Województwo ciechanowskie

Ten artykuł od 2011-08 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Województwo ciechanowskie

— województwo —
1975–1998
Państwo	Polska
Data powstania	1 czerwca 1975
Data likwidacji	31 grudnia 1998
Siedziba wojewody i sejmiku	Ciechanów
Powierzchnia	6362 km²
Populacja (1998) • liczba ludności	437 400
• gęstość	68,8 os./km²
Tablice rejestracyjne	CI, CN, CA
Położenie na mapie Polski
Portal Polska

Województwo ciechanowskie – polskie województwo ze stolicą w Ciechanowie istniejące w latach 1975–1998, jedno z 49 ówcześnie istniejących.

Zasięg terytorialny

Województwo ciechanowskie składało się z dzisiejszych powiatów:

• powiat ciechanowski – w całości
• powiat działdowski – w całości
• powiat makowski – tylko gmina Karniewo
• powiat mławski – w całości
• powiat nowodworski – tylko gmina Nasielsk
• powiat płoński – oprócz gminy Czerwińsk nad Wisłą
• powiat przasnyski – tylko gmina Krasne i gmina Czernice Borowe
• powiat pułtuski – oprócz gminy Obryte i gminy Zatory
• powiat żuromiński – w całości

Podział administracyjny województwa ciechanowskiego na gminy oraz urzędy rejonowe.

Po reformie administracyjnej w 1999 roku województwo ciechanowskie zostało podzielone między dwa województwa:

• warmińsko-mazurskie – gminy powiatu działdowskiego
• mazowieckie – oprócz gmin powiatu działdowskiego

Urzędy rejonowe

Na podstawie ustawy z 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej, utworzono na terenie województwa 5 rejonów administracyjnych zrzeszających po kilka lub kilkanaście gmin.

Nr	Gmina		Siedziba
Urząd Rejonowy w Ciechanowie
1	gmina Ciechanów		Ciechanów
2	miasto Ciechanów		Ciechanów
3	gmina Czernice Borowe		Czernice Borowe
4	gmina Glinojeck		Glinojeck
5	gmina Gołymin-Ośrodek		Gołymin-Ośrodek
6	gmina Grudusk		Grudusk
7	gmina Krasne		Krasne (województwo mazowieckie)
8	gmina Ojrzeń		Ojrzeń
9	gmina Opinogóra Górna		Opinogóra Górna
10	gmina Regimin		Regimin
11	gmina Sońsk		Sońsk
Urząd Rejonowy w Działdowie
1	gmina Działdowo		Działdowo
2	miasto Działdowo		Działdowo
3	gmina Iłowo-Osada		Iłowo-Osada
4	gmina Lidzbark		Lidzbark
5	gmina Lubowidz		Lubowidz
6	gmina Płośnica		Płośnica
7	gmina Rybno		Rybno
Urząd Rejonowy w Mławie
1	gmina Bieżuń		Bieżuń
2	gmina Dzierzgowo		Dzierzgowo
3	gmina Kuczbork-Osada		Kuczbork-Osada
4	gmina Lipowiec Kościelny		Lipowiec Kościelny
5	gmina Lutocin		Lutocin
6	Mława		Mława
7	gmina Radzanów		Radzanów
8	gmina Strzegowo		Strzegowo-Osada
9	gmina Stupsk		Stupsk
10	gmina Szreńsk		Szreńsk
11	gmina Szydłowo		Szydłowo
12	gmina Wieczfnia Kościelna		Wieczfnia Kościelna
13	gmina Wiśniewo		Wiśniewo
14	gmina Żuromin		Żuromin
Urząd Rejonowy w Płońsku
1	gmina Baboszewo		Baboszewo
2	gmina Dzierzążnia		Dzierzążnia
3	gmina Joniec		Joniec
4	gmina Naruszewo		Naruszewo
5	gmina Nowe Miasto		Nowe Miasto
6	gmina Płońsk		Płońsk
7	Płońsk		Płońsk
8	gmina Raciąż		Raciąż
9	Raciąż		Raciąż
10	gmina Siemiątkowo		Siemiątkowo
11	gmina Sochocin		Sochocin
12	gmina Załuski		Załuski
Urząd Rejonowy w Pułtusku
1	gmina Gzy		Gzy
2	gmina Karniewo		Karniewo
3	Nasielsk		Nasielsk
4	gmina Pokrzywnica		Pokrzywnica
5	Pułtusk		Pułtusk
6	gmina Świercze		Świercze
7	gmina Winnica		Winnica

Demografia

Miasta

Ludność 31.12.1998

• Ciechanów – 47 468
• Mława – 30 520
• Płońsk – 23 039
• Działdowo – 21 088
• Pułtusk – 19 129
• Żuromin – 8997
• Lidzbark – 8351
• Nasielsk – 7222
• Raciąż – 4585
• Glinojeck – 3060
• Bieżuń – 1903

Zabytki miast województwa ciechanowskiego

Ciechanów

• Zamek w Ciechanowie z XV wieku – ruiny
• Farska Góra – grodzisko z XI (VII) w., na górze neogotycka dzwonnica (1889)
• Kościół farny w Ciechanowie (XVI w.)
• Cmentarz rzymskokatolicki przy ul. Płońskiej – założony na początku XIX w., z licznymi starymi, zabytkowymi grobami
• Nowy cmentarz żydowski w Ciechanowie – założony pod koniec XIX w.
• Średniowieczny układ urbanistyczny (z rynkiem i trójkątnym placem przedlokacyjnym)
• Kościół poaugustiański (XVI w.) i budynek dawnego klasztoru (XVII w.)
• Ratusz (XIX w.)

Mława

• Kościół parafialny pw. św. Trójcy – wybudowany w 1477, pierwotnie gotycki; w latach 1882–1886 powiększony i całkowicie przebudowany w tzw. stylu toskańskim, w niektórych źródłach jego styl jest określany jako eklektyczny. Jedynymi pozostałościami po pierwotnym założeniu gotyckim są: okno w prezbiterium nad ołtarzem, łuk tęczowy oddzielający prezbiterium od nawy głównej i widoczna za ołtarzem bocznym w prawej nawie przypora zewnętrzna znajdująca się obecnie wewnątrz świątyni.
• Ratusz miejski – zbudowany pod koniec XVIII w. Z wieży ratuszowej odgrywany jest codziennie o 12:00 hejnał Mławy.
• Kościół pw. św. Wawrzyńca – 1786 r. na wzgórzu cmentarnym, późnobarokowy z klasycyzującą elewacją frontową.
• „Lelewelówka” – drewniany spichlerz z XVIII w., jedyna pozostałość po zabudowaniach starościńskich, czasami zwyczajowo zwanych zamkiem
• Secesyjne kamienice z początku XX w.
• Pomnik Obrońcom Mławy upamiętniający bitwę pod Mławą w 1939 r.
• Pozycja Mławska – linia polskich fortyfikacji wybudowanych w przeddzień II wojny światowej. W skład obiektu wchodzi 55 schronów żelbetowych, pozostałości budowli ziemno-drewnianych i okopów. Pozycja Mławska była główna areną bitwy po Mławą.
• Więzienie powiatowe wybudowane w 1889 roku, obecnie siedziba oddziału Archiwum Państwowego Miasta Stołecznego Warszawy.
• Hala Targowa z 1912 roku wybudowana według projektu miejskiego architekta Stefana Usakiewcza
• Spichlerz Obywatelski przy ulicy Długiej, wybudowany w latach sześćdziesiątych XIX wieku, obecnie supermarket i dom handlowy
• Park miejski, założony w 1897 roku jako ogród spacerowy, powstał z poszerzenia ogrodu przy cerkwi prawosławnej. Przez mieszczan zwany „Salonem Mławy”. Po II wojnie światowej nazwany imieniem J. Stalina, a od 1956 do 2017 im. Dąbrowszczaków, obecnie im. Józefa Piłsudskiego. W parku znajduje się fontanna wykonana w brązie według projektu Andrzeja Borcza przedstawiająca czterech zdunów, legendarnych założycieli miasta, i Muławę, od której imienia miasto wywodzi swoją nazwę; pomnik Józefa Piłsudskiego; Dąb Niepodległości z tablicą pamiątkową; oraz dawna popówka, jedyna pozostałość po cerkwi, obecnie przychodnia dziecięca.

Płońsk

• Układ urbanistyczny miasta wraz ze znajdującą się na tym terenie zabudową i wylotami ulic,
• Zespół pokarmelicki: Kościół parafialny pw. św. Michała, d. klasztor, mur – XVI, XVIII w., dzwonnica, mur – II poł. XIX w. oraz całe wyposażenie wnętrz,
• Wczesnośredniowieczne grodzisko, pozostałość XI–wiecznego grodu o wymiarach 75x80 metrów, zwanego dawniej Górą Szwedzką lub Górą Łysą, obecnie nazywane Górą Kawałkowskiego ewentualnie Górą Kabana,
• Zespół podworski: dwór, mur – 1 poł. XIX /XX w., oficyna, mur – k. XIX w., budynek gospodarczy, mur, pozostałości parku – koniec XIX w.,
• Więzienie, ob. Areszt Śledczy, ul. Warszawska 49, mur – koniec XIX w.,
• Zespół cmentarza parafialnego: cmentarz rzymskokatolicki – 1779 r., kaplica grobowa małż. Grobickich, mur – 1876 r.
• Dom, ul. Rynek 4a – XIX w.,
• Dom, pl. 15 sierpnia 21, 21a (d. ul. Rynek 21) – XIX w.

Działdowo

• kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego – pierwotnie gotycki (XIV wiek), później zniszczony i odbudowany
• kościół pw. św. Wojciecha
• zamek (XIV wiek)
• ratusz (XVII wiek)
• rynek z zabudową wokół ratusza XVIII-XIX wiek
• dawna bożnica z 1874 roku
• zespół budynków koszarowych (w latach 1939–1945 Obóz koncentracyjny)
• zabytkowe kamienice przy ul. Jagiełły, szkoła (Gimnazjum Nr 1 im. króla Władysława Jagiełły), sąd i więzienie
• budynek szkoły medycznej przy ul. Wolność (dawny szpital) z witrażem św. Katarzyny i tablicą poświęconą Janowi Pawłowi II
• wieża ciśnień i dawna gazownia – obecnie hotel i restauracja.
• wieża Bismarcka

Pułtusk

• gotycka Bazylika kolegiacka Zwiastowania NMP z XV wieku, z renesansową przebudową z XVI wieku (kolebkowe sklepienie wykonane w latach 1554–1561). W 1975 roku papież Paweł VI nadał kolegiacie tytuł bazyliki mniejszej
• zamek biskupi usytuowany na brzegu Narwi z XIV-XVI wieku, obecnie Dom Polonii. Właścicielem Domu Polonii jest Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”. W murach zamku przebywali m.in.: król Zygmunt Waza, król szwedzki Karol XII, carowie rosyjscy Aleksander I i Aleksander II.
• Kaplica pw. Świętej Marii Magdaleny przy rynku. Pierwotnie odgrywała rolę kościoła parafialnego do czasu zbudowania kolegiaty. W 1944 r. została całkowicie zniszczona, zrekonstruowana w latach 1946–1951
• ratusz z wieżą ratuszową z XVI w (gotycko-renesansowa).
• Kościół św. Krzyża z XVI w., późnogotycki z elementami barokowo-klasycznymi. Wokół świątyni rozciąga się najstarszy pułtuski cmentarz katolicki, z grobowcami z XIX w.
• Kościół św. Józefa z XVII w., poreformacki. Do budynku przylegają budynki dawnego klasztoru Benedyktynów, w których w okresie PRL znajdowało się więzienie.

Żuromin

• zespół klasztorny poreformacki z XVIII wieku

Lidzbark

• Kościół św. Wojciecha
• resztki gotyckiej baszty zamkowej z XIV wieku
• kościół ewangelicki z 1828
• założenie urbanistyczne Starego Miasta z lat 1320–1331
• Budynki Szkoły Podstawowej nr 1, Urzędu Miasta, byłej garbarni, rzeźni, gazowni, dworca kolejowego oraz kamieniczki secesyjne z przełomu XIX i XX w.

Nasielsk

• kościół św. Wojciecha (neogotycki) z początku XX wieku
• plebania z XVI/XVII wieku

Raciąż

• kościół neogotycki z 1886 roku,
• murowana plebania z lat dwudziestych XX wieku,
• synagoga przy ulicy Kilińskiego
• domy przy ulicach Kilińskiego i Warszawskiej
• park miejski przy ul. Mławskiej – 1 ćw. XX w.,
• cmentarz parafialny rzymskokatolicki – XIX w.,
• cmentarz żydowski – XIX w.,
• grodzisko wczesnośredniowieczne – XII w.

Glinojeck

• młyn na Zawodzie
• cukrownia w Zygmuntowie
• Zespół podworski:
  • dwór murowany z II poł. XIX w.,
  • park krajobrazowy z I poł. XIX w.

Bieżuń

• barokowy kościół i pałac z XVIII wieku
• park krajobrazowy z pozostałościami fortyfikacji z XVI wieku
• Synagoga w Bieżuniu
• Muzeum Małego Miasta
• pozostałości domu poety Stefana Gołębiowskiego
• ruiny młyna wodnego na rzece Wkrze

Przypisy