Województwo podlaskie

województwo podlaskie
województwo
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Kod ISO 3166-2

PL-PD

TERYT

20

Siedziba wojewody i sejmiku

Białystok

Wojewoda

Bohdan Józef Paszkowski

Marszałek

Artur Kosicki

Powierzchnia (31 grudnia 2017)

20 187,02[1] km²

Populacja (30 czerwca 2020)
• liczba ludności


1 176 576[2]

• gęstość

58 os./km²

Urbanizacja

60,32%

Tablice rejestracyjne

B

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
ul. Mickiewicza 3
15-213 Białystok
Adres Urzędu Marszałkowskiego:
ul. Wyszyńskiego 1
Białystok
Podział administracyjny
Plan województwa podlaskiego
Liczba miast na prawach powiatu

3

Liczba powiatów

14

Liczba gmin miejskich

13

Liczba gmin miejsko-wiejskich

27

Liczba gmin wiejskich

78

Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego
Portal Polska

Województwo podlaskie – jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw. Położone jest w północno-wschodniej części kraju. Przez jego środek przepływa Narew. Siedzibą władz województwa jest Białystok. Na dzień 30 czerwca 2020 województwo miało około 1,2 mln mieszkańców[2]. Obejmuje obszar 20 187,02 km²[1].

Historia

Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa podlaskiego

Województwo podlaskie zostało utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

Województwo posiada fragmenty pierwotnej Puszczy Białowieskiej oraz unikatowe bagna w dolinie Biebrzy i rozlewiskami Narwi. Wyróżnikiem jest także wielokulturowość i wielowyznaniowość jego mieszkańców.

Geografia

Podlaskie mapa.png

Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia województwa wynosiła 20 187,02 km², co stanowi 6,5% powierzchni Polski[3].

Położenie administracyjne

Województwo jest położone w północno-wschodniej Polsce i graniczy z[4]:

oraz z województwami:

Położenie fizycznogeograficzne

Województwo podlaskie znajduje się na terenie Niziny Podlaskiej, Pojezierza Suwalskiego i Niziny Mazowieckiej. Krajobraz urozmaicony, ukształtowany na północy podczas zlodowacenia bałtyckiego, na pozostałym obszarze podczas zlodowacenia środkowopolskiego. Najwyższe wzniesienia występują na północy, gdzie dominuje krajobraz pagórkowaty pojezierny. Pojezierza: Zachodniosuwalskie, Wschodniosuwalskie, Ełckie oraz sandrowy pojezierny (Równina Augustowska); w środkowej i południowej części przeważają równiny peryglacjalne (wysoczyzny: Kolneńska, Białostocka, Wysokomazowiecka, Drohiczyńska, Wzgórza Sokólskie, Międzyrzecze Łomżyńskie, Równina Bielska), urozmaicone wcinającymi się w nie kotlinami i dolinami rzek, na zachodzie leży skraj sandrowej Równiny Kurpiowskiej.

Położenie historyczne

Obszar województwa podlaskiego nie pokrywa się z Podlasiem. Tworzy je:

(większość powiatu białostockiego, powiat bielski, powiat hajnowski, powiat moniecki, część powiatu siemiatyckiego, część powiatu sokólskiego, wschodnia część powiatu wysokomazowieckiego)

(powiat augustowski, północna część powiatu grajewskiego, część powiatu sokólskiego, powiat sejneński, powiat suwalski)

(większość powiatu grajewskiego, powiat kolneński, powiat łomżyński, powiat zambrowski, zachodnia część powiatu wysokomazowieckiego, zachodnia część powiatu białostockiego)

(część powiatu siemiatyckiego)

  • w 1% Mazury (mała część powiatu grajewskiego, głównie wsie znajdujące się na północ od Grajewa za rzeką Ełk położone wzdłuż granicy z województwem warmińsko-mazurskim).
  • Ponadto nie zawiera ono 42% Podlasia – części na południe od Bugu (są to ziemie od Węgrowa po Międzyrzec Podlaski).

    Topografia

    W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 237 km, to jest 2°07′50″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 170 km, co w mierze kątowej daje 2°32′29″.

    Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

    Najwyższym punktem jest wierzchołek Rowelskiej Góry – 298 m n.p.m.

    Klimat

    Klimat w porównaniu z innymi regionami Polski jest bardziej surowy, a Suwałki, są nazywane „polskim biegunem zimna”. Jest on pod silnym wpływem mas powietrza kontynentalnego; średnia roczna temperatura powietrza poniżej 7 °C, w części północno-wschodniej poniżej 6,5 °C. Jest to jeden z chłodniejszych obszarów w kraju (zimy najchłodniejsze w Polsce, poza górami, o temp. poniżej 5,5 °C); amplitudy temperatur powyżej 23 °C, większe niż przeciętne w kraju. Opady wynoszą średnio 550 mm na południu województwa, do 700 na północy. Z warunków klimatycznych wynika długi okres zalegania pokrywy śnieżnej (ponad 3 miesiące) oraz skrócony okres wegetacyjny roślin 190–205 dni.

    Podział administracyjny

    Białystok – fragment rynku z fontanną
    Suwałki – resursa obywatelska
    Łomża – panorama od strony Narwi
    Augustów – kamienica w rynku
    Bielsk Podlaski – ratusz

    Województwo podlaskie jest podzielone na 14 powiatów oraz 3 miasta na prawach powiatu.

    Powierzchnia stan na 31 grudnia 2017[1], liczba ludności stan na 30 czerwca 2020[2].

    Podział administracyjnyPowierzchnia
    (km²)
    LudnośćSiedzibaMiastaLiczba gmin
    Miasta na prawach powiatu
    POL Białystok COA.svg Białystok102,13297 5851
    POL Suwałki COA.svg Suwałki65,5169 7861
    POL Łomża COA.svg Łomża32,6762 7951
    Powiaty
    POL powiat białostocki COA.svg powiat białostocki2976,44150 333Białystok *Łapy, Czarna Białostocka, Wasilków, Choroszcz, Supraśl, Zabłudów, Tykocin, Suraż, Michałowo15
    POL powiat sokólski COA.svg powiat sokólski2054,5066 286SokółkaDąbrowa Białostocka, Suchowola, Krynki10
    POL Powiat augustowski COA.svg powiat augustowski1659,3957 908AugustówLipsk7
    POL powiat wysokomazowiecki COA.svg powiat wysokomazowiecki1288,9156 652Wysokie MazowieckieCiechanowiec, Czyżew, Szepietowo10
    POL powiat bielski (województwo podlaskie) COA.svg powiat bielski1385,0954 058Bielsk PodlaskiBrańsk8
    POL powiat łomżyński COA.svg powiat łomżyński1354,5950 894Łomża *Nowogród, Jedwabne9
    POL powiat grajewski COA.svg powiat grajewski967,6247 039GrajewoSzczuczyn, Rajgród6
    POL powiat siemiatycki COA.svg powiat siemiatycki1459,4643 910SiemiatyczeDrohiczyn9
    POL powiat zambrowski COA.svg powiat zambrowski733,1243 390Zambrów5
    POL powiat hajnowski COA.svg powiat hajnowski1623,5342 293HajnówkaKleszczele9
    POL powiat moniecki COA.svg powiat moniecki1381,7940 251MońkiKnyszyn, Goniądz7
    POL powiat kolneński COA.svg powiat kolneński940,1037 983KolnoStawiski6
    POL powiat suwalski COA.svg powiat suwalski1307,0035 606Suwałki *9
    POL powiat sejneński COA.svg powiat sejneński855,1719 807Sejny5
    * nie zalicza się powiatu ziemskiego

    Urbanizacja

    Demografia

    Piramida płci i wieku – dane z 30 czerwca 2007[5]

    Według danych z 30 czerwca 2020 r. województwo miało 1 176 576 mieszkańców, co stanowiło 3,1% ludności Polski[2].

    Dane z 30 czerwca 2020 r.[2]:

    OpisOgółemKobietyMężczyźni
    jednostkaosób%osób%osób%
    populacja1 176 576100603 25451573 32249
    powierzchnia20 187,02 km²
    gęstość zaludnienia
    (mieszk./km²)
    583028

    Bardzo niska gęstość zaludnienia 61 os./km², największe zaludnienie (poza miastami) w zachodniej i środkowej części województwa podlaskiego; w Białymstoku i okolicach mieszka 1/3 ludności; niższy od średniej krajowej stopień urbanizacji 57,8%; wyższy przyrost naturalny 1,2, ujemne saldo migracji (0,6).

    Podlaskie jest województwem najbardziej zróżnicowanym w Polsce pod względem etnicznym i kulturowym. Od stuleci sąsiadują tu różne narodowości i wyznania. Poza ludnością polską mieszkają tu:

    Występuje tu najliczniejsze w Polsce skupisko ludności prawosławnej (ok. 300 tys.), w Grabarce znajduje się ośrodek pielgrzymek prawosławnych (dane z 1999 roku).

    Religia

    Biała Synagoga w Sejnach

    Administracja i polityka

    Pieczęć woj. podlaskiego
    Logo Województwa Podlaskiego

    Samorząd wojewódzki

    Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Podlaskiego, składający się z 30 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Białystok. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. Obecny skład zarządu przedstawia się następująco: marszałek – Artur Kosicki, wicemarszałkowie: Marek Olbryś, Sebastian Łukaszewicz, członkowie zarządu: Wiesława Burnos i Marek Malinowski.

    Administracja państwowa

    Organem administracji rządowej jest Wojewoda Podlaski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Białystok[6], gdzie znajduje się Podlaski Urząd Wojewódzki w Białymstoku. W ramach urzędu działa także delegatura w Łomży[7]. Obecnie wojewodą jest Bohdan Józef Paszkowski, a wicewojewodami Tomasz Madras i Bogusława Szczerbińska.

    Gospodarka

    Odsetek pracujących według grup sekcji PKD2007 w powiatach województwa w 2012 roku

    W 2012 r. produkt krajowy brutto woj. podlaskiego wynosił 36,1 mld zł, co stanowiło 2,2% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 30,1 tys. zł (71,7% średniej krajowej), co plasowało podlaskie na 14. miejscu względem innych województw[8].

    W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. podlaskim wynosiła 16,7 mld zł, co stanowiło 1,7% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w podlaskim wynosiła 4,8 mld zł, co stanowiło 3,0% tej sprzedaży Polski[9].

    Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. podlaskiego w 3. kwartale 2011 r. wynosiło 3220,88 zł, co lokowało je na 11. miejscu względem wszystkich województw[10].

    We wrześniu 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 32,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 6,9% do aktywnych zawodowo[11].

    Według danych z 2011 r. 11,0% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. podlaskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji), co stanowiło największy odsetek względem innych województw[12].

    Fauna i flora

    Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. podlaskim lasy obejmowały powierzchnię 618,4 tys. ha, co stanowiło 30,6% jego powierzchni. 32,7 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[13].

    W rozległych lasach i puszczach (Puszcza Białowieska, Augustowska, Knyszyńska, Zielona), z których niektóre jako jedyne w Europie zachowały swój pierwotny charakter, można spotkać bogactwo unikatowej fauny i flory. Spotkać tu można łosie, wilki, rysie i żubry żyjące w Puszczy Białowieskiej i Knyszyńskiej.

    Ochrona środowiska

    Biebrzański Park Narodowy

    Na terenie województwa istnieją 4 parki narodowe, w tym najstarszy w Polsce Białowieski Park Narodowy, a także o największej powierzchni, czyli Biebrzański Park Narodowy. Dwa pozostałe parki narodowe to wigierski i narwiański.

    (c) Wojciech Zabolotny, CC BY-SA 3.0
    Wigierski Park Narodowy

    Ochrona przyrody i środowiska naturalnego w województwie podlaskim obejmuje także 3 parki krajobrazowe, 85 rezerwatów przyrody oraz 2051 pomników przyrody.

    Parki narodowe:

    1. Białowieski Park Narodowy
    2. Biebrzański Park Narodowy
    3. Narwiański Park Narodowy
    4. Wigierski Park Narodowy

    Parki krajobrazowe:

    1. Suwalski Park Krajobrazowy
    2. Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej
    3. Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi

    87 rezerwatów przyrody oraz liczne obszary chronionego krajobrazu.

    Transport

    Drogowy

    Kolejowy

    Na terenie województwa podlaskiego znajduje się 36 linii kolejowych z których 6 jest liniami szerokotorowymi.

    Tabor kolejowy

    Województwo podlaskie posiada 17 pojazdów szynowych zakupionych przez Urząd Marszałkowski z których 11 stanowią spalinowe zespoły trakcyjne i autobusy szynowe oraz sześć elektrycznych zespołów trakcyjnych. Przewoźnikiem obsługującym tabor należący do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego jest Polregio.

    SeriaTypNumeryLiczbaProducent / ModernizatorŹródło
    EN57ALPafawag 5B/6B1529, 1536, 1543 ÷ 1544, 1551, 15556Pafawag
    ZNTK Mińsk Mazowiecki
    SA105213Ma1031ZNTK Poznań
    SA108215M007, 0092ZNTK Poznań
    SA133218Mc001 ÷ 002, 009 ÷ 012, 019 ÷ 0208Pesa

    Nauka i oświata

    Uczelnie publiczne (alfabetycznie)[15]

    Uczelnie niepubliczne

    Seminaria duchowne

    Bezpieczeństwo publiczne

    W województwie podlaskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Białymstoku i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[16].

    Historia

    Województwo podlaskie, jakkolwiek w niewielkim stopniu pokrywało się z aktualnym obszarem, istniało pod tą nazwą także w latach 1513–1795 (Województwo podlaskie (I Rzeczpospolita)) i 1816–1837. Poniżej jednostki administracyjne istniejące dawniej na obszarze aktualnego województwa podlaskiego.

    Wiek XX

    Polska Rzeczpospolita Ludowa / III Rzeczpospolita

    II wojna światowa

    II Rzeczpospolita

    I wojna światowa

    Wiek XIX

    Imperium rosyjskiego

    Królestwo Polskie (kongresowe)

    Księstwo Warszawskie

    Królestwo Prus

    Wiek XI – Wiek XVIII

    Korona Królestwa Polskiego

    Wielkie Księstwo Litewskie

    Królestwo Polskie

    Księstwo Halicko-Wołyńskie

    Wiek X

    Przypisy

    1. a b c Urząd Statystyczny w Białymstoku, bialystok.stat.gov.pl [dostęp 2020-02-14].
    2. a b c d e Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-11-25].
    3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2014-07-24. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
    4. geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
    5. GUS. Rocznik demograficzny 2008, s. 545.
    6. (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
    7. (§ 9. Statut PUW w Białymstoku) Zarządzenie Nr 55/09 Wojewody Podlaskiego z dnia 19 maja 2009 r. (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2009 r., Nr 128, poz. 1437).
    8. Rocznik Statystyczny Województw 2014, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 stycznia 2015, s. 625, ISSN 1230-5820.
    9. Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 58–59, ISSN 1230-5820.
    10. Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1099).
    11. GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r., stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
    12. Ubóstwo w Polsce w 2011r. Główny Urząd Statystyczny, 2012-05-31. s. 15. [dostęp 2012-06-08].
    13. Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229.
    14. Wykaz linii kolejowych przebiegających przez teren województwa podlaskiego, Wrota Podlasia [dostęp 2020-11-22] (pol.).
    15. Lista Uniwersytet w Województwie podlaskim http://firmstrony.pl/uniwersytet/wojewodztwo-podlaskie.
    16. Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).

    Linki zewnętrzne

    Media użyte na tej stronie

    POL location map.svg
    Autor: Hiuppo, Licencja: CC-BY-SA-3.0
    Location map of Poland
    Resursa Obywatelska w Suwałkach by Adrian Piekarski 2012.JPG
    Autor:

    Adrian Piekarski vel Adrianek2501

    Adrian Piekarski vel Adrianek2501.png This illustration was made by Adrian Piekarski (vel Adrianek2501).

    Flag of Poland.svg polski: Używając tego zdjęcia zobowiązujesz się dodać przypis o autorze Adrian Piekarski. Nie kopiuj tego zdjęcia nielegalnie ignorując zasady licencji na jakiej go udostępniłem. Mile widziany byłby również email do mnie UserIconMail.svg Adrian Piekarski, kiedy je opublikujesz.

    English language.svg english: Please credit this with Adrian Piekarski in the immediate vicinity of the image. Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. An email to UserIconMail.svg Adrian Piekarski would be appreciated too.

    , Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
    Ta fotografia została przesłana w ramach projektu Wiki Lubi Zabytki będącego częścią inicjatywy Wiki Loves Monuments 2012.
    POL powiat suwalski COA.svg
    Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

    Author

    • real name: Artur Jan Fijałkowski
    • pl.wiki: WarX
    • commons: WarX
    • mail: [1]
    • jabber: WarX@jabber.org
    • irc: [2]
    PDna49.png
    Autor: Tomasz Majtyka, Licencja: CC BY-SA 4.0
    Województwo podlaskie (od 1999) jako powstałe z województw podziału administracyjnego Polski z lat 1975-1998
    Kartogram strukturalny.jpg
    Autor: Maciej Zych, Licencja: CC BY 3.0
    Kartogram strukturalny – odsetek pracujących według grup sekcji PKD2007 w powiatach województwa podlaskiego w 2012 roku
    Białystok, pałac Lubomirskich (Rüdygierów), po 1856 - 018.jpg
    Autor: XoRiK, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
    Białystok, pałac Lubomirskich (Rüdygierów), po 1856
    Jezioro Białe Wigierskie - panoramio (73).jpg
    (c) Wojciech Zabolotny, CC BY-SA 3.0
    Jezioro Białe Wigierskie
    Podlaskie mapa.png
    Autor: Aotearoa, Licencja: CC-BY-SA-3.0
    Mapa województwa podlaskiego
    Sejny - Biała Synagoga.JPG
    Autor: Andwieczor, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
    Sejny - Biała Synagoga 1885 r Sejny, Sejny
    Bialystok katedra fc16.jpg
    Autor: Fczarnowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
    Fragment rynku miejskiego z fontanną i zespół bazyliki archikatedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Białymstoku
    Podlaskie Voivodeship administrative map.svg
    Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
    Mapa administracyjna województwa podlaskiego
    Podlaskie in Poland (+rivers).svg
    Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
    Location of voivodeship xy (see filename) in Poland.
    Podlaskie logo.svg
    Logo der Woiwodschaft Podlachien
    Augustów rynek kamienica 18.07.2009 p.jpg
    Autor: Przykuta, Licencja: CC BY-SA 4.0
    kamienica przy rynku w Augustowie
    Piramida wieku-podlaskie-2007.svg
    Autor: Krzysztof Maria Różański, (Upior polnocy), Licencja: CC BY-SA 3.0
    Piramida płci i wieku dla Województwa podlaskiego, stan na 30 czerwca 2007
    Alder carr 09(js), Biebrza National Park (Poland).jpg
    Autor: Jerzy Strzelecki, Licencja: CC BY-SA 3.0
    Ols przy Carskim Trakcie, Biebrzański Park Narodowy
    Białowieski Park Narodowy03 23a.jpg
    Autor: Ludwig Schneider, Licencja: CC BY 3.0
    Białowieski Park Narodowy (woj. Podlaskie)
    Podlaskie - Bielsk Podlaski - Bielsk Podlaski - Mickiewicza 45 - Ratusz 01.JPG
    Autor: Krzysztof Kundzicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
    Ratusz przy ulicy Mickiewicza 45 w Bielsku Podlaskim, gmina Bielsk Podlaski, podlaskie.