Województwo poznańskie (1945–1975)
| województwo | |
| 1944 – 1975 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Stolica | |
| Data powstania | 22 sierpnia 1944 |
| Data likwidacji | 1 czerwca 1975 |
| Zarządzający | |
| Powierzchnia | 26 723 km²[1] |
| Populacja (31 XII 1974) • liczba ludności |
|
| Tablice rejestracyjne | P |
Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975 _location_map.png "Mapa lokalizacyjna Polski w latach 1951–1975") | |
| 52,4064°N 16,9252°E/52,406400 16,925200 | |
Portal  Polska | |
Województwo poznańskie – dawna jednostka podziału administracyjnego Polski najwyższego szczebla, której stolicą był Poznań, formalnie przywrócona 22 sierpnia 1944[2]. Faktycznie jednostka została zorganizowana po przejściu linii frontu. 25 września 1945 została powiększona o część Ziem Odzyskanych. Województwo kilkakrotnie zmieniało swoje granice. W latach 1946–1950 było największym województwem Polski. W związku z reformą administracyjną w 1975 województwo zostało zlikwidowane a jego teren został podzielony w większości pomiędzy tzw. małe województwo poznańskie, województwo kaliskie, województwo konińskie, województwo leszczyńskie i województwo pilskie (część zachodnich gmin weszła natomiast w skład województw: gorzowskiego i zielonogórskiego). Obecnie w większości teren województwa należy do województwa wielkopolskiego.
Zmiany 1946
W myśl reformy regulującej podział administracyjny kraju z 28 czerwca 1946, województwo poznańskie objęło swoim obszarem teren zajmowany przez przedwojenny region o tej samej nazwie, do którego włączono południowo-zachodnią część Ziem Odzyskanych z Piłą, Gorzowem i Zieloną Górą, wchodzących w skład Okręgu III (Pomorze Zachodnie). Powstała w ten sposób jednostka administracyjna była największa w kraju i dzieliła się na czterdzieści jeden powiatów, w tym dwa grodzkie: Poznań i Gniezno. Największym i najludniejszym powiatem ziemskim był wówczas powiat koniński.
28 czerwca 1946 r. utworzono ekspozyturę urzędu wojewódzkiego w Gorzowie, której zakres działania obejmował powiaty: babimojski, gorzowski, gubiński, krośnieński, międzyrzecki, pilski, rzepiński, skwierzyński, sulęciński, strzelecki, świebodziński, wschowski, zielonogórski[3].
| Powiat | Powierzchnia (km²)[4] | Liczba ludności 14 II 1946[5] | |
|---|---|---|---|
| ogółem | na km² | ||
| babimojski | 282 | 9186 | 33 |
| chodzieski | 893 | 38 952 | 44 |
| czarnkowski | 919 | 37 401 | 41 |
| Gniezno (miejski) | 18 | 30 292 | 1683 |
| gnieźnieński | 1126 | 51 098 | 45 |
| gorzowski | 1253 | 46 931 | 37 |
| gostyński | 701 | 55 336 | 79 |
| gubiński | 513 | 6174 | 12 |
| jarociński | 1124 | 85 180 | 76 |
| kaliski | 1478 | 161 966 | 110 |
| kępiński | 1179 | 82 922 | 70 |
| kolski | 1097 | 93 411 | 85 |
| koniński | 2152 | 167 474 | 78 |
| kościański | 1057 | 73 458 | 69 |
| krośnieński | 1307 | 14 238 | 11 |
| krotoszyński | 915 | 70 560 | 77 |
| leszczyński | 827 | 55 882 | 68 |
| międzychodzki | 755 | 25 761 | 34 |
| międzyrzecki | 706 | 20 511 | 29 |
| mogileński | 1059 | 61 482 | 58 |
| nowotomyski | 1276 | 74 766 | 59 |
| obornicki | 966 | 43 963 | 46 |
| ostrowski | 1194 | 101 591 | 85 |
| pilski | 967 | 36 933 | 38 |
| Poznań (miejski) | 226 | 267 978 | 1186 |
| poznański | 1089 | 74 756 | 69 |
| rawicki | 523 | 43 366 | 83 |
| rzepiński | 1189 | 12 282 | 10 |
| skwierzyński | 658 | 8984 | 14 |
| strzelecki | 1102 | 26 029 | 24 |
| sulęciński | 1120 | 13 542 | 12 |
| szamotulski | 1076 | 59 992 | 56 |
| średzki | 800 | 47 313 | 60 |
| śremski | 910 | 55 528 | 61 |
| świebodziński | 911 | 27 091 | 30 |
| turecki | 1591 | 114 338 | 72 |
| wągrowiecki | 1037 | 50 772 | 49 |
| wolsztyński | 754 | 41 617 | 55 |
| wrzesiński | 608 | 43 042 | 71 |
| wschowski | 272 | 11 517 | 42 |
| zielonogórski | 875 | 39 596 | 45 |
| żniński | 732 | 38 902 | 53 |
Zmiany w 1950
Reforma administracyjna z 6 lipca 1950 spowodowała utworzenie nowych województw: koszalińskiego, opolskiego i zielonogórskiego. W skład tego ostatniego weszły przede wszystkim zachodnie powiaty województwa poznańskiego, a oprócz nich, do województwa bydgoskiego przyłączono powiaty mogileński i żniński, tak więc jego powierzchnia zmalała, a granice zbliżyły się do współczesnych granic województwa wielkopolskiego.
Z powiatów ziemskich wydzielono aż cztery kolejne miasta: Kalisz, Leszno, Piłę i Ostrów Wlkp., a później, w 1973, także Konin. Utworzono także dwa nowe powiaty: pleszewski i słupecki, a w 1957 wydzielono z województwa Poznań, przyznając mu status miasta na prawach województwa[6].
| Powiat | Powierzchnia (km²) | Liczba ludności 31 XII 1972 | Miasta | Gminy | Siedziba | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ogółem (tys.) | na km² | ogółem | w tym posiadające wspólną radę narodową z gminami | ||||
| chodzieski | 892 | 49,2 | 55 | 4 | 3 | 6 | Chodzież |
| czarnkowski | 972 | 43,5 | 45 | 2 | 1 | 5 | Czarnków |
| Gniezno (miejski) | 28 | 52,4 | 1896 | 1 | nd. | nd. | Gniezno |
| gnieźnieński | 1132 | 56 | 49 | 3 | 3 | 9 | |
| gostyński | 714 | 62,4 | 87 | 4 | 3 | 6 | Gostyń |
| jarociński | 707 | 69 | 98 | 2 | 1 | 5 | Jarocin |
| kaliski | 1346 | 100,3 | 75 | 2 | 2 | 13 | Kalisz |
| Kalisz m. | 30 | 83,6 | 2776 | 1 | nd. | nd. | |
| kępiński | 609 | 48,4 | 80 | 1 | 0 | 7 | Kępno |
| kolski | 1084 | 94 | 87 | 5 | 3 | 10 | Koło |
| koniński | 1359 | 142,1 | 105 | 5 | 4 | 13 | Konin |
| kościański | 1040 | 85,4 | 82 | 5 | 4 | 9 | Kościan |
| krotoszyński | 811 | 74,4 | 92 | 5 | 3 | 6 | Krotoszyn |
| leszczyński | 749 | 42,8 | 57 | 2 | 2 | 6 | Leszno |
| Leszno (miejski) | 20 | 35,5 | 1818 | 1 | nd. | nd. | |
| międzychodzki | 785 | 31,7 | 40 | 2 | 1 | 5 | Międzychód |
| nowotomyski | 1298 | 91,6 | 71 | 6 | 4 | 9 | Nowy Tomyśl |
| obornicki | 850 | 51,8 | 61 | 3 | 1 | 4 | Oborniki |
| ostrowski | 1128 | 82,8 | 73 | 3 | 3 | 7 | Ostrów Wielkopolski |
| Ostrów Wielkopolski (miejski) | 29 | 51,2 | 1760 | 1 | nd. | nd. | |
| ostrzeszowski | 772 | 48,5 | 63 | 3 | 2 | 6 | Ostrzeszów |
| Piła (miejski) | 88 | 45,3 | 514 | 1 | nd. | nd. | Piła |
| pleszewski | 695 | 53,6 | 77 | 1 | 0 | 6 | Pleszew |
| poznański | 1249 | 141,8 | 114 | 6 | 2 | 10 | Poznań |
| rawicki | 522 | 51,7 | 99 | 4 | 3 | 5 | Rawicz |
| słupecki | 663 | 46,6 | 70 | 2 | 1 | 5 | Słupca |
| szamotulski | 1116 | 75,4 | 68 | 4 | 2 | 7 | Szamotuły |
| średzki | 733 | 55,8 | 76 | 2 | 1 | 6 | Środa |
| śremski | 779 | 58,9 | 76 | 4 | 3 | 5 | Śrem |
| trzcianecki | 908 | 36,8 | 41 | 2 | 1 | 4 | Trzcianka |
| turecki | 1143 | 87 | 76 | 3 | 2 | 10 | Turek |
| wągrowiecki | 1087 | 61,5 | 57 | 3 | 2 | 7 | Wągrowiec |
| wolsztyński | 812 | 50,7 | 62 | 2 | 1 | 4 | Wolsztyn |
| wrzesiński | 705 | 62,4 | 89 | 3 | 2 | 5 | Września |
Ludność
| Data | Liczba mieszkańców | ||
|---|---|---|---|
| ogółem | miejska (%) | wiejska (%) | |
| 14 II 1946 (spis sumaryczny)[8] | 2 422 113 | 886 901 (36,62%) | 1 535 212 (63,38%) |
| 3 XII 1950 (spis powszechny)[9] | 2 105 189 | 864 513 (41,07%) | 1 240 676 (58,93%) |
| 31 XII 1956[10] | 2298 tys. | 1036 tys. (45,1%) | 1262 tys. (54,9%) |
| 6 XII 1960 (spis powszechny)[11] | 1 992 758 | 718 187 (36,04%) | 1 274 571 (63,96%) |
| 31 XII 1963[12] | 2090 tys. | 768 tys. (36,7%) | 1322 tys. (63,3%) |
| 31 XII 1965[13] | 2126,3 tys. | b.d. | b.d. |
| 8 XII 1970 (spis powszechny)[14] | 2 191 501 | 867 043 (39,56%) | 1 324 458 (60,44%) |
| 31 XII 1971[15] | 2206 tys. | 880,6 tys. (39,9%) | 1325,4 tys. (60,1%) |
| 31 XII 1972[16] | 2224,1 tys. | 893,8 tys. (40,2%) | 1330,3 tys. (59,8%) |
| 31 XII 1973[17] | 2235 tys. | 912 tys. (40,8%) | 1323 tys. (40,8%) |
| 31 XII 1974[18] | 2253 tys. | 929 tys. (41,2%) | 1324 tys. (58,8%) |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Dane z 1965 roku.
- ↑ Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I i II instancji (Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8), który wszedł w życie 22 sierpnia 1944
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. ws. powołania ekspozytur urzędów wojewódzkich na obszarze Ziem Odzyskanych (Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 178)
- ↑ Rocznik Statystyczny 1947, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947, s. 17 (s. 34 dokumentu PDF).
- ↑ Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14 II 1946 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947, s. 14-15 (s. 30-31 dokumentu PDF).
- ↑ Dekret Rady Państwa z dnia 31 grudnia 1956 r. o wyłączeniu z województw miast Krakowa, Poznania i Wrocławia oraz nadaniu Miejskim Radom Narodowym tych miast uprawnień wojewódzkich rad narodowych – od 1 stycznia 1957 Poznań pozostawał poza granicami województwa, jednocześnie zyskał rangę jednostki podziału administracyjnego szczebla wojewódzkiego. Rada Narodowa posiadała kompetencje władz wojewódzkich.
- ↑ Polska. Zarys encyklopedyczny, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 755.
- ↑ Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14 II 1946 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947, s. 14 (s. 30 dokumentu PDF).
- ↑ Narodowy Spis Powszechny z dnia 3 grudnia 1950 r. Struktura zawodowa i demograficzna ludności. Indywidualne gospodarstwa rolne. Polska, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1954, s. 3 (s. 8 dokumentu PDF).
- ↑ Rocznik statystyczny 1957. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1957, s. 5 (strona 44 dokumentu PDF).
- ↑ Spis Powszechny z dnia 6 grudnia 1960 r. Wyniki ostateczne. Ludność, gospodarstwa domowe. Polska, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 1965, s. 6 i 7 (strony 5 i 6 dokumentu PDF).
- ↑ Rocznik polityczny i gospodarczy 1964, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 32.
- ↑ Wielka encyklopedia powszechna PWN, t. t. 9, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 5.
- ↑ Narodowy Spis Powszechny 8 XII 1970. Struktura demograficzna i zawodowa ludności, gospodarstwa domowe. Polska. Wyniki ostateczne, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 1972, s. 4-6 (strony 60-62 dokumentu PDF).
- ↑ Rocznik statystyczny 1972, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1972, s. 75.
- ↑ Rocznik polityczny i gospodarczy 1973, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 37.
- ↑ Rocznik polityczny i gospodarczy 1974, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, 1975, s. 85.
- ↑ Encyklopedia powszechna PWN, t. 3, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 577.
| Okręgi (1945–46) | |
|---|---|
| Województwa |
|
| Miasta na prawach województwa |
.svg)
Media użyte na tej stronie
.svg)
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Autor: Swohmeck, Licencja: CC BY-SA 2.5
Położenie województwa poznańskiego (1950 - 1975) na mapie Polski.
Autor: Lukasb1992, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Poland (1951 – 1975)
Equirectangular projection, N/S stretching 160 %. Geographic limits of the map:
- N: 55.2° N
- S: 48.7° N
- W: 13.8° E
- E: 24.5° E
Autor: Yarl Talk • PL (based on Swohmeck's map), Licencja: CC BY-SA 2.5
Województwo poznańskie (years 1946 - 1950).