Wodorotlenek sodu

Wodorotlenek sodu
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	wodorotlenek sodu
	Inne nazwy i oznaczenia
	zasada sodowa, soda kaustyczna, soda żrąca, ług sodowy, E524
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	NaOH
Masa molowa	40,00 g/mol
Wygląd	bezbarwne kryształy, pastylki lub płatki
	Identyfikacja
Numer CAS	1310-73-2
PubChem	14798
DrugBank	DB11151
SMILES
	[OH-].[Na+]
InChI
	InChI=1S/Na.H2O/h;1H2/q+1;/p-1
	InChIKey
	HEMHJVSKTPXQMS-UHFFFAOYSA-M
Właściwości
	Gęstość
	2,13 g/cm³; ciało stałe
	Rozpuszczalność w wodzie
	100 g/100 g; 1090 g/l (20 °C)
	w innych rozpuszczalnikach
	etanol, metanol
Temperatura topnienia	318–323 °C
Temperatura wrzenia	1388–1390 °C
Zasadowość (pKb)	−2,34
Budowa
Układ krystalograficzny	regularny
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2022-10-17]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Niebezpieczeństwo
Zwroty H	H290, H314, H318
Zwroty P	P234, P260, P280, P303+P361+P353, P304+P310+P340, P305+P351+P338, P310
Temperatura zapłonu	niepalny
Temperatura samozapłonu	niepalny
Numer RTECS	WB4900000
Dawka śmiertelna	LD50 40 mg/kg (mysz, dootrzewnowo)
	Podobne związki
Inne aniony	NaHS
Inne kationy	LiOH, KOH, RbOH, CsOH, FrOH
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Wodorotlenek sodu (nazwy zwyczajowe: soda żrąca, soda kaustyczna, z gr. καυστικός, żrący), Na O H – nieorganiczny związek chemiczny z grupy wodorotlenków, należący do najsilniejszych zasad.

Charakterystyka

W postaci stałej jest białą substancją o budowie krystalicznej. Ma właściwości higroskopijne, łatwo też łączy się z dwutlenkiem węgla z powietrza (tworząc powłokę węglanu sodu), dlatego należy go przechowywać w szczelnie zamkniętych naczyniach.

W wodzie rozpuszcza się bardzo dobrze, wydzielając znaczne ilości ciepła i tworząc silnie żrący ług sodowy – bezbarwną, bezzapachową i niepalną ciecz, która reaguje z kwasami, tlenkami niemetali i wodorotlenkami amfoterycznymi, tworząc sole sodowe, jest śliska w dotyku, powoduje oparzenia. Na metale działa korodująco, szczególnie w obecności wilgoci. Łatwo reaguje z metalami o własnościach amfoterycznych wydzielając wodór, np. z glinem i cyrkonem, tworząc odpowiednio gliniany i cyrkoniany. Tworzy sole ze słabymi kwasami organicznymi, np. fenolami i nitrometanem^[6]. Niemetale pod wpływem NaOH ulegają dysproporcjonowaniu, np. biały fosfor gotowany z roztworem NaOH daje fosforiak i fosforan, a siarka rozpuszcza się w roztworze NaOH tworząc siarczek i siarczyn^[7].

Otrzymywanie

kaustyfikacja sody, polegająca na działaniu na sodę kalcynowaną (węglan sodu) świeżym wapnem gaszonym:

Ca(OH)₂ + Na₂CO₃ → 2NaOH + CaCO₃

elektroliza wodnego roztworu chlorku sodu (NaCl):

Na anodzie wydziela się chlor: Cl⁻ → ½Cl₂ + e⁻
Na katodzie zobojętnieniu ulegają jony wodorowe pochodzące z wody: H₃O⁺ + e⁻ → H₂O + ½H₂

Wodorotlenek sodu powstaje także m.in. w reakcji wody z sodem lub niektórymi jego reaktywnymi związkami (np. wodorkiem sodu, tlenkiem sodu i alkoholanami sodu).

Działanie na organizm człowieka

Dłoń poparzona przez NaOH

Oddziaływanie w postaci pyłu, pary lub aerozolu wywołuje ból i łzawienie oczu, uczucie pieczenia w nosie i gardle, kaszel, uczucie duszenia się. Skażenie skóry wywołuje ból, zaczerwienienie, oparzenie chemiczne z pęcherzami i martwicą. Rozległe skażenie skóry może spowodować wstrząs lub zapaść. Skażenie oczu pyłem lub roztworem powoduje zniszczenie aparatu ochronnego oczu, oparzenie gałki ocznej – rogówki i głębszych struktur oka. Wniknięcie drogą pokarmową wywołuje oparzenie błony śluzowej jamy ustnej gardła i dalszych części przewodu pokarmowego z ryzykiem uszkodzenia lub perforacji ścian, krwotoku, wstrząsu i zgonu.

W wypadku zatrucia podaje się tlen wziewnie i metamizol pozajelitowo, z następującym leczeniem objawowym.

Zastosowanie

wyrób mydła
wyrób szkła wodnego z krzemionki
produkcja detergentów, barwników,
główny składnik preparatów do udrażniania rur kanalizacyjnych^[8]^[9]
produkcja sztucznego jedwabiu
produkcja gumy, regeneracji kauczuku
procesy uzdatniania wody dla celów przemysłowych
rafinacja ropy i olejów mineralnych
przeróbka ciekłych produktów koksowania
przemysł papierniczy
przemysł spożywczy (dodatek do żywności jako regulator kwasowości E524)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-90, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Sodium hydroxide, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 1270 [dostęp 2011-05-28] (niem. • ang.).
↑ ^a ^b Wodorotlenek sodu, karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, Merck KGaA, numer katalogowy: S8045 [dostęp 2022-10-17] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ Wodorotlenek sodu (ang.) w wykazie klasyfikacji i oznakowania Europejskiej Agencji Chemikaliów. [dostęp 2022-10-17].
↑ Sodium hydroxide, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2011-05-28] (ang.).
↑ J.D. Roberts, M.C. Caserio: Chemia organiczna. Warszawa: PWN, 1969, s. 704.
↑ Philip John Durrant, Bryl Durrant: Zarys współczesnej chemii nieorganicznej. Warszawa: PWN, 1965, s. 809, 924.
↑ Karta charakterystyki produktu Kret – granulki do udrożniania i dezynfekcji rur. Global Pollena SA, 2007-08-02. [dostęp 2011-04-15].
↑ Karta charakterystyki produktu Udrażniacz do rur Filip. PPH Amigo, 2008-12-24. [dostęp 2011-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-13)].

[CRC-1] David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-90, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[GESTIS-2] Sodium hydroxide, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 1270 [dostęp 2011-05-28] (niem. • ang.).

[SIAL-3] Wodorotlenek sodu, karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, Merck KGaA, numer katalogowy: S8045 [dostęp 2022-10-17] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[CLI-4] Wodorotlenek sodu (ang.) w wykazie klasyfikacji i oznakowania Europejskiej Agencji Chemikaliów. [dostęp 2022-10-17].

[ChemIDplus-5] Sodium hydroxide, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2011-05-28] (ang.).

[Roberts-6] J.D. Roberts, M.C. Caserio: Chemia organiczna. Warszawa: PWN, 1969, s. 704.

[Durrant-7] Philip John Durrant, Bryl Durrant: Zarys współczesnej chemii nieorganicznej. Warszawa: PWN, 1965, s. 809, 924.

[Kret-8] Karta charakterystyki produktu Kret – granulki do udrożniania i dezynfekcji rur. Global Pollena SA, 2007-08-02. [dostęp 2011-04-15].

[Delko-9] Karta charakterystyki produktu Udrażniacz do rur Filip. PPH Amigo, 2008-12-24. [dostęp 2011-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-13)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne