Województwo augustowskie

Województwo augustowskie
województwo
1816 – 1837
Herb
Herb
Państwo

 Królestwo Polskie

Data powstania

1816

Siedziba wojewody i sejmiku

Suwałki

Podział administracyjny
Liczba powiatów

7

Położenie na mapie Królestwa Polskiego
Położenie na mapie Polski
Portal Polska
Gmach dawnej Komisji Wojewódzkiej w Suwałkach (ul. Kościuszki 74)

Województwo augustowskiewojewództwo Królestwa Polskiego istniejące w latach 18161837 ze stolicą w Suwałkach.

Decyzję o powołaniu województwa podjęto 16 stycznia 1816, zaś ogłoszono 4 marca 1816[1]. Ukazem Mikołaja I z 23 lutego/7 marca 1837 r.[2] zostało przemianowane na gubernię augustowską ze stolicą w Suwałkach[3].

W czasie powstania styczniowego Rząd Narodowy dnia 28 marca 1863 r ogłosił Regulamin władz administracyjnych w byłym Królestwie Kongresowym. Według regulaminu zniesiono podział administracyjny na gubernie, a zamiast tego byłe Królestwo Kongresowe podzielono na osiem województw w granicach z 1816 r. Na terenach guberni augustowskiej przywrócono województwo augustowskie w granicach z 1816 r.[4]

Geografia i demografia

Województwo augustowskie na mapach
Królestwo Polskie, Londyn 1831

Województwo powstało z przekształcenia wcześniejszego departamentu łomżyńskiego w Księstwie Warszawskim[5]. Zajmowało północno-wschodnią część Królestwa Kongresowego. Od północy i wschodu sąsiadowało z Imperium Rosyjskim (gubernie: wileńska, grodzieńska oraz obwód białostocki), od południowego zachodu – z woj. mazowieckim, od zachodu – z Prusami Wschodnimi[6]. Współcześnie większość obszaru dawnego woj. augustowskiego leży w granicach Polski w woj. podlaskim, północno-wschodnia cześć na Litwie, zaś niewielki fragment wschodni na Białorusi.

W 1816 obszar województwa wynosił 314 mil kwadratowych (ok. 16 tys. km²)[7].

Województwo augustowskie w 1816[7]
MiejscowościGospodarstwa
(„dymy”)
Ludność
Województwo4 74660 550416 345
Miasta568 89357 351
Wsie4 69051 657358 994
Województwo augustowskie w 1819[8]
Powierzchnia (km²)18 764
Ludność (tys.)439
Ludność (na km²)23,4
Województwo augustowskie w 1827[6][9]
Liczba ludności473 677
Udział ludności szlacheckiej13,5%
Liczba domów59 526
Liczba dekanatów12
Liczba kościołów parafialnych120
Struktura powierzchni w 1827[6]
WłókiUdział
Ziemie rolne31 62029,8%
Łąki6 6576,3%
Lasy37 64035,4%
Ogrody2 9632,8%
Zabudowania i drogi4 4334,2%
Pastwiska, wody, bagna itd.22 92721,6%
Razem106 240

Podział administracyjny

Województwo dzieliło się na 5 obwodów i 7 powiatów:

Gospodarka

Według danych z 1830 charakterystycznymi dla województwa płodami, minerałami i surowcami były: żelazo, bursztyn, kreda, miód, len, konopie[11]. Głównymi zakładami przemysłowymi były wówczas papiernie, huty szkła, wytwórnie płótna, wyrobów wełnianych, świec woskowych[11].

Historia

Siedziba

Na siedzibę województwa wyznaczono Augustów ze względu na jego położenie na pograniczu dwóch składowych części departamentu łomżyńskiego[12]. Stąd też jednostce administracyjnej nadano nazwę województwo augustowskie[13]. Jednak z powodu braku w Augustowie odpowiednich budynków murowanych Komisję Wojewódzką umieszczono tymczasowo w Suwałkach[12]. Ze względu na braki kadrowe, a przede wszystkim lokalowe, do 1817 władze województwa mieściły się nadal w Łomży[14].

W 1819 planowano przeniesienie urzędów do Augustowa, jednak namiestnik Królestwa Józef Zajączek na zatwierdził decyzji z powodu kosztów z nią związanych[15]. Po raz kolejny sprawa przeniesienia urzędów do Augustowa została zgłoszona przez Komisję wojewódzką w 1824 i poparta przez sejm w 1825, co związane było z rozpoczęciem budowy Kanału Augustowskiego i planami rozwoju Augustowa jako ośrodka gospodarczego na szlaku kanału[16]. Decyzję o przeniesieniu siedziby województwa z Suwałk do Augustowa rząd Królestwa podjął w 1829, zdecydował też o budowie w Augustowie gmachów na potrzeby administracji[17]. W związku z tym w 1830 Henryk Marconi opracował kompleksowy projekt przebudowy całego Augustowa oraz budowy nowych budynków[18].

Prace nad przenosinami stolicy przerwał wybuch powstania listopadowego[19]. Powrócono do nich pod koniec 1832, gdy car Mikołaj I wyraził zgodę na przenosiny, zaś w 1834 decyzję potwierdził gen. Jewgienij Gołowin[19]. Jednak już w 1835 car zgodził się jednak na pozostawienie stolicy w Suwałkach[19]. Spowodowane to było tym, że w Suwałkach od 1817 powstały już liczne gmachy, zaś w Augustowie wymagały kosztownej budowy od podstaw[19]. Dodatkowo Kanał Augustowski nie zyskał planowanego znaczenia komunikacyjnego[19].

Urzędy

Przenosiny urzędów z Łomży do Suwałk zalecono we wrześniu 1816, jednak zaczęto realizować dopiero lipcu-sierpniu 1817[20]. Komisja Wojewódzka została umieszczona w Suwałkach na rogu ul. Petersburskiej (rynku) i Sejneńskiej w budynku, w którym w czasach pruskich prawdopodobnie mieścił się urząd landrata[20]. Początkowo budynek ten był wynajmowany przez urząd, a następnie zakupiony na własność[20]. W 1820 gmach Komisji rozbudowano[21]. Do Suwałk przybyło też około 70 urzędników i oficjalistów[20].

W Łomży pozostał jednak Trybunał Wojewódzki, aby mieszkańcy południowej części województwa mieli łatwiejszy dostęp do sądownictwa[20]. Dopiero w 1824 utworzono w Suwałkach II Wydział Trybunału[20]. Wtedy też do miasta napłynęło więcej prawników[20].

Umieszczenie urzędów w Suwałkach wpłynęły na rozwój miasta[20]. Już w 1819 było w nim nowo wybudowanych lub odrestaurowanych domów[20]. W 1819 ruch budowlany zamarł w związku z pierwszą próbą przenosin stolicy do Augustowa, ale niebawem odrodził się po decyzji gen. Zajączka pozostawiającej stolicę w Suwałkach[22]. Około 1829 wystawiono z funduszy rządowych murowany gmach poczty, mieszczący się przy ul. Petersburskiej około 150 metrów od jej wlotu na Stary Rynek[23].

Religia

W 1818 utworzono (z przekształcenia diecezji wigierskiej) nową diecezją z siedzibą w Sejnach, której obszar pokrywał się z granicami województwa augustowskiego[24]. Określana ona była jako diecezja augustowska, czyli sejneńska lub diecezja sejneńska, czyli augustowska i zawierała w nazwie człon od województwa augustowskiego[25][24].

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

  • Czesław Brodzicki, Donata Godlewska: Łomża w latach 1794-1866. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-07251-2.
  • Wojciech Guzewicz. Sejneński ośrodek kościelny : wybrane zagadnienia. „Civitas et Lex”. 10 (2), s. 87–97, 2016. 
  • Historia państwa i prawa Polski, Tom III, Od rozbiorów do uwłaszczenia. Juliusz Bardach, Monika Senkowska-Gluck (red.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. ISBN 83-01-02658-8.
  • Historia Polski w liczbach. Ludność Terytorium. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1994.
  • Juliusz Kolberg: Atlas Królestwa Polskiego, składający się z 8 map jeograficznych, z których każda wystawia jedno Województwo, jako to: Krakowskie, Sandomierskie, Kaliskie, Lubelskie, Płockie, Mazowieckie, Podlaskie i Augustowskie. Warszawa: 1827.
  • Podziały administracyjne Królestwa Polskiego w okresie 1815–1918 r. (Zarys historyczny). Wojciech Trzebiński (tekst); Adam Borkiewicz (mapy). Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Geografii, 1956, seria: Dokumentacja Geograficzna.
  • Wojciech Politowski: Jeografia Królestwa Polskiego i Wolnego Miasta Krakowa z dołączeniem wiadomości statystycznych. Warszawa: 1816.
  • Franciszek Rodecki: Obraz jeograficzno-statystyczny Królestwa Polskiego. Warszawa: Drukarnia Antoniego Gałęzowskiego i Kompanii, 1830.
  • Ryszard Sawicki. Diecezja wigierska i jej dziedzictwo historyczno-pastoralne. „Studia Ełckie”. 10 (3), s. 363–379, 2017. 
  • T. Przemysław Szafer: Działalność urbanistyczna Henryka Marconiego w Augustowie. W: Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego. Białystok: Białostockie Towarzystwo Naukowe, 1967, s. 327–356.
  • Jarosław Szlaszyński: W okresie zaborów. W: Jarosław Szlaszyński, Andrzej Makowski: Augustów. Monografia historyczna. Augustów: Urząd Miejski w Augustowie, 2007, s. 147–346. ISBN 978-83-925620-0-9.
  • Wojciech Trzebiński: Rozwój przestrzenny Suwałk od narodzin osady po okres awansu na miasto wojewódzkie. W: Studia i materiały do dziejów Suwalszczyzny. Białystok; Warszawa: Białostockie Towarzystwo Naukowe; Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965, s. 175–212.

Media użyte na tej stronie

Royal Standard of the Tsar of Poland (1815–1830).svg
Autor: Malarz pl, Licencja: CC BY-SA 3.0
Flaga Króla Polski (jednocześnie Cara Rosji) w latach 1815-1830
Suwałki ul. Kościuszki 74 (2).JPG
Autor:

Adrian Piekarski vel Adrianek2501

Adrian Piekarski vel Adrianek2501.png This illustration was made by Adrian Piekarski (vel Adrianek2501).

Flag of Poland.svg polski: Używając tego zdjęcia zobowiązujesz się dodać przypis o autorze Adrian Piekarski. Nie kopiuj tego zdjęcia nielegalnie ignorując zasady licencji na jakiej go udostępniłem. Mile widziany byłby również email do mnie UserIconMail.svg Adrian Piekarski, kiedy je opublikujesz.

English language.svg english: Please credit this with Adrian Piekarski in the immediate vicinity of the image. Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. An email to UserIconMail.svg Adrian Piekarski would be appreciated too.

, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Ta fotografia została przesłana w ramach projektu Wiki Lubi Zabytki będącego częścią inicjatywy Wiki Loves Monuments 2011.
Administrative division of Congress Poland in 1830.PNG
Autor: Mathiasrex, Maciej Szczepańczyk, based on layers of User:Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Administrative division of Congress Poland in 1830
Congress Poland 1831.jpg
Poland (Polska) Divided into Eight Palatinates or Woïwodies. 1:1,901,000
Coat of arms of Poland under Russian rule.svg
Autor: Samhanin, Licencja: CC BY 3.0
Coat of arms of Poland under Russian rule (1815 - 1915)