Województwo śląskie

województwo śląskie
województwo
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Kod ISO 3166-2

PL-SL

TERYT

24

Siedziba wojewody i sejmiku

Katowice

Wojewoda

Jarosław Wieczorek

Marszałek

Jakub Chełstowski

Powierzchnia (2015)

12 333,09 km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności


4 517 635[1]

• gęstość

366,3 os./km²

Urbanizacja

77,6%

Tablice rejestracyjne

S

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
ul. Jagiellońska 25
40-032 Katowice
Adres Urzędu Marszałkowskiego:
ul. J. Ligonia 46
Katowice
Podział administracyjny
Plan województwa śląskiego
Liczba miast na prawach powiatu

19

Liczba powiatów

17

Liczba gmin miejskich

49

Liczba gmin miejsko-wiejskich

22

Liczba gmin wiejskich

96

Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego
Portal Polska

Województwo śląskiejednostka samorządu terytorialnego i jednostka podziału administracyjnego Polski o powierzchni 12 333,09 km², położona na obszarze Niziny Śląskiej, Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, Kotliny Oświęcimskiej, Pogórza Zachodniobeskidzkiego, Beskidów Zachodnich. Obejmuje wschodnią część Górnego Śląska i zachodnią część zachodniej Małopolski, w tym Zagłębie Dąbrowskie, zachodnie Zagłębie Krakowskie, Żywiecczyznę i Częstochowę. Zamieszkuje je około 4 517 635 osób[1]. Jest województwem o najwyższym stopniu urbanizacji i gęstości zaludnienia. Siedzibą władz województwa są Katowice.

Województwo śląskie jest jedynym województwem w Polsce, w którym jest więcej miast na prawach powiatu (19) niż powiatów (17). Na jego terenie funkcjonuje jedyny w Polsce związek metropolitalnyGórnośląsko-Zagłębiowska Metropolia.

Historia

Ewolucja terytorialna województwa śląskiego (katowickiego) od 1920 roku

Po raz pierwszy województwo śląskie powołano w II Rzeczypospolitej. Posiadało ono dużo szerszy zakres kompetencji niż inne ówczesne polskie województwa i obejmowało wszystkie historyczne ziemie Górnego Śląska, które znalazły się w międzywojennej Polsce (m.in. Katowice, Rybnik, Pszczyna, Wodzisław Śląski, Żory, Mikołów, Tychy, Królewska Huta, Tarnowskie Góry, Miasteczko Śląskie, Woźniki, Lubliniec, Cieszyn, Skoczów, Bielsko). Województwo to nie obejmowało – w przeciwieństwie do obecnego – ziem i miast dawnej, przedrozbiorowej I Rzeczypospolitej. Spośród tych ostatnich część południowa weszła w skład województwa krakowskiego (Żywiec, Wilamowice, Biała Krakowska oraz Jaworzno), natomiast część północno-wschodnia (m.in. Będzin, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Częstochowa, Myszków, Szczekociny, Zawiercie, Sławków) należała do województwa kieleckiego.

W następstwie agresji nazistowskich Niemiec na Polskę (Kampania wrześniowa) ukazał się dekret Hitlera O podziale i zarządzie terenów wschodnich, wydany 8 października 1939 roku. Utworzono prowincję śląską (Gau Schlesien), z siedzibą we Wrocławiu. Składała się ona z czterech okręgów rejencyjnych: katowickiego, opolskiego, wrocławskiego i legnickiego. W skład rejencji katowickiej weszły powiaty: katowicki, chorzowski, tarnogórski, bytomski, zabrski, gliwicki, frysztacki, cieszyński, bielski, bialski, żywiecki, pszczyński, sosnowiecki, będziński oraz część powiatów chrzanowskiego, olkuskiego, rybnickiego i wadowickiego. Natomiast zgodnie z dekretem Hitlera z 12 października 1939 roku o powołaniu Generalnego Gubernatorstwa (Generalgouvernement), Częstochowa należała do GG.

W 1941 r. nastąpił podział administracyjny Prowincji Śląsk (Provinz Schlesien), w wyniku którego utworzono Prowincję Górny Śląsk (Provinz Oberschlesien):

  • Rejencja Katowice (Regierungsbezirk Kattowitz) – całe województwo śląskie bez powiatu lublinieckiego, powiat będziński i część olkuskiego z województwa kieleckiego oraz powiaty bialski, żywiecki i część powiatów chrzanowskiego i wadowickiego z województwa krakowskiego
  • Rejencja Opole (Regierungsbezirk Oppeln) – powiat lubliniecki województwa śląskiego oraz część powiatów częstochowskiego i zawierciańskiego z województwa kieleckiego.

Po wojnie, w latach 1945–1950 istniało województwo śląskie (potocznie określane jako województwo śląsko-dąbrowskie), które obejmowało zdecydowaną większość terytorium dzisiejszego województwa śląskiego (gł. bez okolic Częstochowy, Żywca i Jaworzna) oraz województwa opolskiego (bez Brzegu i Namysłowa). W 1950 roku województwo śląsko-dąbrowskie podzielono na województwa opolskie i katowickie. Dopiero to ostatnie posiadało granice zbliżone do współczesnych.

Obecne województwo śląskie zostało utworzone w 1999 z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

Odznaczenia i wyróżnienia

  • Nagroda „Europejski Region Przedsiębiorczości” (2021)[2]

Geografia

Mapa ogólnogeograficzna województwa śląskiego

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia województwa wynosiła 12 333,09 km², co stanowi 3,9% powierzchni Polski[3].

Położenie administracyjne

Województwo jest położone w południowej Polsce i graniczy z[4]:

oraz z województwami:

Położenie fizycznogeograficzne

Pod względem geograficznym województwo śląskie należy do Wyżyny Śląskiej, Jury Krakowsko-Częstochowskiej, Kotliny Oświęcimskiej oraz Beskidów. Ponadto w tych obszarach geograficznych można wyróżnić mniejsze, takie jak np. Garb Tarnogórski, Płaskowyż Rybnicki czy Kotlinę Raciborską.

Położenie historyczne

Historyczne ziemie śląskie na tle podziału administracyjnego Polski

Województwo śląskie obejmuje wschodnią część Górnego Śląska oraz zachodnią część Małopolski. Ponadto kilka północno-wschodnich gmin dzisiejszego powiatu częstochowskiego oraz skrawek kłobuckiego (za Liswartą) wchodziły w skład dawnego województwa sieradzkiego, zaliczanego w I Rzeczypospolitej do prowincji wielkopolskiej.

W obecnym województwie około 48% powierzchni stanowi historyczny Górny Śląsk, 45% powierzchni stanowi natomiast Małopolska a około 7% stanowi Wielkopolska,

Wielu historyków oraz aktywistów regionalnych zapomina o historycznych ziemiach śląskich, które zostały przy I Rzeczypospolitej (tj. Księstwo Oświęcimsko-Zatorske i Księstwo Żywieckie jako Powiat śląski oraz Księstwo Siewierskie), które błędnie zaliczane są do Małopolski, podczas kiedy stanowią historyczne ziemie śląskie.

W związku z powyższym stanem nazwa województwa wywołuje kontrowersje. Podobnie jest z herbem, który nawiązuje jedynie do herbów byłych księstw śląskich.

Topografia

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 189 km, to jest 1°42′19″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 138 km, co w mierze kątowej daje 1°56′20″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

Ukształtowanie powierzchni ma charakter wyżynny i górski. Najwyższym punktem jest wierzchołek Góry Pięciu Kopców – 1534 m n.p.m.

Podział administracyjny

Województwo śląskie jest podzielone na 19 miast na prawach powiatów oraz 17 powiatów. Na III stopniu podziału administracyjnego, województwo składa się ze 167 gmin, w tym 49 gmin miejskich, 23 gminy miejsko-wiejskie oraz 95 gmin wiejskich.

Miasta na prawach powiatu – porównanie
HerbMiasto na prawach powiatuLiczba ludności
(30 czerwca 2014)
Powierzchnia

[km²][3]
Wydatki budżetu
(2013)[5]
[mln zł]
Dochody budżetu
(2013)[5]
[mln zł]
Zadłużenie samorządu względem dochodów
(2013)[5]
[%]
Przeciętna stopa bezrobocia
(30 czerwca 2014)[6]
POL Bielsko-Biała COA.svgBielsko-Biała173,462124,51722,5746,929,6%5,5%
POL Bytom COA.svgBytom172,76269,44662,2678,225,0%20,4%
POL Chorzów COA.svgChorzów110,53833,24468,8463,218,8%12,0%
POL Częstochowa COA.svgCzęstochowa231,527159,71970,5974,844,9%12,4%
POL Dąbrowa Górnicza COA.svgDąbrowa Górnicza123,774188,73798,8717,624,9%11,7%
POL Gliwice COA.svgGliwice184,993133,881 118,41 049,122,1%7,1%
POL Jastrzębie-Zdrój COA.svgJastrzębie-Zdrój91,07385,33461,8394,20,1%8,7%
POL Jaworzno COA alt.svgJaworzno93,556152,59386,9391,228,6%10,1%
Katowice Herb.svgKatowice303,314164,641 687,31 565,138,3%5,2%
POL Mysłowice COA.svgMysłowice75,02865,62273,3267,526,8%9,1%
POL Piekary Śląskie COA.svgPiekary Śląskie56,97839,98168,0177,229,2%16,0%
POL Ruda Śląska COA.svgRuda Śląska141,09077,73525,2526,930,1%8,3%
POL Rybnik COA.svgRybnik140,094148,36607,9623,217,1%7,5%
POL Siemianowice COA.svgSiemianowice Śląskie68,65825,50235,8243,129,1%14,0%
POL Sosnowiec COA.svgSosnowiec210,24991,06702,8718,628,2%14,2%
POL Świętochłowice COA.svgŚwiętochłowice51,72213,31174,8172,029,0%17,3%
POL Tychy COA.svgTychy128,69881,81594,5610,220,6%5,4%
POL Zabrze COA.svgZabrze177,81580,40825,4789,234,4%12,9%
POL Żory COA.svgŻory62,01564,64222,7219,462,5%9,0%
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Powiaty – porównanie
HerbPowiatLiczba ludności
(30 czerwca 2014)
Powierzchnia
[km²][3]
Wydatki budżetu
(2013)[5]
[mln zł]
Dochody budżetu
(2013)[5]
[mln zł]
Zadłużenie samorządu względem dochodów
(2013)[5]
[%]
Przeciętna stopa bezrobocia
(30 czerwca 2014)[6]
POL powiat będziński COA.svgpowiat będziński150,928364,13110,6105,18,8%15,5%
POL powiat bielski (województwo śląskie) COA.svgpowiat bielski160,952458,64108,1105,76,2%9,1%
POL powiat bieruńsko-lędziński COA.svgpowiat bieruńsko-lędziński58,723158,1554,955,29,3%4,9%
POL powiat cieszyński COA.svgpowiat cieszyński177,696730,29146,5144,824,0%10,1%
Czestochowa County.pngpowiat częstochowski135,4781522,0597,4103,936,2%19,2%
POL powiat gliwicki COA.svgpowiat gliwicki115,349664,3768,968,80,0%9,6%
POL powiat kłobucki COA 1.svgpowiat kłobucki85,476888,5952,358,022,0%13,2%
POL powiat lubliniecki COA 1.svgpowiat lubliniecki77,119822,2588,986,318,1%12,3%
POL powiat mikołowski COA.svgpowiat mikołowski96,039233,1482,480,631,6%7,5%
POL powiat myszkowski COA.svgpowiat myszkowski72,037479,2566,668,521,6%17,6%
POL powiat pszczyński COA.svgpowiat pszczyński109,065471,1293,690,714,1%5,9%
POL powiat raciborski COA.svgpowiat raciborski109,478543,76103,2108,817,1%7,9%
POL powiat rybnicki COA.svgpowiat rybnicki77,024223,6437,839,83,4%12,1%
POL powiat tarnogórski COA.svgpowiat tarnogórski138,386644,19132,4132,625,2%11,0%
POL powiat wodzisławski COA.svgpowiat wodzisławski157,835286,75129,1131,49,9%10,7%
POL powiat zawierciański COA.svgpowiat zawierciański121,3571002,23117,4120,010,7%17,0%
POL powiat żywiecki COA.svgpowiat żywiecki153,0701040,06137,3135,041,3%14,1%

Urbanizacja

W województwie śląskim są 72 miasta, w tym 19 miast na prawach powiatów. W województwie tym jest najwięcej miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Jest to jedyne województwo w Polsce, w którym mniej jest powiatów (17) niż miast na prawach powiatu (19). Większość powiatów jest silnie zurbanizowana – nie pełnią one funkcji rolniczych, a często są „sypialniami” lub terenami rekreacyjnymi dla mieszkańców dużych miast.

Demografia

Dane o ludności z dnia 30 czerwca 2014:

OpisOgółemKobietyMężczyźni
Jednostkaosób%osób%osób%
Populacja4 593 3581002 376 76451,742 216 59448,26
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat)773 59616,84377 5838,22396 0138,62
Wiek produkcyjny (18–65 lat)2 916 98163,51 382 01430,091 534 96733,42
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat)902 78119,65617 16713,44285 6146,22

Według danych z 30 czerwca 2014 r. województwo śląskie miało 4 593 358 mieszkańców, co stanowiło niemal 12% ludności Polski. Województwo śląskie jest drugim województwem pod względem liczby ludności w Polsce (po województwie mazowieckim).

Gęstość zaludnienia wynosi 372 os./km² i jest najwyższa w Polsce. Najgęściej zaludniony jest centralny obszar województwa – ponad 1000 osób na km². Na terenie województwa leżą Świętochłowice – do niedawna najgęściej zaludnione miasto w Polsce (obecnie trzecie, po Legionowie i Piastowie) oraz drugi spośród najgęściej zaludnionych powiatów w Polsce – powiat wodzisławski (552,1 osób/km²). Na 100 mężczyzn przypada 107 kobiet.

Województwo charakteryzuje się znacznym udziałem mniejszości narodowych. W województwie żyje (według danych ze spisu powszechnego) 20 tys. Niemców (co stanowi 0,43% ogółu populacji w tym województwie – głównie w pow. raciborskim, gliwickim w większych miastach) oraz mniej liczni przedstawiciele innych narodowości, a także mniejszość czeska i morawska. W województwie śląskim mieszka najwięcej osób deklarujących przynależność do narodowości śląskiej, lub do śląskiej grupy etnicznej. W spisie powszechnym z 2011 roku było 318 tys. (ok. 7% ogółu populacji w województwie śląskim) deklaracji wyłącznie śląskich oraz 382 tys. deklaracji podwójnej identyfikacji (w tym 370 tys. identyfikacji śląsko-polskich)[7].

  • Piramida wieku mieszkańców W. śląskiego w 2014 roku[8].


Piramida wieku Slaskie.png

Gospodarka

Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna – Podstrefa Jastrzębsko-Żorska w Bielsku-Białej

W 2012 r. produkt krajowy brutto województwa śląskiego wynosił 205,0 mld zł, co stanowiło 12,7% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 44,3 tys. zł (105,8% średniej krajowej), co plasowało śląskie na 4. miejscu względem innych województw[9].

W 2012 r. produkcja sprzedana przemysłu w województwie śląskim wynosiła 200,8 mld zł, co stanowiło 17,0% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w śląskim wynosiła 21,2 mld zł, co stanowiło 12,4% sprzedaży Polski[10].

Głównymi gałęziami gospodarki woj. śląskiego są usługi i przemysł. Najmniej ludności pracuje w rolnictwie i leśnictwie.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. śląskiego w 3. kwartale 2013 r. wynosiło 4002,29 zł, co lokowało je na 2. miejscu względem wszystkich województw[11].

Pod koniec sierpnia 2014 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie wynosiła 181,5 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 9,9%[12].

Według danych z 2012 r. 4,5% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. śląskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[13].

Pracujący woj. śląskiego według miejsca pracy i rodzaju działalności w 2012 r.[14]
Działalność i miejsce pracyLiczba
pracujących [tys.]
Ilość
pracujących
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo102,16,22%
Przemysł488,729,75%
Budownictwo113,56,91%
Handel; naprawa pojazdów samochodowych268,716,36%
Transport i gospodarka magazynowa95,25,80%
Zakwaterowanie i gastronomia29,71,81%
Informacja i komunikacja26,61,62%
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa38,22,32%
Obsługa rynku nieruchomości25,61,56%
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna60,73,69%
Administrowanie i działalność wspierająca60,13,66%
Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne62,53,81%
Edukacja125,07,61%
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna99,76,07%
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją20,31,24%
Pozostała działalność usługowa25,81,57%
Ogółem (Σ)1642,4100%

Przemysł

Woj. śląskie posiada największy odsetek osób pracujących w przemyśle tj. 488,7 tys. osób (w 2012 r.), co stanowiło 17,1% ogółem przeciętnego zatrudnienia w przemyśle w Polsce[15].

Znajdujący się w centralnej części województwa GOP jest najsilniej uprzemysłowionym obszarem w Polsce. Niewiele ustępuje mu ROW, położony na południowym zachodzie.

Ponadto istnieje kilka mniejszych okręgów przemysłowych przy innych większych miastach – Częstochowa (Częstochowski Okręg Przemysłowy), Bielsko-Biała (Bielski Okręg Przemysłowy), Jaworzno (Jaworznicko-Chrzanowski Okręg Przemysłowy), chociaż ten ostatni wchodzi w skład GOP-u.

Na terenie województwa do zakładów przemysłowych należą kopalnie węgla kamiennego, huty oraz elektrownie. Przemysł lekki skupiony głównie w okolicach Częstochowy i Lublińca.

Rolnictwo

Na terenach wiejskich województwa żyje blisko 998 tys. osób, tj. ponad 21% mieszkańców regionu i 6,8% ludności wiejskiej Polski. Powierzchnia użytków rolnych wynosi 486 tys. ha, co stanowi 39,4% powierzchni województwa.

Średnia wielkość gospodarstw wynosi 4,5 ha, co sprawia, że rolnictwo województwa śląskiego należy do najbardziej rozdrobnionych w kraju.

Największy obszar użytków rolnych posiada subregion północny (rejon Lublińca, Kłobucka i Częstochowy) – 54% powierzchni, drugi pod względem wielkości jest subregion zachodni (szczególnie rejon Raciborza i Wodzisławia) – 49% powierzchni. W pozostałych dwóch subregionach – centralnym i południowym – udział powierzchni użytków rolnych do ogólnej powierzchni wynosi nieco ponad 36%[16].

Transport

Przez dworzec główny w Katowicach przejeżdżają pociągi EuroCity i InterCity.

Biegnie tędy autostrada A1 (E75), autostrada A4 (E40), droga ekspresowa S1, droga ekspresowa S52, droga ekspresowa S86 oraz kilkanaście dróg krajowych i dróg wojewódzkich. Drogowa Trasa Średnicowa ma docelowo połączyć centra większości miast leżących w GOP.

Znajduje się tu międzynarodowy port lotniczy Katowice-Pyrzowice. Komunikacja miejska to przede wszystkim ZTM, PKM Jaworzno, MZK Bielsko-Biała, ZTZ Rybnik, MPK Częstochowa, MZK Jastrzębie, ZKM Zawiercie, PKS Myszków, PKM Czechowice-Dziedzice, MZK Żywiec, PK Racibórz, KM Wodzisław Śląski, PGK Cieszyn i GZK Rędziny.

Transport drogowy

S52 w Bielsku-Białej
Drogi krajowe w województwie śląskim[17][18]
DrogaTrasaObecna długość w województwie
1E75 GdańskToruńŁódźCzęstochowaDąbrowa GórniczaTychyBielsko-BiałaŻywiecZwardoń – granica państwa?
A1GdańskToruńŁódźCzęstochowaPyrzowiceGliwiceGorzyczki – granica państwa71,9 km
S1A1 (Pyrzowice) – Dąbrowa GórniczaBielsko-BiałaŻywiecZwardoń – granica państwa?
A4E40 granica państwa – ZgorzelecLegnicaWrocławOpoleGliwiceKatowiceKrakówTarnówRzeszówKorczowa – granica państwa?
11KołobrzegKoszalinPiłaPoznańJarocinOstrów WielkopolskiKępnoLubliniecBytom 94?
S11KołobrzegKoszalinPiłaPoznańOstrów WielkopolskiLubliniecTarnowskie GóryA1?
40granica państwa – GłuchołazyPrudnikKędzierzyn-KoźleUjazdPyskowice 94?
43Wieluń 45RudnikiKłobuckCzęstochowa 91?
44Gliwice A4MikołówTychyOświęcimZatorSkawinaKraków A4?
46Kłodzko 33NysaOpoleLubliniecCzęstochowaSzczekociny 78?
52CieszynBielsko-BiałaKętyWadowiceGłogoczów 7?
S52CieszynBielsko-Biała 1?
78granica państwa – ChałupkiWodzisław ŚląskiRybnikGliwiceTarnowskie GórySiewierzZawiercieSzczekocinyJędrzejówChmielnik?
79Warszawa 7KozieniceZwoleńSandomierzPołaniecNowe BrzeskoKrakówTrzebiniaChrzanówJaworznoKatowiceChorzówBytom 94?
81Katowice 86MikołówŻorySkoczów S5260 km
86Wojkowice Kościelne S191BędzinSosnowiecKatowiceTychy S139,6 km
S86Sosnowiec 94Katowice 796,8 km
88Strzelce Opolskie 94NogowczyceGliwiceBytom 94?
91GdańskTczewA1 (węzeł „Nowe Marzy”) – ... – GłuchówPiotrków TrybunalskiKamieńskRadomskoKłomniceCzęstochowa – Siewierz – węzeł „Podwarpie” S186?
94A4 (węzeł „Zgorzelec”) – BolesławiecKrzywaChojnówLegnicaProchowiceWrocławBrzegOpoleStrzelce OpolskieToszekPyskowiceBytomBędzinSosnowiecDąbrowa GórniczaOlkuszKraków – ... – TargowiskoBochniaBrzeskoTarnów (węzeł „Tarnów”) 73Pilzno 73DębicaRopczyceSędziszów MałopolskiRzeszów – ... – JarosławRadymnoKorczowa – granica państwa PL/UA?

Transport kolejowy

Dworzec Częstochowa
Dworzec Gliwice
Dworzec Katowice

W województwie śląskim znajduje się 1978 km eksploatowanych linii kolejowych (1. miejsce w kraju), z czego 921 km to linie jednotorowe, natomiast 1057 km – dwu- i więcej torowe. 1734 km linii kolejowych jest zelektryfikowanych (stan na dzień 31 grudnia 2013)[19]. W 2017 roku statystyczny mieszkaniec województwa śląskiego jechał 4,5 raza pociągiem[20].

Od 9 grudnia 2012 wszystkie wewnątrz wojewódzkie połączenie kolejowe są realizowane przez Koleje Śląskie, których województwo śląskie jest jedynym udziałowcem. Połączenia z ościennymi województwami są wykonywane przez Koleje Śląskie oraz Przewozy Regionalne, a połączenie dalekobieżne przez PKP Intercity.

W 2015 roku dotacja dla Kolei Śląskich wyniosła 140 mln zł, a dla Przewozów Regionalnych 34 mln zł[21].

W województwie znajduje się 35 czynnych dworców kolejowych, z których niespełna połowa przeszła remont w XXI wieku, a 3 są wpisane do rejestru zabytków: Bielsko-Biała Główna, Czechowice-Dziedzice i Sosnowiec Główny (stan na dzień 30 czerwca 2015)[22][23].

Kolejowy transport towarowy to przede wszystkim przewozy węgla kamiennego.

Geographylogo.svg
Mapa połączeń kolejowych w województwie śląskim w rozkładzie jazdy 2015/2016
Blue pog.svg stacja na której zatrzymują się pociągi ekspresowe (EIP, EIC i EC)
Green pog.svg stacje i przystanki na których zatrzymują się pociągi pośpieszne (TLK i IC)
Orange pog.svg stacje i przystanki na których zatrzymują się wyłącznie pociągi osobowe
White pog.svg stacje i przystanki nieobsługiwane przez pociągi pasażerskie

Na terenie województwa 4 linie umożliwiają przekroczenie granicy państwowej:

LiniaKmStacja granicznaPaństwoŹródło
9380,662ZebrzydowiceCzechy[24]
139113,785ZwardońSłowacja[25]
15153,864ChałupkiCzechy[24]
19040,181CieszynCzechy[24]

Tabor kolejowy

Województwo śląskie wraz z Kolejami Śląskim, które należą do województwa, posiada 52 pojazdów, które są użytkowane przez Koleje Śląskie i Polregio:

SeriaTypLiczbaProducent / ModernizatorWłasnośćUżytkownikŹródło
14WE14WE2Pafawag / NewagKoleje Śląskie[26]
21WEa Elf II21WEa5PesaKoleje Śląskie[27][28]
22WEd Elf II22WEd12PesaUMKoleje Śląskie[29][28][27]
27WEb Elf27WEb6PesaKoleje Śląskie[30][31]
34WEa Elf II34WEa4PesaKoleje Śląskie[32][28]
35WE Impuls35WE1NewagUMKoleje Śląskie[33]
36WEa Impuls36WEa3NewagUMKoleje Śląskie[34]
EN57AKŚ5B/6B1Pafawag / NewagUMKoleje Śląskie[35]
EN57KM5B/6B2Pafawag / ZNTK „Mińsk Mazowiecki”UMKoleje Śląskie[36]
EN63A Impuls36WEa3NewagUMPolregio[34]
EN75 FLIRT4Stadler RailUMKoleje Śląskie[37]
EN76 Elf22WE9PesaUMKoleje Śląskie[38]

Transport lotniczy

Terminale pasażerskie lotniska w Pyrzowicach

W odległości około 30 km na północ od centrum Katowic znajduje się międzynarodowy port lotniczy Katowice-Pyrzowice. Po rozbudowie i oddaniu do użytkowania trzeciego terminala posiada on roczną przepustowość ok. 5,5 mln pasażerów. W 2017 obsłużono 3,8 mln pasażerów. Ma trzy terminale pasażerskie oraz terminal cargo W planach jest budowa czwartego terminala pasażerskiego. Obsługuje stałe połączenia rejsowe z ponad czterdziestoma lotniskami. Jest liderem wśród regionalnych portów lotniczych w lotach charterowych.

W centrum Katowic znajduje się również lotnisko Katowice-Muchowiec, w podbielskim Kaniowie przemysłowe lotnisko Kaniów, w Rybnickim Okręgu Węglowym działa Lotnisko Rybnik-Gotartowice. Ponadto na terenie województwa jest także wiele innych, mniejszych lotnisk i lądowisk.

Najbliższym czynnym lądowiskiem w Częstochowie jest lądowisko Częstochowa-Rudniki, oddalone od centrum miasta o 15 km. Jest ono lądowiskiem powojskowym w prywatnych rękach, z zastosowaniem sportowym – na części jego terenu operuje Aeroklub Częstochowski. Nie jest ono przystosowane do obsługi dużych samolotów, istnieje możliwość lądowania tylko małych samolotów pasażerskich. Ostatni raz lotnisko zostało użyte przez linie lotnicze w 1983 – przez jeden sezon Polskie Linie Lotnicze LOT oferowały z niego połączenia.

Transport wodny

Port Gliwice obecnie wraz ze stacją kolejową, terminalem celnym, wolnym obszarem celnym w Gliwicach, bazą magazynową, parkingami i biurami jest jednym z elementów Śląskiego Centrum Logistyki. Port w Gliwicach uważany jest za najnowocześniejszy i najbardziej uniwersalny port śródlądowy w kraju, z uwagi na swój kształt, linie i konstrukcje nabrzeży portowych, układ basenów, powierzchnię akwatorium. W porcie znajdują się urządzenia przeładunkowe o maksymalnym udźwigu 20 ton. Roczna zdolność przeładunkowa portu wynosi około 2 milionów ton. Port Gliwice stanowi początek Kanału Gliwickiego łączącego miasta GOP z Odrą (Odrzańska Droga Wodna), a za jej pośrednictwem z siecią śródlądowych kanałów Europy Zachodniej oraz Morzem Bałtyckim.

Media

Telewizja

W województwie śląskim nadaje ośrodek telewizyjny TVP3 Katowice oraz stacja regionalna TVSilesia. Ośrodek telewizyjny TVP Katowice wystartował 3 grudnia 1957 roku. Siedziba główna stacji znajduje się na terenie Siemianowic jednak adres to Katowice ul. Telewizyjna 1 (na granicy z Siemianowicami i Chorzowem). Telewizja Katowice posiada terenowe w Bielsku-Białej, Częstochowie i Rybniku. 29 marca 2008 roku została stworzona konkurencja dla TVP Katowice. Stacja TVS to pierwsza polskojęzyczna, regionalna stacja telewizyjna o profilu informacyjno-rozrywkowym. Siedziba główna znajduje się w Katowicach. Telewizja TVN24 i Polsat News mają swoje ośrodki regionalne w Katowicach.

Stacje radiowe

W województwie śląskim nadaje kilkanaście radiowych rozgłośni m.in. Polskie Radio Katowice, Radio 90 FM, Radio Anioł Beskidów, Radio Bielsko, Radio CCM, Radio ESKA Śląsk, Radio eM, Radio Fiat, Radio Fest, Radio Maryja, Antyradio, Radio Express, Radio Piekary, Radio Silesia, Radio Jasna Góra, Radio Vanessa, Radio Jura, Radio Eska Beskidy. Swoje oddziały lokalne w Katowicach mają RMF FM, RMF Maxxx i Radio Zet.

Kultura

Kultura województwa śląskiego jest zróżnicowana, ukształtowana przez wpływy zamieszkującej województwo ludności polskiego, niemieckiego, czeskiego oraz żydowskiego pochodzenia. Województwo śląskie jest obszarem zajmującym tereny zróżnicowane kulturowo o silnym poczuciu tożsamości etnicznej[39]. Niektóre z instytucji kulturalnych działających w województwie to Teatr Śląski im. St. Wyspiańskiego w Katowicach, Teatr im. Adama Mickiewicza w Częstochowie, Teatr Nowy w Zabrzu i Dom Muzyki i Tańca w Zabrzu, Filharmonia Częstochowska, Filharmonia Rybnicka i Zabrzańska oraz Opera Śląska w Bytomiu. W województwie istnieje wiele muzeów w tym Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, Muzeum Śląskie w Katowicach czy muzea zamkowe w Bielsku, Pszczynie i Wodzisławiu. Również wiele innych miast górnośląskich posiada własne placówki muzealne, zaś w Radzionkowie istnieje także Muzeum Chleba.

Szeroką działalność kulturalną i edukacyjną umożliwia silna baza kulturalna, na którą składa się 1349 instytucji i placówek kultury należących do 185 jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego[39].

Do imprez kulturalnych należą między innymi: Rawa Blues Festival, Off Festival, Mayday Festiwal, Festiwal Nowa Muzyka, Śląska Jesień Gitarowa. Propagowaniem kultury Śląska zajmuje się m.in. Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”.

Rozwojem śląskiej kinematografii zajmuje się Instytucja Filmowa „Silesia-Film”. W jej ramach funkcjonuje Filmoteka Śląska, będąca jedyną regionalną filmoteką w Polsce, Śląski Fundusz Filmowy, Silesia Film Commission wspierająca filmowców pod względem organizacyjnym oraz pięć kin studyjnych w Katowicach, Raciborzu i Żywcu, w tym Kino Kosmos będące ekranem premierowym dla śląskich produkcji.

Wojwództwo śląskie przyznaje dwustopniowe odznaczenie regionalne Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego, która nadawana jest osobom fizycznym i innym podmiotom, które całokształtem działalności, względnie realizacją swoich zadań na terenie województwa śląskiego przyczyniły się do gospodarczego, kulturalnego i społecznego rozwoju województwa.

Turystyka i wypoczynek

Kolej linowa na Szyndzielnię w Bielsku-Białej we wschodniej części Beskidu Śląskiego
Jasna Góra widziana od strony Alei Najświętszej Maryi Panny

Beskid Śląski jest terenem turystycznym, na jego terenie znajdują się liczne ośrodki sportów zimowych, a także bazy turystyczne oraz szlaki turystyczne (Bielsko-Biała, Szczyrk, Wisła, Istebna, Korbielów czy Ustroń). Wbrew pozorom województwo śląskie jest miejscem o dużej liczbie jezior (szczególnie sztucznych, będących pozostałościami po wyrobiskach piasku dla kopalni). Wiele z nich umożliwia uprawianie sportów wodnych. Najbardziej znanymi są zbiorniki Pogoria w Dąbrowie Górniczej (łączna powierzchnia ok. 800 ha), Zalew Sosina w Jaworznie, Jezioro Paprocańskie w Tychach, Jezioro Łąckie w Łące koło Pszczyny oraz Jezioro Rybnickie w Rybniku. Ciekawym miejscem do letniego wypoczynku, pływania i wędkowania są również pożwirowe wyrobiska nad rzeką Odrą w powiecie wodzisławskim. Tereny pieszych wędrówek, wspinaczki skałkowej oraz speleologii na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej, tzn. Szlak Orlich Gniazd. W Dąbrowie Górniczej znajduje się także zachodni fragment Pustyni Błędowskiej.

Spragnieni kultury i historii turyści mogą zwiedzać Państwowe Muzeum Zamkowe w Pszczynie z rezerwatem żubrów, Zamek Piastowski w Gliwicach i Rybniku, zespół klasztorno-pałacowy w Rudach i Wodzisławiu, Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej, Muzeum Fauny i Flory w Jaworzu, radiostację gliwicką – miejsce prowokacji hitlerowskiej w przeddzień II wojny światowej lub podążać Szlakiem Architektury Drewnianej.

Ponadto wbrew obiegowej opinii na terenie województwa można zwiedzać także stare miasta – w Rybniku, Pszczynie, Gliwicach, Bytomiu, Cieszynie, Żorach, Wodzisławiu, Bielsku-Białej i Częstochowie. Na obszarze regionu znajdują się także zamki – w Bielsku-Białej, Będzinie, Chudowie, Lublińcu, Podzamczu koło Ogrodzieńca, Olsztynie koło Częstochowy i Tarnowskich Górach-Starych Tarnowicach.

Ośrodkami religijnymi są zabytkowe np. klasztor na Jasnej Górze w Częstochowie, bazylika w Piekarach Śląskich, bazylika w Pszowie oraz sanktuarium w Turzy Śląskiej. Unikalnymi w skali kraju są gotyckie drewniane świątynie pw. Wszystkich Świętych w Łaziskach i Sierotach.

Ponadto wiele jest zabytków przemysłowych, wśród których najsławniejsze to wpisane w 2017 jako pierwszy obiekt z województwa śląskiego na listę światowego dziedzictwa UNESCO Zabytkowa Kopalnia Srebra i Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach (jedne z 28 obiektów w ramach wpisu o nazwie Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach), Skansen górniczy „Królowa Luiza” i Skansen podziemny „Guido” w Zabrzu, Dom Tkacza i Muzeum Techniki i Włókiennictwa w Bielsku-Białej, Tyskie Browarium w Tychach. Jedyne w Polsce Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Zabytki przemysłowe scala Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Miejscami aktywnego wypoczynku w województwie śląskim są również parki rekreacyjne w tym Park Śląski w Chorzowie z ogrodem zoologicznym wesołym miasteczkiem i planetarium i park Trzy Wzgórza w Wodzisławiu Śląskim z kompleksem sportowo-rozrywkowym. Miejscem związanym ze śląską przyrodą jest też Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie.

Przyroda i jej ochrona

Pogoria IV w Dąbrowie Górniczej
Zalew Sosina w Jaworznie

Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. śląskim lasy obejmowały powierzchnię 392,2 tys. ha, co stanowiło 31,8% jego powierzchni[40].

Na terenie woj. śląskiego znajdują się kompleksy leśne, których historyczne i umowne nazwy to:

Stan lasów woj. śląskiego jest wynikiem negatywnych przemian i działalności człowieka, głównie w okresie XVIII, XIX i XX wieku. W początkach tzw. ery przemysłowej lasy śląskie poddane były szczególnie rabunkowej gospodarce związanej z nieracjonalnym pozyskiwaniem surowca drzewnego, co związane było z gwałtownym rozwojem i potrzebami hut cynku, ołowiu, żelaza oraz wzrastającemu zapotrzebowaniu kopalń węgla kamiennego na drewno niezbędne do zabudowy wyrobisk górniczych. Prowadziło to do masowego wyrębu drzew gatunków liściastych (buk, dąb, brzoza, olsza, grab). Zabiegi te doprowadziły do zmiany w składzie gatunkowym śląskich lasów i zwiększenia udziału gatunków iglastych. Masowo sadzono jednogatunkowe, lite drzewostany sosnowe i świerkowe bez względu na rodzaj siedliska. Z tego też względu pogłębiła się znacznie degradacja siedlisk, zakłócając strukturę biocenotyczną drzewostanów, co z kolei spowodowało częstsze występowanie gradacji szkodliwych owadów drzew leśnych.

Nie bez wpływu na stan polskich, a także i śląskich lasów miały działania wojenne i zwiększone potrzeby przemysłu zbrojeniowego w okresie II wojny światowej, a po wojnie gwałtowny rozwój i wzrost przemysłu wydobywczego i hutniczego Górnego Śląska.

Obecnie dla utrzymania lasów narażonych na silne działanie emisji przemysłowych prowadzi się przebudowę drzewostanów. W miejsce drzew mało odpornych na zanieczyszczenia, sadzi się gatunki drzew mniej wrażliwych na emisje przemysłowe.

Dopiero w roku 1968 utworzono i zagospodarowywać zaczęto Leśny pas ochronny GOP wokół Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP) o powierzchni ok. 32 tys. ha i utworzono nowe rezerwaty oraz parki krajobrazowe.

Jednym z najważniejszych przyrodniczych miejsc w woj. śląskim jest rezerwat Wielikąt położony w powiecie wodzisławskim. Na jego terenie występują lub mają lęgowiska ptaki gatunki zagrożone w skali globalnej, europejskiej i krajowej m.in.: orzeł bielik, kropiatka, krwawodziób, zimorodek, podróżniczek, brzęczka. Wiele z tych gatunków ptaków występuje w południowej Polsce wyłącznie w rezerwacie Wielikąt[41].

Parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody i inne formy ochrony środowiska przyrodniczego w granicach woj. śląskiego:

W latach 1992-2021 działało Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska - jedyna w Polsce samorządowa jednostka, powołana w celu badania, dokumentowania, ochrony oraz prognozowania stanu przyrody Górnego Śląska (województwa śląskie i opolskie).

Nauka i oświata

Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego

Na terenie województwa znajdują się 34 szkoły wyższe oraz 25 jednostek zamiejscowych[42]. Niemniej jednak, aż do lat 60. województwo śląskie nie posiadało uniwersytetu.

Do największych uczelni w województwie[43] (według liczby studentów, stan na 30.11.2016 r.) należały:

  1. Uniwersytet Śląski w Katowicach (23 133 studentów),
  2. Politechnika Śląska w Gliwicach (21 366 studentów),
  3. Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach (10 345 studentów),
  4. Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach (9 870 studentów),
  5. Politechnika Częstochowska (7 881 studentów),
  6. Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej (5 482 studentów),
  7. Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach (4 727 studentów),
  8. Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie (4 525 studentów)[44].

Religia

Na terenie województwa funkcjonują trzy rzymskokatolickie metropolie: częstochowska, katowicka i krakowska.

W województwie śląskim głównymi ośrodkami kultu religijnego katolikówJasna Góra, Bazylika Najświętszej Marii Panny i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich oraz Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Pszowie.

W Śląskiem działają dwie diecezje Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP: Diecezja cieszyńska i diecezja katowicka. Na terenie województwa mieszka ponad połowa polskich luteran, z czego najwięcej w powiecie cieszyńskim.

W okolicy Koziegłów i Starczej znajduje się duże skupisko mariawitów należących do diecezji śląsko-łódzkiej Kościoła Starokatolickiego Mariawitów.

Na terenie województwa działają również: Kościół Greckokatolicki, Kościół Polskokatolicki, Kościół Starokatolicki, Kościół Katolicki Mariawitów, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Świadkowie Jehowy, Świecki Ruch Misyjny „Epifania”, Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu, Liga Muzułmańska w RP oraz Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP.

Sport

Stadion Śląski w Chorzowie
Stadion Arena Częstochowa
Hala sportowa Spodek w Katowicach
Skocznia narciarska im. Adama Małysza w Wiśle-Malince

Biathlon

Aż 10 spośród 35 klubów biathlonowych zrzeszonych w Polskim Związku Biathlonu działa w województwie śląskim. Śląskie jest drugim w kraju województwem z największą liczbą klubów biathlonowych. Więcej klubów biathlonowych (12) działa tylko w województwie dolnośląskim[45]. Na terenie województwa śląskiego działają dwa spośród trzech w Polsce Biathlonowych Ośrodków Szkolenia Sportowego Młodzieży (BOSSM) mieszczące się w Wodzisławiu Śląskim i Żywcu[46]. Z województwa śląskiego pochodzi mistrz świata i Europy oraz wicemistrz olimpijski w biathlonie Tomasz Sikora.

Futbol amerykański

W województwie śląskim popularną dyscypliną staje się futbol amerykański. Działa tu już kilka drużyn: Tychy Falcons, Hammers Łaziska Górne czy Silesia Rebels.

Hokej na lodzie

W Śląskiem działa wiele drużyn hokeja na lodzie. Śląskie drużyny często zdobywały tytuł Mistrza Polski oraz Puchar Polski. Aktualnym mistrzem Polski jest JKH GKS Jastrzębie. Sześciokrotnie mistrzostwo Polski zdobyły drużyny GKS Katowice, Polonia Bytom. Ponadto mistrzami Polski w hokeju na lodzie były drużyny: Zagłębie Sosnowiec, GKS Tychy, Dąb Katowice. Najbardziej utytułowaną drużyną w rozgrywkach o Puchar Polski jest GKS Tychy, ośmiokrotny zdobywca tego trofeum. Inną znaną drużyną jest Naprzód Janów.

Łucznictwo

W województwie śląskim działają kluby łucznicze: MLKS Czarna Strzała Bytom, LKS Łucznik Żywiec, Śląski Klub Łuczniczy „REFLEX”, Klub Łuczniczy A3D TOSZEK.

Pétanque

W Śląskiem działa kilka organizacji sportowych pétanque. Trzy z nich Żywiecki Klub Boules, Śląski Klub Petanque „Carbon” i Sekcja Petanque przy Stowarzyszeniu Domu Miasta Saint-Etienne w Katowicach są zrzeszone w Polskiej Federacji Pétanque i grają w lidze PFP. W ciągu dziesięciu lat, od założenia Federacji w roku 2001, klub z Żywca czterokrotnie zdobywał tytuł Klubowego Mistrza Polski, a jego zawodnicy siedmiokrotnie tytuł Mistrza Polski Seniorów, a następnie reprezentowali Polskę na mistrzostwach świata i Europy.

Piłka nożna

Górnik Zabrze i Ruch Chorzów wielokrotnie zdobywały tytuły Mistrza i Wicemistrza Polski oraz Puchar Polski. Ponadto mistrzami Polski w piłce nożnej były dwie drużyny z Bytomia: Polonia i Szombierki. Drużyny Katowickiej GieKSy oraz Zagłębia Sosnowiec czterokrotnie zostawały Wicemistrzami i kilkukrotnie zdobywały Puchar Polski. Ponadto AKS Chorzów, 1. FC Katowice, GKS Tychy i Odra Wodzisław Śląski zajmowały miejsca na podium mistrzostw polski w piłce nożnej. W latach 50. i 60. połowa klubów polskiej ekstraklasy pochodziła z tegoż województwa.

Dowodem jakie znaczenie dla mieszkańców Śląska ma piłka nożna jest fakt że ma on swoją własną reprezentację piłkarską. W skład Reprezentacji Śląska wchodzą wyłącznie zawodnicy grający na co dzień w górnośląskich klubach piłkarskich.

Siatkówka

Wiodące drużyny: Jastrzębski Węgiel, Wkręt-Met Domex AZS Częstochowa, Płomień Sosnowiec oraz TKS Tychy i Energetyk Jaworzno. BKS Stal Bielsko-Biała jest najbardziej utytułowaną drużyną siatkówki spośród zespołów Ligi Siatkówki Kobiet. Drugi sezon w Plus Lidze Kobiet rozgrywa także drużyna MKS Dąbrowa Górnicza.

Skoki narciarskie

Najpopularniejsze kluby w których można uprawiać skoki narciarskie to WSS Wisła, AZS-AWF Katowice i SSR LZS Sokół Szczyrk. Z województwa śląskiego pochodzi wielokrotny mistrz świata i zdobywca pucharu świata Adam Małysz.

Żużel

W województwie śląskim popularny jest również żużel. Najbardziej znane drużyny żużlowe województwa śląskiego to RKM Rybnik i Włókniarz Częstochowa, należące do czołowych polskich drużyn.

Obiekty sportowe

Największym stadionem w województwie jest Stadion Śląski w Chorzowie. Pełni funkcje stadionu piłkarskiego i lekkoatletycznego. Na terenie województwa istnieje lub jest w budowie kilka nowoczesnych stadionów piłkarskich: Stadion Miejski w Gliwicach, Stadion Miejski w Bielsku-Białej, Stadion im. Ernesta Pohla w Zabrzu, Stadion Miejski w Tychach. Innymi dużymi stadionami są Stadion Szombierek Bytom, Stadion Ruchu Chorzów, Stadion Miejski w Rybniku, stadion żużlowy Arena Częstochowa, Stadion MOSiR w Wodzisławiu Śląskim.

W województwie funkcjonuje również wiele hal widowiskowo-sportowych z których największe są: Spodek w Katowicach, Hala Sportowa Częstochowa, Hala Widowiskowo-Sportowa w Bielsku-Białej, Hala Widowiskowo-Sportowa Centrum w Dąbrowie Górniczej, Hala Widowiskowo-Sportowa w Jastrzębiu-Zdroju, Hala Polonia, Hala Widowiskowo-Sportowa w Zabrzu. Największym obiektem tego typu w województwie jest Hala Gliwice.

Inne obiekty sportowe: skocznia narciarska w Wiśle-Malince, skocznia Skalite w Szczyrku.

Administracja i polityka

Logo Województwa Śląskiego

Samorząd wojewódzki

Organem stanowiącym jest Sejmik Województwa Śląskiego, składający się z 45 radnych. Siedzibą sejmiku województwa są Katowice. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Podział mandatów w Sejmiku Województwa Śląskiego (2018)
Komitet wyborczyMandaty
Prawo i Sprawiedliwość
22/45
Koalicja Obywatelska
19/45
Sojusz Lewicy Demokratycznej
2/45
Polskie Stronnictwo Ludowe
1/45
Niezależni
1/45

Budżet województwa śląskiego w 2013 r. zamknął się wydatkami w wysokości 1705,5 mln zł oraz dochodami w wysokości 1592,9 mln zł. Zadłużenie samorządu na koniec 2013 r. wyniosło 500,1 mln zł, co stanowiło 31,4% wartości wykonanych dochodów[5].

Młodzieżowy Sejmik Województwa Śląskiego

Młodzieżowy Sejmik Województwa Śląskiego jest on organem kolegialnym, mającym charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny. Składa się z 45 przedstawicieli młodzieży w wieku od lat 15 do 24 z terenu województwa śląskiego[47].

Administracja rządowa

Siedziba urzędu wojewódzkiego – Gmach Sejmu Śląskiego

Organem administracji rządowej jest Wojewoda Śląski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody są Katowice[48], gdzie znajduje się Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach. W ramach urzędu działają także 2 delegatury: w Bielsku-Białej i w Częstochowie.

Delegatury urzędu wojewódzkiego obejmują swoim zasięgiem działania:

  • delegatura w Bielsku-Białej powiaty: bielski, cieszyński i żywiecki oraz miasto Bielsko-Biała.
  • delegatura w Częstochowie powiaty: częstochowski, kłobucki, myszkowski oraz miasto Częstochowa[49].

Wojewodowie śląscy

(od 1999)

Wojewodowie katowiccy (1973–1998)

Przewodniczący Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach (1950–1973)

Wojewodowie śląscy (1945–1950)

Wojewodowie śląscy (1922–1939)

Bezpieczeństwo publiczne

W województwie śląskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Katowicach i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[50].

Wojsko

W województwie stacjonują jednostki wojskowe Sił Zbrojnych RP m.in.:

Instytucje wykonujące zadania na rzecz SZ RP:

Jednostka administracji wojskowej MONWojewódzki Sztab Wojskowy w Katowicach

Zobacz też

Uwagi

  1. Gmina miejska Sławków znalazła się początkowo w powiecie olkuskim. 1 I 2002 została przeniesiona do powiatu będzińskiego w woj. śląskim.

Przypisy

  1. a b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. ślaskie laureatem nagrody Europejski Region Przedsiebiorczości. slaskie.pl, 18 marca 2021. [dostęp 2021-03-18].
  3. a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-07-24. ISSN 1505-5507.
  4. geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
  5. a b c d e f g Dane z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego województwa śląskiego za IV kwartał 2013 r.. Regionalna Izba Obrachunkowa w Katowicach. [dostęp 2014-10-12].
  6. a b Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 24 września 2014 r. ws. przeciętnej stopy bezrobocia w kraju oraz na obszarze powiatów (M.P. z 2014 r. poz. 0).
  7. Urząd Statystyczny w Katowicach: Raport z wyników w województwie śląskim. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. 2012. [dostęp 2012-11-08].
  8. Województwo śląskie w liczbach. Woj. śląskie – Dane demograficzne, Polska w liczbach [dostęp 2016-02-02] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  9. Rocznik Statystyczny Województw 2014. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015-01-12, s. 625. ISSN 1230-5820.
  10. Rocznik Statystyczny Województw 2013. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-01-15, s. 57. ISSN 1230-5820.
  11. Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 29 listopada 2013 r. (M.P. z 2013 r. poz. 0).
  12. Bezrobotni oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów (stan w końcu sierpnia 2014 r.). Główny Urząd Statystyczny, 2014-09-24. [dostęp 2014-09-28].
  13. Ubóstwo w Polsce w świetle badań GUS. Główny Urząd Statystyczny, 2013-10-17. s. 20. [dostęp 2013-12-08].
  14. Rocznik Statystyczny Województw 2013. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-01, s. 304–305. ISSN 1230-5820.
  15. Rocznik Statystyczny Przemysłu 2013. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-12, s. 220. ISSN 1231-8957.
  16. Tereny wiejskie. slaskie.pl. [dostęp 2013-09-13].
  17. Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2009 r. nr 187, poz. 1446).
  18. Zarządzenie Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 10.12.2009.
  19. Transport. Wyniki działalności w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014, s. 94. ISSN 1506-7998.
  20. Mieszkańcy Pomorza najchętniej korzystają z kolei. inforail.pl, 2018-08-08. [dostęp 2018-10-22].
  21. Śląskie najwięcej wydaje na transport. inforail.pl, 2016-06-28. [dostęp 2016-06-28].
  22. Dworce czynne na 30 06 2015. 2015-06-30. [dostęp 2015-08-03].
  23. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31 czerwca 2015 r. – woj. śląskie. 2015-06-30. [dostęp 2015-08-03].
  24. a b c Mapy ogólne. W: Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2011. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2011, s. H6. ISBN 978-83-931006-4-4.
  25. Mapy ogólne. W: Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2011. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2011, s. H7. ISBN 978-83-931006-4-4.
  26. Zespoły trakcyjne 14WE i tzw. Pociąg Papieski. W: Robert Kroma, Janusz Sosiński, Krzysztof Zintel: Normalnotorowe wagony silnikowe kolei polskich 1991–2013. Wyd. 1. Poznań: BWH Kolpress, 2014, s. 245, seria: Encyklopedia taboru. ISBN 978-83-933257-6-4.
  27. a b Koleje Śląskie chcą kupować tabor u jednego producenta. Jedno i dwupokładowy – TransInfo, transinfo.pl [dostęp 2021-03-23] (pol.).
  28. a b c Załącznik nr 3 do SIWZ KS/ZP/25/2016. kolejeslaskie.com. [dostęp 2016-10-20].
  29. Elfy II pojadą do Kolei Śląskich. Umowa podpisana. rynek-kolejowy.pl, 2016-10-18. [dostęp 2016-10-19].
  30. Marek Graff. Nowoczesne elektryczne zespoły trakcyjne w Polsce. „Technika Transportu Szynowego”. 5-6/2014, s. 34–47. Emi-press. ISSN 1232-3829. 
  31. Elf2 bez przydziału, pojedzie na różnych liniach. inforail.pl, 2017-09-13. [dostęp 2017-09-15].
  32. PAP, Koleje Śląskie sondują możliwość zakupu pociągów piętrowych, Puls Biznesu [dostęp 2021-03-23].
  33. Dostawa 1 sztuki nowego EZT. bip.slaskie.pl, 2012-09-06. [dostęp 2012-09-06].
  34. a b Paweł Terczyński. Zespoły typu 36WEa Impuls dla Południowej Grupy Zakupowej. „Świat Kolei”. 7/2015, s. 12–18. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  35. Dostawa 1 sztuki elektrycznego zespołu trakcyjnego po naprawie głównej wraz z modernizacją. 2012-08-10. [dostęp 2012-08-10].
  36. Dostawa 2 sztuk elektrycznych zespołów trakcyjnych. bip.slaskie.pl, 2011-11-21. [dostęp 2012-10-28].
  37. Opowieść o tym jak Śląskie Flirta kupowało. inforail.pl, 2008-10-21. [dostęp 2012-12-29].
  38. Paweł Terczyński. Elektryczne zespoły trakcyjne rodziny Elf. „Świat Kolei”. 3/2012, s. 26–33. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  39. a b Kultura. slaskie.pl. [dostęp 2013-09-13].
  40. Raport o stanie lasów w Polsce 2012. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78. ISSN 1641-3229.
  41. Szyra D. 2004. Ptaki zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Wielikąt”. Przegląd Przyrodniczy 15, 1-2: 77-104.
  42. GUS: Bank Danych Lokalnych – Szkoły wyższe, studenci i absolwenci wg powiatów. [dostęp 2017-05-27].
  43. Lista uczelni i szkół w Województwie śląskim.
  44. „Szkoły wyższe i ich finanse w 2016 r.”, s. 76–77, 2017-10-30. Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1506-2163. (pol.). 
  45. Polski Związek Biathlonu. biathlon.com. [dostęp 2013-07-24]. (pol.).
  46. Wodzisław i Żywiec z BOSSM. biathlon.pl. [dostęp 2017-03-01]. (pol.).
  47. https://mlodzi.slaskie.pl/content/statut-mlodziezowego-sejmiku
  48. (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
  49. (§ 3. Statut ŚUW w Katowicach) Zarządzenie Nr 149/09 Wojewody Śląskiego z dnia 4 czerwca 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2009 r., Nr 104, poz. 2317).
  50. Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Green pog.svg
Shiny green button/marker widget.
POL location map.svg
Autor: Hiuppo, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Location map of Poland
Częstochowa, kościół pw. Wniebowzięcia NMP i Znalezienia Krzyża Św. 01.JPG
Autor: Polar123, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Częstochowa, kościół pw. Wniebowzięcia NMP i Znalezienia Krzyża Św., 1425-1463, 1690-1696
Elektrownia Rybnik.jpg
Autor: Przykuta, Licencja: CC-BY-SA-3.0
power station of Rybnik
SejmSlaski.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC BY-SA 2.5
Gmach Sejmu Śląskiego - Urząd Wojewódzki.
Szczyrk.1.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Szczyrk (Polska)
Silesian Voivodeship administrative map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa administracyjna województwa śląskiego
POL powiat wodzisławski COA.svg
Herb powiatu wodzisławskiego
Gliwice train station - main entrance 2.jpg
Autor: Therud, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dworzec kolejowy w Gliwicach po remoncie
Silesian Voivodeship general map.svg
Autor: SANtosito and OpenStreetmap contributors, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa ogólnogeograficzna województwa śląskiego
Silesian in Poland (+rivers).svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of voivodeship xy (see filename) in Poland.
Częstochowa (dworzec główny PKP).JPG
Autor: Axe, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dworzec główny w Częstochowie.
White pog.svg
A white dot icon/button
Pyrzowice Katowice Airport noc.JPG
Autor: Frees, Licencja: CC BY-SA 3.0
Katowice Airport nocą
POL Wisła Malinka DW942 pod skocznią 3.JPG
Autor: D T G, Licencja: CC BY 3.0
DW942 pod skocznią w Wiśle-Malince
Wodzisław Widok Osiedla.JPG
Autor: Marzena Machnik, Licencja: CC BY-SA 3.0
Panorama Wodzisławia - widok na Osiedla Wodzisławskie.
Pogoria.jpg
Autor: Monika Korzeniec, Licencja: CC BY 3.0
Pogoria IV
Bielsko - Dworzec PKP.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Katowice.jpg
Autor: Umkatowice, Licencja: CC BY-SA 3.0
Katowice, Poland
Gniazdów kościół mariawitów p.jpg
Autor: Przykuta, Licencja: CC BY-SA 4.0
kościół mariawitów w Gniazdowie, Polska, województwo śląskie, powiat myszkowski
Gliwice - Panorama 01.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Panorama Gliwic z wieży kościoła pw. Wszystkich Świętych w Gliwicach.
Katowice - Teatr Śląski im. St. Wyspiańskiego 01.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego (Carl Moritz 1905-1907) w Katowicach. (zabytek nr rejestr. A/1447/91)
S1 1.JPG
Autor: Bielsko, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Droga ekspresowa S52 w Bielsku-Białej, węzeł Bielsko-Biała - Wapienica, widok w kierunku Głogoczowa
Goloos EN76-006 KS44342 02-10-2011.jpg
Autor: M.Gola, Licencja: CC BY-SA 4.0
EN76-006 jako pociąg KS44342 relacji Wisła Głębce - Sosnowiec Główny
WK14 Katowice kielichy.JPG
Autor: Lichen99, Licencja: CC BY-SA 4.0
Charakterystyczne zrekonstruowane kielichy podtrzymujące strop dworca w Katowicach
Arena czestochowa 1.jpg
Trybuna centralna i nowa wieża sędziowska na Arenie Częstochowa podczas meczu Włókniarza Częstochowa i ZKŻ Zielona Góra
CzestochowaAlejaSienkiewicza.jpg
Autor: Frees, Licencja: CC BY 3.0
Aleja Henryka Sienkiewicza w Częstochowie
Wezelsosnicafromthesky.JPG
Autor: Mikołaj Welon vel Welones, Licencja: CC BY-SA 3.0
węzeł Gliwice-Sośnica - skrzyżowanie Autostrad A1, A4 oraz Drogi Krajowej nr 44 (ul. Pszczyńska)
Stacja kolejowa Zwardoń.JPG
Autor: Lesnydzban, Licencja: CC BY 3.0
Zwardoń, budynek po byłej siedzibie granicznej placówki kontrolnej Straży Granicznej (SG), od listopada 1995 roku do 24 sierpnia 2005 roku, na stacji kolejowej w Zwardoniu.
Śląskie.svg
Logo of Śląskie
Pustynia Błędowska.jpg
Autor: Ukasiu, Licencja: CC BY-SA 2.5
Pustynia Błędowska
POL Ruda Śląska COA.svg
Herb Rudy Śląskiej
Kolej linowa szyndzielnia.jpg
Autor: Karol Pławecki, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kolej linowa SZYNDZIELNIA
POL Mysłowice COA.svg
Autor: JacekGo, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Herb miasta Mysłowice w Polsce
Panorama stadionu.jpg
Autor: DzejKej86, Licencja: CC BY-SA 4.0
Stadion śląski ze środka
Orange pog.svg
Shiny orange button/marker widget.
Slaskie mapa kolejowa.png
Autor: Therud, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mapa najważniejszych linii kolejowych województwa śląskiego
Tarnowskie Góry - Dworzec PKP 02.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC BY-SA 2.5
Dworzec PKP w Tarnowskich Górach.
Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego; widok od frontu.jpg
Autor: Krzysztof Popławski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego; Widok wejścia frontowego.
Piramida wieku Slaskie.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców W. śląskiego, 2014
Bielsko-Biała, Fiat Auto Poland 2007.jpg
Autor: Marek Kocjan, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Zdjęcie lotnicze zakładu Fiat Auto Poland (specjalna strefa ekonomiczna) w Bielsku-Białej. Zdjęcie z roku 2007.
Śląsk.png
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Położenie Śląska na tle współczesnego podziału administracyjnego
Katowice 05.15 Spodek.JPG
Autor: Marek Mróz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hala widowiskowo-sportowa Spodek w Katowicach
Bielsko-Biała Downtown.jpg
Autor: Marek Kocjan, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Centrum Bielska-Białej z lotu ptaka.
Silesian Voivodeship territorial evolution PL.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ewolucja terrytorialna województwa śląskiego (katowickiego) od 1920 roku.
Ustron 062.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Ustron (Poland)