Witowice (województwo świętokrzyskie)

Witowice

wieś
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	staszowski
Gmina	Bogoria
Liczba ludności (2021)	326[1]
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	28-210[2]
Tablice rejestracyjne	TSZ
SIMC	0788643[3]
Położenie na mapie gminy Bogoria Witowice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Witowice
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Witowice
Położenie na mapie powiatu staszowskiego Witowice
50°38′57″N 21°21′17″E/50,649167 21,354722

Witowice – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Bogoria^[4][3].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnobrzeskiego.

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Wawrzyńca w Olbierzowicach.

Części wsi

Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne

W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Witowic zawarty w tabeli 1.

Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych^[5]

Nazwa wsi – miasta	Nazwy części wsi – miasta	Nazwy obiektów fizjograficznych – charakter obiektu
I. Gromada JURKOWICE
Witowice	Dwór Józefów Witowicki Kapia Góra Rudy Zakręty	Dworskie — pole Dwór — pole Grabówki — pole Kapia Góra — pole, wzniesienie Las Ułanowski — pole, krzaki Pastwiska — pole Pod Lasem — pole Rudy — pole Sadowieksze — pole Zakręty — lasek, wąwóz, pastwi- sko, nieużytki, pole

Historia

W drugiej połowie XVI wieku wieś Witowice należała do braci polskich (nazywanych arianami)^[6].

W 1578 roku wieś składała się z wielu części, podatki z wsi płacili właściciele^[7]:

• Krzysztof Krzesimowski za 2 osadników, 1/2 łana, 1 zagrodnika z rolą i jednego ubogiego;
• Stanisław Krzesimowski za 1 osadnika, 1/4 łana, 1 ubogiego;
• Andrzej Krzesimowski syn Andrzeja za 1/4 łana który sam uprawiał;
• Andrzej Krzesimowski syn Jerzego za 1 osadnika, 1/4 łana i 2 zagrodników z rolą;
• Mikołaj Krzesimowski za 2 osadników i 1/3 łana;
• Elżbieta Krzesimowska – brak podanego majątku;
• Chrzanowska za 1 osadnika i 1/2 łana;
• Jakub Żbikowski za 1 osadnika i 1/4 łana.

W 1629 podatki z wsi płacili: Jan Deszyński, spadkobiercy Stanisława Krzesimowskiego, Wojciech Dzik, Walenty Krzesimowski za 0,25 łana – 1 złoty polski, Mikołaj Złocki, Wojciech Lipnicki^[8].

Dwór w Witowicach został spalony w czasie wojny północnej (1700 - 1721). Z pożaru ocalał jedynie hebanowy krucyfiks znajdujący się obecnie w [Kościół św. Wawrzyńca w Olbierzowicach|kościele Św. Wawrzyńca w Olbierzowicach]. Zachowała się informacja o tym wydarzeniu:

"Gdy ostatni raz Szwedzi znajdowali się w Polszcze i onesz grasując palili wsi dwory, spalili też i dwór Witowski, która wieś jest teraz dziedziczna W.I.M. Pana Stanisława Moszyńskiego, Pisarza, Podstolego Sandomierskiego. Ten krucyfix, wisząc na ścianie drewnianej w szpiklerzu lub był jako jest z drzewa rznięty, przy spaleniu całego szpichlerza nienaruszony został. Przeniesiony potym do kościoła tego, długo wisiał na tęczy, aż dopiero przy pobożności I. Pana Stanisława Złotnickiego, który widział w ludziach wiele łask, doznających przy tym obrazie, w ołtarz jego sumptem wystawiony jest".^[9]

W 1751 roku mały chłopczyk, Sebastian Kurpiel, został rozszarpany przez wilki^[10].

W 1827 roku wieś z folwarkiem liczyła 24 domy i 105 mieszkańców^[7]. W 1863 roku jako właściciel wsi wymieniany jest lekarz Dowgiałło ze Staszowa, który zginął w walkach powstańców z armią rosyjską pod Jurkowicami^[11].

Pod koniec XIX wieku, według „Słownika geograficznego Królestwa Polskiego”, wieś i folwark Witowice należały do powiatu sandomierskiego, gminy Górki i parafii Olbierzowice. Znajdowały się w odległości 26 wiorst od Sandomierza. W 1886 roku dobra witowickie, w skład których wchodził folwark Witowice i Józefów, liczyły 584 morgi. Folwark Witowice obejmował 257 mórg gruntów ornych i ogrodów, 10 mórg łąk, 44 morgi pastwisk oraz 5 mórg nieużytków. Składał się z dworu i 12 drewnianych budynków. Witowiccy chłopi (22 osadników) posiadali wówczas 155 mórg^[7].

W 1893 roku wieś z folwarkiem liczyła 219 mieszkańców i 24 domy. Dwór obejmował 406 mórg gruntu, a chłopi posiadali 154 morgi^[7]. W 1929 roku połowa gruntów ornych należała do miejscowego folwarku, a druga połowa była rozparcelowana między miejscowych chłopów^[12].

Przed rokiem 1929 we wsi została założona mleczarnia spółdzielcza i Kasa Stefczyka^[13].

Dwór i folwark zostały zniszczone w trakcie II wojny światowej, podczas walk na [Przyczółek baranowsko-sandomierski|przyczółku sandomierskiem] w lecie 1944 roku.

Zabytki i pomniki przyrody

• Park podworski z XIX wieku o powierzchni 3,33 ha znajduje się w ewidencji zabytków.
• Na terenie parku podworskiego znajduje się lipa drobnolistna, uznana za pomnik przyrody 30 grudnia 1988 r. (obwód 500 cm, wysokość 23 m), rośnie w południowej części parku (nr w rej. RDOŚ: 528)^[14].

Przypisy

Literatura

1. Kaczmarek Leon (red. nauk. zeszytu), Taszycki Witold (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970.