Województwo krakowskie (II Rzeczpospolita)

województwo krakowskie
województwo
1921-1939
Herb
Herb
Państwo

 II Rzeczpospolita

Data powstania

23 grudnia 1920 / 1 września 1921[1]

Siedziba wojewody i sejmiku

Kraków

Wojewoda

Józef Tymiński

Powierzchnia

(1931) 17 380 km²
(1939) 17 560[2] km²

Populacja (1931)
• liczba ludności


2 297 802[3]

• gęstość

132,2 os./km²

Tablice rejestracyjne

KR

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
ul. Basztowa 22
Kraków
Podział administracyjny
Plan województwa krakowskiego
Podział administracyjny, 1938
Liczba powiatów miejskich

1

Liczba powiatów ziemskich

17

Liczba gmin miejskich

47

Liczba gmin wiejskich

195

Położenie na mapie II Rzeczypospolitej
Położenie na mapie Polski
Portal Polska
Województwo krakowskie w szczegółowych danych statystycznych spisu powszechnego z 30.IX.1921 i spisu powszechnego z 9 grudnia 1931 r.
Województwo krakowskie - oficjalne dane GUS spisu powszechnego 1921
Skorowidz miejscowości 1921 – szczegółowe dane GUS spisu powszechnego 1921 – województwo krakowskie i Śląsk Cieszyński
Województwo krakowskie - oficjalne dane GUS spisu powszechnego 1931
Urząd Wojewódzki Krakowski w Krakowie – widok współczesny (2007)

Województwo krakowskiewojewództwo II Rzeczypospolitej utworzone ustawą 23 grudnia 1920[4] (zaczęło funkcjonować 1 września 1921[5]) ze stolicą w Krakowie. Innymi głównymi miastami województwa były Tarnów, Nowy Sącz, Jaworzno, Oświęcim, Chrzanów, Bochnia i Jasło[6].

W wyniku reformy administracyjnej kraju 1 kwietnia 1932 r. zlikwidowano 5 uprzednio istniejących powiatów woj. krakowskiego: grybowski, makowski, oświęcimski, pilzneński i wielicki. Liczbę powiatów ustalono na 18 (17 ziemskich i 1 grodzki). Na terenie województwa były 54 miasta[7]. 1 listopada 1938 r. do województwa krakowskiego (pow. nowotarski) przyłączono fragmenty Spiszu i Orawy o powierzchni 180 km². Po napaści Niemiec i aneksji zachodniej części województwa do Rzeszy (powiaty bialski, żywiecki i większa część pow. chrzanowskiego i wadowickiego), w ramach Generalnego Gubernatorstwa powstał dystrykt krakowski, w którym działała administracja podziemna[8].

Podział administracyjny

Powierzchnia powiatów według stanu na 1939 r., w przypadku wcześniejszego zniesienia lub zmiany przynależności wojewódzkiej powiatu na ostatni rok istnienia w ramach danego województwa. Liczba ludności na podstawie spisu powszechnego z 1931 r., w przypadku powiatów zniesionych lub przeniesionych przed tą datą, dane ze spisu powszechnego z 1921 r.

PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo krakowskie
bialski 4635139.100POL Biała Krakowska (Bielsko-Biała) COA.svgBiała22.891
bocheński877113.800POL Bochnia COA.svgBochnia12.274
brzeski849102.200POL Brzesko COA 1.svgBrzesko3.672
chrzanowski722138.100POL Chrzanów COA.svgChrzanów17.833
dąbrowski65066.700POL Dąbrowa Tarnowska COA.svgDąbrowa6.017
dębicki (od 1937) 81141110.900POL Dębica COA.svgDębica9.276
gorlicki ¹1082104.800POL Gorlice COA.svgGorlice6.730
grybowski (do 1932) ¹58551.932POL Grybów COA.svgGrybów3.311
jasielski ²1055116.100POL Jasło COA.svgJasło10.112
krakowski 5 7884187.500POL Kraków COA.svgKraków219.300
Kraków miasto48219.300POL Kraków COA.svgKraków219.300
limanowski94487.300POL Limanowa COA.svgLimanowa2.542
makowski (od 1924 do 1932) ³82367.378POL Maków Podhalański COA.svgMaków4.111
mielecki90177.500POL Mielec COA.svgMielec7.057
myślenicki 3 5988102.700POL Myślenice COA.svgMyślenice6.277
nowosądecki ¹1572183.900POL Nowy Sącz COA.svgNowy Sącz30.278
nowotarski 3 62069131.800POL Nowy Targ COA.svgNowy Targ10.700
oświęcimski (do 1932) 4314?POL Oświęcim COA.svgOświęcim11.949
pilzneński (do 1932) ²57347.355POL Pilzno COA.svgPilzno3.671
podgórski (do 1923) 722139.937Podgorze Free ,Royal City (Krakow) coat of arms.jpgPodgórze24.676
ropczycki (do 1937) ² 81141110.700POL Ropczyce COA.svgRopczyce3.382
spisko-orawski (do 1925) 658322.684POL Nowy Targ COA.svgNowy Targ8.071
tarnowski ¹881142.400POL Tarnów COA.svgTarnów45.235
wadowicki ³ 41109145.100POL Wadowice dawny COA.svgWadowice8.400
wielicki (do 1932) 545868.084POL Wieliczka COA 1.svgWieliczka9.872
żywiecki ³1153130.900POL Żywiec COA.svgŻywiec6.571
¹ 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat grybowski a jego terytorium włączono do powiatów nowosądeckiego, gorlickiego i tarnowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
² 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat pilzneński a jego terytorium włączono do powiatów ropczyckiego i jasielskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
³ powiat makowski utworzono dopiero 1 stycznia 1924 r. z części obszaru powiatów żywieckiego i myślenickiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 991). 1 kwietnia 1932 r. powiat zniesiono a jego terytorium włączono do powiatów wadowickiego, żywieckiego, myślenickiego i nowotarskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
4 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat oświęcimski a jego terytorium włączono do powiatów bialskiego i wadowickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
5 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat wielicki a jego terytorium włączono do powiatów myślenickiego i krakowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
6 1 lipca 1925 r. zniesiono powiat spisko-orawski a jego terytorium włączono do powiatu nowotarskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 63, poz. 441).
7 1 stycznia 1924 r. zniesiono powiat podgórski a jego terytorium włączono do powiatu krakowskiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 992)
8 1 kwietnia 1937 r. zniesiono powiat ropczycki a z jego terytorium utworzono powiat dębicki (Dz.U. z 1937 r. nr 18, poz. 119).

Ludność

W 1921 roku w województwie mieszkało 1 992 810 osób[9].

Podział ludności według narodowości[9]:

Podział ludności ze względu na wyznanie[9]:

Wojewodowie krakowscy

Miasta i miasteczka

Synteza

W latach międzywojennych istniały trzy rodzaje jednostek osadniczych o charakterze topograficznie miejskim miasto, miasteczko i osada miejska. Na terenie woj. krakowskiego występowały dwie formy (miasta i miasteczka).

Określenie miasto miało w latach międzywojennych trojakie znaczenie. Mogło odnosić się wyłącznie do charakteru prawnego miejscowości (a więc typu jednostki administracyjnej), co nie znaczyło automatycznie że „miasto administracyjne” faktycznie posiadało prawa miejskie. Podstawą zaliczenia danej miejscowości do grupy miast było tzw. kryterium administracyjne, jako najwięcej odpowiadające rozwojowi stosunków i życia. Mimo że większość miast prawnych prawa miejskie posiadała, wiele z nich miało zaledwie prawa miasteczka a niektóre miasta (np. Krynica, Krzeszowice, Szczakowa i Zakopane) były wręcz wsiami[10].

Odwrotnie wiele miasteczek - a więc faktycznie posiadających prawa miasteczka a nawet prawa miejskie (np. Osiek czy Lanckorona) - były gminami wiejskimi (chodzi tu o gminy jednostkowe sprzed komasacji w gminy zbiorowe w 1934 roku)[9]. Jednostki te w ogólnych publikacjach nie są zaliczane do miast (a więc nie wpływają na liczbę miast województwa), co jednak lekceważy fakt posiadania praw miasteczka (poniższa tabela je uwzględnia z zachowaną dystynkcją).

Wreszcie, niektóre miejscowości posiadały w nazwie wyraz Miasto - pisany wielką literą - mimo braku praw miejskich (np. Narajów Miasto). Wyraz ten stanowił integralną część nazwy miejscowości (choć nie przesądzał bynajmniej jej charakteru topograficznego) aby odróżnić ją od innej (topograficznie wiejskiej) miejscowości o identycznej nazwie w tej samej okolicy (np. Narajów-Wieś)[9].

Miasta prawne galicyjskie (województwa krakowskie, lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie) należały do trzech kategorii:

  • miasta o własnym statucie
  • miasta rządzące się ustawą z 13 marca 1889 roku[13]
    • miasta należące do tej kategorii posiadały wszystkie przywileje miast (prawa miejskie), z wyjątkiem miasteczka Buczacz
  • miasta rządzące się ustawą z 3 lipca 1896 roku[14]
    • miasta należące do tej największej kategorii posiadały najczęściej przywileje a) miasteczek, rzadziej b) miast a czasem wyjątkowo (7 miejscowości) niektóre były c) wsiami

13 lipca 1933 roku weszła w życie ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego, stanowiąca znoszenie miast o liczbie mieszkańców niższej niż 3000 w drodze rozporządzeń Rady Ministrów, a większych miast w drodze ustawodawczej[15]. Ustawa z 3 lipca 1896 roku przestała obowiązywać w ciągu roku od wejścia w życie ustawy (czyli do lipca 1934) przez co miasta i miasteczka rządzące się ustawą z 1896 roku i liczące powyżej 3000 mieszkańców zostały automatycznie podniesione do rangi miast objętych ustawą z 1889 roku[16]. Tak więc 31 miast/miasteczek rządzących się ustawą z 1896 roku i liczących w 1933 roku mniej niż 3000 mieszkańców, a także 8 (9[17]) gmin miejskich będących wsiami (niezależnie od liczby ludności) zostałyby według nowego prawa przekształcone w gminy wiejskie. Jednakże indywidualnymi rozporządzeniami za miasta uznano 20 mniejszych miast[18] oraz wszystkie wsie[17] stanowiące gminy miejskie[19]. Równocześnie do rzędu miast podniesiono także trzy dotychczasowe gminy wiejskie[20]. Na mocy ustawy z 1933 łącznie 12 miejscowości (w tym jedna wieś) utraciło status gmin miejskich[21].

W poniższej tabeli umieszczono wszystkie miasta i miasteczka województwa krakowskiego obu typów z podziałem na charakter prawny (rodzaj jednostki administracyjnej) i przywileje (prawa miejskie/miasteczka) wraz z uwzględnieniem ustawy, którą miasta się rządziły. W późniejszych latach część najmniejszych miast status miejski utraciła; w wykazie oznaczono (►) miasta, które w 1937 roku były już wsiami[22].

Wykaz

Stan ludności: na 30 września 1921 roku (niezależnie od statusu jednostki w 1921 roku)
Główne źródło: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XII - Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
Źródła uzupełniające: Dzienniki Ustaw, przedstawione w przypisach

HerbMiejscowośćCharakter prawnyUstawaPrzywilejePowiatOkręg sądowyLiczba mieszk.
POL Alwernia COA.svgAlwerniaGmina wiejskaMiasteczkochrzanowskiKrzeszowice421
POL Andrychów dawny COA.svgAndrychówMiasto1896Miasteczko[23]wadowickiAndrychów4171
POL Biała Krakowska (Bielsko-Biała) COA.svgBiałaMiasto1889MiastobialskiBiała7746
POL Biecz COA.svgBieczMiasto1896MiastogorlickiBiecz3673
POL Bobowa COA.svgBobowaGmina wiejskaMiasteczkogrybowski[24]Ciężkowice1422
POL Bochnia COA.svgBochniaMiasto1889MiastobocheńskiBochnia11014
POL Brzesko COA 1.svgBrzeskoMiasto1896Miasteczko[23]brzeskiBrzesko3144
POL gmina Brzostek COA.svgBrzostekMiasto[25]1896[26]Miastopilzneński[27]Brzostek1303
POL Chrzanów COA.svgChrzanówMiasto1896Miasteczko[23]chrzanowskiChrzanów11392
POL Ciężkowice COA.svgCiężkowiceMiasto[28]1896[26]Miasto[29]grybowski[30]Ciężkowice1934
POL Czarny Dunajec COA.jpgCzarny DunajecGmina wiejska[31] (►)[31]WieśnowotarskiCzarny Dunajec2399
POL Czchów COA.svgCzchówGmina wiejskaMiasteczkobrzeskiBrzesko1541
POL Dąbrowa Tarnowska COA.svgDąbrowaMiasto1896Miasteczko[23]dąbrowskiDąbrowa2660
POL Dębica S COA.svgDębicaMiasto1896Miastoropczycki[32]Dębica3922
POL gmina Dębowiec COA.svgDębowiecGmina wiejskaMiasteczkojasielskiJasło1357
POL Dobczyce COA.svgDobczyceMiasto1896Miastowielicki[33]Dobczyce2920
POL Gorlice COA.svgGorliceMiasto1889MiastogorlickiGorlice5611
POL Grybów COA.svgGrybówMiasto1896Miastogrybowski[34]Grybów2931
POL Jasło COA.svgJasłoMiasto1889MiastojasielskiJasło10391
POL Jaworzno COA old.svgJaworznoMiasto1896[35]Miasteczko[35][17]chrzanowskiJaworzno15932
POL gmina Jodłowa COA.jpgJodłowaGmina wiejskaMiasteczkopilzneński[27]Brzostek3878
POL Jordanów COA.svgJordanówMiasto1896Miastomyślenicki[36]Jordanów1486
POL Kalwaria Zebrzydowska COA.svgKalwaria ZebrzydowskaMiasto1896[37]Miasteczko[37]wadowickiKalwaria1692
POL Kęty COA.svgKętyMiasto1896MiastobialskiKęty5751
POL gmina Kołaczyce COA.svgKołaczyceGmina wiejskaMiasteczkojasielskiJasło1348
POL Kraków COA.svgKrakówMiastoStatut[38]Miastomiasto Kraków[39]Kraków183706
POL gmina Krościenko nad Dunajcem COA.jpgKrościenko[40]Gmina wiejska[40]MiasteczkonowotarskiKrościenko1849
POL Krynica-Zdrój COA.svgKrynica-Zdrój[41]Miasto1896[35]Wieś[35]nowosądeckiMuszyna2341
POL Krzeszowice COA.svgKrzeszowiceGmina wiejska[42][43]Wieś[35]chrzanowskiKrzeszowice2399
Lanckoronaherbstary.pngLanckorona[44]Gmina wiejska[44][45] (►)[45]Miasto[46]wadowickiKalwaria1001
POL Limanowa COA.svgLimanowaMiasto1896[37]Miasteczko[37]limanowskiLimanowa2143
POL Lipnica Murowana COA.svgLipnica MurowanaGmina wiejskaMiasteczkobocheńskiWiśnicz757
POL Maków Podhalański COA.svgMakówMiasto1896Miasteczko[23]myślenicki[47]Maków3226
POL Mielec dawny COA.svgMielecMiasto1896Miasteczko[23]mieleckiMielec5599
POL gmina Milówka COA.svgMilówka[48][49]Gmina wiejska[49]Miasteczko[48]żywieckiMilówka2585
POL Muszyna COA.svgMuszynaMiasto1896[37]Miasteczko[37]nowosądeckiMuszyna2516
POL Myślenice COA.svgMyśleniceMiasto1896MiastomyślenickiMyślenice3134
POL Niepołomice COA.svgNiepołomiceMiasto[23]1896MiasteczkobocheńskiNiepołomice4071
POL Nowy Sącz COA.svgNowy SączMiasto1889MiastonowosądeckiNowy Sącz26280
POL Nowy Targ COA.svgNowy TargMiasto1896MiastonowotarskiNowy Targ8071
POL gmina Osiek Jasielski COA.jpgOsiekGmina wiejskaMiasto[46]jasielskiŻmigród813
POL Oświęcim COA.svgOświęcimMiasto1896Miastooświęcimski[50]Oświęcim12187
POL Pilzno COA.svgPilznoMiasto1896Miastopilzneński[51]Pilzno3546
POL Piwniczna-Zdrój COA.svgPiwnicznaMiasto1896Miasteczko[23]nowosądeckiStary Sącz3632
POL gmina Przeclaw COA.svgPrzecławGmina wiejskaMiasteczkomieleckiMielec816
POL Radomyśl Wielki COA.svgRadomyśl WielkiMiasto1896[37]Miasteczko[37]mieleckiMielec2468
POL Ropczyce COA.svgRopczyceMiasto1896Miastoropczycki[32]Ropczyce3002
POL Ryglice COA.svgRyglice[52]Gmina wiejska[52]MiasteczkotarnowskiTuchów1256
POL Rzochów COA.svgRzochówGmina wiejskaMiasteczkomieleckiMielec546
POL Sędziszów Małopolski COA.svgSędziszówMiasto1896[37]Miasteczko[37]ropczycki[32]Ropczyce1935
POL Skawina COA.svgSkawinaMiasto1896Miastopodgórski[53]Skawina2444
POL Stary Sącz COA.svgStary SączMiasto1896Miasteczko[23]nowosądeckiStary Sącz4770
POL Sucha Beskidzka COA.svgSuchaMiasto1896Miasteczko[23]żywiecki[54]Sucha5151
Coats of arms of None.svgSzczakowaMiasto1896[35]Wieś[35]chrzanowskiJaworzno3723
POL Szczucin COA.svgSzczucinGmina wiejskaMiasteczkodąbrowskiDąbrowa1358
POL Tarnów COA.svgTarnówMiasto1889MiastotarnowskiTarnów35347
POL Trzebinia COA.svgTrzebinia M-ko[55]Gmina wiejska[56][57]MiasteczkochrzanowskiChrzanów1317
POL Tuchów COA.svgTuchówMiasto1896[37]Miasteczko[37]tarnowskiTuchów2443
POL Tylicz COA.gifTyliczGmina wiejskaMiasteczkonowosądeckiMuszyna1255
POL Tymbark COA.svgTymbarkGmina wiejskaMiasteczkolimanowskiLimanowa735
POL Uście Gorlickie COA.svgUście RuskieGmina wiejskaMiasteczkogorlickiGorlice870
Coats of arms of None.svgUście SolneMiasto[58]1896[26]MiasteczkobocheńskiBochnia1346
POL Wadowice dawny COA.svgWadowiceMiasto1889MiastowadowickiWadowice6862
POL Wieliczka COA 1.svgWieliczkaMiasto1889Miastowielicki[59]Wieliczka7235
POL gmina Wielopole Skrzyńskie COA.svgWielopoleGmina wiejskaMiasteczkoropczycki[32]Ropczyce1005
POL Wilamowice COA.svgWilamowiceMiasto1896[37]Miasteczko[37]bialskiKęty1774
POL Nowy Wiśnicz COA.svgWiśnicz NowyMiasto[60]1896[26]MiasteczkobocheńskiWiśnicz2691
POL Wojnicz COA.svgWojniczMiasto[61]1896[26]MiasteczkobrzeskiWojnicz1910
POL Zakliczyn COA.svgZakliczynGmina wiejskaMiasteczkobrzeskiZakliczyn1167
Herb Zakopanego 1968-1997.svgZakopaneMiasto1896[35]Wieś[35]nowotarskiNowy Targ8808
POL Zator COA.svgZatorMiasto1896[62]Miastooświęcimski[63]Zator1995
Coats of arms of None.svgZbyszyceGmina wiejskaMiasteczkonowosądeckiNowy Sącz469
POL Żabno COA.svgŻabnoMiasto1896Miasteczko[23]dąbrowskiŻabno1228
POL gmina Nowy Żmigród COA.svgŻmigródGmina wiejskaMiasteczkojasielskiŻmigród1959
POL Żywiec COA.svgŻywiecMiasto1896MiastożywieckiŻywiec5320

Przypisy

  1. Dz.U. z 1921 r. nr 46, poz. 282
  2. Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Polska Akademia Nauk – Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, 2005, s. 32, seria: Monografie. ISBN 83-87954-66-7. ISSN 1643-2312.
  3. Drugi Powszechny Spis Ludności z dn. 9.XII 1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 1.
  4. Dz.U. z 1920 r. nr 117, poz. 768 - Ustawa z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy
  5. Podział b. Królestwa Galicji i Lodomerii na województwa i likwidacja Namiestnictwa Galicji - Dz.U. z 1921 r. nr 46, poz. 282 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 maja 1921 r. w przedmiocie wykonania art. 3 ustawy z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy. por też Agnieszka Biedrzycka, Kalendarium Lwowa 1918-1939, Kraków 2012 wyd. Universitas, ISBN 97883-242-1678-9 s.129.
  6. Eugenjusz Romer, Powszechny atlas geograficzny, Lwów-Warszawa 1928, mapa 47
  7. Kalendarz Ilustrowanego Kuryera Codziennego na rok 1933, rocznik VI, Kraków 1933, str. 171
  8. Polska Podziemna
  9. a b c d e Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XII - Województwo Krakowskie, Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923
  10. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XV - Województwo Tarnopolskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923
  11. Statut z dnia 14 października 1870 roku – Dz. Ust. Kraj. L. 79
  12. Statut z dnia 6 października 1901 roku – Dz. Ust. Kraj. L. 108
  13. Dz. Ust. Kraj. L. 24
  14. Dz. Ust. Kraj. L. 51
  15. Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33)
  16. Adam Janusz Mielcarek: Podziały terytorialno - administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008.
  17. a b c W Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596 Jaworzno traktowane jest jako wieś (gmina), natomiast Skorowidz Miejscowości woj. krakowskiego z 1921 traktuje je jako miasteczko podlegające ustawie z 1896 roku, a serwis internetowy Miasta Jaworzno wspomina o statusie miasta obowiązującym od 21 września 1901 (str. 9)
  18. W tarnopolskim: Husiatyn (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 187, we lwowskim: Baranów, Cieszanów, Dukla, Głogów, Janów, Jaryszczów Nowy, Kańczuga, Krakowiec, Radymno, Szczerzec (Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 232) i Sieniawa (Dz.U. z 1934 r. nr 45, poz. 395) oraz w krakowskim: Kalwaria, Limanowa, Muszyna, Radomyśl Wielki, Sędziszów, Tuchów, Wilamowice i Zator (Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 233). Wyjątkowo tylko miasteczko Żabno (liczące ok. 2500 mieszkańców w 1933) nie wymagało osobnego rozporządzenia
  19. We lwowskim: Borysław (Dz.U. z 1933 r. nr 62, poz. 467) i Winniki (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 595) oraz w krakowskim: Jaworzno, Krynica, Krzeszowice, Szczakowa i Zakopane (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596)
  20. W tarnopolskim: Chorostków (Dz.U. z 1934 r. nr 14, poz. 116), Mielnica i Tłuste (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 186)
  21. W tarnopolskim: Jagielnica i Jazłowiec, we lwowskim: Niżankowice, Stara Sól i Ulanów oraz w krakowskim: Brzostek, Ciężkowice, Czarny Dunajec (wieś), Lanckorona, Uście Solne, Wiśnicz Nowy i Wojnicz
  22. M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104
  23. a b c d e f g h i j k W 1934 roku prawa miejskie na mocy Ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294) w drodze rozporządzenia (automatycznie)
  24. W związku ze zniesieniem powiatu grybowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu gorlickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  25. Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934 i przekształcone w nową (zbiorową lecz o charakterze jednostkowym) wiejską gminę Brzostek I (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 641; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)
  26. a b c d e Ustawa galicyjska z 1896 roku zniesiona (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33), miejscowość nie podniesiona do rzędu miast objętych ustawą z 1889 roku z powodu niespełnienia kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców) oraz braku indywidualnego rozporządzenia uznającego miejscowość za miasto
  27. a b W związku ze zniesieniem powiatu pilzneńskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu jasielskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  28. Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934, a miasto włączone do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Ciężkowice (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 643; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)
  29. W publikacji źródłowej błędnie wymienione jako miasteczko, sprostowane na miasto w erracie
  30. W związku ze zniesieniem powiatu grybowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu tarnowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  31. a b Otrzymanie statusu miasta (ustawa z 1896, bez praw miejskich bądź praw miasteczka) 1 stycznia 1925 (Dz.U. z 1925 r. nr 8, poz. 57); ustawę galicyjską z 1896 roku zniesiono (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33); ponieważ miejscowość nie spełniała kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców i brak indywidualnego rozporządzenia uznającego miejscowość za miasto) utraciła status miasta z dniem 1 sierpnia 1934 i została włączona do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Czarny Dunajec (Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 594; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)
  32. a b c d W związku ze zniesieniem powiatu ropczyckiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość weszła w skład powiatu dębickiego (Dz.U. z 1937 r. nr 18, poz. 119)
  33. 30 listopada 1929 miejscowość przyłączono do powiatu myślenickiego (Dz.U. z 1929 r. nr 81, poz. 599)
  34. W związku ze zniesieniem powiatu grybowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu nowosądeckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  35. a b c d e f g h i Otrzymanie praw miejskich (zmiana ustawy – z ustawy z 1896 roku na ustawę miejską z 1889 roku) 20 października 1933 (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596)
  36. 1 stycznia 1924 miejscowość weszła w skład nowo utworzonego powiatu makowskiego w woj. krakowskim (Dz.U. z 1923 r. nr 22, poz. 991); w związku ze zniesieniem powiatu makowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość włączono z powrotem do powiatu myślenickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  37. a b c d e f g h i j k l m n Ustawę galicyjską z 1896 roku zniesiono (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33); ponieważ miejscowość nie spełniała kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców) wydano indywidualne rozporządzenie uznające miejscowość za miasto (de facto nadanie praw miejskich) podlegające ustawie miejskiej z 1889 roku z dniem 1 kwietnia 1934 roku(Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 233)
  38. Własny statut z dnia 6 października 1901 roku (Dz. Ust. Kraj. L. 108)
  39. powiat grodzki
  40. a b W przeciwieństwie do innych miasteczek (oraz sporadycznie miast – Lanckorony i Osieka) stanowiących równorzędne z nimi jednoimienne gminy wiejskie jednostkowe, miasteczko Krościenko stanowiło wyjątkowo część gminy Krościenko składającej się także z przysiółków Kąty, Łąkcica i Zawodzie; liczba mieszkańców dotyczy wszystkich podmiotów razem
  41. Początkowo pisownia z łącznikiem (Krynica-Zdrój, 1921), następnie bez łącznika (Krynica Zdrój, 1933), wreszcie tylko jako Krynica (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104)
  42. Otrzymanie statusu miasta (bez praw miejskich bądź praw miasteczka) 1 stycznia 1925 (Dz.U. z 1924 r. nr 110, poz. 985)
  43. Od 1 stycznia 1925 do 19 października 1933 – ustawa z 1896 roku; następnie od 20 października 1933 – ustawa z 1889 roku
  44. a b W przeciwieństwie do innych miasteczek (oraz sporadycznie miast – Lanckorony i Osieka) stanowiących równorzędne z nimi jednoimienne gminy wiejskie jednostkowe, miasto Lanckorona stanowiło wyjątkowo część gminy Lanckorona składającej się także z przysiółków Jastrzębia i Łaśnica; liczba mieszkańców dotyczy jednak samego miasta Lanckorony
  45. a b Otrzymanie statusu gminy miejskiej (posiadając już prawa miejskie na mocy ustawy z 1896 roku) 1 kwietnia 1926 roku (Dz.U. z 1926 r. nr 28, poz. 168); ustawę galicyjską z 1896 roku zniesiono (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33); ponieważ miejscowość nie spełniała kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców i brak indywidualnego rozporządzenia uznającego miejscowość za miasto) utraciła status miasta z dniem 1 sierpnia 1934 i została włączona do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Kalwaria (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 644; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)
  46. a b W 1934 roku zniesienie praw miejskich na mocy Ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294) w drodze rozporządzenia (automatycznie)
  47. 1 stycznia 1924 miejscowość weszła w skład nowo utworzonego powiatu makowskiego w woj. krakowskim, którego została stolicą (Dz.U. z 1923 r. nr 22, poz. 991); w związku ze zniesieniem powiatu makowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość włączono do powiatu wadowickiego (nie z powrotem do powiatu myślenickiego!) (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  48. a b Milówka nie jest zaliczona do miasteczek/miast (łącznie 22) stanowiących/wchodzących w skład gmin wiejskich woj. krakowskiego według stanu z 30 września 1921 (m.in. główne źródło podaje liczbę „0” w tej kategorii dla powiatu żywieckiego; jednakże w spisie Milówka figuruje jak miasteczko; brak rozstrzygających informacji na ten temat
  49. a b W przeciwieństwie do innych miasteczek (oraz sporadycznie miast – Lanckorony i Osieka) stanowiących równorzędne z nimi jednoimienne gminy wiejskie jednostkowe, miasteczko Milówka stanowiło wyjątkowo część gminy Milówka obejmującej także przysiółek Prusów; liczba mieszkańców dotyczy obu podmiotów razem
  50. W związku ze zniesieniem powiatu oświęcimskigo z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu bialskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  51. W związku ze zniesieniem powiatu pilzneńskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu ropczyckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3); 1 kwietnia 1937 zniesiono powiat ropczycki, a z jego obszary utworzono powiat dębicki (Dz.U. z 1937 r. nr 18, poz. 119)
  52. a b W przeciwieństwie do innych miasteczek (oraz sporadycznie miast – Lanckorony i Osieka) stanowiących równorzędne z nimi jednoimienne gminy wiejskie jednostkowe, miasteczko Ryglice stanowiło wyjątkowo część gminy Ryglice składającej się także z przysiółków Bukowina, Galia, Góra, Podlesie i Wisze; liczba mieszkańców dotyczy jednak samego miasteczka Ryglice
  53. W związku ze zniesieniem powiatu podgórskiego z dniem 1 stycznia 1924, miejscowość przyłączono do powiatu krakowskiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 992)
  54. 1 stycznia 1924 miejscowość weszła w skład nowo utworzonego powiatu makowskiego w woj. krakowskim (Dz.U. z 1923 r. nr 22, poz. 991); w związku ze zniesieniem powiatu makowskiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość włączono z powrotem do powiatu żywieckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  55. 1 lipca 1926 gminę wiejską Trzebinia Miasteczko (już pod nazwą Trzebinia Miasto) zniesiono, a z jej obszaru oraz z obszaru sąsiedniej (również zniesionej) wiejskiej gminy Trzebinia Wieś utworzono nową wiejską gminę Trzebinia (Dz.U. z 1926 r. nr 19, poz. 120)
  56. Otrzymanie statusu miasta 27 kwietnia 1931 (Dz.U. z 1931 r. nr 39, poz. 304)
  57. Od 27 kwietnia 1931 – ustawa z 1896 roku
  58. Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934, a miasto włączone do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Uście Solne (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 640; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)
  59. W związku ze zniesieniem powiatu wielickiego z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu krakowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)
  60. Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934, a miasto włączone do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Wiśnicz Nowy (Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 640; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)
  61. Utrata statusu miasta z dniem 1 sierpnia 1934, a miasto włączone do nowo utworzonej zbiorowej wiejskiej gminy Wojnicz (Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 532; Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964, s. 206)
  62. Ustawę galicyjską z 1896 roku zniesiono (do końca lipca 1934 roku) na mocy ustawy z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33); ponieważ miejscowość nie spełniała kryterium ludnościowego (minimum 3000 mieszkańców) wydano indywidualne rozporządzenie uznające miejscowość za miasto podlegające ustawie miejskiej z 1889 roku z dniem 1 kwietnia 1934 roku; status prawny i charakter nie uległ jednak zmianie(Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 233)
  63. W związku ze zniesieniem powiatu oświęcimskigo z dniem 1 kwietnia 1932, miejscowość przyłączono do powiatu wadowickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3)

Bibliografia

Kalendarz Ilustrowanego Kuryera Codziennego na rok 1933, rocznik VI, Kraków 1933

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
POL gmina Brzostek COA.svg
Herb gminy Brzostek
POL Żabno COA.svg
Żabno coat of arms
POL gmina Osiek Jasielski COA.jpg
Herb gminy Osiek Jasielski.
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Kraków Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie.jpg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie
POL gmina Przeclaw COA.svg
Herb miasta i gminy Przecław
POL Tymbark COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
POL Chrzanów COA.svg
Herb Chrzanowa – w użyciu od 2020
Kraków Voivodeship Administrative Map 1938.png
Autor: Qqerim, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Polska: Mapa administracyjna województwa krakowskiego, stan na rok 1938 (Administrative map of Kraków Voivodeship as of 1938)
POL województwo krakowskie II RP COA.svg

Herb województwa krakowskiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
POL Czarny Dunajec COA.jpg
Herb Czarnego Dunajca
POL gmina Kołaczyce COA.svg
Herb miasta i gminy Kołaczyce
II RP.svg
Autor: vector version Bastianow (Bastian), Licencja: CC BY-SA 2.5
Podział administracyjny II Rzeczypospolitej
Podgorze Free ,Royal City (Krakow) coat of arms.jpg
Podgórze Wolne Królewskie Miasto (Kraków) herb druga wersja
Lanckoronaherbstary.png
Stary herb Lanckorony
Herb Zakopanego 1968-1997.svg
Herb Zakopanego w latach 1968-1997. Poszczególne odcienie kolorów na tej grafice mogą nieco odbiegać od prawidłowych ze względu na brak szczegółowych danych dot. kolorystyki herbu.
POL Biała Krakowska (Bielsko-Biała) COA.svg
herb Białej Krakowskiej - dzielnicy Bielska-Białej.
POL Tarnów COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
POL Gorlice COA.svg
Herb miasta Gorlice, małopolskie
POL Dębica S COA.svg
Herb Dębicy (do 28.o4.2006)
POL Lipnica Murowana COA.svg
POL_Lipnica_Murowana_COA
POL Grybów COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
POL Rzochów COA.svg
Herb Rzochowa, dawnego miasta, obecnie dzielnicy Mielca
POL Zator COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
POL gmina Jodłowa COA.jpg
Herb gminy Jodłowa
POL gmina Milówka COA.svg
Gmina Milówka coat of arms
POL gmina Krościenko nad Dunajcem COA.jpg
Herb Krościenko nad Dunajcem.
POL Jasło COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]