Wody powierzchniowe we Wrocławiu

Śródmiejski Węzeł Wodny

Wody powierzchniowe we Wrocławiu obejmują śródlądowe wody powierzchniowe, w tym przede wszystkim liczne cieki wodne (rzeki, ich ramiona boczne, mniejsze cieki, sztuczne cieki wodne w tym kanały wodne i melioracyjne), które stanowią podstawę tzw. Wrocławskiego Węzła Wodnego, oraz inne wody powierzchniowe tj. starorzecza, stawy, gliniaki i osadniki, znajdujące się w granicach administracyjnych miasta Wrocław. Wody powierzchniowe zajmują około 9,6 km², co daje w przybliżeniu 3% powierzchni miasta^[1][2][3]. Nie ma we Wrocławiu dużych powierzchniowo wód stojących takich jak jeziora czy duże zbiorniki wodne.

Cieki wodne

Cieki wodne we Wrocławiu obejmują rzeki i ich ramiona boczne, kanały wodne, oraz mniejsze cieki jak strugi, potoki, a także cieki o charakterze melioracyjnym.

Rzeki

Odra śródmiejska (Most Pokoju, Most Grunwaldzki)

Odra śródmiejska – żegluga parostatków

Odra Północna – Mosty Młyńskie

żegluga na Odrze

Dolna Oława – Park Wschodni

Ślęza – Muchobór Mały

Widawa – Sołtysowice, Kłokoczyce

Bystrzyca – Most Brodzki

Rzeki

Obszar miasta Wrocławia znajduje się w całości w zlewni rzeki Odry (zlewnia I rzędu). Rzeki, które stanowią dla Odry dopływy I rzędu, tj. Oława, Ślęza, Bystrzyca, Średzka Woda, Cicha Woda, Widawa; tworzą one zlewnie II rzędu. Ponadto Wrocław należy do szeregu zlewni III, IV i V rzędu mniejszych cieków i dopływów wyższego rzędu dla rzeki Odry^[1].

Największą rzeką przepływającą przez Wrocław jest rzeka Odra, która wraz z licznymi ramionami bocznymi i wybudowanymi w ramach wielkich inwestycji hydrotechnicznych prowadzonych w mieście kanałami wodnymi, stanowi podstawę Wrocławskiego Węzła Wodnego. Wrocław leży nad skanalizowanym odcinkiem tej rzeki, co oznacza, że na całej długości Odry we Wrocławiu poziom wody pozostaje w zasięgu oddziaływania określonego dla danego odcinka stopnia wodnego. Oprócz Odry przez Wrocław przepływają i mają swoje ujście do Odry mniejsze rzeki: Oława, Ślęza, Bystrzyca i Widawa. Z dopływów Odry II rzędu należy wymienić rzekę Dobra, dla której recypientem jest Widawa^[1].

Mniejsze cieki

Kasina – Muchobór Wielki

Łękawica

Toczek

Brochówka – Park Brochowski

Mniejsze cieki

We Wrocławiu znajduje się również sieć mniejszych cieków wodnych. Część z nich w całości przepływa przez Wrocław, a część swoje źródła ma poza miastem. Poza naturalnymi ciekami, część to cieki o charakterze melioracyjnym^[1]. Niektóre z tych cieków zasilają niewielkie zbiorniki wodne, np. struga Leśna zasila stawy w Leśnicy, Piskorna zasila Jezioro Leśne w Lesie Strachocińskim^[2], Brochówka staw w Parku Brochowskim i inne.

Wśród takich cieków można znaleźć cenne ekologicznie oraz interesujące pod względem architektury krajobrazu i układu cieków. Takim przykładem jest układ wodny w Parku Brochowskim na strudze Brochówka z licznymi kanałami, stawem parkowym, niewielkimi wyspami i kładkami spacerowymi^[2][4].

Kanały wodne

Przekop Rędzin – Stopień Wodny Rędzin

Kanał Żeglugowy – Śluza Bartoszowice

przekop Śluzy Piaskowej

Fosa Miejska

Kanał Miejski

Kanały wodne

Kanały wodne stanowią dużą grupę cieków wodnych we Wrocławiu. Największe z nich to kanały odrzańskie. Wśród kanałów Odry można wyróżnić kanały żeglugowe i kanały przeciwpowodziowe. Na pozostałych, mniejszych ciekach występują kanały ulgi oraz kanały służące niegdyś celom energetycznym (lokalizacji siłowni wodnych, przede wszystkim młynów wodnych i elektrowni wodnych), obecnie niemal nie wykorzystywane lub pozostające w zaniku. Wśród kanałów wodnych we Wrocławiu należy również wymienić w obszarze Starego Miasta pozostałą do dnia dzisiejszego Fosę Miejską^[a], pełniącą niegdyś przede wszystkim funkcję obronną^[1][5][6][7].

Baseny portowe

Port Miejski

Zimowisko Osobowice

wejście do Zatoki Gondoli

wejście do Przystań Rancho

Baseny portowe, zatoki

Odra we Wrocławiu jest śródlądową drogą wodną, stanowiącą fragment Odrzańskiej Drogi Wodnej, będącej częścią europejskiej drogi wodnej E–30^[8]. Rozbudowana infrastruktura związana z żeglugą obejmuje stocznie i porty. Niektóre z tych obiektów posiadają własne wydzielone baseny portowe. Do takich obiektów należą między innymi: Wrocławska Stocznia Rzeczna, Port Miejski, Port Kozanów, Port Ujście Oławy, Zatoka Gondoli, Przystań Zatoka, Zimowisko Osobowice i inne^[7][8]. Oprócz basenów portowych istnieje też grupa niezagospodarowanych przemysłowo zatok.

Zbiorniki wodne

W 1976 roku we Wrocławiu istniało 326 zbiorników wodnych, takich jak starorzecza, stawy oraz glinianki^[b], a w 1996 roku już tylko 211^[1][2][4].

Starorzecza

fragment starorzecza w Ogrodzie Botanicznym

Przez cały okres historii miasta prowadzone były liczne inwestycje hydrotechniczne, polegające między innymi na przebudowie istniejącego układu koryt rzecznych i budowie kanałów wodnych, w szczególności rzeki Odry. Również i same rzeki w sposób naturalny we wcześniejszych okresach zmieniały swój bieg. Efektem tych inwestycji jest także powstanie na terenie miasta starorzeczy, które do dnia dzisiejszego przetrwały w zakresie szczątkowym, często w formie niewielkich stawów i oczek wodnych^[2][4].

Wśród śladów starorzeczy odrzańskich, które przetrwały do czasów współczesnych można wymienić:

• Czarną Wodę – ciek między osiedlami Zalesie i Zacisze, oraz w rejonie osiedla Swojczyce, pozostałość po jednym z ramion Odry
• staw w Parku Stanisława Tołpy^[2]
• staw w Ogrodzie Botanicznym^[2]
• staw w Parku Szczytnickim – w Ogrodzie Japońskim^[2]
• użytek ekologiczny "Łacha Farna" na Janówku^{[1][2][4][9][10][11]}, powierzchnia zbiornika 1,8 ha^[1]
• użytek ekologiczny na terenie Janówka obejmujący dwa zbiorniki, w tym jeden o charakterze starorzecza, łączna powierzchnia zbiorników 2,26 ha^[1][2]
• użytek ekologiczny na terenie Nowej Karczmy^[1][2]
• starorzecze Odry na Kozanowie^[2]
• starorzecze Odry na Wyspie Opatowickiej^[2]
• Staw Swojczycki^[12].

Również dawne koryta mniejszych cieków, pozostawiły po sobie ślad w postaci licznych starorzeczy, np. Bystrzyca i Widawa. Szczególnie dolina rzeki Bystrzyca, zwłaszcza w obrębie Parku Krajobrazowego Dolina Bystrzycy, obfituje w starorzecza tej rzeki^{[1][2][4][13]}.

Stawy, glinianki, osadniki

staw w Parku Południowym

staw w Parku Brochowskim (Brochówka)

Ogród Japoński

Jak wyżej wymieniono nie ma we Wrocławiu wód stojących o dużej powierzchni. Poza starorzeczami, istnieją tylko niewielkie stosunkowo stawy oraz dość liczne glinianki jako pozostałość po eksploatacji złóż glin do produkcji ceramiki, głównie budowlanej. W grupie wód stojących należy także wymienić istniejące osadniki poprzemysłowe oraz osadniki na polach irygacyjnych miasta oraz zbiorniki na terenach wodonośnych Wrocławia w dolinie Odry i Oławy^[1].

Wśród stawów i innych niewielkich zbiorników wodnych wymienić można między innymi^[1][2][4]:

• kąpielisko – Morskie Oko
• staw w Parku Południowym
• staw w Parku Wschodnim
• staw w Parku Brochowskim^[c]
• stawy w Ogrodzie Zoologicznym
• stawy w Leśnicy^[d]
• stawy na Swojczycach
• stawy w Parku Złotnickim
• stawy w Parku Leśnickim^[e]
• stawy w Parku Sołtysowickim
• Staw Pawłowicki
• staw na terenie Stacji Badawczo-Dydaktycznej Pawłowice Zakładu Doświadczalnego Uniwersytetu Przyrodniczego
• staw przy kąpielisku Oporów
• stawy w rejonie Pilczyc przy Ślęzy
• Staw Strachociński
• i inne.

Glinianki i żwirownie znajdują się^[2]:

• w rejonie osiedla Żerniki
• w rejonie osiedla Muchobór Wielki
• w rejonie osiedla Stabłowice
• w rejonie osiedla Swojczyce
• w rejonie osiedla Maślice Małe
• Kąpielisko Glinianki
• i inne.

Z odstojników i innych zbiorników wód gospodarczych wymienić można między innymi^[2]:

• osadniki na Sołtysowicach – Cukrownia Wrocław
• osadniki na Klecinie – Cukrownia Klecina (obecnie już zlikwidowane)
• odstojniki na polach irygacyjnych Osobowice – Rędzin
• stawy i kanały infiltracyjne na terenach wodonośnych Świątniki
• odstojnik na terenach wodonośnych Mokra
• zbiorniki MPWiK na Rakowcu
• i inne.

Budowle

Budowle

Most Grunwaldzki

Most Milenijny

Jaz Rędzin

Jaz Opatowice

Elektrownia Wodna Wrocław I

Upust Klary – Most św. Klary

Most Jarnołtowski

ujście Grabiszynki do Ślęzy, Kładka Oporowska

Duża ilość wód płynących w mieście wykreowała konieczność tworzenia przepraw w tym budowy licznych mostów^[5][6][7].

Istnieją również liczne budowle z zakresu hydrotechniki zarówno na Odrze jak i mniejszych ciekach^[5][6][7].

Uwagi

Zobacz też

• Wrocławski Węzeł Wodny

Przypisy

Bibliografia

• praca zbiorowa pod red. Jana Harasimowicza: Encyklopedia Wrocławia. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 978-83-7384-561-9. ISBN 83-7384-561-5. (pol.)