Wołkowysk

Wołkowysk
Ваўкавыск
Ilustracja
Centrum miasta
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Białoruś

Obwód

 grodzieński

Populacja (2010)
• liczba ludności


44 000[1]

Nr kierunkowy

+375 1512

Kod pocztowy

231900

Tablice rejestracyjne

4

Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Wołkowysk”
Położenie na mapie Białorusi
Położenie na mapie Polski w 1939 r.
Ziemia53°10′N 24°28′E/53,166667 24,466667
Strona internetowa
Portal Białoruś

Wołkowysk (biał. Ваўкавыск/Vaŭkavysk Waukawysk; ros. Волковыск, Wołkowysk) – miasto na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, stolica rejonu wołkowyskiego, nad Wołkowyją, w pobliżu jej ujścia do Rosi; 44 tys. mieszkańców (2010); przemysł maszynowy, metalowy, elektrotechniczny, mineralny, drzewny, chemiczny, spożywczy; węzeł kolejowy.

Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w starostwie grodowym wołkowyskim w powiecie wołkowyskim województwa nowogródzkiego[2]. Miejsce obrad sejmiku generalnego Wielkiego Księstwa Litewskiego i sejmików ziemskich powiatu wołkowyskiego od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku[3].

Historia

Gród został założony przez litewskiego księcia Mendoga. Następnie należał do książąt włodzimiersko-wołyńskich. W XIV wieku ponownie włączony do Wielkiego Księstwa Litewskiego.

W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Wołkowysku mieściło się starostwo grodowe i siedziba powiatu w województwie nowogródzkim. Tu odbywały się sejmiki generalne dla całej Litwy. Do znaczniejszych rodzin Wołkowyska należeli m.in. Gołgowscy i Piotrowicze.

Zabytki

Wybrane zabytki:
Kościół św. Wacława
Cmentarz żołnierzy polskich poległych w latach 1919–1920
Cmentarz katolicki (na zdj. jeden z polskich przedwojennych nagrobków)
Cerkiew św. Mikołaja
Dom Napoleona/Dom Bagrationa
  • Góra Zamkowa (Góry Szwedzkie) z miejscem po zamku z XIV w.
  • kościół parafialny pw. św. Wacława z 1841 r.
  • cerkiew prawosławna pw. św. Mikołaja z 1847 r.
  • cmentarz powstańców styczniowych 1863 r. i żołnierzy Wojska Polskiego poległych w latach 1919–1920
  • koszary 3 Pułku Strzelców Konnych
  • Dworek, przed wojną tzw. Dom Napoleona, po wojnie tzw. Dom Bagrationa – obecnie muzeum historyczno-wojskowe.

Nieistniejące:

  • Kościół farny pw. św. Mikołaja – drewniany, położony na obrzeżach miasta, spłonął w październiku 1827 roku[6].
  • Kościół i klasztor jezuitów – drewniany kościół i klasztor w 1734 roku ufundowali Katarzyna Elżbieta z Ogińskich Puzynina, kasztelanowa mścisławska oraz podkomorzy wołkowyski Józef Antoni Kaczanowski i jego żona Salomea Katarzyna oraz o. Jerzy Linowski. Staraniem rektora słonimskiego, o. Kazimierza Stankiewicza, w r. 1753 na danym przez miasto placu rozpoczęto budowę nowego kościoła pw. Najświętszego Odkupiciela, poświęconego w r. 1755 i konsekrowanego w r. 1757 przez biskupa wileńskiego Jana Zienkowicza. Kościół usytuowany był w centrum miasta, na wschód od rynku. Został wzniesiony z drewna, na murowanych piwnicach i posiadał dwuwieżową fasadę. Świątynia posiadała trzy krypty: jedną pod wielkim ołtarzem, przeznaczoną na pochówek fundatorów i zakonników, oraz dwie pod ołtarzami bocznymi: rodziny Bułharynów oraz dla studentów kolegium i służby. Po kasacie zakonu jezuitów w r. 1773 szkoła jezuitów została podporządkowana Komisji Edukacji Narodowej, jako podwydziałowa, a kościół funkcjonował pod nazwą akademickiego do 25 czerwca 1800 roku, kiedy spłonął[6]. W 1773 roku obok drewnianego klasztoru na krótko przed kasatą wzniesiono murowany klasztor. Był on parterowy i 7-osiowy[6].
  • Synagoga[7] – wybudowana w pierwszej połowie XIX wieku. Umiejscowiona została przy Dziedzińcu Szkolnym następnie zmienionym na ul. Berka Joselewicza. Obecnie ul. Lenina. Bożnicę w 1941 spalili Niemcy[8]. Była także druga synagoga wybudowana w latach 30. XX wieku przy ulicy Zamościańskiej. W latach 60. została rozebrana by uzyskać teren pod budowę kombinatu chlebowego[9].

Sport

Od czasów II RP w Wołkowysku funkcjonuje klub sportowy Sokół Wołkowysk. Do 1939 roku w mieście funkcjonowały także kluby sportowe WTS Wołkowysk oraz Przyszłość Wołkowysk.

Ludzie związani z Wołkowyskiem

  • Barys Batura – białoruski działacz polityczny i sportowy, samorządowiec, członek i przewodniczący Rady Republiki;
  • Ludwik Benoit – polski aktor teatralny i filmowy,
  • Benjamin Blumenfeld – radziecki szachista,
  • Jerzy Bołędź – polski właściciel ziemski i działacz społeczny związany z Grodzieńszczyzną, poseł na Sejm IV kadencji (1935–1938),
  • Janusz Brochwicz-Lewiński – polski żołnierz Armii Krajowej w batalionie „Parasol”, generał brygady,
  • Aleksandr Diediuszko – rosyjski aktor telewizyjny i filmowy,
  • Elijjahu Golomb – twórca żydowskich sił samoobrony w Mandacie Palestyny w latach 1920–1945, architekt Hagany,
  • Dawid Janowski – francuski szachista polskiego pochodzenia, uczestnik meczu o mistrzostwo świata z Emanuelem Laskerem,
  • Eugeniusz Kabatc – polski prozaik oraz tłumacz literatury[10],
  • Włodzimierz Kalinowski – białoruski działacz społeczny, polityk, prawnik i historyk.
  • Maciej Kasperowicz – rosyjski inżynier, działacz mniejszości rosyjskiej w Polsce, senator II RP.
  • Tadeusz Kruczkowski – polski historyk, działacz mniejszości, polskiej na Białorusi, prezes Związku Polaków na Białorusi w latach 2000–2005,
  • Stanisław Plewa – polski geofizyk, profesor Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie,
  • Teresa Torańska – polska dziennikarka i pisarka,
  • Zerach Warhaftig – żydowski prawnik i polityk, sygnatariusz Deklaracji Niepodległości Izraela,
  • Zofia Wilczyńska – polska aktorka,
  • Janina Żejmo – radziecka aktorka

Współpraca

Zobacz też

  • Synagoga w Rosiu

Przypisy

  1. Czislennost′ nasielenija po Riespublikie Biełaruś, obłastiam i g. Minsku (tysiacz czełowiek) na 1 janwaria 2010 goda. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..
  2. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 98.
  3. Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 34.
  4. Andrzej Betlej, Sztuka kresów wschodnich, vol. 6, Kraków 2006 [dostęp 2019-05-29] (ang.).
  5. Lech Wyszczelski: Odwrót znad Auty i Berezyny. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. T. 1. s. 600.
  6. a b c Marcin Zgliński, Kościół pw. Najświętszego Odkupiciela i klasztor jezuitów w Wołkowysku, [w:] Sztuka kresów wschodnich, t. 6, Instytut Sztuki PAN, Kraków 2006
    .
  7. Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 108.
  8. Synagoga (ul. Lenina) | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-05].
  9. Synagoga (ul. Zenitczyków) | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-05].
  10. O drodze z Wołkowyska na wyżyny kultury europejskiej.... pomorzezachodnie.pl. [dostęp 2016-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-30)].

Bibliografia

  • Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. T. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 696. ISBN 978-83-11-11934-5.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Grodno region location map.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Adobe Illustrator., Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Grodno region

Equirectangular projection. Geographic limits of the map:

  • N: 55.03° N
  • S: 52.71° N
  • W: 23.45° E
  • E: 26.75° E
Poland (1939) location map.png
(c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Mapa lokalizacyjna Polski — 1939 (marzec – wrzesień).
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Flag of Hrodna Voblasts.svg
Flag of Hrodna Voblasts, Belarus
Vaŭkavysk, Gimnazičnaja-Vojtaŭskaja. Ваўкавыск, Гімназічная-Войтаўская (1919-39).jpg
Ваўкавыск (Vaŭkavysk), рог вуліц Гімназічнай (vulica Gimnazičnaja) і Войтаўскай (vulica Vojtaŭskaja). Дзяржаўная гімназія імя Стэфана Баторыя
Ваўкавыск. Польскія вайсковыя могілкі (02).jpg
Autor: Валацуга (http://forum.globus.tut.by/viewtopic.php?p=60985#60985), Licencja: CC BY-SA 3.0
Ваўкавыск. Польскія вайсковыя могілкі
Vaŭkavysk, Rynak-Carkoŭnaja. Ваўкавыск, Рынак-Царкоўная (1935-39).jpg
Ваўкавыск (Vaŭkavysk), рог пляцу Рынку (plac Rynak) і вуліцы Царкоўнай (vulica Carkoŭnaja)
Vaŭkavysk, Kramianickaja-Alaksandraŭski. Ваўкавыск, Крамяніцкая-Аляксандраўскі (1919-39) (3).jpg
Ваўкавыск (Vaŭkavysk), рог вуліцы Крамяніцкай (vulica Kramianickaja) і завулка Аляксандраўскага (zavułak Alaksandraŭski). Магістрат
Ваўкавыск. Дом Баграціёна (02).jpg
Autor: В.Васіленка (http://fgb.by/viewtopic.php?p=75514#75514), Licencja: CC BY-SA 3.0
Ваўкавыск. Дом Баграціёна
Stadtzentrum von Wolkowysk.jpg
Autor: Joschiki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Central square of Vawkavysk, Belarus
Касцёл Святога Вацлава. Ваўкавыск.jpg
Autor: Андрэй Дзмiтрыеў (дазвол), Licencja: CC BY-SA 3.0
Касцёл Святога Вацлава. Ваўкавыск
Coat of Arms of Hrodna Voblasts.svg
Coat of arms of Hrodna Voblasts, Belarus
Vaŭkavysk, Rynkavaja. Ваўкавыск, Рынкавая (1939).jpg
Ваўкавыск (Vaŭkavysk), вуліца Рынкавая (vulica Rynkavaja). Староства
BIA Wołkowysk flag.svg
Флаг города Волковыск, Беларусь
Vaŭkavysk, Šlachieckaja. Ваўкавыск, Шляхецкая (1919-39).jpg
Ваўкавыск (Vaŭkavysk), вуліца Шляхецкая (vulica Šlachieckaja). Дом Напалеона
Vaŭkavysk, Novyja Borki. Ваўкавыск, Новыя Боркі (1927-39) (2).jpg
Ваўкавыск (Vaŭkavysk), вуліца Новыя Боркі (vulica Novyja Borki). Касьцёл Сьвятога Станіслава Косткі
Vaŭkavysk, Šyrokaja-Rynak. Ваўкавыск, Шырокая-Рынак (1919-39).jpg
Ваўкавыск (Vaŭkavysk), рог вуліцы Шырокай (vulica Šyrokaja) і пляцу Рынак (plac Rynak)
Vaŭkavysk, Kramianickaja-Krašeŭskaja, Pošta. Ваўкавыск, Крамяніцкая-Крашэўская, Пошта (1919-39).jpg
Ваўкавыск (Vaŭkavysk), рог вуліц Крамяніцкай (vulica Kramianickaja) і Крашэўскай (vulica Krašeŭskaja). Пошта
Vaŭkavysk, Kramianickaja-Vilenskaja. Ваўкавыск, Крамяніцкая-Віленская (1930-39).jpg
Ваўкавыск (Vaŭkavysk), рог вуліц Крамяніцкай (vulica Kramianickaja) і Віленскай (vulica Vilenskaja)
Vaŭkavysk Centralny. Ваўкавыск Цэнтральны (10.1926).jpg
Ваўкавыск (Vaŭkavysk), вуліца Алейная (vulica Alejnaja). Станцыя Ваўкавыск Цэнтральны (Vaŭkavysk Centralny)