Województwo podlaskie
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Państwo | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Kod ISO 3166-2 | PL-PD | ||||||||||||
TERYT | 20 | ||||||||||||
Siedziba wojewody i sejmiku | |||||||||||||
Wojewoda | |||||||||||||
Marszałek | |||||||||||||
Powierzchnia (31 grudnia 2017) | 20 187,02[1] km² | ||||||||||||
Populacja (30 czerwca 2020) • liczba ludności |
| ||||||||||||
• gęstość | 58 os./km² | ||||||||||||
Urbanizacja | 60,32% | ||||||||||||
Tablice rejestracyjne | B | ||||||||||||
Adres Urzędu Wojewódzkiego: ul. Mickiewicza 315-213 Białystok | |||||||||||||
Adres Urzędu Marszałkowskiego: ul. Wyszyńskiego 1Białystok | |||||||||||||
Podział administracyjny | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||
Strona Urzędu Wojewódzkiego | |||||||||||||
Strona Urzędu Marszałkowskiego | |||||||||||||
Portal Polska |
Województwo podlaskie – jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw. Położone jest w północno-wschodniej części kraju. Przez jego środek przepływa Narew. Siedzibą władz województwa jest Białystok. Na dzień 30 czerwca 2020 województwo miało około 1,2 mln mieszkańców[2]. Obejmuje obszar 20 187,02 km²[1].
Historia
Województwo podlaskie zostało utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:
- białostockiego (w całości)
- łomżyńskiego (oprócz 5 wschodnich gmin powiatu ostrowskiego)
- suwalskiego (tylko gminy powiatów: augustowskiego, sejneńskiego i suwalskiego z miastem Suwałki).
Województwo posiada fragmenty pierwotnej Puszczy Białowieskiej oraz unikatowe bagna w dolinie Biebrzy i rozlewiskami Narwi. Wyróżnikiem jest także wielokulturowość i wielowyznaniowość jego mieszkańców.
Geografia
Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia województwa wynosiła 20 187,02 km², co stanowi 6,5% powierzchni Polski[3].
Położenie administracyjne
Województwo jest położone w północno-wschodniej Polsce i graniczy z[4]:
- Białorusią (z obwodami brzeskim i grodzieńskim) na długości 236,3 km na wschodzie
- Litwą (z okręgami mariampolskim i olickim) na długości 100,3 km na północy
oraz z województwami:
- lubelskim na długości 3,9 km na południu
- mazowieckim na długości 345,7 km na południowym zachodzie
- warmińsko-mazurskim na długości 220,4 km na północnym zachodzie
Położenie fizycznogeograficzne
Województwo podlaskie znajduje się na terenie Niziny Podlaskiej, Pojezierza Suwalskiego i Niziny Mazowieckiej. Krajobraz urozmaicony, ukształtowany na północy podczas zlodowacenia bałtyckiego, na pozostałym obszarze podczas zlodowacenia środkowopolskiego. Najwyższe wzniesienia występują na północy, gdzie dominuje krajobraz pagórkowaty pojezierny. Pojezierza: Zachodniosuwalskie, Wschodniosuwalskie, Ełckie oraz sandrowy pojezierny (Równina Augustowska); w środkowej i południowej części przeważają równiny peryglacjalne (wysoczyzny: Kolneńska, Białostocka, Wysokomazowiecka, Drohiczyńska, Wzgórza Sokólskie, Międzyrzecze Łomżyńskie, Równina Bielska), urozmaicone wcinającymi się w nie kotlinami i dolinami rzek, na zachodzie leży skraj sandrowej Równiny Kurpiowskiej.
Położenie historyczne
- w 36% Podlasie
(większość powiatu białostockiego, powiat bielski, powiat hajnowski, powiat moniecki, część powiatu siemiatyckiego, część powiatu sokólskiego, wschodnia część powiatu wysokomazowieckiego)
- w 35% Pojaćwieska Suwalszczyzna
(powiat augustowski, północna część powiatu grajewskiego, część powiatu sokólskiego, powiat sejneński, powiat suwalski)
- w 20% Mazowsze: ziemia łomżyńska i ziemia wiska
(większość powiatu grajewskiego, powiat kolneński, powiat łomżyński, powiat zambrowski, zachodnia część powiatu wysokomazowieckiego, zachodnia część powiatu białostockiego)
- w 7% Polesie
(część powiatu siemiatyckiego)
- w 1% Ruś Czarna
Ponadto nie zawiera ono 42% Podlasia – części na południe od Bugu (są to ziemie od Węgrowa po Międzyrzec Podlaski).
Topografia
W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 237 km, to jest 2°07′50″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 170 km, co w mierze kątowej daje 2°32′29″.
Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:
- północny: 54°24′37″ szer. geogr. N – granica państwowa na jeziorze Dunajewo (powiat suwalski),
- południowy: 52°16′47″ szer. geogr. N – nurt Bugu w pd. narożniku działki ewidencyjnej nr 1702 (powiat siemiatycki),
- zachodni: 21°35′34″ dług. geogr. E – zach. narożnik działki ewidencyjnej nr 46/3 (powiat łomżyński),
- wschodni: 24°08′03″ dług. geogr. E – słupek graniczny nr 1495 (powiat białostocki).
Najwyższym punktem jest wierzchołek Rowelskiej Góry – 298 m n.p.m.
Klimat
Klimat w porównaniu z innymi regionami Polski jest bardziej surowy, a Suwałki, są nazywane „polskim biegunem zimna”. Jest on pod silnym wpływem mas powietrza kontynentalnego; średnia roczna temperatura powietrza poniżej 7 °C, w części północno-wschodniej poniżej 6,5 °C. Jest to jeden z chłodniejszych obszarów w kraju (zimy najchłodniejsze w Polsce, poza górami, o temp. poniżej 5,5 °C); amplitudy temperatur powyżej 23 °C, większe niż przeciętne w kraju. Opady wynoszą średnio 550 mm na południu województwa, do 700 na północy. Z warunków klimatycznych wynika długi okres zalegania pokrywy śnieżnej (ponad 3 miesiące) oraz skrócony okres wegetacyjny roślin 190–205 dni.
Podział administracyjny
Województwo podlaskie jest podzielone na 14 powiatów oraz 3 miasta na prawach powiatu.
Powierzchnia stan na 31 grudnia 2017[1], liczba ludności stan na 30 czerwca 2020[2].
Urbanizacja
Demografia
Według danych z 30 czerwca 2020 r. województwo miało 1 176 576 mieszkańców, co stanowiło 3,1% ludności Polski[2].
Dane z 30 czerwca 2020 r.[2]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 1 176 576 | 100 | 603 254 | 51 | 573 322 | 49 |
powierzchnia | 20 187,02 km² | |||||
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 58 | 30 | 28 |
Bardzo niska gęstość zaludnienia 61 os./km², największe zaludnienie (poza miastami) w zachodniej i środkowej części województwa podlaskiego; w Białymstoku i okolicach mieszka 1/3 ludności; niższy od średniej krajowej stopień urbanizacji 57,8%; wyższy przyrost naturalny 1,2, ujemne saldo migracji (0,6).
Występuje tu najliczniejsze w Polsce skupisko ludności prawosławnej (ok. 300 tys.), w Grabarce znajduje się ośrodek pielgrzymek prawosławnych (dane z 1999 roku).
Religia
Administracja i polityka
Samorząd wojewódzki
Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Podlaskiego, składający się z 30 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Białystok. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. Obecny skład zarządu przedstawia się następująco: marszałek – Artur Kosicki, wicemarszałkowie: Marek Olbryś, Sebastian Łukaszewicz, członkowie zarządu: Wiesława Burnos i Marek Malinowski.
Administracja państwowa
Organem administracji rządowej jest Wojewoda Podlaski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Białystok[6], gdzie znajduje się Podlaski Urząd Wojewódzki w Białymstoku. W ramach urzędu działa także delegatura w Łomży[7]. Obecnie wojewodą jest Bohdan Józef Paszkowski, a wicewojewodami Tomasz Madras i Bogusława Szczerbińska.
Gospodarka
W 2012 r. produkt krajowy brutto woj. podlaskiego wynosił 36,1 mld zł, co stanowiło 2,2% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 30,1 tys. zł (71,7% średniej krajowej), co plasowało podlaskie na 14. miejscu względem innych województw[8].
W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. podlaskim wynosiła 16,7 mld zł, co stanowiło 1,7% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w podlaskim wynosiła 4,8 mld zł, co stanowiło 3,0% tej sprzedaży Polski[9].
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. podlaskiego w 3. kwartale 2011 r. wynosiło 3220,88 zł, co lokowało je na 11. miejscu względem wszystkich województw[10].
We wrześniu 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 32,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 6,9% do aktywnych zawodowo[11].
Według danych z 2011 r. 11,0% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. podlaskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji), co stanowiło największy odsetek względem innych województw[12].
Fauna i flora
Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. podlaskim lasy obejmowały powierzchnię 618,4 tys. ha, co stanowiło 30,6% jego powierzchni. 32,7 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[13].
W rozległych lasach i puszczach (Puszcza Białowieska, Augustowska, Knyszyńska, Zielona), z których niektóre jako jedyne w Europie zachowały swój pierwotny charakter, można spotkać bogactwo unikatowej fauny i flory. Spotkać tu można łosie, wilki, rysie i żubry żyjące w Puszczy Białowieskiej i Knyszyńskiej.
Ochrona środowiska
Na terenie województwa istnieją 4 parki narodowe, w tym najstarszy w Polsce Białowieski Park Narodowy, a także o największej powierzchni, czyli Biebrzański Park Narodowy. Dwa pozostałe parki narodowe to wigierski i narwiański.
Ochrona przyrody i środowiska naturalnego w województwie podlaskim obejmuje także 3 parki krajobrazowe, 85 rezerwatów przyrody oraz 2051 pomników przyrody.
- Suwalski Park Krajobrazowy
- Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej
- Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi
87 rezerwatów przyrody oraz liczne obszary chronionego krajobrazu.
Transport
Drogowy
- Drogi ekspresowe: S8, S16, S19, S61
- Drogi krajowe: 8, 16, 19, 58, 61, 62, 63, 64, 65, 66
- Drogi wojewódzkie: 640, 645, 647, 648, 651, 652, 653, 655, 658, 659, 664, 668, 669, 670, 671, 673, 674, 676, 677, 678, 679, 681, 682, 685, 686, 687, 689, 690, 693
Kolejowy
Na terenie województwa podlaskiego znajduje się 36 linii kolejowych z których 6 jest liniami szerokotorowymi.
- Linie kolejowe[14]: 6, 31, 32, 36, 37, 38, 39, 40, 43, 49, 50, 51, 52, 57, 58, 59, 451, 515, 516, 517, 836, 910, 911, 912, 913, 914, 915, 916, 923, 924, 925, 926, 927, 928, 929
Tabor kolejowy
Województwo podlaskie posiada 17 pojazdów szynowych zakupionych przez Urząd Marszałkowski z których 11 stanowią spalinowe zespoły trakcyjne i autobusy szynowe oraz sześć elektrycznych zespołów trakcyjnych. Przewoźnikiem obsługującym tabor należący do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego jest Polregio.
Seria | Typ | Numery | Liczba | Producent / Modernizator | Źródło |
---|---|---|---|---|---|
EN57AL | Pafawag 5B/6B | 1529, 1536, 1543 ÷ 1544, 1551, 1555 | 6 | Pafawag ZNTK Mińsk Mazowiecki | |
SA105 | 213Ma | 103 | 1 | ZNTK Poznań | |
SA108 | 215M | 007, 009 | 2 | ZNTK Poznań | |
SA133 | 218Mc | 001 ÷ 002, 009 ÷ 012, 019 ÷ 020 | 8 | Pesa |
Nauka i oświata
Uczelnie publiczne (alfabetycznie)[15]
- Akademia Teatralna – Filia w Białymstoku
- Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży
- Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach
- Politechnika Białostocka
- Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
- Uniwersytet w Białymstoku
- Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina – Filia w Białymstoku. Wydział Instrumentalno-Pedagogiczny, Edukacji muzycznej i Wokalistyki
Uczelnie niepubliczne
- Wyższa Szkoła Administracji Publicznej im. Stanisława Staszica w Białymstoku
- Wyższa Szkoła Menedżerska w Białymstoku
- Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku
- Niepaństwowa Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Białymstoku
- Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku
- Wyższa Szkoła Matematyki i Informatyki Użytkowej w Białymstoku
- Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku
- Wyższa Szkoła Agrobiznesu w Łomży
- Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana Jańskiego w Łomży
- Nadbużańska Szkoła Wyższa w Siemiatyczach
- Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku
- Wyższa Szkoła Suwalsko-Mazurska im. Papieża Jana Pawła II w Suwałkach
- Wyższa Szkoła Służby Społecznej im. ks. Franciszka Blachnickiego w Suwałkach
Seminaria duchowne
- Archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne w Białymstoku
- Wyższe Seminarium Duchowne w Drohiczynie
- Wyższe Seminarium Duchowne w Łomży
Bezpieczeństwo publiczne
W województwie podlaskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Białymstoku i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[16].
Historia
Województwo podlaskie, jakkolwiek w niewielkim stopniu pokrywało się z aktualnym obszarem, istniało pod tą nazwą także w latach 1513–1795 (Województwo podlaskie (I Rzeczpospolita)) i 1816–1837. Poniżej jednostki administracyjne istniejące dawniej na obszarze aktualnego województwa podlaskiego.
Wiek XX
Polska Rzeczpospolita Ludowa / III Rzeczpospolita
- Województwo białostockie (1945–1998)
- Województwo suwalskie (1975–1998)
- Województwo łomżyńskie (1975–1998)
II wojna światowa
- Bezirk Bialystok (1941–1945)
- Obwód białostocki (BSRR) (1939–1945)
- Obwód brzeski (BSRR) (1939–1945)
II Rzeczpospolita
- Województwo białostockie (II Rzeczpospolita) (1919–1939)
- Województwo poleskie (II Rzeczpospolita) (1921–1939)
I wojna światowa
- Ober-Ost, Bialystok-Grodno District (1915–1919)
- Generalne Gubernatorstwo Warszawskie (1915–1918)
Wiek XIX
Imperium rosyjskiego
- Gubernia grodzieńska (1796/1842–1915)
- Obwód białostocki (Rosja) (1807–1842)
Królestwo Polskie (kongresowe)
- Gubernia łomżyńska (1867–1915)
- Gubernia suwalska (1867–1915)
- Gubernia augustowska (1837–1866)
- Województwo augustowskie (1816–1837)
Księstwo Warszawskie
- Departament łomżyński (1807–1815)
Królestwo Prus
- Prusy Nowowschodnie – departament białostocki (1795–1807)
Wiek XI – Wiek XVIII
Korona Królestwa Polskiego
- Województwo podlaskie (I Rzeczpospolita) (1569–1795)
Wielkie Księstwo Litewskie
- Województwo brzeskolitewskie (1566–1795)
- Województwo podlaskie (I Rzeczpospolita) (1513–1569)
- Województwo nowogródzkie (1507–1795)
- Województwo trockie (1413–1795)
Królestwo Polskie
Księstwo Halicko-Wołyńskie
Wiek X
Przypisy
- ↑ a b c Urząd Statystyczny w Białymstoku, bialystok.stat.gov.pl [dostęp 2020-02-14] .
- ↑ a b c d e Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-11-25] .
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2014-07-24. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
- ↑ geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
- ↑ GUS. Rocznik demograficzny 2008, s. 545.
- ↑ (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
- ↑ (§ 9. Statut PUW w Białymstoku) Zarządzenie Nr 55/09 Wojewody Podlaskiego z dnia 19 maja 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2009 r., Nr 128, poz. 1437).
- ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2014, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 stycznia 2015, s. 625, ISSN 1230-5820 .
- ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 58–59, ISSN 1230-5820 .
- ↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1099).
- ↑ GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r., stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ Ubóstwo w Polsce w 2011r. Główny Urząd Statystyczny, 2012-05-31. s. 15. [dostęp 2012-06-08].
- ↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229 .
- ↑ Wykaz linii kolejowych przebiegających przez teren województwa podlaskiego, Wrota Podlasia [dostęp 2020-11-22] (pol.).
- ↑ Lista Uniwersytet w Województwie podlaskim http://firmstrony.pl/uniwersytet/wojewodztwo-podlaskie.
- ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).
Linki zewnętrzne
- Wrota Podlasia – Podlaski Portal Informacyjny – oficjalny portal Województwa Podlaskiego – prowadzony przez Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego
- Portal Ciekawe Podlasie – serwis popularyzacyjny na temat Podlasia, prezentujący fotografie i opisy wartościowych obiektów tego regionu
- Województwo podlaskie w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2015-05-20] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
Media użyte na tej stronie
Herb powiatu bielskiego w województwie podlaskim.
Autor:
Adrian Piekarski vel Adrianek2501
This illustration was made by Adrian Piekarski (vel Adrianek2501).
polski: Używając tego zdjęcia zobowiązujesz się dodać przypis o autorze Adrian Piekarski. Nie kopiuj tego zdjęcia nielegalnie ignorując zasady licencji na jakiej go udostępniłem. Mile widziany byłby również email do mnie Adrian Piekarski, kiedy je opublikujesz. english: Please credit this with Adrian Piekarski in the immediate vicinity of the image. Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. An email to Adrian Piekarski would be appreciated too. |
Ta fotografia została przesłana w ramach projektu Wiki Lubi Zabytki będącego częścią inicjatywy Wiki Loves Monuments 2012.
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Author
Autor: Tomasz Majtyka, Licencja: CC BY-SA 4.0
Województwo podlaskie (od 1999) jako powstałe z województw podziału administracyjnego Polski z lat 1975-1998
Autor: Maciej Zych, Licencja: CC BY 3.0
Kartogram strukturalny – odsetek pracujących według grup sekcji PKD2007 w powiatach województwa podlaskiego w 2012 roku
Autor: XoRiK, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Białystok, pałac Lubomirskich (Rüdygierów), po 1856
(c) Wojciech Zabolotny, CC BY-SA 3.0
Jezioro Białe Wigierskie
Autor: Andwieczor, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Sejny - Biała Synagoga 1885 r Sejny, Sejny
Autor: Fczarnowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Fragment rynku miejskiego z fontanną i zespół bazyliki archikatedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa administracyjna województwa podlaskiego
Autor: TUBS , Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of voivodeship xy (see filename) in Poland.
Logo der Woiwodschaft Podlachien
Autor: Przykuta, Licencja: CC BY-SA 4.0
kamienica przy rynku w Augustowie
Autor: Krzysztof Maria Różański, (Upior polnocy), Licencja: CC BY-SA 3.0
Piramida płci i wieku dla Województwa podlaskiego, stan na 30 czerwca 2007
Autor: Jerzy Strzelecki, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ols przy Carskim Trakcie, Biebrzański Park Narodowy
Autor: Ludwig Schneider, Licencja: CC BY 3.0
Białowieski Park Narodowy (woj. Podlaskie)
Autor: Krzysztof Kundzicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ratusz przy ulicy Mickiewicza 45 w Bielsku Podlaskim, gmina Bielsk Podlaski, podlaskie.