Wołodymyr Zełenski

Wołodymyr Zełenski

Володимир Зеленський

(c) President.gov.ua, CC BY 4.0
Pełne imię i nazwisko	Wołodymyr Ołeksandrowycz Zełenski
Data i miejsce urodzenia	25 stycznia 1978 Krzywy Róg
Prezydent Ukrainy
Okres	od 20 maja 2019
Przynależność polityczna	Sługa Ludu
Pierwsza dama	Ołena Zełenśka
Poprzednik	Petro Poroszenko
Odznaczenia

(c) President.gov.ua, CC BY 4.0

Wołodymyr Zełenski i Andrzej Duda (2019)

(c) President.gov.ua, CC BY 4.0

Wołodymyr Zełenski i Donald Tusk (2019)

Wołodymyr Ołeksandrowycz Zełenski^[a] (ukr. Володимир Олександрович Зеленський; ur. 25 stycznia 1978 w Krzywym Rogu^[1]) – ukraiński polityk, satyryk, aktor, scenarzysta, prezenter telewizyjny, producent filmowy i przedsiębiorca, z wykształcenia prawnik. Od 2019 prezydent Ukrainy.

W lutym 2022 doszło do inwazji Rosji na Ukrainę; postawa prezydenta Wołodymyra Zełenskiego w czasie tej inwazji przyniosła mu międzynarodowe uznanie^[2][3][4]. Przez wielu zagranicznych komentatorów został wówczas określony jako mąż stanu i bohater narodowy^{[2][3][4][5][6][7]}. Człowiek Roku tygodnika „Time” w 2022^[8].

Życiorys

Pochodzenie i wykształcenie

Urodził się Krzywym Rogu w rodzinie ukraińskich Żydów^[9]. Jego ojciec Ołeksander był profesorem i specjalistą w zakresie cybernetyki. Wołodymyr Zełenski w dzieciństwie kilka lat mieszkał w mieście Erdenet w Mongolii, gdzie wówczas pracował jego ojciec. W późniejszych latach kształcił się w gimnazjum numer 95 w rodzinnej miejscowości^[1]. Ukończył studia prawnicze w Krzyworoskim Instytucie Ekonomicznym (filii Kijowskiego Narodowego Uniwersytetu Ekonomicznego), nie podjął pracy w zawodzie prawniczym. W międzyczasie zainteresował się aktorstwem, grał w amatorskich przedstawieniach teatralnych^[1].

Działalność zawodowa

(c) President.gov.ua, CC BY 4.0

Wołodymyr Zełenski z żoną podczas wyborów parlamentarnych (2019)

Wołodymyr Zełenski (2022)

W połowie lat 90. dołączył do lokalnej grupy kabaretowej, biorącej udział w pojedynkach w ramach KWN (popularnym w krajach byłego ZSRR współzawodnictwie kabaretowym)^[1]. Został następnie zaproszony do zespołu „Zaporiżżia – Krywyj Rih – Tranzyt”. W 1997 wraz z kilkorgiem innych aktorów współtworzył i przewodniczył grupie „95-j kwartał”, dla której pisał większość skeczów. W latach 1998–2003 grupa brała udział w najwyższych rangą zawodach ukraińskiej KWN i występowała w wielu państwach rosyjskojęzycznych. W 2003 pomiędzy grupą a firmą AMiK doszło do konfliktu, w wyniku którego zaproponowano satyrykowi porzucenie zespołu i dalsze indywidualne występy w KWN; Wołodymyr Zełenski jednak odmówił^[10].

Pod koniec 2003 został współwłaścicielem przedsiębiorstwa producenckiego Studio „Kwartał 95”, które współpracowało z telewizją 1+1 przy projekcie związanym z wydaniem ich show^[1]. Był pomysłodawcą, dyrektorem i prezenterem programu telewizyjnego Weczirnij kwartał na kanale Inter^[10]. W międzyczasie prowadził też program kulinarny. Weczirnij kwartał zyskał znaczącą popularność wśród widzów, a jego studio producenckie realizowało kolejne programy telewizyjne. Sam pisał również scenariusze programów telewizyjnych^[1].

W 2006 wraz z partnerką Ołeną Szoptenko zwyciężył w pierwszej edycji programu tanecznego Tanci z zirkamy^[11]. Finał programu zgromadził ponad 87% całej widowni kanałów ukraińskich w tamtym czasie, a wygrana zapewniła mu wzrost popularności^[1]. W latach 2010–2012 wchodził w skład zarządu telewizji Inter, pełniąc też funkcję głównego producenta^[12]. Jako aktor występował w rosyjskojęzycznych komediach romantycznych, takich jak trzyczęściowy film Miłość w wielkim mieście (2009, 2010, 2014), 8 pierwszych randek (2012) czy 8 nowych randek (2015)^[13]. Użyczył głosu tytułowemu misiowi w filmach Paddington (2014) oraz Paddington 2 (2017)^[14].

W 2015 został gwiazdą satyrycznego serialu telewizyjnego Słuha narodu, w którym wcielił się w postać Wasyla Petrowycza Hołoborod’ki, nauczyciela historii, który w wyniku zbiegu okoliczności objął urząd prezydenta Ukrainy^[15]. Program emitowała telewizja należąca do Ihora Kołomojskiego, oligarchy będącego przeciwnikiem politycznym Petra Poroszenki^[16].

Działalność polityczna

W grudniu 2017 jego współpracownicy wystąpili o rejestrację partii politycznej o takiej samej nazwie jak serial Słuha narodu^[17]. W 2018 Wołodymyr Zełenski zaczął pojawiać się w sondażach prezydenckich, odnotowując rosnące poparcie^[12]. 31 grudnia 2018 oficjalnie zapowiedział swój start w wyborach prezydenckich zaplanowanych na marzec 2019^[18], dokonując następnie rejestracji swojej kandydatury^[19].

W pierwszej turze głosowania, która odbyła się 31 marca 2019, Wołodymyr Zełenski uzyskał 30,2% głosów, zajmując tym samym pierwsze miejsce i przechodząc do drugiej tury z ubiegającym się o reelekcję Petrem Poroszenką^[19]. W drugiej turze z 21 kwietnia 2019 otrzymał 73,2% głosów, wygrywając wybory prezydenckie^[19].

Urząd prezydenta objął po zaprzysiężeniu 20 maja 2019, jeszcze tego samego dnia ogłosił rozwiązanie parlamentu^[20]. W przedterminowych wyborach z 21 lipca 2019 związana z nim partia Sługa Ludu uzyskała większość bezwzględną w parlamencie^[21]. Pozwoliło to powołać wspierający prezydenta rząd, którego premierem został Ołeksij Honczaruk, którego po kilku miesiącach zastąpił Denys Szmyhal^[22]. Jako prezydent deklarował działania na rzecz członkostwa Ukrainy w NATO i Unii Europejskiej, które zintensyfikował zwłaszcza w obliczu militarnego zagrożenia ze strony Rosji^[23].

W trakcie jego prezydentury wiosną 2021 Rosja zaczęła znacząco zwiększać liczbę swoich żołnierzy oraz sprzętu wojskowego w pobliżu swojej granicy z Ukrainą^[24]. 24 lutego 2022 wojska rosyjskie na rozkaz prezydenta Władimira Putina rozpoczęły inwazję na Ukrainę^[25]. Ukraiński prezydent tego samego dnia ogłosił wprowadzenie stanu wojennego^[26] i powszechną mobilizację^[27]. Dwa dni później Wołodymyr Zełenski odmówił skorzystania z amerykańskiej propozycji ewakuowania się z Kijowa^[28]. Jego postawa i przywództwo w trakcie rosyjskiej inwazji przyniosły mu międzynarodową rozpoznawalność i uznanie, liczni zagraniczni komentatorzy określili go mianem męża stanu^[3][5][6][7] i narodowego bohatera^[2][3][4].

Życie prywatne

6 września 2003 zawarł związek małżeński z Ołeną z domu Kyjaszko. Para uczęszczała do równoległych klas tej samej szkoły, znajomość nawiązali jednak dopiero na studiach, gdy Ołena Kyjaszko zajmowała się pisaniem tekstów do grupy kabaretowej „95-j kwartał”^[29][30]. Mają dwoje dzieci: córkę Ołeksandrę (ur. 2004) i syna Kiryłła (ur. 2013)^[1].

Wołodymyr Zełenski pochodzi z rodziny ukraińskich Żydów^[9]. Posługiwał się językiem rosyjskim jako językiem macierzystym^[31]. Później zaczął uczyć się i posługiwać językiem ukraińskim; po wyborze na prezydenta zadeklarował dalszą naukę tego języka^[32]. Pierwszą ukraińskojęzyczną produkcję filmową z jego udziałem zaczęto kręcić w tym samym roku^[33].

Przed wyborami prezydenckimi w 2019 niektóre media zaczęły szerzej interesować się pochodzeniem jego rodziców^[34][35]. Wołodymyr Zełenski odmawiał komentowania tych kwestii, twierdząc, że to jego prywatna sprawa. W trakcie prezydentury w przeciwieństwie do poprzedników nie uczestniczył w uroczystościach o charakterze religijnym, również w swoich przemówieniach nie przywoływał odniesień religijnych^[36]. Po rozpoczęciu w 2022 przez Rosję inwazji na Ukrainę zaczął publicznie przywoływać swoje żydowskie pochodzenie, śmierć kilku krewnych podczas Holokaustu oraz swoich krewnych walczących z Niemcami w trakcie II wojny światowej (w tym dziadka, weterana Armii Czerwonej^[37], odznaczonego dwukrotnie Orderem Czerwonej Gwiazdy). Stało się to argumentem przeciwko rosyjskiej propagandzie o „nazizmie” i „banderyzmie” ukraińskiego prezydenta i jego rządu^[38][39]. Odwołania te pojawiały się także celem nakłonienia liderów środowisk żydowskich do poparcia Ukrainy^[40][41].

Odznaczenia i wyróżnienia

• Order Lwa Białego (2022, Czechy)^[42][43]
• Order Witolda Wielkiego ze Złotym Łańcuchem (2022, Litwa)^[44]
• Order Westharda (2022, Łotwa)^[45]
• Nagroda Orła Jana Karskiego – edycja specjalna (2022, Polska)^[46]
• Człowiek Roku tygodnika „Time” (2022)^[8]
• Nagroda Karola Wielkiego (2023)^[47]

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Tadeusz Iwański: Zełenski – anatomia sukcesu. Ośrodek Studiów Wschodnich, 2019-04-03. [dostęp 2019-04-04].
• Wołodymyr Zełenski w bazie IMDb (ang.). [dostęp 2022-02-28].