Województwo małopolskie

Województwo małopolskie
województwo
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Kod ISO 3166-2

PL-MA

TERYT

12

Siedziba wojewody i sejmiku

Kraków

Wojewoda

Łukasz Kmita

Marszałek

Witold Kozłowski

Powierzchnia

15 182,87 km²

Populacja (30.06.2021)
• liczba ludności


3 408 505[1]

• gęstość

224,5 os./km²

Urbanizacja

49,4

Tablice rejestracyjne

K

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
ul. Basztowa 22
31-156 Kraków
Adres Urzędu Marszałkowskiego:
ul. Racławicka 56
Kraków
Podział administracyjny
Plan województwa małopolskiego
Liczba miast na prawach powiatu

3

Liczba powiatów

19

Liczba gmin miejskich

14

Liczba gmin miejsko-wiejskich

48

Liczba gmin wiejskich

120

Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego
Portal Polska

Województwo małopolskie – jedno z 16 województw Polski. Województwo zajmuje powierzchnię 15 182 km² i jest jednym z mniejszych w Polsce (12 miejsce w kraju). Województwo ma około 3,4 mln mieszkańców (stan na 31 grudnia 2019)[2], zajmując pod tym względem 4. miejsce w Polsce. Gęstość zaludnienia jest drugą najwyższą w kraju po woj. śląskim (małopolskie – 223 osoby/km², śląskie – 372 osoby/km², średnia krajowa – 123 osoby/km²)[3][4]. W obecnym kształcie powstało 1 stycznia 1999 r. w wyniku reformy administracyjnej. Siedzibą wojewody i sejmiku jest Kraków.

Historia województwa

Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa małopolskiego

Województwo małopolskie zostało utworzone w 1999 roku, obejmując mniejszy fragment Małopolski historycznej i geograficznej oraz fragment Spisza i Orawy. Stworzono je z województw poprzedniego podziału administracyjnego, mianowicie z:

Województwo małopolskie jako jedyne ma prawo do posiadania w swoim herbie godła Polski, czyli białego orła w koronie, z głową zwróconą w prawą stronę, na czerwonym tle. Pozostaje więc tradycyjnie jego depozytariuszem[5].

Geografia

Powierzchnia województwa wynosi 15 182,79 km², co stanowi 4,9% obszaru Polski (1 stycznia 2014)[6].

Położenie administracyjne

Województwo jest położone w południowej Polsce i graniczy ze[7]:

oraz z województwami:

Położenie fizycznogeograficzne

Województwo małopolskie obejmuje fragmenty Karpat Zachodnich oraz Wyżyny Małopolskiej.

Położenie historyczne

Teren województwa obejmuje zachodnią część krainy historycznej i geograficznej zwanej Małopolską oraz fragmenty dwóch mniejszych krain historycznych – Spisza i Orawy.

Topografia

Mapa fizyczna województwa

W wymiarze północ–południe województwo rozciąga się na długości 151 km, to jest 1°21′43″. W wymiarze wschód–zachód rozpiętość województwa wynosi 167 km, co w mierze kątowej daje 2°23′30″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

Ukształtowanie powierzchni ma charakter zdecydowanie górski i wyżynny.
Najwyższym punktem jest północny wierzchołek Rysów – 2499 m n.p.m.

Klimat

Województwo małopolskie leży w strefie klimatu umiarkowanego. Występuje duża amplituda temperatur wynikająca z dużego zróżnicowania wysokości. Maksymalna zanotowana temperatura wynosi +37 °C, a minimalna −38 °C.

Pokrywa śnieżna w Tatrach często utrzymuje się od listopada do połowy maja, ale jego opady są możliwe o każdej porze roku. W innych górskich rejonach śnieg pokrywa stoki do marca, a na sztucznie ośnieżanych stokach narciarskich można czasami szusować nawet na początku kwietnia.

Małopolski klimat ma swoje anomalie. Najbardziej znany jest halny – gwałtowny, ciepły wiatr, który w kilka dni może stopić nawet kilkadziesiąt centymetrów śniegu. Z kolei orawiak jest wiatrem zimnym, wiejącym od Babiej Góry, który temperaturę na Podhalu może obniżyć nawet o kilka stopni.

Stosunki wodne

Teren województwa znajduje się w większości w zlewisku Morza Bałtyckiego z dorzeczem Wisły – ok. 90% powierzchni województwa, natomiast południowo-zachodnia część leży na terenie zlewiska Morza Czarnego z dorzeczem Dunaju.

Urbanizacja

Rynek w Chrzanowie
Rynek w Bochni
Brama wjazdowa do pałacu Lubomirskich w Dąbrowie Tarnowskiej

W województwie małopolskim są 62 miasta, w tym 3 miasta na prawach powiatu. Miasta zostały uszeregowane według liczby mieszkańców. Powierzchnia według GUS z 1 stycznia 2009 r., liczba ludności z 31 grudnia 2020 r.[3]

lp.HerbMiastoLiczba ludności
(31 grudnia 2020)
Powierzchnia
(km²)
Gęstość zaludnienia
(osób/km²)
1POL Kraków COA.svgKraków779 966326,802331
2POL Tarnów COA.svgTarnów107 49872,381539
3POL Nowy Sącz COA.svgNowy Sącz83 55857,061470
4POL Oświęcim COA.svgOświęcim37 56930,301302
5POL Chrzanów COA (do 2020).svgChrzanów36 11838,31989
6POL Olkusz COA.svgOlkusz34 75725,661422
7POL Nowy Targ COA.svgNowy Targ33 25750,42666
8Herb Bochni.svgBochnia29 55429,891007
9POL Gorlice COA.svgGorlice26 97323,561199
10POL Zakopane COA.svgZakopane26 84684,35327
11POL Skawina COA.svgSkawina24 36620,481182
12POL Wieliczka COA 1.svgWieliczka24 25213,371621
13POL Andrychów COA.svgAndrychów19 83710,282042
14POL Trzebinia COA.svgTrzebinia19 50731,30640
15POL Kęty COA.svgKęty18 44323,14824
16Wadowice herb.svgWadowice18 37910,631811
17POL Myślenice COA.svgMyślenice18 32530,14609
18POL Libiąż COA.svgLibiąż16 83835,88482
19POL Brzesko COA 1.svgBrzesko16 76411,731457
20POL Limanowa COA.svgLimanowa15 06718,64809
21POL Niepołomice COA.svgNiepołomice14 02227,08414
22POL Rabka-Zdrój COA.svgRabka-Zdrój12 66236,59358
23POL Dąbrowa Tarnowska COA.svgDąbrowa Tarnowska11 82823,07515
24POL Miechów COA.svgMiechów11 50015,49764
25POL Brzeszcze COA.svgBrzeszcze11 09219,17603
26POL Krynica-Zdrój COA.svgKrynica-Zdrój10 45640,17274
27POL Bukowno COA2.svgBukowno997663,42163
28POL Krzeszowice COA.svgKrzeszowice996916,84604
29POL Sucha Beskidzka COA.svgSucha Beskidzka904427,46343
30POL Stary Sącz COA.svgStary Sącz901616,56546
31POL Chełmek COA.svgChełmek89128,311101
32POL Wolbrom COA.svgWolbrom84809,81899
33POL Mszana Dolna COA.svgMszana Dolna789927,10291
34POL Sułkowice COA new.svgSułkowice665816,46398
35POL Tuchów COA.svgTuchów651018,15370
36POL Dobczyce COA.svgDobczyce642512,97497
37POL Grybów COA.svgGrybów598617,00357
38POL Proszowice COA.svgProszowice59777,21854
39POL Maków Podhalański COA.svgMaków Podhalański576920,04298
40POL Piwniczna-Zdrój COA.svgPiwniczna-Zdrój579338,30156
41POL Szczawnica COA.svgSzczawnica565532,90182
42POL Jordanów COA.svgJordanów515220,92254
43POL Muszyna COA.svgMuszyna502823,96210
44POL Biecz COA.svgBiecz473717,80266
45POL Kalwaria Zebrzydowska COA.svgKalwaria Zebrzydowska44695,50837
46POL Słomniki COA.svgSłomniki42933,341318
47POL Żabno COA.svgŻabno418411,12379
48POL Szczucin COA.svgSzczucin41546,84612
49POL gmina Skała COA.svgSkała37552,971279
50Herb Zator.jpgZator361611,53321
51POL Alwernia COA.svgAlwernia33368,87387
52POL Wojnicz COA.svgWojnicz33108,50400
53POL Bobowa COA.svgBobowa31377,20416
54Nowy herb Ryglice 2018 POL COA.pngRyglice283025,08114
55POL Nowy Wiśnicz COA.svgNowy Wiśnicz27635,05548
56POL Radłów COA.svgRadłów275716,17171
57POL Ciężkowice COA.svgCiężkowice24479,99250
58POL Świątniki Górne COA.svgŚwiątniki Górne24414,44541
59POL Czchów COA.svgCzchów232314,08168
60POL gmina Nowe Brzesko COA.svgNowe Brzesko16547,30228
61POL Zakliczyn COA.svgZakliczyn16284,02413
62Koszyce m herb.pngKoszyce7753,25239

Demografia

Liczba ludności w podziale na płeć i miasto-wieś

Dane z 30 czerwca 2014 r.[3]:

OpisOgółemKobietyMężczyźni
Jednostkaosób%osób%osób%
Populacja3 364 1761001 731 947511 632 22949
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
222114108

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2014):

 OgółemKobietyMężczyźni
 osób%osób%osób%
Ogółem3 364 1761001 731 94751,481 632 22948,52
Miasto1 636 78148,65862 59125,64774 19023,01
Wieś1 727 39551,35869 35625,84858 03925,51

Liczba ludności na przestrzeni lat

Dane od momentu wprowadzenia reformy administracyjnej z 1999 roku

  • 1999 - 3 217 865
  • 2000 - 3 229 139 Increase2.svg
  • 2001 - 3 236 268 Increase2.svg
  • 2002 - 3 237 217 Increase2.svg
  • 2003 - 3 252 949 Increase2.svg
  • 2004 - 3 260 201 Increase2.svg
  • 2005 - 3 266 187 Increase2.svg
  • 2006 - 3 271 206 Increase2.svg
  • 2007 - 3 279 036 Increase2.svg
  • 2008 - 3 287 136 Increase2.svg
  • 2009 - 3 298 270 Increase2.svg
  • 2010 - 3 310 094 Increase2.svg
  • 2011 - 3 346 796 Increase2.svg
  • 2012 - 3 354 077 Increase2.svg
  • 2013 - 3 360 581 Increase2.svg
  • 2014 - 3 368 336 Increase2.svg
  • 2015 - 3 372 618 Increase2.svg
  • 2016 - 3 382 260 Increase2.svg
  • 2017 - 3 391 380 Increase2.svg
  • 2018 - 3 400 577 Increase2.svg
  • 2019 - 3 410 901 Increase2.svg
  • 2020 - 3 410 441 Decrease2.svg
  • 2021 - 3 407 727 Decrease2.svg [8]

Wykres zmian liczby ludności

Piramida wieku mieszkańców W. małopolskiego

Dane z 2014 roku [9].
Piramida wieku Malopolskie.png

Mniejszości narodowe i grupy etniczne

Województwo małopolskie zamieszkują Słowacy, Ukraińcy, Żydzi i Ormianie, będący przedstawicielami czterech mniejszości narodowych.

Według spisu powszechnego z 2002 r., wśród obywateli polskich zamieszkujących województwo byli:

Powyższe dane statystyczne, zebrane na podstawie spisu powszechnego, oparte są o subiektywne czynniki takie jak samookreślenie, poczucie przynależności do danej grupy mniejszościowej, a niekoniecznie zależne od takich kategorii jak np. przynależność językowa czy religijna.

Województwo małopolskie zamieszkują również przedstawiciele dwóch grup etnicznych – Łemków i Romów.

Oficjalne statystyki podają, że w województwie małopolskim zamieszkuje 1678 Romów (Cyganów). Pierwsza wzmianka historyczna, którą można odnieść do Cyganów w Polsce pochodzi z 1401 r. i dotyczy mieszczanina Cigana zamieszkującego Podgórze koło Krakowa. Romowie w tym czasie przywędrowali do Polski z południa, od strony Węgier, dokąd dotarli z Bałkanów. Ich praojczyzną są Indie, skąd wyemigrowali ok. X w.

Romowie w Polsce dzielą się, w zależności od stosunku do tradycji koczowniczych, na grupę osiadłą w Karpatach i grupy wędrowne. Karpaccy Romowie (nazwa nadana przez uczonych) nazwani zostali przez innych Górskim Cyganami – Bergitka Roma, Bergare, Bergary. Z czasem sami tę nazwę przyjęli jako własną. Wśród wędrownych (od 1964 r. zaczęto ich osiedlać naciskami administracyjnymi) najliczniejszą grupę stanowią Polska Roma, przybyli do Polski z Zachodu Europy w XVI w. W początku II poł. XIX w. z terenów obecnej Rumunii przybyły grupy Kełderaszy (Kelderari, Kalderari – Kotlarze) oraz Lowarów (Koniarzy).


Religia

Na terenie województwa znajdują się rzymskokatolicka archidiecezja krakowska oraz diecezja bielsko-żywiecka (część), diecezja kielecka (część), diecezja tarnowska (część), diecezja sosnowiecka (metropolia częstochowska, część), diecezja rzeszowska (metropolia przemyska, część), a także greckokatolicka archieparchia przemysko-warszawska.

Działają również Kościoły starokatolickie: Kościół Polskokatolicki, Kościół Starokatolicki Mariawitów (diecezja śląsko-łódzka) i Kościół Katolicki Mariawitów.

W Krakowie znajduje się siedziba prawosławnego dekanatu diecezji łódzko-poznańskiej, a w Gorlicach siedziba diecezji przemysko-gorlickiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Protestantyzm reprezentuje: Kościół Ewangelicko-Augsburski, Kościół Ewangelicko-Reformowany, Kościół Ewangelicko-Metodystyczny, Kościół Chrześcijan Baptystów, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Boży, Kościół Boży w Chrystusie, Kościół Ewangeliczny „Misja Łaski”, Kościół Zielonoświątkowy w RP, Kościół Wolnych Chrześcijan, Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa, Kościół Ewangelicznych Chrześcijan w RP, Wspólnota Chrześcijańska „Golgota”, Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego, Ewangeliczna Wspólnota Zielonoświątkowa i Kościół Remonstrantów Polskich.

Działają również Świadkowie Jehowy, Świecki Ruch Misyjny „Epifania”, Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego i Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich.

Działalność prowadzi Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie i Beit Kraków oraz Liga Muzułmańska, Szkoła Zen Kwan Um w Polsce, Sanga Zen uczniów Mistrza Kaisena, Wspólnota Buddyjska Triratna, Związek Buddyjski Tradycji Karma Kamtzang i Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu.

Administracja i polityka

Logo województwa

Samorząd wojewódzki

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Małopolskiego składający się z 39 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Kraków. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Podział klubów w Sejmiku Województwa Małopolskiego (czerwiec 2019):

Podział mandatów w Sejmiku Woj. Małopolskiego (2018)
KlubLiczba radnych
Prawo i Sprawiedliwość
24/39
Platforma Obywatelska
11/39
Polskie Stronnictwo Ludowe
4/39

Marszałkowie

Administracja rządowa

Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Małopolski wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Kraków[10], w którym znajduje się Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie przy ulicy Basztowej 22. W ramach urzędu działają także delegatury w Tarnowie i w Nowym Sączu.

Delegatury urzędu wojewódzkiego obejmują swoim zasięgiem obszar działania[11]:

  • delegatura w Nowym Sączu powiaty: gorlickiego, limanowskiego, i nowosądeckiego oraz miasto Nowy Sącz;
  • delegatura w Tarnowie powiaty: bocheńskiego, brzeskiego, dąbrowskiego, i tarnowskiego oraz miasto Tarnów.

Wojewodowie Małopolscy

Wicewojewoda

Polityka

Mieszkańcy województwa wybierają łącznie 41 posłów na Sejm w czterech okręgach wyborczych: nr 12, 13, 14 i 15, 8 senatorów w jednomandatowych okręgach wyborczych: 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36 i 37 oraz 7 eurodeputowanych z okręgu wyborczego nr 10, obejmującego także województwo świętokrzyskie.

Współpraca samorządowa

Na terenie województwa funkcjonują trzy euroregiony:

Przyroda

Trzy Korony z Dunajca

Ochrona środowiska

Województwo małopolskie posiada urozmaicone warunki naturalne i w dużej mierze nieskażone środowisko naturalne. Bogaty jest świat roślinny i zwierzęcy. Pośrednim dowodem takiego stanu rzeczy jest liczba znajdujących się na terenie Małopolski obszarów chronionych:

Lasy

Wschodnia część Beskidu Małego

W woj. małopolskim lasy obejmują powierzchnię 434,3 tys. ha, co stanowi 28,6% jego powierzchni. 27,1 tys. ha lasów znajduje się w obrębie parków narodowych (31 grudnia 2012)[14].

Ze zróżnicowania gatunków gleb, a także różnicy położenia terenu względem poziomu morza, wynika bardzo duże zróżnicowanie małopolskich lasów – od borów nizinnych, poprzez siedliska wyżynne aż po bory wysokogórskie.

Najbardziej charakterystyczne dla Małopolski drzewostany to lasy bukowe porastające m.in. znaczną część Beskidów, a także świerkowy starodrzew, na przykład charakterystyczne tatrzańskie „smreki”. Cennym kompleksem leśnym województwa małopolskiego jest Puszcza Niepołomicka – jedyny pozostały fragment olbrzymiego kompleksu rozciągającego się przed kilkuset laty na wschód od Krakowa. W niej polował niegdyś Władysław Jagiełło, a później królowa Bona. Do dzisiaj w Puszczy Niepołomickiej żyje stado żubrów[15].

W województwie małopolskim jest kilka fragmentów lasu o charakterze pierwotnym, położonych w Pieninach, w Babiogórskim Parku Narodowym, Tatrach czy Beskidzie Sądeckim. Te lasy są schronieniem dla zagrożonych gatunków roślin i zwierząt; nie tylko tych, których nazwy znane są tylko fachowcom, ale także najsłynniejszych: szarotki alpejskiej, krokusa, a spośród zwierząt: orła przedniego, świstaka, kozicy. W małopolskich lasach można znaleźć grzyby takie jak rydze i borowiki, a także borówki i inne leśne owoce.

Pustynia

Pustynia Błędowska

W województwie małopolskim znajduje się pustynia – położona jest na zachód od Olkusza i rozciąga się między miejscowościami Klucze, Chechło i Błędów. Chociaż piaski Pustyni Błędowskiej potrafią w lecie nagrzewać się do temperatury 70 °C, to w sensie klimatycznym teren ten pustynią nie jest. Z tego powodu powiodły się podjęte w latach 50. i 60. XX w. próby obsadzania jej roślinnością. W efekcie każdy kto chce odwiedzić pustynię winien się spieszyć – jej obszar zmniejsza się z roku na rok i z niegdysiejszych 80 km² skurczył się do ok. 30 km².

Kalendarium historyczne

Starożytność

  • IV wiek p.n.e.–IV wiek n.e. – okres osadnictwa celtyckiego
  • I–IV wiek n.e. – okres wpływów rzymskich
  • V wiek – koniec osadnictwa celtyckiego

Średniowiecze

Widok starego miasta w Bieczu
Bazylika oraz dom rodzinny
św. Jana Pawła II w Wadowicach
  • VI–VII wiek – Słowianie w dorzeczu górnej Wisły
  • VIII wiek – powstanie grodu na wzgórzu wawelskim
  • IX wiek – powstanie Podegrodzia
  • 890 – najazd Wielkomorawian, chrystianizacja plemion małopolskich
  • 990 – podbój Krakowa i ziem dorzecza górnej Wisły przez księcia Polan Mieszka
  • 1072 – Stanisław ze Szczepanowa został biskupem
  • 1088 – kult św. Stanisława
  • 1138 – Bolesław Krzywousty przed śmiercią nadał ustawę sukcesyjną.
  • 1184 – Florian małopolskim świętym
  • 1222 – biskup Iwo Odrowąż
  • 1225 – Cystersi pod Krakowem
  • 1237 – klasztor Franciszkanów w Krakowie
  • 1241 – najazd na Małopolskę Tatarów
  • 1251 – Kopalnia soli Bochnia
  • 1253 – kanonizacja św. Stanisława
  • 1257 – nadanie aktu lokacyjnego Krakowowi
  • 1259 – Małopolskę dotknęło trzęsienie ziemi
  • 1292 – nadanie aktu lokacyjnego dla miasta Nowy Sącz
  • 1306 – Władysław Łokietek zajął dzielnicę krakowską i rozpoczął dzieło zjednoczenia państwa polskiego
  • 1320 – koronacja Władysława Łokietka na króla Polski. Kraków stał się miastem koronacyjnym
  • 1330 – nadanie aktu lokacyjnego dla miasta Tarnów przez W. Łokietka
  • 1333 – śmierć Władysława Łokietka. Pogrzeb króla odbyty w Krakowie umocnił rolę miasta jako metropolii monarszej
  • 1344 – Kazimierz Wielki opanował ziemię sanocką i przemyską, które stały się częścią dzielnicy Małopolskiej
  • 1346 – w Wiślicy Kazimierz Wielki wydał tzw. Statuty Wiślickie, stanowiące skodyfikowane prawo dzielnicy małopolskiej
  • 1364 – zjazd Monarchów w Krakowie zakończony, jak podaje legenda, ucztą wydaną na cześć gości przez mieszczanina krakowskiego Mikołaja Wierzynka
  • 1368 – Kazimierz III Wielki nadał statuty podkrakowskim żupom solnym, tworząc nowoczesne, największe w Małopolsce i w Polsce przedsiębiorstwo przemysłowe
  • 1376 – najazd litewski na Małopolskę
  • 17 lipca 1399 – w Krakowie zmarła w opinii świętości Królowa Jadwiga
  • 1423–1465 – biskupem krakowskim był Zbigniew Oleśnicki
  • 9 stycznia 1433 – w Krakowie został ponowiony przywilej jedlneński (1430 r.), gwarantujący szlachcie wolność osobistą (tzw. Neminem Captivabimus)
  • 19 marca 1454 – król Polski zhołdował księstwo oświęcimskie

Wczesna nowożytność

  • 1494 – włączenie do Korony księstwa zatorskiego przez Jana Olbrachta
  • 10 kwietnia 1525 – hołd pruski na płycie Rynku Głównego w Krakowie
  • 1563–1564 – ostateczna inkorporacja do Polski księstw – oświęcimskiego i zatorskiego
  • 14 kwietnia 1570 – w Sandomierzu doszło do połączenia wyznań protestanckich – luteran, kalwinów i braci czeskich, którzy tworzą tzw. wyznanie polskie. Akt ten bywa zwany Zgodą Sandomierską
  • 1574 – tumult krakowski
  • 1587 – najazd na Małopolskę habsburskiego arcyksięcia Maksymiliana III, pretendenta do korony polskiej. Jesienią armia austriacka bezskutecznie oblegała Kraków
  • 26 maja 1584 – na zamku wawelskim ścięto banitę Samuela Zborowskiego
  • 1591 – zburzenie zboru protestanckiego w Krakowie w czasie tumultu religijnego
  • 1604 – do Krakowa przybył rzekomy syn Iwana IV Groźnego, Dymitr zwany samozwańcem. Przy czynnym poparciu magnaterii małopolskiej i mieszczan Krakowa, uzyskał pomoc w swej wyprawie na Moskwę
  • 1611 – katastrofalny w skutkach pożar Nowego Sącza
  • wrzesień-październik 1655 – kampania armii szwedzkiej doprowadziła do zajęcia większości Małopolski. Oblężony poddał się Kraków (18 X), padły także inne miasta (Nowy Sącz, Tarnów, Żywiec).
  • 13 grudnia 1655 – powstanie mieszczan odbija z rąk szwedzkich Nowy Sącz
  • 1668 – abdykacja Jana Kazimierza. Król wyjeżdżając z Polski zatrzymał się na dłużej w Krakowie gdzie zamieszkał w Pałacu „Krzysztofory”, obecnej siedzibie Muzeum Historycznego m. Krakowa
  • 1700–1716 – w związku z toczącą się tzw. III wojną północną, przez Małopolskę przeciągnęły oddziały szwedzkie, rosyjskie, saskie i polskie, niszcząc katastrofalnie cały region.
  • 1707–1710 – katastrofalna zaraza, która objęła Kraków i okolicę pochłonęła blisko 20 000 ofiar
  • 1734 – w związku z toczącą się wojna o sukcesję polską, przez Małopolską przeszły korpusy wojsk saskich oraz polskich wiernych Stanisławowi Leszczyńskiemu
  • 1769 – pod pretekstem walk konfederacji barskiej wojska austriackie zajęły grody spiskie i okolice Nowego Targu i Nowego Sącza
  • 1770–1771 – w walkach konfederatów barskich szczególną rolę odegrały umocnienia w Tyńcu, Lanckoronie i w mieście Krakowie oraz na zamku wawelskim
  • 1772 – I rozbiór Polski. Południowa część Małopolski (bez Krakowa) przypadła Austrii
  • 1795 – III rozbiór Polski. Północna część Małopolski pomiędzy Bugiem, Wisłą i Pilicą dostała się w ręce austriackie
  • kwiecień–lipiec 1809 – ofensywa Józefa Poniatowskiego wyzwoliła z rąk austriackich ziemie III zaboru, w tym m.in. Kraków i przyłączyła je do księstwa warszawskiego
  • 1813 – Józef Poniatowski wraz z wojskiem polskim opuścił Kraków, który zajmują wojska rosyjskie
  • 1815 – kongres wiedeński podzielił ostatecznie Małopolskę pomiędzy Rosję i Austrię. Kraków wraz z okolicami tworzy niezależne teoretycznie państwo tzw. Rzeczpospolitą Krakowską
  • 1846 – powstanie krakowskie oraz powstanie chochołowskie. Likwidacja Rzeczypospolitej Krakowskiej i włączenie Krakowa do austriackiej Galicji jako stolicę Wielkiego Księstwa Krakowskiego

Nowożytność

  • 26 kwietnia 1848 – Wiosna Ludów w Krakowie zakończona zbombardowaniem miasta przez wojsko austriackie
  • 1864–1865 – stan oblężenia w Galicji w związku z toczącym się powstaniem styczniowym
  • 1867 – Galicja otrzymała z rąk cesarza Franciszka Józefa I autonomię
  • 1869 – wprowadzenie języka polskiego jako urzędowego w Galicji
  • 1884 – otwarcie tzw. podkarpackiej linii kolejowej (Nowy Sącz, Krynica)

Okres wojenny i międzywojenny

  • wrzesień 1914 – przysięga Legionów Polskich na Błoniach krakowskich
  • 3–8 września 1939 – Małopolska została zajęta przez armię niemiecką
  • 18 stycznia 1945 – wojska sowieckie wkroczyły do Krakowa

Gospodarka

W 2017 r. produkt krajowy brutto woj. małopolskiego wynosił 142.1 mld zł, co stanowiło 7,9% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 42,1 tys. zł (90.1% średniej krajowej), co plasowało małopolskie na 6. miejscu względem innych województw[16][17].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. małopolskiego we wrześniu 2019 roku wynosiło 5 066,21 zł, co lokowało je na 3. miejscu względem wszystkich województw[18].

We wrześniu 2019 roku w Małopolsce zarejestrowanych było ok. 61,9 tys. bezrobotnych; daje to stopę bezrobocia na poziomie 4,1%[19].

Gospodarstwa domowe 4,8% mieszkańców woj. małopolskiego mają wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajduje się poniżej minimum egzystencji) (2011)[20].

Przemysł

Na terenie województwa znajdują się obszary 4 okręgów przemysłowych:

  1. Krakowski
  2. Jaworznicko-Chrzanowski
  3. Tarnowski
  4. Karpacki

Zasoby surowców mineralnych

Kryształy soli z kopalni w Wieliczce

Energia

Największe elektrociepłownie na węgiel kamienny znajdują się w Krakowie, Skawinie i Trzebini (0,5 tys.–1 tys. MW) oraz w Tarnowie (100–500 MW).

Bezpieczeństwo publiczne

W województwie małopolskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Krakowie i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[22].

Transport

Województwo małopolskie położone jest na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych. Przez jego obszar wiodą szlaki tranzytowe ze wschodu na zachód i z północy na południe: linie kolejowe i drogi krajowe.

Transport drogowy

Drogi krajowe w województwie małopolskim[23][24]
DrogaTrasaObecna długość w województwieUwagi
94węzeł „Zgorzelec” – Krzyżowa – węzeł „Krzywa” – Wrocław (5/E261) – PrądyOpole (45/46)– NogawczyceGliwiceSosnowiec (86) – OlkuszModlniczka (S7/E77) – ... – Kraków (węzeł „Kraków Wielicka”) – WieliczkaBochniaBrzesko (75) – TarnówPilzno (73) – DębicaRopczyceSędziszów MałopolskiRzeszówŁańcutPrzeworsk – węzeł „Jarosław Zachód” – JarosławSkołoszów (77) – RadymnoKorczowa – granica państwa161 kmPrzerwa w przebiegu drogi od Modlniczki (gdzie łączy się z drogą ekspresową S7) do węzła „Kraków Wielicka” (A4/E40)
  1. Przerwa w przebiegu drogi od Modlniczki (S7/E77) do węzła „Kraków Wielicka”
  2. Odcinek Tarnów – Pilzno wspólny z 73
  3. Odcinek Jarosław – Skołoszów wspólny z 77
A4E40 granica państwa – JędrzychowiceLegnicaWrocławOpoleGliwiceKatowiceKrakówTarnówRzeszówKorczowa – granica państwa150 km
7E77 Żukowo (20) – GdańskElblągOstródaOlsztynekPłońskWarszawaJankiGrójecRadomKielceKrakówRabka-ZdrójChyżne – granica państwa176 km
S1E75 A1E75 (węzeł „Pyrzowice”) – PodwarpieBrzeszczeOświęcimBielsko-BiałaZwardoń – granica państwa?Droga nie została jeszcze wybudowana
S7E77 S6E28 (Gdańsk) – ElblągOlsztynekWarszawaKielceKrakówRabka-Zdrój15 kmBudowana droga S7E77 Odcinek LubieńRabka-ZdrójChabówka i Tunel pod Luboniem Małym
28ZatorWadowiceRabka-ZdrójLimanowaNowy SączGorliceJasłoKrosnoSanokKuźminaBirczaPrzemyślMedyka – granica państwa192 km
44GliwiceMikołówTychyOświęcimZatorSkawinaKraków56 km
47Rabka-ZdrójNowy TargZakopane40 km
49Nowy TargCzarna GóraJurgów – granica państwa24 km
52Bielsko-BiałaKętyAndrychówWadowiceKalwaria ZebrzydowskaGłogoczów46 km
73WiśniówkaKielceMorawicaBusko-ZdrójSzczucinDąbrowa TarnowskaTarnówPilznoJasło50 km
75Kraków (Branice) (79) – NiepołomiceBochnia (A4/E40) – Brzesko (94) – Nowy SączKrzyżówkaTyliczMuszynka – granica państwa135 km
79WarszawaKozieniceZwoleńSandomierzPołaniecNowe BrzeskoKrakówTrzebiniaChrzanówJaworznoKatowiceChorzówBytom104 km
87Nowy SączStary SączPiwniczna-Zdrój – granica państwa28 km

... – brak ciągłości drogi

Transport kolejowy

Wnętrze dworca Kraków Główny

W województwie małopolskim znajduje się 1121 km eksploatowanych linii kolejowych (7. miejsce w kraju), z czego 653 km to linie jednotorowe, natomiast 468 km dwutorowe. 870 km linii kolejowych jest zelektryfikowanych (stan na dzień 31 grudnia 2013)[25]. W 2017 roku statystyczny mieszkaniec województwa małopolskiego jechał 4,9 raza pociągiem[26].

W województwie znajduje się 26 czynnych dworców kolejowych[27]; 4 z nich są wpisane do rejestru zabytków: Nowy Sącz, Rabka-Zdrój, Tarnów, Zakopane[28].

Tabor kolejowy

Województwo małopolskie wraz z Kolejami Małopolskimi, które należą do województwa, posiada 50 pojazdów, które są użytkowane przez Koleje Małopolskie i Polregio:

SeriaTypLiczbaProducentWłasnośćUżytkownikŹródło
EN63a Impuls36WEa6NewagUMPolregio[29]
EN64 Acatus Plus40WEa2PesaUMPolregio[30]
4UMKoleje Małopolskie
EN76B Elf II22WEh4PesaUMKoleje Małopolskie[31][32]
EN77 Acatus II32WE5PesaKoleje Małopolskie[33]
EN78 Impuls31WE8NewagUMKoleje Małopolskie[34]
EN78A Impuls31WEb4NewagUMKoleje Małopolskie[35][36]
5UMPolregio[37][38]
EN79 Impuls45WE5NewagUMKoleje Małopolskie[34]
EN99 Acatus Plus41WE4PesaUMPolregio[39][40]
SA109212M1KolzamUMPolregio
SA133218Mc2PesaUMPolregio[41]

Transport lotniczy

Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków-Balice posiada regularne połączenia z miastami Europy, Ameryki Północnej i Izraelem. Trwa rozbudowa terminala pasażerskiego, który po przebudowie będzie mógł obsługiwać ponad 8 mln osób rocznie.

Kultura

W województwie małopolskim odbywają się liczne festiwale o międzynarodowej renomie, m.in. Festiwal Kultury Żydowskiej na krakowskim Kazimierzu czy Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem, a także Tydzień Kultury Beskidzkiej, Babiogórska Jesień, Łemkowska Watra oraz Święto Borówki w Zubrzycy Górnej.

Województwo małopolskie ma dość dużą liczbę instytucji kultury. Co czwarty zwiedzający polskie muzeum trafia do jednej z placówek na terenie województwa małopolskiego. W zbiorach państwowych, kościelnych i kolekcjach prywatnych znajduje się 20 proc. wszystkich polskich dzieł sztuki. Najważniejsze ekspozycje znajdują się na Zamku Królewskim na Wawelu, w oddziałach Muzeum Narodowego, w muzeach okręgowych w Tarnowie i Nowym Sączu oraz w muzeach diecezjalnych w Tarnowie i Krakowie. W Tarnowie znajduje się jedyna w Europie stała wystawa poświęcona pamięci Romów.

Instytucje kulturalne w Małopolsce:

Instytucja kulturalnaliczba budynków
Biblioteki i filie bibliotek766
Domy i ośrodki kultury oraz kluby i świetlice489
Galerie sztuki66
Kina47
Muzea wraz z oddziałami muzealnymi103
Teatry zawodowe i instytucje muzyczne19

Media

W województwie małopolskim działają dwie stacje telewizyjne: Ośrodek Regionalny Telewizji Polskiej S.A. oraz TVN Południe. Ponadto liczni operatorzy sieci kablowych, działający zwłaszcza w miastach i na dużych osiedlach, dostarczają pakiet programów telewizyjnych i radiowych; uruchomili także własne programy o charakterze lokalnym, głównie informacyjno-rozrywkowe. W województwie małopolskim nadają również radia ogólnopolskie takie jak RMF FM, Radio Zet, regionalne Radio Kraków, a także lokalne, np. Radio ESKA, Radio Złote Przeboje, Radio Alex, Radio RDN Małopolska (dawniej Radio Dobra Nowina) czy Radio Vox FM Kraków. W Krakowie znajdują się siedziby oraz serwerownie czołowych portali internetowych Onet.pl oraz Interia.pl. Działają również inne portale regionalne – Nowa Małopolska, Moje Miasto Kraków, Nasze Miasto, Głos 24.

Województwo małopolskie ma drugą pozycją w kraju pod względem liczby zarejestrowanych oficyn wydawniczych, z których większość stanowią wydawnictwa prywatne oraz kościelne i klasztorne.

Nauka i oświata

Województwo małopolskie jest trzecim w Polsce pod względem liczby studentów. Działa w nim najstarsza w Polsce uczelnia – Uniwersytet Jagielloński o ponad 600-letniej tradycji. Z kolei wśród prywatnych uczelni ekonomicznych w ogólnopolskich klasyfikacjach najwyżej oceniane są Wyższa Szkoła Biznesu w Nowym Sączu i krakowska Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości. Wyższe uczelnie koncentrują się głównie w Krakowie. W 34 małopolskich uczelniach kształci się ponad 203 tysięcy studentów[42].

Ważniejsze z nich to:

Turystyka i wypoczynek

Fontanna Siedmiu Słoni w Rabce-Zdroju

W 2007 r. województwo odwiedziło ponad 14,5 miliona turystów, w tym 3 miliony z zagranicy (najwięcej z Niemiec, USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch oraz Rosji i Ukrainy).

Główne atrakcje turystyczne Małopolski to miasto Kraków, Kopalnia Soli w Wieliczce, Kopalnia Soli w Bochni, były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, kompleks drewnianych kościołów na Szlaku Architektury Drewnianej, tradycyjny spływ Przełomem Dunajca przez Pieniny, a także najwyższe polskie góry – Tatry oraz miasto Zakopane, nazywane zimową stolicą Polski.

Region to także cel turystyki pielgrzymkowej (sanktuaria w Kalwarii Zebrzydowskiej i Krakowie-Łagiewnikach, Limanowej, Pasierbcu, Dom Rodzinny Jana Pawła II w Wadowicach, Kaplica na Groniu Jana Pawła II) oraz leczniczej (9 miejscowości uzdrowiskowych w całym województwie).

Corocznie od 1999 r. organizowane są Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, mające na celu promowanie zabytków Małopolski. 5 zespołów zabytkowych wpisanych zostało na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Są to:

Popularnymi obszarami turystyki pieszej i sportów zimowychpasma górskie Beskidów (m.in.: Beskid Makowski, Beskid Mały, Beskid Niski, Beskid Wyspowy, Beskid Żywiecki oraz Gorce), a także Pieniny i Tatry.

Utworzono także Karpacki Szlak Rowerowy, który, wraz ze szlakami łącznikowymi, prowadzi przez najbardziej znane i cenne historycznie miejscowości województwa małopolskiego.

Podział administracyjny

Podział województwa na powiaty

W dniu 1 stycznia 1999 r. weszła w życie reforma administracyjna Polski, tworząc dwa nowe szczeble samorządu lokalnego i zmieniając liczbę województw. W ten sposób powstało samorządowe województwo małopolskie. W jego skład weszły obszary ówczesnego województwa krakowskiego i nowosądeckiego oraz części bielskiego, kieleckiego, katowickiego, krośnieńskiego i tarnowskiego. Województwo małopolskie tworzy 19 powiatów, 3 miasta na prawach powiatu oraz 182 gminy. Na jego terenie znajdują się 62 miasta.

Powiaty województwa małopolskiego
Dane z 31 grudnia 2010
lp.HerbFlagaPowiatstolicapowierzchnia
(km²)
ludnośćgęstość zaludnienia
(osób/km²)
1POL powiat bocheński COA.svgFlaga powiatu bocheńskiegobocheńskiBochnia649,28102 592158
2POL powiat brzeski COA.svgPOL powiat brzeski (małopolski) flag.svgbrzeskiBrzesko59091 643155,3
3POL powiat chrzanowski COA.svgPOL powiat chrzanowski flag.svgchrzanowskiChrzanów371,49127 540343,3
4POL powiat dąbrowski COA.svgFlaga powiatu dąbrowskiegodąbrowskiDąbrowa Tarnowska53058 631110,6
5POL powiat gorlicki COA.svgPOL powiat gorlicki flag.svggorlickiGorlice967,36107 148110,8
6POL powiat krakowski COA.svgPOL powiat krakowski flag.svgkrakowskiKraków1229,62256 260208,4
7POL powiat limanowski COA.svgPOL powiat limanowski flag.svglimanowskiLimanowa951,96125 108131,4
8POL powiat miechowski COA.svgPOL powiat miechowski flag.svgmiechowskiMiechów676,7349 97773,9
9POL powiat myślenicki COA.svgPOL powiat myślenicki flag.svgmyślenickiMyślenice673,3120 903178,8
10POL powiat nowosądecki COA.svgPOL powiat nowosądecki flag.svgnowosądeckiNowy Sącz1550,24204 092131,7
11POL powiat nowotarski COA.svgFlaga powiatu nowotarskiegonowotarskiNowy Targ1474,66185 917126,1
12POL powiat olkuski COA.svgPOL powiat olkuski flag.svgolkuskiOlkusz622,19113 814182,9
13POL powiat oświęcimski COA.svgPOL powiat oświęcimski flag.svgoświęcimskiOświęcim406,03153 705378,6
14POL powiat proszowicki COA.svgBrak flagiproszowickiProszowice414,5743 406104,7
15POL powiat suski COA.svgPOL powiat suski flag.svgsuskiSucha Beskidzka685,7583 006121
16POL powiat tarnowski COA.svgPOL powiat tarnowski flag.svgtarnowskiTarnów1413,44196 810139,2
17POL powiat tatrzański COA.svgFlaga powiatu tatrzańskiegotatrzańskiZakopane471,6265 542139
18POL powiat wadowicki COA.svgPOL powiat wadowicki flag.svgwadowickiWadowice645,74156 488242,3
19POL powiat wielicki COA.svgPOL powiat wielicki flag.svgwielickiWieliczka429,2112 161261,3
20POL Kraków COA.svgFlag of Kraków.svgKraków327756 1832312,5
21POL Nowy Sącz COA.svgPOL Nowy Sącz flag.svgNowy Sącz5884 5371457,5
22POL Tarnów COA.svgFlaga TarnowaTarnów72,4114 6351583,4
Razem221915 182,873 310 094218

Zobacz też

Uwagi

  1. Gmina wiejska Szerzyny z woj. tarnowskiego znalazła się początkowo w powiecie jasielskim w woj. podkarpackim. 1 I 2003 została przeniesiona do powiatu tarnowskiego w woj. małopolskim.
  2. Gmina miejska Sławków znalazła się początkowo w powiecie olkuskim. 1 I 2002 została przeniesiona do powiatu będzińskiego w woj. śląskim.

Przypisy

  1. GUS: [1].
  2. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  3. a b c {{{tytuł}}}, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2021-11-02].
  4. Powierzchnia według województw – stan z 31.12.2014 r.. [dostęp 2015-07-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-21)].
  5. Województwo Małopolskie.
  6. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 lipca 2014, ISSN 1505-5507.
  7. geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
  8. Województwo Małopolskie, - Polska w liczbach [dostęp 2019-04-07 liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  9. [2], w oparciu o dane GUS.
  10. (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
  11. (§ 3. Statut MUW w Krakowie) Zarządzenie Nr 151/09 Wojewody Małopolskiego z dnia 27 maja 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Małopolskiego z 2009 r., Nr 357, poz. 2560).
  12. Ryszard Pagacz II wicewojewodą małopolskim. malopolska.uw.gov.pl, 2020-12-18. [dostęp 2020-12-20].
  13. Ryszard Pagacz I wicewojewodą małopolskim a Mateusz Małodziński nowym II wicewojewodą małopolskim. malopolska.uw.gov.pl, 2022-07-07. [dostęp 2022-07-10].
  14. Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229.
  15. Puszcza Niepołomicka – Przyroda – Żubr. puszczaniepolomicka.pl. [dostęp 2021-04-30]. (pol.).
  16. PKB województw jak PKB państw [Mapa] – Bankier.pl, bankier.pl [dostęp 2018-07-01] (pol.).
  17. GUS, Wstępne szacunki produktu krajowego brutto według województw w 2016 r., „stat.gov.pl” [dostęp 2018-06-28] (pol.).
  18. Wynagrodzenia.pl, wynagrodzenia.pl [dostęp 2018-07-01] (pol.).
  19. GUS, Urząd Statystyczny w Krakowie / Województwo, krakow.stat.gov.pl [dostęp 2018-06-28] (pol.).
  20. Ubóstwo w Polsce w 2011r. Główny Urząd Statystyczny, 2012-05-31. s. 15. [dostęp 2012-06-08].
  21. Aleksander Gurgul: Rondo Matecznego: Pijalnia wody mineralnej w dawnym uzdrowisku. wyborcza.pl, 2015-07-20. [dostęp 2021-04-30]. (pol.).
  22. Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).
  23. Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2009 r. nr 187, poz. 1446).
  24. Zarządzenie Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 10.12.2009.
  25. Transport. Wyniki działalności w 2013 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014, s. 94, ISSN 1506-7998.
  26. Mieszkańcy Pomorza najchętniej korzystają z kolei. inforail.pl, 2018-08-08. [dostęp 2018-10-22].
  27. Czynne dworce kolejowe. 2016-10-31. [dostęp 2016-10-22].
  28. Zestawienia zabytków nieruchomych – woj. małopolskie.
  29. Paweł Terczyński. Zespoły typu 36WEa Impuls dla Południowej Grupy Zakupowej. „Świat Kolei”. 7/2015, s. 12–18. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  30. UCHWAŁA Nr 2015/17 ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO z dnia 5 grudnia 2017 r. w sprawie zawarcia z „Koleje Małopolskie” Sp. z o.o. umowy dzierżawy elektrycznych zespołów trakcyjnych serii EN64 nr 004, 006, 007 i 008, bip.malopolska.pl, 5 grudnia 2012 [dostęp 2018-04-21].
  31. Pesa z umową na dostawę nowych pociągów dla Małopolski, www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2019-10-31] (pol.).
  32. Pesa zakończyła dostawy Elfów 2 dla Kolei Małopolskich, www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2022-02-26] (pol.).
  33. Uchwała Nr LIII/804/18 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 24 września 2018 r. w sprawie wyrażenia zgody na wniesienie wkładu niepieniężnego (aportu) i wkładu pieniężnego do spółki działającej pod firmą „Koleje Małopolskie” spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Krakowie oraz na objęcie udziałów tej spółki, bip.malopolska.pl, 24 września 2018 [dostęp 2019-01-01].
  34. a b Impulsy już w komplecie służą pasażerom SKA. Do Małopolski trafił setny skład Newagu. rynek-kolejowy.pl, 2017-02-24. [dostęp 2017-02-24].
  35. Koleje Małopolskie mają pierwsze Impulsy 2 [zdjęcia], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2021-12-09] (pol.).
  36. Województwo małopolskie odebrało już 6 Impulsów 2 od Newagu, Kolejowy Portal, 1 października 2021 [dostęp 2021-12-09] (pol.).
  37. Biuletyny Informacji Publicznej, bip.malopolska.pl [dostęp 2021-12-09].
  38. Komplet małopolskich Impulsów – TransInfo, transinfo.pl [dostęp 2021-12-09] (pol.).
  39. Jest porozumienie Małopolski i PR. „Było ryzyko zawirowań”. rynek-kolejowy.pl, 2016-12-10. [dostęp 2016-12-11].
  40. Mamiński: Podstawiliśmy tabor zastępczy, KMŁ go nie mają. rynek-kolejowy.pl, 2016-12-16. [dostęp 2016-12-21]. (pol.).
  41. Lada dzień przetarg na pociągi w ramach południowej grupy zakupowej. inforail.pl, 2013-02-28. [dostęp 2013-02-28].
  42. Lista Uniwersytet w Wojewodztwie Malopolskiem http://firmstrony.pl/uniwersytet/wojewodztwo-malopolskie

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL województwo podkarpackie flag.svg
Flaga województwa podkarpackiego
Increase2.svg
Icon representing an increase, consisting of a green-colored, up-pointing triangle.
Decrease2.svg
Icon representing a decrease, consisting of a red-colored, down-pointing triangle.
POL location map.svg
Autor: Hiuppo, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Location map of Poland
Potrójna z lotu ptaka.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Androllordna (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0

Widok polany podszczytowej na Potrójnej z lotu ptaka, zrobione z Pipera 1944rok produkcji, pilotował Andrzej Miciński. Data: 2005.10.21 Autor: Jan Podczaszyński - właściciel studenckiego schroniska "Pod Potrójną"

(wyraził pisemną zgodę na opublikowanie zdjęcia w Wikipedii)
Tarnow Rynek 20080708 4153.jpg
Autor: Jakub Hałun, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rynek z Ratuszem w Tarnowie
POL powiat krakowski flag.svg
Flaga powiatu krakowskiego
Malopolska.svg
Logo of Malopolska
Balice terminal noc.jpg
Autor: Andrzej Otrębski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Balice - Port Lotniczy Kraków im. Jana Pawła II (KRK/EPKK)
MAna49.png
Autor: Tomasz Majtyka, Licencja: CC BY-SA 4.0
Województwo małopolskie (od 1999) jako powstałe z województw podziału administracyjnego Polski z lat 1975-1998
POL Andrychów COA.svg
Herb Andrychowa
SkawinaRatusz.jpg
Ratusz w Skawinie
Ns ratusz.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Niedzica zamek3.JPG
Autor: AndrzejH, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Niedzica, zespół zamku
Proszowice - kościół parafialny (8.06.2014).JPG
Autor: SebastianR, Licencja: CC BY-SA 3.0
Proszowice - kościół parafialny
Lesser Poland in Poland (+rivers).svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of voivodeship xy (see filename) in Poland.
POL powiat brzeski COA.svg
Herb powiatu brzeskiego - oficjalny wzór przyjęty Uchwałą Rady w 1999 r.
Agh cracow a0 building.JPG
Autor: Zyxist, Licencja: CC0
A0, Główny budynek Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie przy al. Mickiewicza.
Nowy Wiśnicz z powietrza.jpg
Autor: Kawior, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nowy Wiśnicz Castle
StacjaKolejowa"KrakówLotnisko"-PesaAcatusII-POL, Balice, Kraków.JPG
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 3.0
Pesa Acatus II na stacji "Kraków Lotnisko" przy Porcie Lotniczym Kraków-Balice. 2016
Biecz zabytki.JPG
Autor: Micgryga, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Panorama Biecza
Malopolskie mapa fizyczna.png
(c) Aotearoa z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0
Mapa wód i ukształtowania powierzchni województwa małopolskiego. Autor: Aotearoa
Współrzędne graniczne mapy:
  • N: 50.5205° N
  • S: 49.1785° N
  • W: 19.0832° E
  • E: 21.4219° E

Legenda

Polish hypsometrical scale.svg
Lm morskie oko 1.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
POL powiat brzeski (małopolski) flag.svg
Flaga powiatu brzeskiego - oficjalny wzór przyjęty Uchwałą Rady w 1999 r.
POL Alwernia, klasztor.jpg
Autor: User Mkedzie on pl.wikipedia, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Klasztor bernardynów z kościołem pw. Stygmatów św. Franciszka w Alwernii z 1616 r. Zdjęcie: Mariusz Kędzierski - 11.09.2005
Pustynia Błędowska (2012-08-26).jpg
Autor: Piotr719, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pustynia Błędowska widziana z punktu widokowego na wschód od miejscowości Chechło
POL powiat gorlicki COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
POL Tarnów flaga.svg
POL Tarnów flaga
Chrzanow rynek mpazdziora.jpg
Autor: Mariusz Paździora, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rynek w Chrzanowie
POL Tarnów COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
POL Gorlice COA.svg
Herb miasta Gorlice, małopolskie
Pieniny Trzy Korony.jpg
Autor: Marek Silarski, Licencja: CC-BY-SA-3.0
*Westkarpaten, Mittlere Beskiden, Pieniny, Trzy Korony (Gipfel „Drei Kronen“), Dunajez Fluss, Polen
POL powiat nowosądecki COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
Krakow Wawel G53.jpg
Autor: Ludvig14, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wawel Castle, Krakow
Herb Bochni.svg
Herb miasta Bochnia
POL Żabno COA.svg
Żabno coat of arms
Andrychow 4.jpg
© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0
Andrychów Palace (Polska)
Jagiellonian University Collegium Novum, 1882 designed by Feliks Księżarski, 24 Gołębia street, Old Town, Krakow, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put Zetpe0202, Licencja: CC BY-SA 4.0
Uniwersytet Jagielloński Collegium Novum, 1882 proj. Feliks Księżarski, ul. Gołębia 24, Stare Miasto, Kraków
Lesser Poland Voivodeship administrative map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa administracyjna województwa małopolskiego
Kaplica na Groniu Jana Pawła II.jpg
Autor: Ukasiu, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kaplica na Groniu Jana Pawła II w czasie Mszy Św., Autor: Ukasiu
POL Grybów COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
Widok układu urbanistycznego Bochni z wieży kościoła farnego.jpg
Autor: Paweł Klasa, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Widok układu urbanistycznego Bochni z wieży kościoła farnego
Distinctive emblem for cultural property.svg Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod numerem A-244.
Bazylika ONMP Wadowice 002MS.jpg
Autor: Mariusz Swornóg, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
bazylika p.w. Ofiarowania Najświętszej Marii Panny
Kaplica św.Kingi, kopalnia soli "Wieliczka".jpg
Autor: EwelinaSow, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Wieliczka, kopalnia soli, XIII
Piramida wieku Malopolskie.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców W. małopolskiego, 2014
GmachMałopolskiegoUrzęduWojewódzkiego-UlicaBasztowa22-POL, Kraków.jpg
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Gmach Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie przy ulicy Basztowej 22. Projekt architekta Alfreda Broniewskiego (1900).
BazylikaŚwAndrzeja-WidokZRynku-POL, Olkusz.jpg
Autor: Kraków - moje miasto, Licencja: CC BY 3.0
Bazylika św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu widziana z Rynku, z lewej budynek pod adresem Rynek 4
Fountain in Rabka.jpg
Autor: Paweł Drozd on Wiki Drozdp, Licencja: CC BY-SA 3.0
Fontanna przed dyrekcją uzdrowiska Rabka Zdrój
Rozdziele kościół 2.jpg
Autor: Paweł Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół w Rozdzielu
Herb Zator.jpg
Autor: UM_Zator, Licencja: CC BY-SA 4.0
Herb miasta Zator
Akademia Muzyczna Kraków.JPG
Akademia Muzyczna w Krakowie, od strony Plant/ul.Westerplatte
Bramadabrowatarnowska.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Patryczek1994~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Crystal Caves 4.jpg
Autor: Rocker1984, Licencja: CC BY-SA 3.0
Crystal Caves 4
POL powiat proszowicki flag.png
Flaga powiatu proszowickiego
Kraków Główny 2019a.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Dworzec Kraków Główny
Kalwaria Zebrzydowska 014.jpg
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.

I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.

Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.

When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 3.0
Kalwaria Zebrzydowska, kościół NMP
POL powiat bocheński flag.svg
Flaga powiatu bocheńskiego, woj. małopolskie