Witold Zechenter

Witold Zechenter
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

29 grudnia 1904
Kraków

Data i miejsce śmierci

28 kwietnia 1978
Kraków

Narodowość

polska

Język

polski

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Paryski

Dziedzina sztuki

literatura

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej

Witold Zechenter (ur. 29 grudnia 1904 w Krakowie, zm. 28 kwietnia 1978 tamże) – polski poeta, prozaik, publicysta, autor książek dla dzieci oraz tekstów piosenek, tłumacz, twórca radiowych felietonów i słuchowisk – znany był przede wszystkim jako fraszkopisarz i parodysta, chociaż sam uważał się głównie za liryka.

Życiorys

Był synem Edmunda Zechentera, znanego krakowskiego dziennikarza i nowelisty, współzałożyciela pierwszego (jeszcze przed I wojną światową) na ziemiach polskich Syndykatu Dziennikarzy, i Heleny z Klemensiewiczów (1869–1913). Po śmierci matki wychowywała go jej siostra, Teresa Klemensiewicz (1862–1936), publicystka i autorka opowiadań. Wyrastał więc w atmosferze literackiej, wśród ludzi tworzących kulturę ówczesnego Krakowa, do których należeli: Tadeusz Boy-Żeleński, Witold Noskowski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Stanisław Mróz i wielu innych.

Ukończył III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie. Studiował na wydziale filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był członkiem koła literackiego „Helion”, a później „Litart”, biorąc aktywny udział w spotkaniach literackich, jako ich organizator i uczestnik.

W połowie 1927 wyjechał na dalsze studia do Paryża. Studiował literaturoznawstwo porównawcze na Sorbonie, utrzymując się z tłumaczeń (m.in. powieści Edgara Wallace’a, Maurice’a Leblanca, Thei von Harbou, Kiplinga) oraz korespondencji wysyłanych do „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”. Po powrocie do Krakowa w 1932 pracował aż do wybuchu wojny w „IKC”.

Podczas okupacji był dwukrotnie aresztowany. Prowadził księgarnię „Czytelnik” przy ulicy Łobzowskiej 6 (do jego współpracowników należeli m.in. Kornel Filipowicz, Ignacy Fik i Stanisław Czarniecki, późniejszy geolog).

Po wojnie był w grupie założycieli pierwszego krakowskiego pisma – „Dziennika Polskiego”. Był też pomysłodawcą i redaktorem pierwszej popołudniówki, ukazującej się przez wiele lat – „Echa Krakowa”. Po wojennej przerwie brał udział w uruchomieniu krakowskiej rozgłośni Polskiego Radia. Pełnił też obowiązki naczelnika Wydziału Kultury Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie.

W 1953 podpisał tzw. apel krakowski z poparciem stalinowskich władz PRL po aresztowaniu pod sfabrykowanymi zarzutami duchownych katolickich i skazaniu na karę śmierci: Edwarda Chachlicę, Michała Kowalika i księdza Józefa Lelitę.

Wydawał swoje wiersze liryczne, satyry, fraszki i parodie literackie. Był autorem wielu książek dla dzieci (kilkadziesiąt tytułów) i młodzieży. Pracował jako kierownik literacki Teatru Młodego Widza w Krakowie oraz Teatru Polskiego w Bielsku-Białej, z którym z końcem lat czterdziestych wyjeżdżał do ówczesnej Czechosłowacji (w teatrze tym grywał ponad dziewięćdziesięcioletni Ludwik Solski). Był też kierownikiem artystycznym krakowskiej Estrady (1961–1963). Przez długie lata był recenzentem teatralnym, a do końca życia felietonistą w krakowskim radio.

Jego książka wspomnieniowa, zatytułowana Upływa szybko życie (I wyd. 1971, II wyd. 1975) jest żywą kroniką czasów sprzed pierwszej wojny, okresu dwudziestolecia międzywojennego, okupacyjnych pięciu lat i odradzania się Krakowa po wojnie.

Należał do związków twórczych, jeszcze jako uczeń klasy maturalnej w 1924 został przyjęty do Syndykatu Dziennikarzy Krakowskich, w 1926 do Związku Zawodowego Literatów Polskich (późniejsze SDP i ZLP). Był też członkiem polskiego oddziału PEN-clubu (od 1927).

W 1975 otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa, w 1978 nagrodę jubileuszową Ministra Kultury i Sztuki.

Od 1934 był żonaty z Beatą de Myszka Chołoniewską (1906–1994), z którą miał córkę Elżbietę.

Zmarł 28 kwietnia 1978 w Krakowie, gdzie został pochowany na Cmentarzu Rakowickim (kwatera IA-płd-1)[1].

Ordery i odznaczenia

Wybrane publikacje książkowe

  • Ręka na sterze – poezje, F. Hoesick, Warszawa 1929
  • Niebieskie i złote – poezje, Biblioteka „Dwutygodnika Literackiego”, Poznań 1932
  • Linia prosta – poezje, Biblioteka „Dwutygodnika Literackiego”, Poznań 1932
  • Srebrny ekran wzywa – opowieść, Pallas, Kraków 1936
  • Inne chwile – poezje, F. Hoesick, Warszawa 1939
  • Guzy dla muzy – fraszki, satyry, parodie, Książnica Atlas, Warszawa, 1939
  • Bajdy krasnoludkowe – opowieść dla dzieci, S. A. Krzyżanowski, Kraków 1942
  • Strzępy okupacji (1939-1945) – poezje, S. A. Krzyżanowski, Kraków 1945
  • Wilk z partyzantki – opowieść, L. J. Jaroszewski, Kraków 1946
  • W babskim domku – powieść dla młodzieży, L. J. Jaroszewski, Kraków 1946
  • Bajki o matce – opowiadania dla dzieci, L. J. Jaroszewski, Kraków 1947
  • Opowieści ptaszęce – opowiadania dla dzieci, Biblos, Kraków 1947, Liga Ochrony Przyrody, Warszawa 1957
  • W krakowskiej legendzie – opowieść dla młodzieży, Biblos, Kraków 1947
  • W mojej razurze – satyry, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1954
  • Kraków Główny – proszę wysiadać – przewodnik, Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, Warszawa 1957
  • Parodie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1957, 1960
  • Avaxara – powieść, Iskry, Warszawa 1958; kryminał
  • Fraszki, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1962
  • Z pegazem pod gazem – satyry, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1965
  • Wiersze wybrane, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1967
  • Trzecie parodie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1969
  • Drobiażdżki z przejażdżki – satyry, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1970
  • Upływa szybko życie – wspomnienia, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1971, 1975 (wyd. popr. i uzup.)
  • Grymasy z komentarzem – satyry, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1973
  • Gabinet uśmiechów – parodie, Iskry, Warszawa 1975
  • Godzina zmierzchu – poezje, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976
  • Nasze sny rzucają długie cienie – poezje, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978
  • Gra w otwarte żarty • Fraszki, satyry, humoreski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1981
  • Rozmowa z sobą (układ wierszy i wspomnienie o ojcu Elżbieta Zechenter-Spławińska), Księgarnia Akademicka, Kraków 2003

Przypisy

  1. Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych, zck-krakow.pl [dostęp 2021-12-06].
  2. M.P. z 1933 r. nr 103, poz. 1410 - Uchwała Rady Państwa z dnia 28 lutego 1955 r. nr 0/350 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

Bibliografia

  • Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 361. [dostęp 2021-12-06].
  • Elżbieta Zechenter-Spławińska, Malinowy tort • Witold Zechenter po latach, Kraków 2007.
  • Katarzyna Zechenter, Evolving Narratives in Post-War Polish Literature: The Case of Nowa Huta (1950–2005), „The Slavonic and East European Review”, 4(2007), s. 658–683.

Media użyte na tej stronie

Witold Zechenter (1904-1978).jpg
Autor: Brak, Licencja: CC0
Witold Zechenter - poeta, prozaik, publicysta, tłumacz