Wołczyn

Wołczyn
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
ilustracja
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

kluczborski

Gmina

Wołczyn

Data założenia

XIII wiek

Prawa miejskie

1261

Burmistrz

Jan Leszek Wiącek

Powierzchnia

7,36 km²

Wysokość

170 m n.p.m.

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość


5922[1]
792,8 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 77

Kod pocztowy

46-250

Tablice rejestracyjne

OKL

Położenie na mapie gminy Wołczyn
Mapa konturowa gminy Wołczyn, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Wołczyn”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Wołczyn”
Położenie na mapie powiatu kluczborskiego
Mapa konturowa powiatu kluczborskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Wołczyn”
Ziemia51°01′06,8″N 18°02′53,8″E/51,018556 18,048278
TERC (TERYT)

1604044

SIMC

0965996

Urząd miejski
ul. Dworcowa 1
46-250 Wołczyn
Strona internetowa
BIP

Wołczyn (niem. Konstadt[2][3]) – miasto w województwie opolskim, w powiecie kluczborskim, w gminie miejsko-wiejskiej Wołczyn, której jest siedzibą[4].

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 6031 mieszkańców[5].

Położenie

Wołczyn leży na Nizinie Śląskiej.

Historycznie miejscowość należała do Dolnego Śląska, a obecnie znajduje się w granicach województwa opolskiego. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 42, którą można jechać w kierunku Kluczborka (12 km) oraz Namysłowa (25 km).

Stacja kolejowa w Wołczynie położona jest w połowie linii kolejowowej nr 143, prowadzącej z Kalet (przez Lubliniec, Olesno, Kluczbork) do Wrocławia Popowic (przez Namysłów, Bierutów, Oleśnicę).

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 7,50 km²[6].

Nazwa

Wołczyn pod nazwą Wałczyn wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie[7].

Nazwa miasta wywodzi się prawdopodobnie od polskiej nazwy zwierzęcia – wołu. Podobnie jak w przypadku innych śląskich miast Wołowa oraz Byczyny może mieć to związek z hodowlą bydła, a także handlem tymi zwierzętami oraz produktami od nich pochodzącymi.

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizownej formie Welczyn[8][9]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińskie nazwy: Constadium, Cuncestadia[10].

Notowane są również w kronikach Wurzbie, Jerałcice. Wraz z lokacją na prawie niemieckim i przybyciem niemieckich kolonistów miejscowość nazywali oni Kunzestad – od imienia zasadźcy miasta – Kunzo Wilrycha. Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy’ego niemiecka nazwa wywodzi się od imienia "Konrad"[11]. W swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia nazwę "Constadt" podając jej znaczenie "Stadt des Conrad" czyli w języku polskim "Miasto Konrada"[11].

W 1750 roku nazwa Wałczyn wymieniona została w polskim brzmieniu nazwy przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[12] W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwą niemiecką Constadt oraz polską Wołczin we fragmencie „poln. Wołczin genannt...[13] oraz "Wołczin, polnischer Name von Konstadt, einer Stadt Kr. Kreuzburg"[14]. Kolejny spis geograficzno-topograficzny miejscowości leżących w Prusach wydany w 1835 roku, którego autorem jest J.E. Muller notuje "Constadt (polnisch: Wołczin)"[15].

Polską historyczną nazwę miejscowości w formie Wałczyn w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[16]. Po II wojnie światowej polska administracja nadała miastu polską nazwę Wołczyn[17]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje miejscowość pod niemiecką nazwą Constadt, a także wymienia obecnie stosowaną, polską nazwę Wołczyn we fragmencie "Der polnische Name ist Wołczin"[18].

Historia

Pierwsza wzmianka w dokumentach o istnieniu osady w miejscu dzisiejszego Wołczyna to akt nadania jej przez księcia Henryka III Śląskiego praw miejskich z dnia 22 stycznia 1261 r. według tych dokumentów miasto miało jednak nazywać się na cześć założyciela Książęca Dolina (Fuerstental). Nazwa jednak się nie przyjęła. Zanim Kunzo – dzierżawca ziem zwanych przez Henryka III „wielkim lasem” otrzymał od niego nakaz lokacji osada musiała jednak już od wielu lat funkcjonować jako targowa. Tędy przebiegał szlak handlowy KrakówKluczborkWrocław. Wraz z nadaniem praw miasta zyskało 100 włók pola, 10 lat wolnych od podatków i nowe prawa targowe. Kunzestad nigdy nie został otoczony murami obronnymi, stąd w herbie drewniana strażnica. Do XVII w. Kunzestad rozwijał się pomyślnie. Ludność utrzymywała się z rolnictwa, rzemiosła i handlu. Najliczniejszy był cech szewski- pod koniec XVIII w. skupiał ponad 70 rzemieślników, wszystkich mieszkańców było zaś 800. Płody rolne i rękodzieła zbywane były na 5 corocznych jarmarkach, eksportowano je także do Wielkopolski. Do 1495 r. Wołczyn był miastem książęcym kolejnych dynastii Piastów: brzeskich, świdnickich i opolskich. Następnie aż na 300 lat przeszedł w ręce prywatne – magnackiego rodu Posadowskich, potem we władanie królów pruskich Fryderyka II i Fryderyka III.

Kościół św. Teresy z Liseaux

Miasto było kilkakrotnie zaludniane: w XV w. przez osadników husyckich, w XVII w. – po wyniszczeniu przez epidemie i pożary w 1432 roku, 1581 roku, 1588 roku, 1627 r. i 1633 r. – także przez wygnanych z Polski braci polskich. W XVI w. powstała tu znana w kraju z wysokiego poziomu nauczania szkoła miejska, a w XVIII i w początkach XIX w. mieściło się znane proseminarium dla polskich ewangelików, przeniesione później do Kluczborka. Za panowania królów pruskich miasto otrzymało swój statut i urząd stróża miejskiego. Po trudnych latach gospodarczego załamania i masowej emigracji zarobkowej mieszkańców sytuacja zaczęła się poprawiać po doprowadzeniu kolei żelaznych do Kluczborka. W połowie XIX w. otwarto tu – największą wówczas – roszarnię lnu. W latach międzywojennych dobudowano oddział roszarni konopi. Powstały też 2 małe browary, gorzelnia, a w 1893 r.- fabryka drożdży – zalążek dzisiejszej fabryki Lesaffre Bio Corporation (dawniej: Śląskiej Fabryki Drożdży „Polmos”) zaopatrującej w swoje produkty jedną czwartą kraju. W 1904 r. wybudowano gazownię i oświetlono ulice.

W 1796 r. Wołczyn liczył 893 mieszkańców, w 1939 r. – 3899 a w 2001 r. – 6497.

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje stosunki ludnościowe występujące w regionie we fragmencie – Der Abstammung nach ist die Bevolkerung aus Polen und Deutschen gemischt. Die verherrschende Sprache ist die deutsche, doch last es die Mundart erkennen, das fruher mehr polnisch gesprochen wurde w tłumaczeniu „Występuje tutaj mieszana ludność z Polski i Niemiec. Dominującym językiem jest niemiecki, ale występuje również dialekt, wcześniej ludność więcej mówiła po polsku[19].

W 1910 roku 414 mieszkańców mówiło w języku polskim, 184 w językach polskim i niemieckim, natomiast 3046 osób posługiwało się jedynie językiem niemieckim. W wyborach komunalnych w listopadzie 1919 roku nie wystawiono listy polskiej. Podczas plebiscytu w 1921 roku we wsi uprawnionych do głosowania było 2789 mieszkańców (w tym 1076 emigrantów). Za Polską głosowały 34 osoby, za Niemcami 2684 osoby. Podczas III powstania śląskiego komandosi z Grupy Wawelberg, w ramach akcji „Mosty” wysadzili pod Wołczynem most kolejowy. Miejscowość znalazła się poza terenem bezpośrednich walk zbrojnych[20].

Niemcy zostali wyparci z miasta 21 stycznia 1945 roku przez oddziały 95 dywizji piechoty gwardii 32 korpusu piechoty gwardii 5 armii gwardii 1 Frontu Ukraińskiego. Podczas walk zginęło 6 żołnierzy radzieckich (dla ich upamiętnienia wzniesiono po wojnie Pomnik Wdzięczności na ówczesnym pl. Armii Czerwonej)[21].

Kalendarium miasta

Demografia

  • Piramida wieku mieszkańców Wołczyna w 2014 roku[1].


Piramida wieku Wolczyn.png

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[22]:

Kościół Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej
  • Stare Miasto, wypisane z księgi rejestru
  • kościół filialny pod wezwaniem św. Teresy z Liseaux, z lat 1770–1799, XIX w.
  • cmentarz żydowski, najstarsze nagrobki pochodzą z XIX i pocz. XX w., ul. Byczyńska
  • park miejski, z poł. XIX w.
  • dom, ul. Kluczborska 2, z XIX w.
  • domy, ul. Powstańców 12, 13, 14, z XIX w.

inne zabytki:

  • kościół parafialny NMP Niepokalanie Poczętej, neogotycki z lat 1859–61
  • kościół ewangelicki, pierwotnie staroluterański z 1848 r.
  • wieża ciśnień, z początku XX w.

Klimat

Gmina Wołczyn znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego łagodnego, zdominowanego przez wpływy klimatu atlantyckiego z okresowymi wpływami klimatu kontynentalnego. Klimat rejonu wołczyńskiego pod względem temperatury powietrza jest korzystny dla gospodarki człowieka. Średnia roczna temperatura powietrza przekracza 9 °C. Dla człowieka jednak jeszcze ważniejszym jest rozkład temperatur w poszczególnych porach roku. Otóż teren gminy odznacza się stosunkowo łagodnymi zimami. Najzimniejszym miesiącem jest styczeń. Okresy mrozów nie trwają długo a kilka razy w ciągu zimy następują odwilże. Miesiące letnie nie są zazwyczaj zbyt upalne. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec. Szczególnie charakterystyczną cechą klimatu są łagodne i długie jesienie oraz wczesne i pogodne wiosny. W dziedzinie opadów atmosferycznych zaznacza się wyraźnie wpływ Sudetów. Pasmo gór zatrzymuje wiatry południowe natomiast wiatry zachodnie i północno-zachodnie maja łatwy dostęp i przynoszą dosyć bogate opady (ilość opadów rocznych nie przekracza 550 mm). Rozkład opadów w poszczególnych porach roku: w zimie i na początku wiosny – skąpe, od maja do lipca – duże.

Ukształtowanie powierzchni i gleby

Cofający się lodowiec skandynawski pozostawił na terenie gminy Wołczyn głębokie pokłady piasków, żwirów, kamieni i gliny, na których powstała równina, z niewielkimi wzniesieniami, morenowymi oraz lokalnymi pobagiennymi obniżeniami. Dlatego też rzeźba terenu jest dość urozmaicona. Zróżnicowanie ukształtowania pionowego sięga 50–60 metrów. Wysokość terenu waha się od 140 do 204 m n.p.m. Miasto Wołczyn leży na wysokości 170 m n.p.m. Gleby są średnio urodzajne. Przeważa klasa IVa i IVb.

Wody powierzchniowe i podziemne

Gleba gminy Wołczyn jest uboga w wodę i dlatego ma słabo rozwiniętą sieć rzeczną. Najważniejszym ciekiem jest przepływający przez miasto Wołczyński Strumień, prawy dopływ Stobrawy, rzeki nizinnej o długości 85 km niosącej niewielkie ilości wody, wpadającej z prawej strony do Odry. Przez gminę przepływają także: Stobrawa, Kluczborska Struga i Czarna Woda. Ponadto na terenie gminy Wołczyn znajduje się solanka wołczyńska o temperaturze +43,5 i składzie: Cl, Na, Ca, Br, Fe i Be.

Ochrona przyrody

Na terenie gminy Wołczyn utworzono dwa rezerwaty przyrody: „Komorzno” – obszar leśniczy o powierzchni 3,7 ha w tym 5-letni drzewostan bukowy o cechach buczyny pomorskiej z domieszką dęba, graba, sosny i świerka oraz rezerwat „Krzywiczyny” – obszar lasu o powierzchni 19,7 ha, ze 170-letnim drzewostanem sosnowym z domieszką świerka i różnowiekowego dębu.

Atrakcyjność tych lasów potwierdza 28 zaewidencjonowanych pomników przyrody. Do najcenniejszych należy zaliczyć: 126-letni drzewostan jodłowy z domieszką świerka, modrzewia i sosny, 136-letni drzewostan modrzewia z domieszką jodły i sosny, będący powierzchnią badawczo-doświadczalną, 136-letni drzewostan jesionowy z domieszką dębu, buka, olchy, wyłączony drzewostan nasienny dębu bezszypułkowego. Ponadto na terenie gminy znajdują się inne zabytki przyrody: aleja dębów szypułkowych na gruntach wsi Gierałcice w wieku 60-270 lat; lipa drobnolistna w Duczowie Wielkim w wieku 170 lat, dąb szypułkowy w wieku 270 lat – osobliwość: zrośnięte ze sobą od ponad 150 lat: buk zwyczajny w Komorznie w wieku 320 lat: głaz narzutowy w Wierzbicy Dolnej – blok skandynawskiego granitu (przy drodze z Wierzbicy do Włoch).

Kultura

Od 1980 r. przy Wołczyńskim Ośrodku Kultury działa Zespół Pieśni i Tańca „Modrzewiacy”. Przy Wołczyńskim Ośrodku Kultury działają również: warsztaty plastyczne, koło grafiki, sekcja akustyczna, koło poezji śpiewanej, koło fotografii, koło szachowe, nauka gry na keyboardzie, nauka gry na fortepianie, nauka gry na gitarze.

Od 1994 roku, co roku w lipcu, miasto Wołczyn jest gospodarzem „Spotkania Młodych” – organizowanego przez zakon kapucynów spotkania, przyciągającego ok. 1000 młodych ludzi z całej Polski. Program spotkania zawiera koncerty wykonawców muzyki chrześcijańskiej, konferencje, spotkania w grupach oraz warsztaty[23].

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół ewangelicko-augsburski

Wołczyn jest miastem o tradycjach protestanckich. Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące związki wyznaniowe:

Kościół Ewangelicko-Augsburski:

  • parafia, pl. Wolności 5[24]

Kościół rzymskokatolicki:

  • parafia, ul. Kościelna 2

Kościół Zielonoświątkowy:

  • zbór, ul. Młyńska 14[25],

Świadkowie Jehowy:

Zobacz też

  • Wołczyn (stacja kolejowa)

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Przypisy

  1. a b Wołczyn w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. Konstadt, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 359.
  3. Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Kreuzburg, www.verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2018-07-15] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-14].
  4. Gmina Wołczyn. bip.wolczyn.pl. [dostęp 2012-12-08].
  5. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2011-06-10. ISSN 1734-6118.
  6. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
  7. Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750
  8. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
  9. H. Markgraf, J.W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Wrocław 1889
  10. Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 175. ISBN 978-83-910595-2-4.
  11. a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 91, OCLC 456751858 (niem.).
  12. „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.
  13. Knie 1830 ↓, s. 947.
  14. Knie 1830 ↓, s. 865.
  15. J.E. Muller 1835 ↓, s. 581.
  16. Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.28.
  17. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  18. Felix Triest 1865 ↓, s. 164.
  19. Felix Triest 1865 ↓, s. 165.
  20. Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982.
  21. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 495
  22. Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 46. [dostęp 2012-12-08].
  23. MG: Press. 2013-07-21. [dostęp 2013-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-12)].
  24. Kościół Ewangelicko-Augsburski – parafia, pl. Wolności 5]
  25. zbór, ul. Młyńska 14
  26. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14].
  27. Deklaracja współpracy pomiędzy Gminą Wołczyn / województwo opolskie / Rzeczpospolita Polska oraz Gminą Kerekegyháza / Komitat Bács-Kiskun / Republika Węgierska. [dostęp 2016-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-30)].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Opole Voivodeship location map.svg
Autor: Tymek1988, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.2778 N
  • S: 49.942 N
  • W: 16.8461 E
  • E: 18.8073 E
Kościół Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej w Wołczynie.jpg
Autor: An, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kościół Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej w Wołczynie
Piramida wieku Wolczyn.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Wołczyna, 2014
Kościół Ewangelicko-Augsburski w Wołczynie.jpg
Autor: Jan Hamala, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół Ewangelicko-Augsburski w Wołczynie
Kluczbork County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Kluczbork County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 51.1995 N
  • S: 50.7726 N
  • W: 17.8908 E
  • E: 18.4396 E
Kościół św. Teresy z Liseaux w Wołczynie.jpg
Autor: mati1220, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kościół św. Teresy z Liseaux w Wołczynie
Polskie-nazwy śląskich miejscowosci z patentu Fryderyka II 1750.jpg
Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750
Wołczyn Konstadt Saint Thérèse of Lisieux church (1).jpg
Autor: Daviidos, Licencja: CC BY-SA 4.0
Theresia-von-Lisieux-Kirche in Konstadt Oberschlesien