Województwo lubelskie

Województwo lubelskie
województwo
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Kod ISO 3166-2

PL-LU

TERYT

06

Siedziba wojewody i sejmiku

Lublin

Wojewoda

Lech Sprawka

Marszałek

Jarosław Stawiarski

Powierzchnia (2015)

25 122,46 km²

Populacja (30 czerwca 2020)
• liczba ludności


2 103 342[1]

• gęstość

84 os./km²

Urbanizacja

46,5

Tablice rejestracyjne

L

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
ul. Spokojna 4
20-914 Lublin
Adres Urzędu Marszałkowskiego:
ul. Artura Grottgera 4
20-029 Lublin
Podział administracyjny
Plan województwa lubelskiego
Liczba miast na prawach powiatu

4

Liczba powiatów

20

Liczba gmin miejskich

20

Liczba gmin miejsko-wiejskich

30

Liczba gmin wiejskich

163

Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego
Portal Polska

Województwo lubelskiejednostka samorządu terytorialnego i podziału administracyjnego we wschodniej Polsce, o powierzchni 25 122,46 km². Obejmuje głównie południową połowę Niziny Południowopodlaskiej, Polesie Zachodnie i Wołyńskie (po Bug) oraz Wyżynę Lubelską, mały obszar Wyżyny Wołyńskiej, większość polskiego Roztocza i skraj Kotliny Sandomierskiej. Według danych GUS 30 czerwca 2020 roku zamieszkiwało je około 2,1 mln osób[1]. Siedzibą władz wojewódzkich jest Lublin. Jest najdalej wysuniętym na wschód województwem w Polsce.

Współczesne województwo lubelskie obejmuje kilka głównych krain historycznych. Z regionu Małopolski należą do niego prawie w całości ziemia lubelska[2] i większa część ziemi łukowskiej[3], a ponadto część ziemi stężyckiej i fragment ziemi sandomierskiej[4]. Obejmuje również części Rusi Czerwonej i Polesia leżące przy lewym brzegu Bugu. Od 1809 r. północna część obszaru między Wisłą a Bugiem znajdowała się w siedleckim regionie administracyjnym, nazywanym Podlasiem, obecnie Podlasiem Południowym.

Historia

Mapa jeneralna województwa lubelskiego, 1826
Województwo lubelskie w latach 1944–1950
Województwo lubelskie w latach 1950–1975
Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa lubelskiego

Historia obszaru

Obecne ziemie woj. lubelskiego należały w I Rzeczypospolitej do województw: lubelskiego, ruskiego (ziemia chełmska) i bełskiego. Część powiatu radzyńskiego, powiat bialski oraz powiat włodawski należał do województwa brzeskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Województwo lubelskie w latach 1474–1795

Województwo lubelskie w latach 1816–1837

Województwo lubelskie Królestwa Polskiego utworzono w 1816 w miejsce departamentu lubelskiego Księstwa Warszawskiego; dzieliło się na 4 obwody i 10 powiatów; w 1837 województwo lubelskie zostało przekształcone w gubernię lubelską.

Województwo lubelskie w okresie II RP

Województwo lubelskie w latach 1944–1975

Po zmianach w 1950

Województwo lubelskie w latach 1975–1998

Województwo lubelskie od 1999

W 1999 r. w wyniku reformy administracyjnej powstało nowe województwo rządowo-samorządowe z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

W 2006 r. Eurostat posługując się tzw. standardem siły nabywczej, który pozwala porównywać dane ekonomiczne z różnych krajów, uwzględniając różnice cen podał dane za 2003 r., gdzie województwo lubelskie zostało uznane za najbiedniejszy region Unii Europejskiej. Dokładnie w 2003 r. PKB na mieszkańca woj. lubelskiego wyniósł 3538 euro (najmniej w całej UE), co stanowiło 33,2% średniej unijnej[5].

Geografia

Mapa fizyczna województwa lubelskiego
Średnia roczna temperatura

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia województwa wynosiła 25 122,49 km², co stanowi 8% powierzchni Polski (3. miejsce w kraju pod względem powierzchni)[6].

Położenie administracyjne

Województwo jest położone we wschodniej części Polski, między Wisłą a Bugiem (jedynie część powiatu puławskiego leży po zachodniej stronie Wisły). Graniczy z[7]:

oraz z województwami:

Łączna długość granic województwa wynosi 1144,7 km.

Współrzędne geograficzne i rozciągłość terytorium

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

W wymiarze północ–południe województwo rozciąga się na długości 226 km, to jest 2°02′10″ rozciągłości południkowej.

W wymiarze wschód–zachód rozpiętość województwa wynosi 177 km, co w mierze kątowej daje 2°31′48″ rozciągłości równoleżnikowej.

Położenie fizycznogeograficzne

Terytorium województwa lubelskiego zajmuje części czterech jednostek najwyższego rzędu regionalizacji fizycznogeograficznej Europy. Większa jego część należy do megaregionu Pozaalpejskiej Europy Środkowej. Są to: makroregion Nizina Południowopodlaska (318.9), znajdujący się w granicach prowincji Niż Środkowoeuropejski oraz Wyżyna Lubelska (343.1) i Roztocze (343.2) – makroregiony prowincji Wyżyny Polskie. Polesie Zachodnie (845.1) i Polesie Wołyńskie (845.3) są makroregionami prowincji Polesie należącej do megaregionu Niżu Wschodnioeuropejskiego. Kotlina Sandomierska (512.4-5) jest częścią megaregionu karpackiego.

Spośród wymienionych makroregionów największą powierzchnię województwa zajmują: Wyżyna Lubelska, Nizina Południowopodlaska i Polesie Zachodnie.

Rzeźba terenu

Krainy geograficzne województwa lubelskiego należą do trzech pasów rzeźby powierzchni Polski:

Najwyżej położony punkt znajduje się na Roztoczu Wschodnim – jest nim wierzchołek Krągłego Goraju – 388,7 m n.p.m. (okolice wsi Huta Lubycka, pow. tomaszowski), natomiast najniższe miejsce, 106,7 m n.p.m., leży w Dolinie Środkowej Wisły koło wsi Piotrowice w powiecie ryckim[8].

Stosunki wodne

Wody powierzchniowe. Całe województwo znajduje się w dorzeczu Wisły. Rzeka główna i jej małe bezpośrednie dopływy odprowadzają wody z zachodniej części terytorium. Środkowa część województwa znajduje się w dorzeczu (drugiego stopnia) Wieprza, wschodnia – Bugu (Narwi), na południu usytuowana jest zlewnia Sanu a najmniejszy teren należy do bezpośredniej zlewni Wisły. Największą rzeką w lubelskiej części dorzecza Bugu jest Krzna, której zlewnia zajmuje północno-wschodnią część województwa. Na Lubelszczyźnie po południowej stronie Roztocza największą rzeką jest Tanew. W południowej części Polesia Zachodniego znajduje się zespół jezior krasowych.

Podział administracyjny

Na terenie województwa znajdują się 4 miasta na prawach powiatu, 20 powiatów, 213 gmin.

Dane z 30 czerwca 2020 r.[1]

HerbNazwaSiedzibaPowierzchnia
(km²)
LudnośćGęstość zaludnienia
(osób/km²)
POL Biała Podlaska COA.svgBiała Podlaska-49,40571941157,77
POL Chełm COA 1.svgChełm-35,28615881745,69
POL Lublin COA 1.svgLublin-147,473394572301,87
POL Zamość COA.svgZamość-30,34632232083,82
POL powiat bialski COA.svgbialskiBiała Podlaska2754,2611045440,1
POL powiat biłgorajski COA.svgbiłgorajskiBiłgoraj1681,1010061759,85
POL powiat chełmski COA.svgchełmskiChełm1885,607775241,23
POL powiat hrubieszowski COA.svghrubieszowskiHrubieszów1268,026247349,27
POL powiat janowski COA.svgjanowskiJanów Lubelski875,284550351,99
POL powiat krasnostawski COA.svgkrasnostawskiKrasnystaw1031,446294061,02
POL powiat kraśnicki COA.svgkraśnickiKraśnik1005,309506494,56
POL powiat lubartowski COA.svglubartowskiLubartów1288,748815268,4
POL powiat lubelski COA.svglubelskiLublin1679,5315600292,88
POL powiat łęczyński COA.svgłęczyńskiŁęczna636,645729890
POL powiat łukowski COA.svgłukowskiŁuków1394,2110659176,45
POL powiat opolski-lubelski COA.svgopolskiOpole Lubelskie810,025895272,78
POL Powiat parczewski COA.svgparczewskiParczew952,203459036,33
POL powiat puławski COA 1.svgpuławskiPuławy934,09112835120,8
POL powiat radzyński COA.svgradzyńskiRadzyń Podlaski965,065860460,73
POL powiat rycki COA.svgryckiRyki614,535584190,87
POL powiat świdnicki COA.svgświdnickiŚwidnik468,3571739153,17
POL powiat tomaszowski lubelski COA.svgtomaszowskiTomaszów Lubelski1488,898233755,3
POL powiat włodawski COA.svgwłodawskiWłodawa1256,423820730,41
POL powiat zamojski COA.svgzamojskiZamość1870,2910583956,59

Podregiony statystyczne

Województwo lubelskie składa się z 4 podregionów statystycznych (GUS)[9] – zgodnych ze standardem NUTS Unii Europejskiej:

Miasta

Hrubieszówcerkiew prawosławna, posiada 13 kopuł
Nałęczów – Sanatorium „Książę Józef” nad stawem w Parku Zdrojowym
Kazimierz Dolnykamienice Przybyłów pod św. Mikołajem i św. Krzysztofem

W województwie lubelskim jest 50 miast, w tym 4 miasta na prawach powiatu. Podkreślone to siedziby powiatów ziemskich, a pogrubione miasta na prawach powiatu. Liczba ludności z 30 czerwca 2020 r.[1]

Lp.HerbMiastoLudność
(30 czerwca 2020)
Powierzchnia
(km²)
Gęstość zaludnienia
(os./km²)
1POL Lublin COA 1.svgLublin339.547147,472302
2POL Zamość COA.svgZamość63.22330,342084
3POL Chełm COA 1.svgChełm61.58835,281746
4POL Biała Podlaska COA.svgBiała Podlaska57.19449,401158
5POL Puławy COA.svgPuławy47.22650,61933
6POL Świdnik COA.svgŚwidnik39.01620,351917
7POL Kraśnik COA.svgKraśnik34.14825,521338
8POL Łuków COA.svgŁuków29.62135,75829
9POL Biłgoraj COA.svgBiłgoraj26.24521,101244
10POL Lubartów COA.svgLubartów21.75513,921563
11POL Tomaszów Lubelski COA 1.svgTomaszów Lubelski18.94113,291425
12POL Łęczna COA.svgŁęczna18.78119,00988
13POL Krasnystaw COA.svgKrasnystaw18.52342,13440
14POL Hrubieszów COA 1.svgHrubieszów17.40133,03527
15POL Międzyrzec Podlaski COA.svgMiędzyrzec Podlaski16.73720,03836
16POL Dęblin COA.svgDęblin16.00738,33418
17POL Radzyń Podlaski COA.svgRadzyń Podlaski15.58919,31807
18POL Włodawa COA.svgWłodawa13.00217,97724
19POL Janów Lubelski COA.svgJanów Lubelski11.83514,84798
20POL Parczew COA.svgParczew10.6148,051319
21POL Ryki COA.svgRyki9.59527,22352
22POL Poniatowa COA.svgPoniatowa9.04415,26593
23POL Opole Lubelskie COA 1.svgOpole Lubelskie8.35115,12552
24POL Bełżyce COA.svgBełżyce6.44123,46275
25Terespol herb.svgTerespol5.50910,11545
26POL Szczebrzeszyn COA.svgSzczebrzeszyn4.96129,12170
27POL Bychawa COA.svgBychawa4.8486,69725
28Rejowiec1.svgRejowiec Fabryczny4.35514,28305
29POL Nałęczów COA.svgNałęczów3.75313,82272
30POL Tarnogród COA 1.svgTarnogród3.30010,69309
31POL Kock COA.svgKock3.24816,78194
32POL Zwierzyniec COA.svgZwierzyniec3.1556,19510
33POL Krasnobród COA.svgKrasnobród3.1026,99444
34POL Piaski COA.svgPiaski2.5578,44303
35POL Kazimierz Dolny COA.svgKazimierz Dolny2.52630,4483
36POL Stoczek Łukowski COA.svgStoczek Łukowski2.4829,15271
37POL Annopol COA.svgAnnopol2.4737,73320
38POL Józefów COA.svgJózefów2.4595,00492
39POL Lubycza Królewska COA.svgLubycza Królewska2.4383,92622
40POL Łaszczów COA new.svgŁaszczów2.1195,01423
41POL Ostrów Lubelski COA.svgOstrów Lubelski2.09729,7770
42POL Tyszowce COA.svgTyszowce2.07518,52112
43POL Rejowiec COA.svgRejowiec2.0506,50315
44POL Izbica COA.svgIzbica1.9339,47204
45POL Kamionka COA.svgKamionka1.9255,27365
46POL gmina Urzędów COA 1.svgUrzędów1.69612,91131
47POL Modliborzyce COA.svgModliborzyce1.4607,90185
48POL Frampol COA.svgFrampol1.4384,67308
49POL Siedliszcze (gm Siedliszcze) COA.jpgSiedliszcze1.42913,16109
50POL gmina Goraj COA.svgGoraj9687,62127
51POL gmina Józefów nad Wisłą COA.svgJózefów nad Wisłą9133,65250

Demografia

Dane o ludności z dnia 31 grudnia 2017:

OpisOgółemKobietyMężczyźni
Jednostkaosób%osób%osób%
Populacja2 126 3171001 095 86451,541 030 45348,46
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat)376 19817,69183 8358,65192 3639,05
Wiek produkcyjny (18–65 lat)1 299 07961,1603 45728,38695 62232,71
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat)451 04021,21308 57214,51142 4686,7

Według danych z 30 czerwca 2020 r. województwo miało 2 103 342 mieszkańców, co stanowiło 5,5% ludności Polski[1].

  • Piramida wieku mieszkańców woj. lubelskiego w 2014 roku[14].


Piramida wieku Lubelskie.png

Religia

Województwo lubelskie należy do najbardziej zróżnicowanych pod względem religijnym regionów Polski. Jest miejscem, gdzie spotyka się kultura wschodniego i zachodniego chrześcijaństwa. Ta wielowiekowa koegzystencja sprawia że w Lublinie i okolicy odbywa się wiele wydarzeń o charakterze ekumenicznym i międzyreligijnym.

Zdecydowaną większość mieszkańców województwa stanowią wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego, którzy przynależą do czterech metropolii (białostockiej, częstochowskiej, lubelskiej i przemyskiej). Na terenie województwa swoje siedziby mają archidiecezja lubelska i diecezja zamojsko-lubaczowska. Parafie greckokatolickie obrządku bizantyjsko-ukraińskiego należą do archieparchii przemysko-warszawskiej. W województwie lubelskim znajduje się także jedyna w Polsce parafia obrządku bizantyjsko-słowiańskiego w Kostomłotach.

W województwie lubelskim znajduje się jedno z największych w Polsce skupisk wiernych Kościoła polskokatolickiego, którzy przynależą do diecezji warszawskiej. Na terenie województwa siedziby mają trzy dekanaty: lubelsko-chełmski, zamojski i żółkiewski. Niegdyś w regionie, zwłaszcza w zachodniej Lubelszczyźnie, mieszkało wielu mariawitów. Obecnie znajdują się trzy niewielkie parafie Kościoła Starokatolickiego Mariawitów, które należą do diecezji lubelsko-podlaskiej, oraz jedna parafia Kościoła Katolickiego Mariawitów należąca do kustodii warszawskiej.

Na terenie całego województwa, a zwłaszcza na wschodzie, mieszkają wyznawcy prawosławia. Wierni Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego należą do diecezji lubelsko-chełmskiej, diecezji warszawsko-bielskiej (jedna parafia stauropigialna) oraz Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego. Na terenie województwa swoją siedzibę mają dekanaty: Biała Podlaska, Chełm, Lublin, Terespol i Zamość.

Wielu jest również protestantów należących do różnych Kościołów i związków wyznaniowych. Wierni Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego posiadają na terenie województwa jedną parafię i filiał należące do diecezji warszawskiej. Najwięcej zborów mają społeczności Kościoła Chrześcijan Baptystów, Kościoła Zielonoświątkowego, Kościoła Chrześcijan Wiary Ewangelicznej, Kościoła Chrystusowego, Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan i Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego. Ponadto znajdują się również zbory innych wspólnot z kręgów ewangelicznego chrześcijaństwa.

W województwie lubelskim aktywne są wspólnoty reprezentujące restoracjonizm, zwłaszcza ruchy badackie: Świadkowie Jehowy, Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, Świecki Ruch Misyjny "Epifania" oraz Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego.

Na terenie województwa mieszkają także wyznawcy judaizmu ze Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP, islamu z Ligi Muzułmańskiej, buddyzmu i hinduizmu.

Gospodarka

Główne przedsiębiorstwa w Lublinie
PGE Elektrociepłownia Lublin-Wrotków Sp. z o.o. przy ul. Inżynierskiej (widok od ul. Diamentowej)
Lubella SA przy ul. Wrotkowskiej
Herbapol Lublin SA przy ul. Diamentowej (widok od ul. Romera)

Wskaźniki gospodarcze

W 2018 r. produkt krajowy brutto woj. lubelskiego wynosił 78,7 mld zł, co stanowiło 3,7% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 37,1 tys. zł (67,4% średniej krajowej), co plasowało lubelskie na 16. miejscu względem innych województw[15].

W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. lubelskim wynosiła 24,5 mld zł, co stanowiło 2,5% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w lubelskim wynosiła 5,2 mld zł, co stanowiło 3,2% tej sprzedaży Polski[16].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. lubelskiego w 2018 roku brutto wynosiło 4061,28 zł, co lokowało je na 11. miejscu względem wszystkich województw[17].

We wrześniu 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 66,0 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 7,1% do aktywnych zawodowo[18].

Według danych z 2016 r. 7,8% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. lubelskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[19].

Przemysł

Do największych zakładów przemysłowych woj. lubelskiego należą: Zakłady Azotowe "Puławy" S.A., Lubelski Węgiel "Bogdanka" S.A., Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL – Świdnik S.A., Fabryka Kabli "Elpar" sp.z.o.o. w Parczewie, Fabryka Łożysk Tocznych "Kraśnik" S.A., "Perła" Browary Lubelskie S.A. w Lublinie, Spółdzielnia Mleczarska "Spomlek" w Radzyniu Podlaskim, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska "Ryki", OSM "Krasnystaw", Emperia Holding S.A. (sieć Stokrotka), Zakład Mięsny "Wierzejki" sp.j. w Płudach, Pol-Skone sp.z.o.o. w Lublinie, Roto sp.z.o.o. w Lubartowie, Remzap sp.z.o.o. w Puławach, Solbet Lubartów S.A.[20][21].

Do kluczowych przedsiębiorstw działających na terenie województwa lubelskiego można zaliczyć również: Black Red White S.A. w Biłgoraju, Nałęczów Zdrój sp.z.o.o. w Drzewcach k. Nałęczowa (producent wody Cisowianka), Nestlé Polska S.A. w Bochotnicy (producent wody Nałęczowianka), Mostostal Puławy S.A., Cemex Polska w Chełmie, Zakłady Mięsne "Łuków" S.A., Reypol Sp.j. w Janowcu, Stella Pack S.A. w Lubartowie, Drukarnia DAKO Sp. j. w Lubartowie, ZPH Stanisław Krzaczek w Klikawie.

Surowce mineralne, wydobycie

Część województwa obejmuje Lubelskie Zagłębie Węglowe.

Zasoby surowców mineralnych:

Transport

Port lotniczy Lublin

Port lotniczy Lublin zlokalizowany jest w Świdniku, około 10 km od centrum Lublina. Lotnisko zajmuje 250 ha, a pas startowy ma 2,5 km długości i jest ono skomunikowane szynobusem z Dworcem PKP Lublin Główny. Około 12 km na południowy zachód od miasta leży lotnisko Lublin-Radawiec w Radawcu Dużym.

W 2019 gęstość linii kolejowych w przeliczeniu na 100 km kw. w województwie wynosiła 3,6 km. Był to drugi najniższy wynik w skali kraju. Dla ostatniego na liście województwa (podlaskiego) wynosił on 3,54, a dla trzeciego od końca (warmińsko-mazurskiego) – 4,58. W 2021 marszałek województwa lubelskiego poinformował, że do 2030 zostanie wybudowanych lub zmodernizowanych ok. 140 km linii kolejowych. Chodzi o odcinki: między kopalnią Bogdanka, przez Łęczną do Lublina, między Rejowcem a Zamościem oraz między Włodawą a Chełmem. W 2021 trwały już prace nad połączeniami Biłgoraj – Janów Lubelski – Kraśnik oraz Lublin – Łuków[25].

W 2014 województwo lubelskie było właścicielem 13 autobusów szynowych, kupionych przez Urząd Marszałkowski oraz leasingowało 5 jednostek elektrycznych.

Tabor kolejowy województwa lubelskiego (2014)
SeriaTypNumeryLiczbaProducent
SA103214Ma005, 007, 0123Pesa[26]
SA107211M001, 0022Kolzam[26]
SA134218Md015 ÷ 019, 026 ÷ 0288ZNTK „Mińsk Mazowiecki”[26]
EN57AL5B/6B3006 ÷ 30105[a]Pafawag/ZNTK „Mińsk Mazowiecki”[27][28]
EN98A37WEa001 ÷ 0099Newag[29]

Środowisko i jego ochrona

Duże kompleksy leśne: Lasy Janowskie i Puszcza Solska tworzące zwarty ciąg w południowej części regionu, Lasy Sobiborskie, Włodawskie i Parczewskie na wschodzie oraz Lasy Kozłowieckie i Łukowskie na północ od Lublina. Mają tu granice zasięgów takie gatunki drzew jak np.: buk pospolity, jodła pospolita, dąb bezszypułkowy.

Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. lubelskim lasy obejmowały powierzchnię 580,1 tys. ha, co stanowiło 23,1% jego powierzchni. 12,0 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[30].

Obok Roztoczańskiego Parku Narodowego jest obszar Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego – jedynego pojezierza w Polsce znajdującego się poza zasięgiem ostatniego zlodowacenia. W 2002 r. obszarowi temu UNESCO nadało status Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Polesie Zachodnie”. W centralnej części tego rezerwatu znajduje się Poleski Park Narodowy. Docelowo będzie to jeden z nielicznych na świecie trójpaństwowych rezerwatów biosfery: polsko-ukraińsko-białoruski.

Na terenie województwa lubelskiego znajdują się dwa parki narodowe:

  1. Poleski Park Narodowy
  2. Roztoczański Park Narodowy

17 parków krajobrazowych:

  1. Chełmski Park Krajobrazowy
  2. Kazimierski Park Krajobrazowy
  3. Kozłowiecki Park Krajobrazowy
  4. Krasnobrodzki Park Krajobrazowy
  5. Krzczonowski Park Krajobrazowy
  6. Nadwieprzański Park Krajobrazowy
  7. Park Krajobrazowy Lasy Janowskie
  8. Park Krajobrazowy Podlaski Przełom Bugu
  9. Park Krajobrazowy Pojezierze Łęczyńskie
  10. Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej
  11. Poleski Park Krajobrazowy
  12. Południoworoztoczański Park Krajobrazowy
  13. Skierbieszowski Park Krajobrazowy
  14. Sobiborski Park Krajobrazowy
  15. Strzelecki Park Krajobrazowy
  16. Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy
  17. Wrzelowiecki Park Krajobrazowy

Według stanu na 2019 w województwie było 87 rezerwatów przyrody[31]. W 2019 r. na obszarze województwa znajdowało się 1437 pomników przyrody. Wśród nich najliczniejszą grupę stanowiły pojedyncze drzewa (1103), grupy drzew (179), głazy narzutowe (40), aleje przydrożne (41), jaskinie (7) i 67 innych obiektów[32]. W 2019 r. na obszarze województwa znajdowały się 4 stanowiska dokumentacyjne, 276 użytków ekologicznych oraz 7 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych[33].

Nauka i oświata

Centrum naukowym województwa lubelskiego jest Lublin, w którym siedziby mają cztery uniwersytety oraz kilka innych uczelni wyższych. W pozostałych największych miastach województwa znajdują się ośrodki zamiejscowe oraz uczelnie niepubliczne.

Bezpieczeństwo publiczne

W województwie lubelskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Lublinie i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[34].

Administracja

Samorząd wojewódzki

Organem uchwałodawczym jest Sejmik Województwa Lubelskiego, składający się z 33 radnych[35]. Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest Zarząd Województwa Lubelskiego, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. Siedzibą sejmiku województwa jest Lublin[36]. Obecnie Marszałkiem Województwa Lubelskiego jest Jarosław Stawiarski[37].

Administracja rządowa

Organem administracji rządowej jest wojewoda lubelski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Lublin[36].

Wojewodowie lubelscy
NrWojewodaOkres urzędowaniaPremier
oddo
1Krzysztof Michalski1 stycznia 199918 lutego 2000Jerzy Buzek
2Waldemar Dudziak28 lutego 200022 października 2001
3Andrzej Kurowski22 października 20017 grudnia 2005Leszek Miller i Marek Belka
4Wojciech Żukowski7 grudnia 200529 listopada 2007Kazimierz Marcinkiewicz
Jarosław Kaczyński
5Genowefa Tokarska29 listopada 200726 października 2011Donald Tusk
6Jolanta Szołno-Koguc12 grudnia 201111 marca 2014
7Wojciech Wilk12 marca 201411 listopada 2015
Ewa Kopacz
8Przemysław Czarnek8 grudnia 201511 listopada 2019Beata Szydło i Mateusz Morawiecki
9Lech Sprawka25 listopada 2019

Architektura

Obiekty sakralne

Najwięcej obiektów o charakterze sakralnym znajduje się w Lublinie.

Protestancką architekturę sakralną reprezentuje luterański kościół św. Trójcy w Lublinie, a także ruiny zboru kalwińskiego w Piaskach oraz Wieża Ariańska w Wojciechowie. Prawosławie jest reprezentowane przez cerkiew Przemienienia Pańskiego w Lublinie, zaś grekokatolicyzm – przez drewnianą cerkiew Narodzenia NMP na terenie Muzeum Wsi Lubelskiej. Mariawityzm reprezentuje drewniany kościół Przenajświętszego Sakramentu w Łanach koło Markuszowa, a polskokatolicyzm kościół Serca Jezusowego w Zamościu.

Żydowską architekturę reprezentuje w Lublinie talmudyczna uczelnia Jeszywas Chachmej Lublin, natomiast poza Lublinem synagogi, m.in. w Łęcznej, Kraśniku, Kazimierzu Dolnym i Zamościu.

Zamki i ich ruiny

W Lublinie mieści się Zamek przy Starym Mieście, z romańskim donżonem. W obrębie Lublina znajdują się również ruiny zamku w Jakubowicach Murowanych. W Kazimierzu Dolnym mieszczą się ruiny zamku z XVI w. oraz baszta obronna z XIV w. W pobliskiej Bochotnicy znajdują się pozostałości niewielkiego zamku Firlejów, zwanego potocznie „zamkiem Esterki”. Ruiny zamku mieszczą się również w Zawieprzycach. Także Wieża Ariańska w Wojciechowie i zespół zamkowo-pałacowy w Czemiernikach miały charakter obronny.

Zalew Zemborzycki – miejsce sportu i rekreacji

Turystyka

W lubelskim znajdują się dwie trasy podziemne. W Lublinie funkcjonuje ok. 300-metrowa Lubelska Trasa Podziemna, wiodąca przez piwnice kamienic Starego Miasta. Druga trasa to unikatowe w skali Europy Podziemia Kredowe w Chełmie.

Regiony turystyczne: Roztocza, Puszczy Solskiej i Lasów Janowskich oraz Polesia Lubelskiego.

Uwagi

  1. Leasing od BRE Banku.

Przypisy

  1. a b c d e Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-11-26].
  2. Bez terenu na prawym brzegu Sanu przy jego ujściu.
  3. Bez okolic Siedlec.
  4. Przy lewym brzegu Wisły koło Puław.
  5. Michał Kot: UE: Lubelskie – najbiedniejszy region UE. Money.pl za PAP, 2006-05-18. [dostęp 2011-08-21].
  6. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r., „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 lipca 2014, ISSN 1505-5507.
  7. geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
  8. Tabl. 3: Układ pionowy powierzchni. [w:] „Rocznik Statystyczny Województwa Lubelskiego” 2015 [on-line]. Urząd Statystyczny w Lublinie, 2015-12-29. [dostęp 2016-06-25]. W publikacji nie podano nazw mezoregionów fizycznogeograficznych i miejscowości położonej najbliżej wzniesienia, a obok wysokości zapisano tylko nazwy gmin w której leży kulminacja i najniższe miejsce.
  9. Mapa subregionów województwa lubelskiego (GUS).
  10. Mapa subregionu lubelskiego (GUS).
  11. Mapa subregionu bialskiego (GUS).
  12. Mapa subregionu chełmsko – zamojskiego (GUS).
  13. Mapa subregionu puławskiego (GUS).
  14. Województwo lubelskie w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2015-05-20] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  15. GUS, Wstępne szacunki produktu krajowego brutto w przekroju regionów w 2018 roku, stat.gov.pl [dostęp 2020-03-14] (pol.).
  16. Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 58–59, ISSN 1230-5820.
  17. GUS, Obwieszczenie w sprawie wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w województwach w 2018 roku, stat.gov.pl [dostęp 2020-03-14] (pol.).
  18. Urząd Statystyczny w Lublinie / Województwo, lublin.stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22].
  19. GUS, Ubóstwo w Polsce w latach 2015 i 2016, stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
  20. Dziennik Wschodni, Złota Setka 2018 Dziennika Wschodniego. Oto najlepsze firmy Lubelszczyzny [wideo, zdjęcia], Dziennik Wschodni [dostęp 2020-03-14] (pol.).
  21. Setka Kuriera. Zobacz ranking za 2018 r. Oto największe firmy w woj. lubelskim. Prezentujemy pełną listę – Kurierlubelski.pl, – Kurierlubelski.pl [dostęp 2020-03-14] (pol.).
  22. Strona spółki Lubelski Węgiel Bogdanka S.A.. [dostęp 2015-04-13]. (pol.).
  23. Ogromne pokłady bursztynu na Lubelszczyźnie. Rusza eksploatacja złoża, Polskie Radio Lublin, 22 sierpnia 2019 [dostęp 2020-03-14] (pol.).
  24. Stellarium, "Glaukonit z Niedźwiady", Stellarium Sp. z o.o., 21 września 2017 [dostęp 2020-03-14] (pol.).
  25. Piotr Kozłowski, Odważna deklaracja marszałka: Stawiamy wszystko na jedną kartę. Nowoczesna kolej priorytetem województwa lubelskiego, lublin.wyborcza.pl, 17 kwietnia 2021 [dostęp 2021-04-17].
  26. a b c Marek Graff. Pojazdy z napędem spalinowym dla ruchu regionalnego w Polsce. „Technika Transportu Szynowego”. 4/2014, s. 28. Emi-press. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  27. Lubelskie: Przekazano pięć zmodernizowanych EN57. 2012-01-23. [dostęp 2012-07-28]. (pol.).
  28. Lubelski Zakład PR ma 5 EN57 AL. 2012-01-20. [dostęp 2012-07-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-24)]. (pol.).
  29. https://www.rynek-kolejowy.pl/wiadomosci/lubelskie-ma-impulsa-2-104871.html
  30. Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229.
  31. GUS Ochrona Środowiska 2020, kierujący zespołem Wiesława Domańska, Warszawa tab. 181, ISSN 0867-3217. [dostęp 2021-02-19].
  32. GUS Ochrona Środowiska 2020, kierujący zespołem Wiesława Domańska, Warszawa tab. 189, ISSN 0867-3217. [dostęp 2021-02-19].
  33. GUS Ochrona Środowiska 2020, kierujący zespołem Wiesława Domańska, Warszawa tab. 190, ISSN 0867-3217. [dostęp 2021-02-19].
  34. Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).
  35. Zarządzenie Nr 109 Wojewody Lubelskiego z dnia 30 marca 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Lubelskiego z 2010 r., Nr 41, poz. 898).
  36. a b (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
  37. Skład zarządu – Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie, www.lubelskie.pl [dostęp 2019-12-05] (pol.).

Bibliografia

  • Tadeusz Mencel: Galicja Zachodnia 1795-1809, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1976
  • Władysław Ćwik, Jerzy Reder: Lubelszczyzna. Dzieje rozwoju terytorialnego, podziałów administracyjnych i ustroju władz, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1977
  • Tadeusz Mencel (red.): Dzieje Lubelszczyzny. Tom I, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974
  • Aleksander Kierek (red.): Dzieje Lubelszczyzny. Tom II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL województwo lubelskie COA.svg
herb województwa lubelskiego
POL województwo podkarpackie flag.svg
Flaga województwa podkarpackiego
POL location map.svg
Autor: Hiuppo, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Location map of Poland
Lubelskie mapa fizyczna.png
(c) Aotearoa at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0
Mapa wód i ukształtowania powierzchni województwa lubelskiego. Autor: Aotearoa
Współrzędne graniczne mapy:
  • N: 52.2878° N
  • S: 50.2519° N
  • W: 21.6157° E
  • E: 24.1458° E

Legenda

Polish hypsometrical scale.svg
POL Łaszczów COA new.svg
Herb gminy Łaszczów
Zalew Zemborzycki Lublin 03.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Yarek shalom (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
autor: Yarek shalom 08:37, 10 October 2006 (UTC)yarek shalom
Deb palace7.JPG
Autor: Dkamelio photo, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Dęblin, zespół pałacowy, XVIII
POL województwo lubelskie 1950.svg
Autor: Swohmeck, Licencja: CC BY-SA 2.5
Położenie województwa lubelskiego (1950 - 1975) na mapie Polski.
POL Siedliszcze (gm Siedliszcze) COA.jpg
Herb wsi i gminy Siedliszcze.
Dąb Dominik Trail (08).JPG
Autor: Azymut (Rafał M. Socha), Licencja: CC BY-SA 4.0
Poleski Park Narodowy - Ścieżka przyrodnicza "Dąb Dominik"
Sanatorium e83.jpg
Autor: Enzo83, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
zespół pałacowo-zdrojowy
  • sanatorium
Nałęczów, Nałęczów
Lublin in Poland (+rivers).svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of voivodeship xy (see filename) in Poland.
Pałac, Puławy.jpg
Autor: Krzysztof Kosowski, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Puławy, pałac, XVII, XIX
Wawoz lessowy.JPG
Autor: Mysli jw, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wąwóz lessowy w lesie między Pniakami a Kraśnicznynem.
Lubartów, Pałac Sanguszków, fontanna.jpg
Autor: CzarneckiRadek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Fontanna w lubartowskim parku
Lublin wrotkow lubella.jpg
Autor: Anaraga, Licencja: CC BY-SA 3.0
Lubella S.A. - siedziba firmy przy ul. Wrotkowskiej w lubelskiej dzielnicy Wrotków
Dziedziniec KUL (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II).JPG
Autor: LLEW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dziedziniec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
POL Świdnik COA.svg
Herb Świdnika
LUna49.png
Autor: Tomasz Majtyka, Licencja: CC BY-SA 4.0
Województwo lubelskie (od 1999) jako powstałe z województw podziału administracyjnego Polski z lat 1975-1998
POL województwo lubelskie 1946.svg
Autor: Yarl TalkPL (based on Swohmeck's map), Licencja: CC BY-SA 2.5
Województwo lubelskie (years 1946 - 1950).
POL Biłgoraj COA.svg
Biłgoraj (Polish town) coat of arms.
Kozłówka palace back 2007.JPG
Autor: Janmad, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Tył pałacu i Muzeum Zamoyskich w Kozłówce koło Lublina, wschodnia Polska
Ratusz, Zamość.jpg
Autor: Krzysztof Kosowski, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Zamość, Ratusz z oficynami (k. XVI w., XVII-XIX w.)
Kosciol lany.jpg
Autor: Mateusz Szymkiewicz, Licencja: CC BY 3.0
Kościół mariawicki w Markuszowie
POL Kamionka COA.svg
Herb miasta i gminy Kamionka
Airport Lublin (cropped).jpg
Autor: frolicsomepl, Licencja: CC0
LUZ airport
Lublin wrotkow herbapol przy diamentowej od romera.jpg
Autor: Anaraga, Licencja: CC BY-SA 3.0
Widok od ul. Romera na Herbapol Lublin S.A. przy ul. Diamentowej w lubelskiej dzielnicy Wrotków
Lublin elektrocieplownia lublin wrotkow od diamentowej poziom.JPG
Autor: Anaraga, Licencja: CC BY-SA 3.0
Elektrociepłownia Lublin-Wrotków przy ul. Inżynierskiej - widok od ul Diamentowej (tuż obok supermarketu Lidl w dzielnicy Wrotków))
POL Nałęczów COA.svg
Herb miasta Nałęczów
Jableczna-042.jpg
Autor: Grzegorz W. Tężycki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Prawosławny zespół klasztorno-cerkiewny w Jabłecznej (pow. bialski, woj. lubelskie, Polska).
Roczna lubelskie.png
Autor: Tomasz Majtyka, Licencja: CC BY-SA 3.0
Średnia roczna temperatura województwa lubelskiego w latach 1950-2000
Rejowiec1.svg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
POL gmina Goraj COA.svg
Gmina Goraj coat of arms
Lublin województwo mapa Juliusz Kolberg.jpg
"Mapa Jeneralna Województwa Lubelskiego Ułożona Według Naylepszych Źródeł przez Juliusza Colberg", Warszawa 1826
POL Międzyrzec Podlaski COA.svg
Herb Międzyrzeca Podlaskiego
Lublin Voivodeship administrative map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa administracyjna województwa lubelskiego
POL Izbica COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
Piramida wieku Lubelskie.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców W. lubelskiego, 2014
EN57AL 3010 Lublin Swidnik Airport (5).JPG
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 3.0
EN57AL-3010 jako pociąg z Lublina do Świdnika Portu Lotniczego.
POL Szczebrzeszyn COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
Roztocze National Park (03).JPG
Autor: Azymut (Rafał M. Socha), Licencja: CC BY-SA 4.0
Roztoczański Park Narodowy
Hrubieszow cerk.jpg
Cerkiew w Hrubieszowie z 1873 r.