Województwo pomorskie

województwo pomorskie
— województwo —
Herb Flaga
Państwo	Polska
Kod ISO 3166-2	PL-PM
TERYT	22
Siedziba wojewody i sejmiku	Gdańsk
Wojewoda	Dariusz Drelich
Marszałek	Mieczysław Struk
Powierzchnia	18 310,34 km²
Populacja (30 czerwca 2021) • liczba ludności	2 346 065[1]
• gęstość	128 os./km²
Urbanizacja	64%
Tablice rejestracyjne	G
Adres Urzędu Wojewódzkiego: ul. Okopowa 21/27 80-810 Gdańsk
Adres Urzędu Marszałkowskiego: ul. Okopowa 21/27 Gdańsk
Podział administracyjny
Liczba miast na prawach powiatu 4 Liczba powiatów 16 Liczba gmin miejskich 22 Liczba gmin miejsko-wiejskich 20 Liczba gmin wiejskich 81
Położenie na mapie Polski
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego
Portal Polska

Województwo pomorskie – jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw, położone w północnej części kraju. Siedzibą władz województwa jest Gdańsk. Obejmuje obszar o powierzchni 18 310,34 km². Jest najdalej wysuniętym na północ województwem państwa.

30 czerwca 2021 roku województwo miało ponad 2,35 mln mieszkańców^[1].

Historia

Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa pomorskiego

Województwo pomorskie zostało utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

• gdańskiego (w całości)
• słupskiego (oprócz gmin powiatu sławieńskiego)
• elbląskiego (tylko gminy powiatów nowodworskiego, malborskiego, kwidzyńskiego i obecnego sztumskiego)
• bydgoskiego (tylko 3 z 4 gmin powiatu chojnickiego).

W wyniku protestów Bydgoszczy nie udało się utworzyć wielkiego regionu pomorskiego obejmującego również Bydgoszcz, Toruń, Włocławek i Grudziądz (obecnie będących częścią województwa kujawsko-pomorskiego).

Geografia

(c) Aotearoa z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Mapa fizyczna województwa.

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia województwa wynosiła 18 310,34 km²^[2].

Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. pomorskim lasy obejmowały powierzchnię 664,4 tys. ha, co stanowiło 36,3% jego powierzchni. 9,8 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych^[3].

Położenie administracyjne

Województwo jest położone w północnej Polsce i graniczy z^[4]:

• Rosją (z obwodem kaliningradzkim) – granica państwowa przecina Mierzeję Wiślaną na długości 0,8 km

oraz z województwami:

• kujawsko-pomorskim na długości 238,8 km na południu
• warmińsko-mazurskim na długości 191,4 km na wschodzie
• wielkopolskim na długości 61,7 km na południowym zachodzie
• zachodniopomorskim na długości 182,2 km na zachodzie

Położenie historyczne

Większość obszaru województwa znajduje się na terenie Pomorza Gdańskiego. Poza tym jego północno-zachodnia część zaliczana jest do Pomorza Zachodniego, natomiast część wschodnia do Prus.

Topografia

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 149 km, to jest 1°20′41″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 192 km, co w mierze kątowej daje 2°56′15″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

• północny: 54°50′08″ szer. geogr. N – pn. narożnik działki ewidencyjnej nr 1 (powiat pucki),
• południowy: 53°29′27″ szer. geogr. N – pd. narożnik działki ewidencyjnej nr 5280/3 (powiat człuchowski),
• zachodni: 16°42′40″ dług. geogr. E – działka ewidencyjna nr 20/7 (powiat słupski),
• wschodni: 19°38′55″ dług. geogr. E – przecięcie granicy państwowej z pn. brzegiem Zalewu Wiślanego na Mierzei Wiślanej na wsch. od słupka granicznego nr 2436 (powiat nowodworski).

Najwyższym punktem jest wierzchołek Wieżycy – 329 m n.p.m.

Podział administracyjny

Województwo pomorskie jest podzielone na 16 powiatów oraz 4 miasta na prawach powiatu.

Miasta na prawach powiatu

Herb	Miasto na prawach powiatu	Populacja (30 czerwca 2021)[1]	Powierzchnia [km²]
	Gdańsk	470 633	265,50
	Gdynia	244 104	135
	Słupsk	89 180	43,15
	Sopot	35 049	17,31

Powiaty

Herb	Powiat	Siedziba	Populacja (30 czerwca 2021)	Powierzchnia [km²]
	Powiat wejherowski	Wejherowo	220 054	1279,84
	Powiat kartuski	Kartuzy	143 101	1120,04
	Powiat starogardzki	Starogard Gdański	127 906	1345,28
	Powiat gdański	Pruszcz Gdański	121 406	793,17
	Powiat tczewski	Tczew	114 843	697,54
	Powiat słupski	Słupsk	98 823	2304
	Powiat chojnicki	Chojnice	97 536	1364,25
	Powiat pucki	Puck	88 012	577,85
	Powiat kwidzyński	Kwidzyn	82 795	834,64
	Powiat bytowski	Bytów	78 939	2192,81
	Powiat kościerski	Kościerzyna	72 951	1165,85
	Powiat lęborski	Lębork	65 969	706,99
	Powiat malborski	Malbork	62 953	494,63
	Powiat człuchowski	Człuchów	55 615	1574,41
	Powiat sztumski	Sztum	40 882	730,85
	Powiat nowodworski	Nowy Dwór Gdański	35 314	652,75

Urbanizacja

W województwie pomorskim znajduje się Trójmiasto, czyli zespół trzech miast: Gdańska, Gdyni i Sopotu. Kolejne trzy miasta: Wejherowo, Rumia i Reda nazywane są Małym Trójmiastem Kaszubskim. Aglomeracja trójmiejska składa się z siedmiu miast, również z Pruszcza Gdańskiego. Niektórzy urbaniści zaliczają do niej ponadto Puck, Tczew i Żukowo.

Podkreślono siedziby władz powiatów, a pogrubiono miasta na prawach powiatu.

Liczba mieszkańców na dzień 30 czerwca 2021^[1]:

(c) Topory, CC-BY-SA-3.0

Gdańsk

Gdynia

Słupsk

Tczew

Starogard Gdański

Chojnice

(c) Diego Delso, CC BY-SA 3.0

Malbork

(c) Diego Delso, CC BY-SA 3.0

Sopot

Kwidzyn

Lębork

Wejherowo

Herb	Miasto	Powiat	Populacja	Powierzchnia [km²]
	Gdańsk	Miasto na prawach powiatu	470 633	265,50
	Gdynia	Miasto na prawach powiatu	244 104	135
	Słupsk	Miasto na prawach powiatu	89 180	43,15
	Tczew	Powiat tczewski	59 105	22,26
	Rumia	Powiat wejherowski	49 672	30,09
	Wejherowo	Powiat wejherowski	48 735	25,65
	Starogard Gdański	Powiat starogardzki	47 037	25,27
	Chojnice	Powiat chojnicki	39 484	21,05
	Kwidzyn	Powiat kwidzyński	38 179	21,54
	Malbork	Powiat malborski	37 898	17,15
	Sopot	Miasto na prawach powiatu	35 049	17,31
	Lębork	Powiat lęborski	34 977	17,86
	Pruszcz Gdański	Powiat gdański	31 822	16,47
	Reda	Powiat wejherowski	26 838	34,96
	Kościerzyna	Powiat kościerski	23 698	15,83
	Bytów	Powiat bytowski	16 790	8,72
	Ustka	Powiat słupski	15 047	10,19
	Kartuzy	Powiat kartuski	14 106	6,23
	Człuchów	Powiat człuchowski	13 386	12,48
	Puck	Powiat pucki	11 089	4,9
	Miastko	Powiat bytowski	10 131	5,68
	Czersk	Powiat chojnicki	9 870	9,73
	Władysławowo	Powiat pucki	9 814	12,59
	Nowy Dwór Gdański	Powiat nowodworski	9 813	5,06
	Sztum	Powiat sztumski	9 746	4,59
	Prabuty	Powiat kwidzyński	8 589	7, 29
	Pelplin	Powiat tczewski	7 549	4,45
	Skarszewy	Powiat starogardzki	6 974	9,43
	Żukowo	Powiat kartuski	6 743	5
	Gniew	Powiat tczewski	6 571	6,23
	Czarne	Powiat człuchowski	5 810	46,39
	Dzierzgoń	Powiat sztumski	5 291	3,88
	Brusy	Powiat chojnicki	5 220	5,1
	Debrzno	Powiat człuchowski	5 017	7,52
	Nowy Staw	Powiat malborski	4 188	4,65
	Skórcz	Powiat starogardzki	3 585	3,67
	Łeba	Powiat lęborski	3 525	14,8
	Kępice	Powiat słupski	3 524	4,65
	Hel	Powiat pucki	3 165	21,27
	Czarna Woda	Powiat starogardzki	2 753	27,75
	Jastarnia	Powiat pucki	2 675	8
	Krynica Morska	Powiat nowodworski	1 284	102,04

Łącznie 42 miasta.

Ochrona przyrody

Parki Narodowe:

• Słowiński Park Narodowy
• Park Narodowy Bory Tucholskie

Parki Krajobrazowe

• Nadmorski Park Krajobrazowy
• Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie
• Kaszubski Park Krajobrazowy
• Nadmorski Park Krajobrazowy
• Park Krajobrazowy Mierzeja Wiślana
• Park Krajobrazowy Dolina Słupi
• Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego
• Trójmiejski Park Krajobrazowy
• Tucholski Park Krajobrazowy
• Wdzydzki Park Krajobrazowy
• Zaborski Park Krajobrazowy

Obszary chronione powiatu słupskiego

Demografia

Gęstość zaludnienia w województwie pomorskim terenów wiejskich w osobach na km² (w przekroju gminnym, stan 1 stycznia 2007 roku) [1].

Dane z 30 czerwca 2021^[1]

• Piramida wieku mieszkańców W. pomorskiego w 2014 roku^[5].

Religia

Gospodarka

W 2012 r. produkt krajowy brutto woj. pomorskiego wynosił 93,9 mld zł, co stanowiło 5,8% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 41,0 tys. zł (97,9% średniej krajowej), co plasowało pomorskie na 5. miejscu względem innych województw^[6].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. pomorskiego w 3. kwartale 2011 r. wynosiło 3646,08 zł, co lokowało je na 3. miejscu względem wszystkich województw^[7].

W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 41,1 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 4,4% do aktywnych zawodowo^[8].

W 2011 r. 9,1% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. pomorskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)^[9].

W 2018 dochody województwa wyniosły 1.040.835.988 zł (w tym 435 mln zł dotacji z budżetu państwa, 365,6 mln zł z podatku CIT i 100 mln zł z PIT), a wydatki 1.045.300.683 zł (z czego 578,8 mln zł pochłonęła organizacja transportu na obszarze województwa, 131,8 mln zł ochrona zdrowia i polityka społeczna, 112.6 mln zł kultura i ochrona dziedzictwa narodowego i 39,6 mln zł edukacja). W 2017 dochody województwa wynosiły nieco ponad 800 mln zł, a w 2016 ok. 730 mln zł^[10].

W 2021 planowane dochody budżetu województwa wyniosą 998 726 544 zł (spadek o 50 mln w stosunku do roku 2020), a wydatki 1 121 926 544 zł (wzrost o ok. 20 mln). Zaplanowany deficyt budżetowy ma wynieść 123 200 000 zł^[11].

Bezpieczeństwo publiczne

W województwie pomorskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Gdańsku i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999^[12].

Transport

Transport lotniczy

• Lotnisko w Gdańsku

Transport morski

• Promy do Szwecji

Drogi krajowe i trasy europejskie

Droga krajowa	Przebieg (pogrubionym tekstem miejscowości w województwie)	Ważniejsze miejscowości
A1	(Gdańsk) Rusocin – Swarożyn – Grudziądz – Toruń – Włocławek – Kutno – Stryków – Łódź – Rzgów – Piotrków Trybunalski – Radomsko – Częstochowa – Pyrzowice – Zabrze – Gliwice – Gorzyczki (Ostrawa)	Gdańsk, Pruszcz Gdański, Pelplin
S6	(Berlin) Kołbaskowo – Police – Goleniów – Koszalin – Słupsk – Lębork – Gdynia – Gdańsk – Rusocin (Toruń)	Słupsk, Lębork, Szemud, Gdynia, Gdańsk
S7	Gdańsk – Nowy Dwór Gdański – Elbląg – Ostróda – Olsztynek – Płońsk – Warszawa – Grójec – Białobrzegi – Radom – Skarżysko-Kamienna – Kielce – Kraków – Rabka-Zdrój (Budapeszt)	Gdańsk, Nowy Dwór Gdański
6	(Berlin) Kołbaskowo – Szczecin – Goleniów – Koszalin – Słupsk – Lębork – Gdynia – Gdańsk – Rusocin (Toruń)	Słupsk, Lębork, Luzino, Wejherowo, Reda, Rumia, Gdynia, Gdańsk
7	Żukowo – Gdańsk – Nowy Dwór Gdański – Elbląg – Ostróda – Olsztynek – Płońsk – Warszawa – Grójec – Białobrzegi – Radom – Skarżysko-Kamienna – Kielce – Kraków – Rabka-Zdrój – Chyżne (Budapeszt)	Żukowo, Gdańsk, Nowy Dwór Gdański
20	Gdynia – Chwaszczyno – Żukowo – Kościerzyna – Bytów – Miastko – Biały Bór – Szczecinek – Drawsko Pomorskie – Stargard (Szczecin)	Gdynia, Żukowo, Kościerzyna, Bytów, Miastko
21	Ustka – Słupsk – Miastko (Szczecin)	Ustka, Słupsk, Miastko
22	(Berlin) Kostrzyn nad Odrą – Gorzów Wielkopolski – Wałcz – Jastrowie – Podgaje – Człuchów – Swarożyn – Czarlin – Malbork – Elbląg – Braniewo – Grzechotki (Kaliningrad)	Człuchów, Chojnice, Czersk, Czarna Woda, Starogard Gdański, Malbork, Stare Pole
25	(Koszalin) Bobolice – Biały Bór – Człuchów – Bydgoszcz – Inowrocław – Strzelno – Konin – Kalisz – Ostrów Wielkopolski – Antonin – Oleśnica (Wrocław)	Człuchów
55	(Gdańsk) Nowy Dwór Gdański – Nowy Staw – Malbork – Sztum – Kwidzyn – Grudziądz – Stolno (Toruń)	Nowy Dwór Gdański, Nowy Staw, Malbork, Sztum, Kwidzyn, Gardeja
89	Gdańsk /węzeł Port/ – Gdańsk /morskie przejście graniczne Westerplatte/	Gdańsk
90	(Gdańsk) Rakowiec – Baldram (Toruń)
91	Gdańsk – Pruszcz Gdański – Czarlin – Grudziądz – Świecie – Toruń – Włocławek – Kowal – Krośniewice – Łęczyca – Zgierz – Łódź – Rzgów – Piotrków Trybunalski – Radomsko – Częstochowa	Gdańsk, Pruszcz Gdański, Pszczółki, Tczew, Gniew

Transport kolejowy

Pociąg SA136-014 Pomorskiej Kolei Metropolitarnej na stacji Gdańsk Port Lotniczy

W roku 2016 w województwie odprawiono 53,7 mln pasażerów korzystających z usług kolei. 94% z nich podróżowało w relacjach regionalnych i aglomeracyjnych. Statystyczny mieszkaniec województwa wykonał w ciągu roku 23,3 podróże, wobec 18,9 w woj. mazowieckim i przeciętnie 7,6 km w skali kraju^[13].

Województwo pomorskie jest obecnie właścicielem 28 elektrycznych zespołów trakcyjnych i 27 autobusów szynowych, kupionych przez Urząd Marszałkowski. Stacjonują one w lokomotywowniach Gdynia Cisowa i Chojnice.

Oświata^[14]

Gmach główny, Politechnika Gdańska – najstarsza politechnika w kraju

Szkolnictwo wyższe:

• Politechnika Gdańska
• Uniwersytet Gdański
• Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni
• Akademia Morska w Gdyni
• Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku
• Akademia Pomorska w Słupsku
• Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku
• Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku
• Ateneum – Szkoła Wyższa
• Gdańska Szkoła Wyższa
• Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna
• Gdański Uniwersytet Medyczny
• Gdańskie Seminarium Duchowne
• Kaszubsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Wejherowie
• Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych (wydziały zamiejscowe w Gdańsku)
• Pomorska Wyższa Szkoła Nauk Stosowanych w Gdyni
• Pomorska Wyższa Szkoła Polityki Społecznej i Gospodarczej w Starogardzie Gdańskim
• Powiślańska Szkoła Wyższa w Kwidzynie
• Szkoła Wyższa Prawa i Dyplomacji w Gdyni
• Wyższa Hanzeatycka Szkoła Zarządzania w Słupsku
• Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Gdyni
• Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku
• Wyższa Szkoła Finansów i Administracji w Sopocie
• Wyższa Szkoła Finansów i Rachunkowości w Sopocie
• Wyższa Szkoła Komunikacji Społecznej w Gdyni w Gdyni
• Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna w Gdańsku
• Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa w Gdańsku
• Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego i Turystyki w Sopocie
• Wyższa Szkoła Zarządzania w Gdańsku
• Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie

Administracja

Samorząd wojewódzki

Organem uchwałodawczym jest Sejmik Województwa Pomorskiego, składający się z 33 radnych^[15]. Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. Siedzibą sejmiku województwa jest Gdańsk^[16]. W Słupsku znajduje się także oddział zamiejscowy urzędu marszałkowskiego^[17].

Marszałkowie województwa

Zarząd województwa od 26 listopada 2018

Wicemarszałkowie województwa pomorskiego:

• Jacek Kurski od 1999 do 2001
• Marek Biernacki od 2002 do 2004
• Mieczysław Struk od 2005 do 2010
• Leszek Czarnobaj od 2006 do 2010
• Wiesław Byczkowski od 2010
• Hanna Zych-Cisoń od 2010 do 2014
• Krzysztof Trawicki od 2014 do 2018
• Ryszard Świlski od 2018^[18] do 2019
• Leszek Bonna od 2019^[19]

Administracja rządowa

Organem administracji rządowej jest Wojewoda Pomorski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Gdańsk^[16], posiada on także delegaturę w Słupsku^[20].

Wojewodowie pomorscy:

• Tomasz Sowiński od 1 stycznia 1999 do 20 października 2001
• Jan Ryszard Kurylczyk od 20 października 2001 do 26 lipca 2004
• Cezary Dąbrowski od 26 lipca 2004 do 27 stycznia 2006
• Piotr Ołowski od 27 stycznia 2006 do 26 lutego 2007
• Piotr Karczewski od 22 maja 2007 do 29 listopada 2007
• Roman Zaborowski od 29 listopada 2007 do 25 października 2011
• Ryszard Stachurski od 12 grudnia 2011 do 8 grudnia 2015
• Dariusz Drelich od 8 grudnia 2015

Wicewojewodowie pomorscy:

• Edmund Głombiewski od 1999 do 2001
• Krzysztof Pusz od 1999 do 2001
• Stanisław Kochanowski od 2001 do 2003
• Krystyna Gozdawa-Nocoń od 2003 do 2006
• Piotr Karczewski od 2006 do 2007
• Michał Owczarczak od 27 grudnia 2007 do 9 grudnia 2015
• Mariusz Łuczyk od 16 grudnia 2015
• Michał Bąkowski od 27 maja 2020^[21]

Logo województwa pomorskiego

Pierwsze logo województwa pomorskiego zostało wyłonione w konkursie i oficjalnie ogłoszone 22 czerwca 2007 roku. Autor logo to Wojciech Janicki, wykładowca poznańskiej Akademii Sztuk Pięknych. Przedstawiało ono maszerującego człowieka, złożonego z trzech elementów: słońca (głowa postaci) symbolizującego radość, energię, rozwój, fali (tworzącej ręce) podkreślającej nadmorskie położenie województwa, wypoczynek oraz dynamikę oraz strzałki (przypominającej nogi), która z jednej strony wskazuje kurs, kierunek północny, a z drugiej przypomina namiot – oznaczający turystykę lub dach domu – symbol opieki i gościnności. Pod grafiką znajdowało się hasło promujące województwo: „Pomorskie – dobry kurs”, również wyłonione w drodze konkursu^[22].

15 kwietnia 2015 zaprezentowano nowe logo województwa autorstwa grafika Andrzeja Pągowskiego. Składa się ono z żółto-czerwonego wykrzyknika i stylizowanego napisu „Pomorskie” w kolorze granatowym^[23].

Zobacz też

• gminy w Polsce z językiem pomocniczym
• muzea w województwie pomorskim
• Pomorska Biblioteka Cyfrowa
• Pomorze Gdańskie

Uwagi

Przypisy