Wojciech Greffen

Wojciech Greffen

Podkowa II
Data i miejsce urodzenia

1759
Rydzyna

Data i miejsce śmierci

1817
Kalisz

Ojciec

Beniamin Greffen

Żona

Bogumiła Heilman

Dzieci

Maksymilian Greffen
August Greffen
Leopold Greffen
oraz 3 córki.

podpułkownik
Data i miejsce urodzenia

1759
Rydzyna

Data i miejsce śmierci

1817
Kalisz

Przebieg służby
Lata służby

1776–1794 (1807?)

Siły zbrojne

Armia Koronna

Jednostki

10 Regiment Pieszy Ordynacji Rydzyńskiej

Główne wojny i bitwy

wojna polsko-rosyjska (1792),
powstanie kościuszkowskie,
insurekcja warszawska

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari

Wojciech Bożymir Greffen herbu Podkowa II (ur. 23 kwietnia 1759 w Rydzynie[a], zm. 18 czerwca 1817 w Kaliszu[1]) – podpułkownik Wojska Polskiego, powstaniec kościuszkowski, jeden z dowódców insurekcji warszawskiej (1794). Kawaler orderu Virtuti Militari[b].

Życiorys

Urodzony w wielkopolskiej Rydzynie, gdzie jego ojciec Beniamin Greffen (ur. ok. 1722 w Lesznie) był w latach 1776–1778 kapitanem 10 Regimentu Pieszego Ordynacji Rydzyńskiej[2].

Podobnie jak ojciec, podjął służbę w 10 Regimencie Pieszym, początkowo jako kadet (9 grudnia 1776)[2]. W grudniu 1790 otrzymał szlachectwo[3]. Gdy w 1792 wybuchła wojna z Rosją w obronie Konstytucji majowej, był w stopniu majora[2]. Wraz ze swoim regimentem walczył m.in. w bitwie pod Zelwą (4 lipca 1792). Po przegranej wojnie nadal służył w 10 Regimencie Pieszym. Przystał do wojskowej konspiracji przygotowującej wybuch powstania w Warszawie, gdzie razem z Józefem Zeydlitzem reprezentowali polskich jakobinów[4]. Następnie, razem z „Działyńczykami” (tak zwano żołnierzy 10 Regimentu od nazwiska ówczesnego dowódcy Ignacego Działyńskiego) Greffen wziął udział w insurekcji warszawskiej (17–19 kwietnia 1794), gdzie obok Zeydlitza (od czerwca 1794 dowódcy 10 Regimentu Pieszego) uważany jest za jednego z wojskowych przywódców powstania w stolicy[5]. Prawdopodobnie brał udział w kolejnych bitwach powstania kościuszkowskiego, aż do przegranej pod Maciejowicami (10 października 1794), gdzie regiment „Działyńczyków” został zniszczony[2].

Po upadku I Rzeczypospolitej (1795) Greffen osiadł w Kaliszu, który znalazł się w zaborze pruskim. Nie jest znana z tego okresu jego działalność publiczna lub wojskowa.

Gdy Królestwo Prus padało pod ciosami napoleońskiej Wielkiej Armii, na terenie Wielkopolski pod koniec 1806 wybuchło powstanie. Greffen mieszkał wtenczas w zabudowaniach kaliskiego Korpusu kadetów przy ulicy Babinej[1]. W 1807, po zakończeniu działań wojennych i podpisaniu pokoju z Rosją, powstało Księstwo Warszawskie. Doszło wtedy do przeformowania pułków dotychczasowej Legii Kaliskiej i Greffen miał zostać majorem 7 Pułku Piechoty (wcześniej 3 Pułk Legii Kaliskiej)[6] nowo powstałej polskiej armii. Jednak ostatecznie służby nie podjął, ponieważ dowódca 2 Dywizji generał Józef Zajączek w raporcie skierowanym do samego Napoleona wniósł o jego dymisję z powodu pijaństwa[7]. Po wystąpieniu z wojska został urzędnikiem wojskowym[2], jako podinspektor 2 klasy[8].

Życie prywatne

(c) Piotr Zdrowicki, CC BY-SA 3.0
Nagrobek Wojciecha Greffena (widok od tyłu)

W 1795 roku poślubił Bogumiłę Florentynę Heilman, córkę Samuela i Zuzanny zd. Dörfer. Z małżeństwa pochodziło sześcioro dzieci, z czego troje zmarło w 1813 roku, wszystkie w wieku dziecięcym[c]. Rodziców przeżyli:

  • Maksymilian (1796–1864?), w latach 60. XIX wieku naczelnik Głównego Zarządu Spisu i Zaciągu Wojskowego Królestwa kongresowego[1],
  • August (1798–1875), podpułkownik Wojska Polskiego, w okresie powstania listopadowego walczył w składzie 13 Pułku Piechoty Liniowej, odznaczony krzyżem złotym orderu Virtuti Militari, po upadku powstania intendent szpitala ewangelickiego w Warszawie[1],
  • Leopold (1803–1847)[d], w okresie powstania listopadowego kapitan artylerii konnej, podobnie jak starszy brat odznaczony krzyżem złotym orderu Virtuti Militari[9], po upadku powstania na emigracji we Francji, gdzie pracował jako urzędnik kolei w Dijon[3].

Wojciech Greffen zmarł 18 czerwca 1817 w Kaliszu. Został pochowany na miejscowym cmentarzu ewangelickim, jego nagrobek jest obecnie najstarszym zachowanym pomnikiem na tymże cmentarzu[1][10].

Awanse

  • kadet (1776),
  • furier (styczeń 1778),
  • podchorąży (sierpień 1778),
  • chorąży (1779),
  • porucznik (1783),
  • kapitan (1790),
  • major (1791),
  • podpułkownik (1794)[2].

Uwagi

  1. ↑ Data i miejsce urodzin oraz drugie imię podane na pomniku nagrobnym. Według Machyni i Srzednickiego drugie imię to Godfryd.
  2. ↑ Według inskrypcji na pomniku nagrobnym „Kawaler Krzyża Wojskowego”.
  3. ↑ Hipolit przeżył niecałe 2 lata, Bogumiła 9 lat, a Henrietta 8 lat.
  4. ↑ Według Uruskiego synami Wojciecha byli Maksymilian i August, natomiast Leopold był z nimi jedynie spokrewniony.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Stanisław Małyszko: Zabytkowe cmentarze przy Rogatce w Kaliszu. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2012, s. 98, 99, 102. ISBN 978-83-62689-09-5.
  2. ↑ a b c d e f Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie wojska koronnego. Piechota. T. I (część 3). Kraków: Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 287, seria: Oficerowie Rzeczypospolitej Polskiej Obojga Narodów 1777–1794. Spisy. ISBN 83-7188-186-X.
  3. ↑ a b Seweryn Uruski: Rodzina. Herbarz szlachty polskiej. T. IV. Warszawa: Księgarnia Gebethnera i Wolffa, 1907, s. 371.
  4. ↑ Bogusław Leśnodorski: Polscy jakobini. Warszawa: Książka i Wiedza, 1960, s. 307.
  5. ↑ Stanisław Herbst: Z dziejów wojskowych powstania kościuszkowskiego 1794 roku. Warszawa: Książka i Wiedza, 1983, s. 183.
  6. ↑ Janusz Staszewski: Kaliski wysiłek zbrojny 1806–1813. Kalisz: Towarzystwo Przyjaciół Książki, 1931, s. 183.
  7. ↑ Jarosław Dudziński: Korpus gen. J. Zajączka nad Omulwią (marzec - czerwiec 1807 r.). napoleon.org.pl. [dostęp 2017-09-12]. (pol.).
  8. ↑ Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie 1807-1814. Warszawa; Kraków: Gebethner i Wolff, 1905, s. 260.
  9. ↑ „Dziennik Powszechny Krajowy nr 153 z dnia 5 czerwca 1831 r.”. (pol.). 
  10. ↑ Galeria: Cmentarz ewangelicki na Rogatce. wkaliszu.pl. [dostęp 2017-09-11]. (pol.).

Media użyte na tej stronie