Województwo szczecińskie (1946–1975)

Województwo szczecińskie
—województwo—
1946–1975
Państwo

 PRL

Siedziba wojewody i sejmiku

Szczecin

Powierzchnia (1973)

12 754 km²

Populacja (31 XII 1974)
• liczba ludności


955 tys.

• gęstość

75 os./km²

Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975
Mapa konturowa Polski w latach 1951–1975, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Województwo szczecińskie”
53,42127°N 14,55072°E/53,421271 14,550717
Portal Polska
Województwo szczecińskie w latach 1946–1950
Województwo szczecińskie w latach 1950–1975

Województwo szczecińskie – dawna jednostka podziału administracyjnego Polski najwyższego szczebla, której stolicą był Szczecin.

Województwo szczecińskie zostało utworzone z tzw. Ziem Odzyskanych po II wojnie światowej od Niemiec. 14 marca 1945 r., jeszcze przed całkowitym oddaniem tych terenów pod administrację polską, Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej podzielił je na okręgi. Jednym z nich był Okręg III – Pomorze Zachodnie, który obejmował także fragment Ziemi Lubuskiej i polskiej części Łużyc (dzisiejsza większa część województwa lubuskiego). Z części położonej nieco na północ od rzek Warty i Noteci utworzono 28 czerwca 1946 r. nowe województwo szczecińskie[1]. Pierwotnie jego stolicą był Koszalin, później siedzibę przeniesiono do Szczecina. Powierzchnia wynosiła 30 251 km² (drugie co do wielkości, po poznańskim spośród 14 województw), a zamieszkiwało je 892 600 mieszkańców (w 1946 r.) Obejmowało ono obszar obecnego województwa zachodniopomorskiego oraz część zachodnią województwa pomorskiego.

W skład województwa wchodziły: 2 powiaty grodzkie Szczecin i Słupsk, oraz 24 powiaty ziemskie z siedzibami władz w Białogardzie, Bytowie, Choszcznie, Człuchowie, Dębnie (pow. Chojna), Drawsku Pomorskim, Gryficach, Gryfinie, Kamieniu Pomorskim, Kołobrzegu, Koszalinie, Łobzie, Miastku, Myśliborzu, Nowogardzie, Pyrzycach, Sławnie, Słupsku, Stargardzie, Szczecinie (powiat szczeciński z wcześniejszego powiatu wieleckiego z siedzibą w Nowym Warpnie), Szczecinku, Świnoujściu (pow. Wolin), Wałczu i Złotowie. Graniczyło z województwami: gdańskim od wschodu, pomorskim (bydgoskim) od południowego wschodu i poznańskim od południa, a także z radziecką strefą okupacyjną Niemiec od zachodu. W 1945 r. administracja polska pozbawiła praw miejskich 3 miasta: Banie, Bobolice[2] i Widuchowa, w zamian przywróciła prawa miejskie Policom[a] i nadała Międzyzdrojom.

28 czerwca 1946 r. utworzono ekspozyturę urzędu wojewódzkiego w Szczecinku, której zakres działania obejmował powiaty: białogardzki, bytowski, człuchowski, drawski, koszaliński, miastecki, sławieński, słupski, szczecinecki, wałecki i złotowski[3].

Podział administracyjny województwa szczecińskiego (1946)
PowiatPowierzchnia

(km²)[4]

Liczba ludności

14 II 1946[5]

ogółemna km²
białogardzki165070 51243
bytowski61718 77830
chojeński137419 53714
choszczeński126516 11213
człuchowski168629 97518
drawski121024 04220
gryficki76531 93242
gryfiński110814 13813
kamieński113810 93410
kołobrzeski93037 32540
koszaliński128656 38644
łobeski119122 69919
miastecki121328 36923
myśliborski114526 05923
nowogardzki126220 46316
pyrzycki104616 98116
sławieński155568 53344
słupski2268125 55355
stargardzki121922 69819
szczecinecki209361 47929
Szczecin (miejski)35172 948208
szczeciński40211 75829
wałecki215236 43517
woliński34621 30962
złotowski98027 61228

Reforma w 1950

Województwo w latach 1950–1975

Po reformie administracyjnej z 1950 r. z części wschodniej wydzielono województwo koszalińskie, obszar województwa zmniejszył się o 58% do 12 744 km² (14. według powierzchni na 17 województw). Według danych z 1950 około 30% spośród Polaków przesiedlonych na teren województwa po II wojnie światowej stanowili Kresowianie[6].

W 1954 roku na podstawie kolejnej reformy administracyjnej zlikwidowano dotychczasowe gminy wiejskie i powołano gromady, których w województwie szczecińskim było 210. Powstał też wtedy nowy powiat goleniowski z części powiatów nowogardzkiego i kamieńskiego. Następowały też częste rewizje granic gromad (głównie łączenie), których w 1961 roku w województwie szczecińskim było 65.[7]

Ludność województwa wynosiła w 1972 r. 923 tys. mieszkańców. W 1967 r. podzielone było na 13 powiatów ziemskich i 1 grodzki (Szczecin).

Siedziby powiatów ziemskich w 1967 r.: Choszczno, Dębno (pow. Chojna), Goleniów, Gryfice, Gryfino, Kamień Pomorski, Łobez, Myślibórz, Nowogard, Pyrzyce, Stargard Szczeciński, Szczecin i Świnoujście (pow. Wolin). Obecne miasto powiatowe Police było częścią powiatu Szczecin (ziemskiego). Graniczyło z województwami: od wschodu z koszalińskim, od południowego wschodu z poznańskim i od południa z zielonogórskim, a od zachodu z Niemiecką Republiką Demokratyczną. W 1972 r. prawa miejskie utraciły Boleszkowice, a rok później Międzyzdroje stały się częścią Świnoujścia. W 1973 r. status powiatu grodzkiego uzyskał Stargard Szczeciński[8].

Podział administracyjny województwa szczecińskiego (1973)[9]
PowiatPowierzchnia

(km²)

Liczba ludności

31 XII 1972

MiastaGminySiedziba
ogółem (tys.)na km²ogółemw tym posiadające wspólną radę narodową z gminami
chojeński13255340647Dębno
choszczeński131041,532327Choszczno
goleniowski108438,736215Goleniów
gryficki101954,553316Gryfice
gryfiński91034,638106Gryfino
kamieński67027,741216Kamień Pomorski
łobeski94832,935324Łobez
myśliborski106347,545317Myślibórz
nowogardzki65028,544215Nowogard
pyrzycki99947,748248Pyrzyce
stargardzki128286,968549Stargard Szczeciński
Szczecin (miejski)300350,111671nd.nd.Szczecin
szczeciński66533,650215
woliński53045,4861nd.nd.Świnoujście

Ludność

DataLiczba mieszkańców
ogółemmiejska (%)wiejska (%)
14 II 1946 (spis sumaryczny)[10]892 567307 468 (34,45%)585 099 (65,55%)
3 XII 1950 (spis powszechny)[11]529 295296 045 (55,93%)233 250 (44,07%)
31 XII 1956[12]683 tys.400 tys. (58,6%)283 tys. (41,4%)
6 XII 1960 (spis powszechny)[13]757 884470 272 (62,05%)287 612 (37,95%)
31 XII 1963[14]818 tys.519 tys. (63,4%)299 tys. (36,6%)
31 XII 1965[15]847,6 tys.b.d.b.d.
8 XII 1970 (spis powszechny)[16]898 345598 019 (66,57%)300 326 (33,43%)
31 XII 1971[17]908,3 tys.608,2 tys. (67%)300,1 tys. (33%)
31 XII 1972[18]922,6 tys.621,6 tys. (67,4%)301 tys. (32,6%)
31 XII 1973[19]940 tys.637 tys. (67,8%)303 tys. (32,2%)
31 XII 1974[20]955 tys.651 tys. (68,2%)304 tys. (31,8%)

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. ws. tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych (Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 177).
  2. ↑ Od 1958 r. ponownie miasto.
  3. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. ws. powołania ekspozytur urzędów wojewódzkich na obszarze Ziem Odzyskanych (Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 178).
  4. ↑ Rocznik Statystyczny 1947, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947, s. 16-17 (s. 33-34 dokumentu PDF).
  5. ↑ Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14 II 1946 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947, s. 13-14 (s. 29-30 dokumentu PDF).
  6. ↑ Atlas historyczny Polski, Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Warszawa-Wrocław 1985, tabl. 53., ISBN 83-7000-016-9.
  7. ↑ Wypowiedź prof. Kazimierza Kozłowskiego (dyr. Archiwum Państwowego w Szczecinie).
  8. ↑ Dz.U. z 1973 r. nr 39, poz. 229.
  9. ↑ Polska. Zarys encyklopedyczny, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 767.
  10. ↑ Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14 II 1946 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947, s. 13 (s. 29 dokumentu PDF).
  11. ↑ Narodowy Spis Powszechny z dnia 3 grudnia 1950 r. Struktura zawodowa i demograficzna ludności. Indywidualne gospodarstwa rolne. Polska, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1954, s. 3 (s. 8 dokumentu PDF).
  12. ↑ Rocznik statystyczny 1957. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1957, s. 9 (strona 48 dokumentu PDF).
  13. ↑ Spis Powszechny z dnia 6 grudnia 1960 r. Wyniki ostateczne. Ludność, gospodarstwa domowe. Polska, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 1965, s. 6 i 7 (strony 5 i 6 dokumentu PDF).
  14. ↑ Rocznik polityczny i gospodarczy 1964, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 32.
  15. ↑ Wielka encyklopedia powszechna PWN, t. t. 9, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 5.
  16. ↑ Narodowy Spis Powszechny 8 XII 1970. Struktura demograficzna i zawodowa ludności, gospodarstwa domowe. Polska. Wyniki ostateczne, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 1972, s. 4-6 (strony 60-62 dokumentu PDF).
  17. ↑ Rocznik statystyczny 1972, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1972, s. 76.
  18. ↑ Rocznik polityczny i gospodarczy 1973, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 37.
  19. ↑ Rocznik polityczny i gospodarczy 1974, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, 1975, s. 85.
  20. ↑ Encyklopedia powszechna PWN, t. 3, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 577.

Uwagi

  1. ↑ W latach 1939–1945 znajdowały one się w granicach Wielkiego Miasta Szczecina, a do 1946 stanowiły część enklawy polickiej.

Bibliografia

  • Tadeusz Białecki (red.), Encyklopedia Szczecina, wyd. Uniwersytet Szczeciński, Instytut Historii, Zakład Historii Pomorza Zachodniego, Szczecin 2000, ISBN 83-7241-089-5, t. II, s. 633–634.
Podział administracyjny Polski (1944–1975)
Okręgi (1945–46)
Województwa
Miasta na prawach województwa

Podział administracyjny Polski 1950–1975

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
POL województwo szczecińskie 1946.svg
Autor: Yarl Talk • PL (based on Swohmeck's map), Licencja: CC BY-SA 2.5
Województwo szczecińskie (years 1946 - 1950).
Poland (1951–1975) location map.png
Autor: Lukasb1992, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Poland (1951 – 1975)

Equirectangular projection, N/S stretching 160 %. Geographic limits of the map:

  • N: 55.2° N
  • S: 48.7° N
  • W: 13.8° E
  • E: 24.5° E