) taken at a public lecture by Wilhelm Röntgen (1845–1923) of Albert von Kölliker's left hand. See Axel Haase; Gottfried Landwehr; Eberhard Umbach (eds.) (1997) Röntgen Centennial: X-rays in Natural and Life Sciences, Singapur: World Scientific, ss. 7–8 ISBN: 981-02-3085-0.
Witold zawadowski popiersie.jpg
Autor: Panek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus w Warszawie, klinika radiologii
POL Krzyż Walecznych (1920) 2r BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1920) nadany dwukrotnie.
Medical X-Ray imaging BRL03 nevit.jpg
© Nevit Dilmen, CC BY-SA 3.0
Medical X-rays.