Województwo zachodniopomorskie

Województwo zachodniopomorskie

— województwo —
Herb Flaga
Państwo	Polska
Kod ISO 3166-2	PL-ZP
TERYT	32
Siedziba wojewody i sejmiku	Szczecin
Wojewoda	Zbigniew Bogucki[1]
Marszałek	Olgierd Geblewicz
Powierzchnia	22 892,48 km²
Populacja (31 grudnia 2021) • liczba ludności	1 676 920[2]
• gęstość	73 os./km²
Urbanizacja	68,1
Tablice rejestracyjne	Z
Adres Urzędu Wojewódzkiego: Wały Chrobrego 4 70-502 Szczecin
Adres Urzędu Marszałkowskiego: Zamek Książąt Pomorskich ul. Korsarzy 34 Szczecin
Podział administracyjny
Liczba miast na prawach powiatu 3 Liczba powiatów 18 Liczba gmin miejskich 11 Liczba gmin miejsko-wiejskich 55 Liczba gmin wiejskich 47
Położenie na mapie Polski
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego
Portal Polska

Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa zachodniopomorskiego

(c) Aotearoa z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Mapa fizyczna województwa

Województwo zachodniopomorskie – województwo położone w północno-zachodniej części Polski, na wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Graniczy na wschodzie z województwem pomorskim, na południu z województwami: wielkopolskim i lubuskim, a na zachodzie z niemieckimi krajami związkowymi: Brandenburgią i Meklemburgią-Pomorzem Przednim. Zajmuje obszar 22 892,48 km²^[3], 31 grudnia 2021 r. miało około 1,68 mln mieszkańców^[2]. Siedzibą władz województwa jest Szczecin. Jest najdalej wysuniętym na zachód województwem w Polsce.

Województwo zostało powołane w roku 1999 w związku z reformą administracji publicznej, w miejsce dawnych województw: szczecińskiego i koszalińskiego, a także części województw: słupskiego, pilskiego i gorzowskiego. Nazwą nawiązuje do historycznego Pomorza Zachodniego.

Historia

Województwo zachodniopomorskie utworzono z następujących części administracyjnych:

• województwa szczecińskiego (w całości)
• województwa koszalińskiego (w całości)
• województwa gorzowskiego (gminy powiatów choszczeńskiego i myśliborskiego)
• województwa pilskiego (gminy powiatu wałeckiego)
• województwa słupskiego (3 gminy powiatu sławieńskiego: Sławno (m), Sławno (w) i Postomino).

Powstanie województwa zachodniopomorskiego nie obyło się bez protestów mieszkańców Koszalina, którzy nie chcieli pogodzić się z utratą województwa koszalińskiego i zgłosili projekt województwa środkowopomorskiego. Podejmowano również starania o wytyczenie granic zbieżnych z historycznymi i włączenie do województwa zachodniopomorskiego Słupska. Ostatecznie do powstania województwa środkowopomorskiego nie doszło, a Słupsk został przyłączony do województwa pomorskiego.

Geografia

Położenie

Województwo zachodniopomorskie leży w północno-zachodniej Polsce, nad Morzem Bałtyckim. Według danych z 1 stycznia 2014, powierzchnia województwa wynosi 22 892,48 km²^[4]. Obszar ten obejmuje morskie wody wewnętrzne polskiej części Zalewu Szczecińskiego oraz akweny wokół cieśnin: Dziwny i Świny, które są częściami Morza Bałtyckiego. Północną granicę województwa stanowi wyznaczona linia brzegowa nad Zatoką Pomorską i dalszą częścią Bałtyku – długość tej granicy wynosi 185 km^[5].

Województwo jest położone w północno-zachodniej Polsce i graniczy z^[6]:

• Niemcami (z krajami związkowymi Brandenburgią i Meklemburgią-Pomorzem Przednim), na długości 188,9 km na zachodzie

oraz z województwami:

• lubuskim na długości 216,9 km na południu
• pomorskim na długości 190,9 km na wschodzie
• wielkopolskim na długości 197,4 km na południowym wschodzie

Region położony jest na Pobrzeżach Południowobałtyckich: Szczecińskim i Koszalińskim oraz na Pojezierzu Pomorskim (części Pojezierzy Południowobałtyckich).

Większą część województwa obejmuje historyczne Pomorze Zachodnie. Południowe części należały dawniej do Wielkopolski i Nowej Marchii, dawniej ziemi lubuskiej. Tereny województwa należały następnie do prowincji Pomorze. W 1946 roku na większości obecnego obszaru znajdowało się województwo szczecińskie, które w 1950 roku podzielono na mniejsze woj. szczecińskie i woj. koszalińskie.

Topografia

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 216 km, to jest 1°56′42″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 191 km, co w mierze kątowej daje 2°51′33″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

• północny: 54°34′10″ szer. geogr. N – pn. narożnik działki ewidencyjnej nr 245 (powiat sławieński),
• południowy: 52°37′28″ szer. geogr. N – nurt Odry pomiędzy słupkami granicznymi nr 568 a nr 569 (powiat myśliborski),
• zachodni: 14°07′22″ dług. geogr. E – nurt Odry pomiędzy słupkami granicznymi nr 630 a nr 631 (powiat gryfiński),
• wschodni: 16°58′55″ dług. geogr. E – pn.-wsch. narożnik działki ewidencyjnej nr 1 (powiat szczecinecki).

Według Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK (Oddział Zachodniopomorski) najwyższy naturalny szczyt województwa stanowi Góra Krajoznawców o wysokości 247,5 m n.p.m.^[7][8][9] koło osady Kosobudy (53°58′32″N 16°50′05″E/53,975556 16,834722), na Pojezierzu Bytowskim. Niewiele niżej jest sztuczny nasyp o wysokości 245 m n.p.m., nazywany nieoficjalnie Pomorską Górą Piasku. Najniższym punktem jest obszar w pobliżu Zatoki Rokitka w gminie Stepnica 0,12 m p.p.m.^[10].

Stosunki wodne

© Mateusz War. / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Odra (Domiąża) w Policach i jej ujście do Roztoki Odrzańskiej (Zalew Szczeciński)

Przez województwo przepływa kilkadziesiąt rzek, w tym druga pod względem długości rzeka kraju: Odra, oraz wiele mniejszych, z których największe leżące w całości na terytorium województwa są: Rega (ok. 180 km), Parsęta (ok. 135 km), Ina (ok. 129 km) i Płonia (ok. 79 km).

Największym zbiornikiem wodnym jest rozległy akwen przymorski – Zalew Szczeciński. Między Zatoką Pomorską na północy a Zalewem Szczecińskim na południu znajduje się wyspa Wolin – największa wyspa oraz najwyższe wybrzeże klifowe w Polsce. Poza tym jest wiele jezior, z których największe to Dąbie, Miedwie, Jamno, Drawsko, Wielimie, Bukowo, Lubie, Myśliborskie, Pile, Płoń, Woświn, Kopań oraz Ińsko.

Klimat

(c) Urząd Miejski w Trzebiatowie, CC BY-SA 3.0

Ujście Regi do Bałtyku w Mrzeżynie

Klimat województwa charakteryzuje się dużą różnorodnością i zmiennością. Wynika to ze ścierania się na tym obszarze klimatu morskiego z klimatem lądowym oraz z wpływu czynników lokalnych na ukształtowanie się zjawisk pogodowych. Północna i zachodnia część województwa ma typowe cechy klimatu morskiego. W miarę oddalania się od morza i w kierunku wschodnim zaznaczają się stopniowo cechy klimatu kontynentalnego. Charakterystyczną cechą klimatu jest wzrost opadów w rejonach najwyższych wzniesień Pojezierza. Średnia roczna suma opadów kształtuje się na poziomie 650–800 mm. W obrębie poszczególnych obszarów występuje duża zmienność klimatu (mikroklimat), uwarunkowana cechami środowiska jak położenie (w pobliżu morza, jeziora, dużych rzek), ukształtowanie terenu, pokrycie obszaru (lasy, łąki, zabudowa), rzeźba terenu (pradoliny, wzniesienia)^[11].

Bliskość morza, zasoby wodne oraz duża powierzchnia lasów kształtują umiarkowany klimat, charakteryzujący się znaczną wilgotnością powietrza oraz przewagą wiatrów zachodnich i północno-zachodnich. Klimat nad morzem można określić jako umiarkowany ciepły morski, natomiast klimat w głębi lądu jako umiarkowany ciepły przejściowy.

Lasy

Według danych z 31 grudnia 2012 r. lasy obejmowały powierzchnię 809,4 tys. ha w woj. zachodniopomorskim, co stanowi 35,4% jego powierzchni. 8,9 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych^[12]. Według klas wieku i składu gatunkowego drzewostanów wyliczono, że w 2009 r. powierzchnię lasów zachodniopomorskich obejmowały następujące grupy rodzajowe: sosna 62,1%, brzoza 10,0%, buk 7,5% dąb 6,3%, olsza 5,5%, świerk 5,1%^[13].

Ochrona przyrody

Woliński Park Narodowy

W zachodniopomorskim 2 parki narodowe: Woliński, oraz w połowie Drawieński, 7 parków krajobrazowych: Barlinecko-Gorzowski (częściowo), Cedyński, Drawski, Iński, Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry, częściowo Park Krajobrazowy „Ujście Warty” oraz Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bukowa”. Poza tym w województwie jest 114 rezerwatów przyrody o różnej typologii, m.in. florystyczne, leśne, torfowiskowe, krajobrazowe, ptaków oraz Puszcza Wkrzańska, Puszcza Goleniowska i Puszcza Bukowa. Łączna powierzchnia obszarów tworzących krajowy system obszarów chronionych wynosi około 20% ogólnej powierzchni województwa^[14].

Podział administracyjny

Województwo jest podzielone na 18 powiatów i 3 miasta na prawach powiatu. Największym powiatem województwa jest powiat gryfiński, którego powierzchnia wynosi 1869,11 km², a najmniejszym powiat policki 665,33 km². W skład powiatów wchodzi 113 gmin: 11 miejskich, 55 miejsko-wiejskich i 47 wiejskich. Największą gminą województwa jest gmina Wałcz 574,91 km², a najmniejszą gmina miejska Sławno 15,83 km².

Wyłączając miasta na prawie powiatu (Szczecin, Koszalin, Świnoujście) według danych z 31 grudnia 2021^[2] powiatem o największej liczbie mieszkańców jest powiat stargardzki – 120,1 tys. osób, a powiatem o najmniejszej liczbie mieszkańców jest powiat łobeski – 36 tys. osób. Wyłączając miasta na prawach powiatu, gminą o największej liczbie mieszkańców jest gmina miejska Stargard – 67,3 tys. osób, a gminą o najmniejszej liczbie mieszkańców jest gmina Nowe Warpno – 1,2 tys. osób.

Miasta na prawach powiatu – porównanie

Herb	Miasto na pr. powiatu	Ludność (31 grudnia 2021)[2]	Powierzchnia [km²]	Gęstość zaludnienia [os./km²]	Wydatki budżetu 2016[15] [mln zł]	Dochody budżetu 2016[15] [mln zł]	Zadłużenie względem dochodów 2016[15] [%]	Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności 2013[16]	Przeciętna stopa bezrobocia (30 czerwca 2015)[17]
	Koszalin	104 994	98,34	1068	499,47	527,15	55,85%	1677	9,6%
	Szczecin	395 513	300,55	1316	2017,07	2251,89	46,96%	1649	8,0%
	Świnoujście	40 467	197,23	205	246,67	330,85	23,30%	1581	6,3%

Powiaty – porównanie

Herb	Powiat	Ludność (31 grudnia 2021[2]	Powierzchnia [km²]	Gęstość zaludnienia [os./km²]	Urbanizacja [%]	Liczba gmin	Wydatki budżetu 2016[15] [mln zł]	Dochody budżetu 2016[15] [mln zł]	Zadłużenie względem dochodów 2016[15] [%]	Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności 2013[16]	Przeciętna stopa bezrobocia (30 czerwca 2015)[17]
	białogardzki	46 790	845,46	55	67,8	4	51,10	52,29	38,7%	1015	25,8%
	choszczeński	47 451	1327,63	36	47,4	6	46,02	49,93	10,8%	830	23,2%
	drawski	55 982	1764,24	32	62,6	6	67,65	65,32	36,3%	1016	21,4%
	goleniowski	82 029	1615,53	51	52,5	6	85,84	84,46	32,0%	1064	9,5%
	gryficki	59 214	1017,37	58	50,6	6	72,12	72,52	15,7%	1246	19,3%
	gryfiński	80 641	1869,11	43	45,6	9	71,18	72,58	12,7%	1020	16,8%
	kamieński	46 298	1003,44	46	52,4	6	41,91	45,79	40,9%	1484	17,0%
	kołobrzeski	78 822	724,66	109	62,1	7	94,61	98,33	23,0%	1612	9,0%
	koszaliński	66 449	1653,46	40	21,2	8	80,90	86,77	16,3%	1070	21,7%
	łobeski	35 999	1065,13	34	52,9	5	39,59	39,19	17,4%	878	24,0%
	myśliborski	64 726	1182,40	55	59,0	5	66,32	70,72	40,7%	1014	13,5%
	policki	82 832	665,33	124	47,3	4	78,56	79,70	11,8%	1355	9,8%
	pyrzycki	38 805	726,00	53	41,8	6	42,31	43,29	38,5%	896	20,5%
	sławieński	55 187	1043,20	53	47,1	6	56,55	58,24	42,8%	1021	19,5%
	stargardzki	120 056	1519,94	79	65,1	10	102,81	109,67	25,0%	1028	15,7%
	szczecinecki	76 533	1765,42	43	65,1	6	95,72	95,70	43,4%	999	21,9%
	świdwiński	45 864	1093,06	42	49,8	6	62,96	62,56	17,1%	929	21,1%
	wałecki	52 268	1414,98	37	61,6	5	45,26	45,99	71,9%	1050	15,3%

Architektura

(c) Urząd Miejski w Trzebiatowie, CC BY-SA 3.0

Układ szachownicowy w Trzebiatowie

Na zasoby środowiska kulturowego województwa składa się 2893 zabytków nieruchomych oraz 1547 zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków, a ponadto obiekty w ewidencji konserwatorskiej^[18]. Na obszarze województwa znajdują się trzy obiekty uznane za pomnik historii: zespół katedralny w Kamieniu Pomorskim^[19] i zespół kościoła pw. NMP Królowej Świata oraz średniowieczne mury obronne miasta w Stargardzie^[20].

Urbanistyka i architektura

Układy staromiejskie o średniowiecznej metryce, które zachowały rozplanowanie z czasu lokacji. Składają się na nie kościoły farne, ratusze i zespoły zabudowy mieszczańskiej – głównie XIX-wiecznej, ale też kamienicami o metryce starszej XV–XVII-wiecznej. W dobrym stanie zachowały się układy staromiejskie w Cedyni, Darłowie, Dobrej koło Nowogardu, Lipianach, Maszewie, Mieszkowicach, Gryficach, Moryniu, Myśliborzu, Trzebiatowie, Trzcińsku-Zdroju i Wolinie. Odbudowywane są obecnie zespoły staromiejskie w Szczecinie, Stargardzie i Kołobrzegu^[18].

Brama Wolińska w Goleniowie

Na terenie województwa znajduje się liczna grupa miast z czytelnie zachowanymi murami obronnymi z wieżami, basztami, bramami i fosami pochodzącymi z okresu średniowiecza. Są to unikatowe w kraju zespoły pod względem liczby i walorów zabytkowych. Do najlepiej zachowanych należą mury w Drawsku Pomorskim, Koszalinie, Mieszkowicach, Pyrzycach, Reczu, Stargardzie, Trzcińsku-Zdroju. Wśród nich zachowały się egzemplarze miejskiej architektury obronnej klasy europejskiej, jak na przykład Brama Świecka i Barnkowska w Chojnie, Brama Wolińska w Goleniowie, Brama Wałowa, Młyńska i Pyrzycka w Stargardzie.

Zabytkowa willa w Międzyzdrojach

W części ośrodków wypoczynkowych utrzymała się architektura uzdrowiskowa związana z rozwojem pod koniec XIX wieku funkcji rekreacyjno-uzdrowiskowych, głównie w pasie nadmorskim (Świnoujście, Kamień Pomorski, Dziwnów, Kołobrzeg), a także w rejonach występowania leczniczych pokładów wód lub błot (Trzcińsko-Zdrój, Połczyn-Zdrój). Architektura ta nawiązuje do wzorców szwajcarskich i południowoniemieckich. Wymienione miasta w większości nadal pełnią funkcje uzdrowiskowo-wypoczynkowe, lecz znacznej degradacji ulega układ i zabudowa, czyli te elementy układu przestrzennego, które decydują o atrakcyjności wielu historycznych i tradycyjnych europejskich miejscowości uzdrowiskowych^[18].

Zachowały się układy ruralistyczne (wiejskie) o średniowiecznej metryce o czytelnych układach lokacyjnych okolnicowych, owalnicowych lub ulicowych, z zachowaną zabudową zagrodową murowaną i ryglową z XIX wieku, z przykładami starszej XVIII-wiecznej zabudowy (np. w rejon Pyrzyc, pasa nadmorskiego).

Zamki, rezydencje

Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie

Województwo zachodniopomorskie posiada zamki będące ośrodkami władzy książąt pomorskich i biskupów. Najbardziej okazałymi są Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie oraz Zamek Książąt Pomorskich w Darłowie. Następne zamki znajdują się w Białogardzie, Pęzinie, Swobnicy, Świdwinie. Relikty zamków mieszczą się w Dobrej koło Nowogardu, Drawnie, Starym Drawsku, Golczewie, Karlinie, Moryniu, Złocieńcu.

Zamek Książąt Pomorskich w Darłowie

Na terenie województwa znajdują się rezydencje pomorskie, będące założeniami dworsko-pałacowo-parkowymi z folwarkami, wpisane są w krajobraz większości wsi pomorskich. Większość XIX-wieczna, ale także starsze, XVIII-wieczne rezydencje, jak np. unikatowe barokowe założenia w Świerznie i Niepołcku. Budowle rezydencjonalne prezentują charakterystyczny dla XIX wieku eklektyzm. Z wielu dawnych rezydencji pozostały tylko parki z cennym starodrzewem, jak na przykład park w Zatoni Dolnej, który ma walory ponadlokalne^[18].

Obiekty sakralne

Kolegiata w Stargardzie

Od średniowiecza po XIX wiek obiekty sakralne były i pozostały dominantami w zabudowie miast i wsi. Najstarsze pomorskie obiekty sakralne datuje się na XII–XIII wiek. Należą do nich romańskie i wczesnogotyckie kościoły granitowe. Jest to grupa świątyń miejskich i wiejskich położonych w południowo-zachodniej części województwa, będąca kontynuacją tego typu budowli po zachodniej stronie Odry (między innymi w gminie Moryń, Chojna, Mieszkowice). Do budowli sakralnych o największych walorach zalicza się katedra w Kamieniu Pomorskim wraz z zabudową Osiedla Katedralnego i stargardzka kolegiata NMP Królowej Świata^[a] oraz katedra NMP w Kołobrzegu^[18]. W rejonach północno-wschodnich województwa (charakterystyczne dla tych terenów) występuje ponad 70 wiejskich kościołów o konstrukcji ryglowej (głównie wiejskich) z XVII–XVIII wieku^[18].

Kaplica templariuszy w Chwarszczanach

Na Pomorzu Zachodnim prowadziły działalność zakony cystersów, joannitów, norbertanów i templariuszy, które wybudowały w średniowieczu zespoły zabudowań klasztornych w Bierzwniku, Chwarszczanach, Cedyni, Kołbaczu, Marianowie, Jasienicy, Pełczycach, Rurce, Bukowie Morskim.

Zabytki techniki

(c) Pati99 z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Fort Anioła w Świnoujściu

Na terenie województwa zachowało się wiele zabytki techników i przemysłu, które mają walory zabytkowe, a jednocześnie są współcześnie użytkowane. Świadectwa rozwoju myśli technicznej są związane przede wszystkim z rozwojem przemysłu w XIX wieku, a obiekty militarne świadczą o strategicznym położeniu terenów woj. zachodniopomorskiego. Do pierwszej grupy należą młyny i wiatraki kontynuujące tradycje młynarskie sięgające średniowiecza. Działają małe elektrownie wodne i inne urządzenia hydrotechniczne budowane na większych rzekach regionu: Odrze, Redze, Inie, Drawie, Parsęcie. Funkcjonują zespoły urządzeń hydrotechnicznych rzeki Odry – system kanałów, śluz, jazów między innymi Polderu Cedyńskiego i Międzyodrza. Zachowały się kolejowe linie wąskotorowe, obecnie w większości zlikwidowane, a część funkcjonuje (linie Gryfice–Rewal i Koszalin–Wielino).

Latarnia Morska w Kołobrzegu

Do drugiej grupy zabytków sztuki militarnej należą umocnienia w rejonie Odry i Wału Pomorskiego, pasa nadmorskiego, pozostałości twierdzy kołobrzeskiej oraz zespół XIX-wiecznych fortów w Świnoujściu. Obiektami charakterystycznymi dla nadmorskiego położenia województwa są XIX-wieczne latarnie morskie (w Świnoujściu, Niechorzu, Kołobrzegu) oraz porty (w Szczecinie, Darłowie, Kołobrzegu).

Archeologia

Na terenie województwa występują licznie zabytki archeologiczne, będące świadectwem najdawniejszych dziejów Pomorza Zachodniego, jak na przykład grobowce megalityczne z epoki kamienia w rejonie Dolic, Przelewic; grodziska kultury łużyckiej, głównie z okresu wczesnego średniowiecza; cmentarzyska kurhanowe w rejonach Wolina, Dolic, Osiny, Przelewic, Trzebiatowa, koło Świelubia; cmentarzysko kurhanowe z kręgami kamiennymi w Grzybnicy koło Koszalina; grodzisko wyżynne, port wczesnośredniowieczny, cmentarzysko ciałopalne w Budzistowie.

Urbanizacja

Stare miasto w Szczecinie

Ulica Zwycięstwa w Koszalinie

Kanał Młyński w Stargardzie

(c) Tola-102 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0

Kamienice przy placu Ratuszowym w Kołobrzegu

Zabudowa przy Promenadzie w Świnoujściu

Plac Bolesława Chrobrego w Policach

Promenada nad jeziorem w Barlinku

Gmach Urzędu Miejskiego w Pyrzycach

Spichlerz w Karlinie

Rynek w Mieszkowicach

Port morski w Stepnicy

Pałac w Nowym Warpnie

W województwie zachodniopomorskim jest 66 miast, w tym 3 miasta na prawach powiatu.

Liczba ludności według danych z 31 grudnia 2021^[2] i powierzchnia^[21] według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 30 czerwca 2014 r. (podkreślone zostały siedziby powiatów, wytłuszczone miasta na prawach powiatu):

Herb	Miasto	Ludność	Powierzchnia (km²)
	Szczecin	395.513	300,55
	Koszalin	104.994	98,34
	Stargard	67.293	48,08
	Kołobrzeg	45.713	25,67
	Świnoujście	40.467	197,23
	Szczecinek	39.474	48,48
	Police	31.863	37,31
	Wałcz	24.687	38,17
	Białogard	23.614	25,73
	Goleniów	21.757	11,78
	Gryfino	20.733	9,58
	Nowogard	16.264	12,44
	Gryfice	16.040	12,40
	Świdwin	15.197	22,38
	Choszczno	14.831	9,58
	Barlinek	13.491	17,55
	Dębno	13.443	19,51
	Darłowo	13.324	20,21
	Złocieniec	12.579	32,28
	Pyrzyce	12.415	38,79
	Sławno	12.286	15,83
	Drawsko Pomorskie	11.292	22,33
	Myślibórz	10.941	15,04
	Łobez	9.891	12,84
	Trzebiatów	9.778	10,25
	Kamień Pomorski	8.536	10,74
	Połczyn-Zdrój	7.894	7,21
	Chojna	7.330	12,12
	Czaplinek	7.012	13,62
	Sianów	6.540	15,88
	Karlino	5.830	9,40
	Międzyzdroje	5.230	4,50
	Borne Sulinowo	4.989	18,15
	Wolin	4.736	14,47
	Kalisz Pomorski	4.331	11,96
	Resko	4.092	4,49
	Bobolice	3.896	4,77
	Płoty	3.865	4,12
	Lipiany	3.846	5,54
	Barwice	3.627	7,52
	Mieszkowice	3.525	4,73
	Maszewo	3.333	5,54
	Chociwel	3.105	3,67
	Mirosławiec	2.894	2,13
	Polanów	2.869	7,37
	Mielno	2.841	33,45
	Recz	2.824	12,40
	Węgorzyno	2.764	6,85
	Golczewo	2.660	7,42
	Dziwnów	2.595	4,97
	Pełczyce	2.565	13,07
	Tychowo	2.506	4,10
	Gościno	2.456	5,70
	Stepnica	2.449	3,40
	Człopa	2.277	6,27
	Biały Bór	2.226	12,82
	Dobrzany	2.225	5,34
	Drawno	2.219	5,03
	Dobra	2.215	2,37
	Trzcińsko-Zdrój	2.183	2,33
	Tuczno	1.901	9,21
	Ińsko	1.877	7,48
	Moryń	1.588	5,54
	Cedynia	1.484	1,67
	Suchań	1.410	3,57
	Nowe Warpno	1.160	24,51

Gospodarka

W 2012 r. produkt krajowy brutto woj. zachodniopomorskiego wynosił 60,85 mld zł, co stanowiło 3,8% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 35,3 tys. zł (84,3% średniej krajowej), co plasowało zachodniopomorskie na 8. miejscu względem innych województw^[27].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. zachodniopomorskiego w 1. kwartale 2014 roku wynosiło 3588,62 zł, co lokowało je na 8. miejscu względem wszystkich województw^[28].

Rozładowywany IVS Kingbird w porcie Świnoujście

Według danych z 2013 roku na terenie województwa było zarejestrowanych 212,4 tys. prywatnych podmiotów gospodarczych, z czego 164,1 tys. stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Było zarejestrowanych 16,1 tys. spółek handlowych, a 4,7 tys. z nich miało udział kapitału zagranicznego. Ponadto było 7,1 tys. podmiotów gospodarczych w sektorze publicznym^[29].

Pod koniec września 2019 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 40,2 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 6,5% do aktywnych zawodowo^[30]. Rynek pracy województwa charakteryzuje się dużą sezonowością, gdzie znaczna liczba miejsc pracy jest generowana okresowo w rolnictwie i turystyce, szczególnie w pasie nadmorskim. Poza sezonem powstałe miejsca pracy zanikają^[31].

Według danych z 2013 r. 5,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. zachodniopomorskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)^[32].

W 2012 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. zachodniopomorskim wynosiła 34,0 mld zł, co stanowiło 2,9% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w zachodniopomorskim wynosiła 7,0 mld zł, co stanowiło 4,3% produkcji budowlano-montażowej Polski^[33].

Zakłady Chemiczne Police

Widok na elektrownię Dolna Odra

Fabryka Klippan Safety w Stargardzkim Parku Przemysłowym

Na terenie województwa utworzono 20 podstref czterech różnych specjalnych stref ekonomicznych, gdzie inwestorzy korzystają z ulg podatkowych.

Rolnictwo

Pola uprawne wokół wsi Prusinowo

W 2009 r. użytki rolne obejmowały ogółem 925,3 tys. ha, z czego grunty orne stanowiły 76,3%, sady – 1,6%, łąki – 11,6%, pastwiska – 3,5%, pozostałe użytki – 7,0%^[36]. W 2010 r. ogółem powierzchnia zasiewów w województwie obejmowała 662,0 tys. ha, z których najwięcej (25,2%) zajmował zasiew pszenicy. Zbiory samych zbóż wynosiły 1861,0 tys. ton, co stanowiło 6,8% zbiorów zbóż z całej Polski^[35].

W 2008 r. na obszarze woj. zachodniopomorskiego było 59,6 tys. gospodarstw rolnych, z czego 99,24% było gospodarstwami indywidualnymi. Najczęściej (tj. 12%) gospodarstwo miało areał wynoszący od 5 do 10 ha dla użytków rolnych^[37].

Transport

Transport drogowy

(c) Pa3Widzi, CC BY-SA 3.0

Autostrada A6

Droga krajowa nr 6 skrzyżowanie w Koszalinie

Według danych z 31 grudnia 2009 w woj. zachodniopomorskim było 18,2 tys. km dróg publicznych, w tym 1141 km dróg krajowych i 2115 km dróg wojewódzkich. 22,8% dróg krajowych i 13,7% dróg wojewódzkich przebiegało przez miasta^[38].

Według danych z 31 grudnia 2008 w woj. zachodniopomorskim było 855,3 tys. zarejestrowanych pojazdów, z czego 649,7 tys. stanowiły samochody osobowe, 106,9 tys. samochody ciężarowe, a 47,1 tys. motocykle^[39].

W 2009 r. na zachodniopomorskich drogach miało miejsce 1818 wypadków drogowych, w których zginęło 206 osób, a 2237 osób zostało rannych^[40].

Dla obszaru województwa zachodniopomorskiego został utworzony w Szczecinie oddział Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad^[41], który wykonuje zadania zarządcy dróg krajowych, ekspresowych i autostrad^[42]. Z obszaru jego działania został wyłączony odcinek 12 km drogi ekspresowej S3 przy granicy województwa, którym zarządza oddział GDDKiA w Zielonej Górze^[43]. Oddział GDDiKA w Szczecinie utworzył 7 rejonów (komórki organizacyjne): Koszalin, Lipiany, Nowogard, Stargard, Szczecin, Szczecinek, Wałcz, które wypełniają szczegółowe zadania^[44].

Drogi krajowe w województwie zachodniopomorskim^[45][46]

Droga	Trasa	Obecna długość w województwie	Uwagi
A6E28	granica państwa – Kołbaskowo – Szczecin S3 (węzeł „Rzęśnica”)	28,2 km	–
S3E65	Świnoujście – Goleniów – Szczecin A6 (węzeł „Rzęśnica”) – ... – Szczecin A6 (węzeł „Klucz”) – Gorzów Wielkopolski – Zielona Góra – Legnica A4 (węzeł „Legnica Południe") – Bolków – Lubawka – granica państwa	?	Istniejące odcinki: Troszyn - Rzęśnica, Klucz - granica województwa
S6E28	S3 (Goleniów) – Kołobrzeg – Koszalin – A1 (Gdańsk)	133 km	Istniejące odcinki: Goleniów Północ – Koszalin Wschód, fragment obwodnicy Sianowa
S10	A6 (Szczecin) – Stargard – Wałcz – Piła – Bydgoszcz – Toruń – S7 (Płońsk)	43,9 km	Istniejące odcinki: Szczecin (granica miasta) – Stargard Wschód, obowdnica Wałcza
S11	Koszalin – Piła – Poznań – Ostrów Wielkopolski – Tarnowskie Góry – A1	13,6 km	Istniejące odcinki: Bielice – Koszalin Zachód, obwodnica Szczecinka
3E65	Świnoujście – Szczecin – Gorzów Wielkopolski – Zielona Góra – Lubin – Legnica – Bolków – Jelenia Góra – Jakuszyce – granica państwa	?	–
6E28	granica państwa – Kołbaskowo – Szczecin – Goleniów – Koszalin – Sławno – Słupsk – Lębork – Gdańsk – Łęgowo	?	–
10	granica państwa – Lubieszyn – Szczecin – Stargard – Wałcz – Piła – Białe Błota – Wypaleniska – Przyłubie – Toruń – Lipno – Sierpc – Drobin – Płońsk	?	–
11	Kołobrzeg – Koszalin – Bobolice – Szczecinek – Piła – Poznań – Jarocin – Pleszew – Ostrów Wielkopolski – Kępno – Bytom	124 km	–
13	Szczecin – Przecław – Rosówek – granica państwa	10,6 km	–
20	Stargard – Drawsko Pomorskie – Szczecinek – Biały Bór – Miastko – Bytów – Żukowo – Gdynia	?	–
22	granica państwa – Kostrzyn nad Odrą – Gorzów Wielkopolski – Człopa – Wałcz – Człuchów – Starogard Gdański – Malbork – Elbląg – Grzechotki – granica państwa	?	–
23	Myślibórz – Sarbinowo	32,8 km	–
25	Bobolice – Biały Bór – Człuchów – Bydgoszcz – Inowrocław – Strzelno – Konin – Kalisz – Ostrów Wielkopolski – Oleśnica	?	–
26	granica państwa – Krajnik Dolny – Chojna – Myślibórz – Renice 3	51 km	–
31	Szczecin – Gryfino – Chojna – Sarbinowo – Kostrzyn nad Odrą – Słubice	?	–
37	Darłowo – Karwice 6	16 km	–
93	granica miasta (Świnoujście) – 3 (Świnoujście)	14 km	–

Zarządcą dróg wojewódzkich jest Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, który powołał jednostkę organizacyjno-budżetową Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie będący administratorem sieci dróg wojewódzkich^[47]. Zarządza on drogami wojewódzkimi o łącznej długości 2093,3 km^[48], w zakresie planowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg^[49][50]. Zarząd dróg utworzył 7 terenowych komórek organizacyjnych w postaci Rejonów Dróg Wojewódzkich (Białogard, Chojna, Drawsko Pomorskie, Gryfice, Koszalin, Pyrzyce, Stargard)^[51][52].

• drogi wojewódzkie

102  • 103  • 105  • 106  • 107  • 108  • 109  • 110  • 112  • 113  • 114  • 115  • 119  • 120  • 121  • 122  • 124  • 125  • 126  • 127  • 128  • 129  • 130  • 141  • 142  • 144  • 146  • 147  • 148  • 151  • 152  • 156  • 160  • 162  • 163  • 165  • 166  • 167  • 168  • 169  • 171  • 172  • 173  • 175  • 177  • 178  • 179  • 201  • 203  • 205  • 206  • 208  • 209

Transport kolejowy

Szczecin Główny

Stargard

EN57 przejeżdża przez nieczynny przystanek Szczecin Klucz

Lokomotywownia koszalińskiej wąskotorówki

Według danych z 31 grudnia 2009 r. na obszarze woj. zachodniopomorskiego było 1206 km linii kolejowych normalnotorowych, z czego 35,2% miało dwa lub więcej torów. Zelektryfikowanych było 62,5% wszystkich linii^[53].

Według danych z 2006 r. dwa dworce: Szczecin Główny oraz Stargard miały kategorię A dla PKP S.A. Oddział Dworce Kolejowe, co oznacza, że roczna odprawa podróżnych obejmowała powyżej 2 mln osób.

Największymi obiektami infrastruktury kolejowej w województwie są: szczeciński węzeł kolejowy i stargardzki węzeł kolejowy.

Tabor kolejowy

SA136-003 na stacji Kołobrzeg

Zachodniopomorskie ED78 na stacji Szczecin Główny

Województwo zachodniopomorskie jest obecnie właścicielem 16 pojazdów spalinowych (w tym jednego muzealnego), 49 elektrycznych i siedmiu dwunapędowych. Pojazdy te są udostępnione spółce Polregio w celu realizacji połączeń pociągami osobowymi na terenie województwa oraz przyległych (m.in. do Słupska, Poznania czy Zielonej Góry)^[54]. Stacjonują w dwóch lokomotywowniach – Szczecin Wzgórze Hetmańskie oraz Kołobrzeg. Województwo jako pierwsze w Polsce zamówiło dwa elektryczno-spalinowe zespoły trakcyjne z opcją na kolejne 10 sztuk.^[55]. Po dostarczeniu dwóch egzemplarzy zamówiono pięć dodatkowych pojazdów.^[56]

Transport wodny

Falochrony portu Świnoujściu w Bramie Świny przy Morzu Bałtyckim

Terminal Promowy Świnoujście

Na wybrzeżu województwa zachodniopomorskiego znajduje się pięć morskich portów handlowych: w Szczecinie, Świnoujściu, Kołobrzegu, Policach i Darłowie oraz 9 małych portów bałtyckich i 13 przystani rybackich. Na terenie województwa realizowane jest ok. 90% pasażerskiego ruchu promowego i 47% przeładunków w Polsce. Z uwagi na zły stan techniczny małe porty i przystanie wymagają kosztownych prac modernizacyjnych^[66]. Prawnie na terenie województwa ustalono 18 portów morskich i 8 przystani morskich.

Region ma dogodny układ śródlądowych dróg wodnych łączących porty ujścia Odry z krajami UE, a szczególnie z Niemcami. Aktualny stan zabudowy hydrotechnicznej drogi wodnej na odcinku Szczecin-Kostrzyn nad Odrą nie pozwala na pełne wykorzystanie jej możliwości transportowych^[66].

• Transport morski:
  • Tor wodny Świnoujście–Szczecin
• Transport śródlądowy:
  • międzynarodowa droga wodna: Świnoujście – Szczecin – Gryfino – Widuchowa – Hohensaaten – Eberswalde – Berlin
  • Odrzańska Droga Wodna
  • port Szczecin–port Police

Na terenie woj. zachodniopomorskiego utworzono 8 morskich przejść granicznych w: Darłowie, Dziwnowie, Kołobrzegu, Mrzeżynie, Nowym Warpnie, Trzebieży, Szczecinie i Świnoujściu.

Transport lotniczy

Port lotniczy Szczecin-Goleniów

Na obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:

• port lotniczy Szczecin-Goleniów – port lotniczy należący do podstawowej sieci lotnisk w kraju. W pełni przystosowany do obsługi cywilnego ruchu pasażerskiego i towarowego, zgodnie z wymogami ICAO. Jest również lotniczym przejściem granicznym^[67]
• Szczecin-Dąbie – lotnisko cywilne o nawierzchni trawiastej (aeroklub, baza lotnictwa sanitarnego)
• lotniska wojskowe: Świdwin, Mirosławiec, Oleszno, Darłowo
• lotniska powojskowe (których infrastrukura lotniskowa jest na ogół zdewastowana): Płoty, Dziwnów, Zegrze Pomorskie, Borne Sulinowo, Stargard-Kluczewo, Chojna, Wilcze Laski, Bagicz, Broczyno-Trzciniec

Transport rowerowy

Na terenie województwa trwa budowa 4 głównych tras rowerowych^{[68][69][70][71]}:

• Velo Baltica (EuroVelo nr 10 i 13),
• Trasa Pojezierzy Zachodnich (nr 20 i 20a),
• Stary Kolejowy Szlak (nr 15 i 15a),
• Blue Velo^[h] (nr 3).

Turystyka

Kąpielisko letnie w Pobierowie

W ciągu całego 2008 roku z obiektów znajdujących się na terenie województwa skorzystało 1,74 mln turystów, z których 21,8% stanowili turyści zagraniczni. Największy napływ turystów miał miejsce w czerwcu, lipcu i sierpniu, kiedy łączna liczba turystów wynosiła 45,7% z całego roku^[72]. W 2008 roku na terenie województwa znajdowało się 840 obiektów zbiorowego zakwaterowania, które posiadały 107 800 miejsc noclegowych. W województwie było 178 obiektów hotelowych mających 14 877 miejsc noclegowych. Najwięcej miejsc, tj. 49 976 posiadały ośrodki wczasowe, których było 8342^[72].

Demografia

Struktura demograficzna mieszkańców woj. zachodniopomorskiego według danych z 31 grudnia 2007^[73]:

Struktura demograficzna mieszkańców woj. zachodniopomorskiego według danych z 30 czerwca 2012^[74]:Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2012):

Struktura płci i wieku w województwie zachodniopomorskim według danych z 30 czerwca 2008 roku^[75]:

W 2002 r. w powszechnym spisie ludności na 1 698 214 mieszkańców woj. zachodniopomorskiego przeważająca większość zdeklarowała narodowość polska. Największą grupą obywateli polskich w województwie należącą do mniejszości narodowej lub etnicznej była mniejszość ukraińska, do której należało 3703 osób, co stanowiło 0,218% ogółu mieszkańców. Drugą grupą była mniejszość niemiecka licząca 1014 osób, stanowiącą 0,0597% mieszkańców^[76].

Tylko 1 osoba w woj. zachodniopomorskim zadeklarowała używanie w kontaktach domowych języka kaszubskiego, który jest językiem regionalnym Pomorza^[76].

• Piramida wieku mieszkańców W. zachodniopomorskiego w 2014 roku^[77].

Religia

Kultura

Teatr Współczesny i Muzeum Narodowe w Szczecinie

Kościół św. Huberta w Nowym Warpnie

Na terenie województwa w 2008 roku znajdowało się 482 placówek bibliotecznych i 24 kina stałe^[78]. Działały 22 muzea, 12 teatrów i instytucji muzycznych, 15 galerii i salonów sztuki^[73].

W 2014 placówek muzealnych było 32, w tym 14 miało status muzeum w rozumieniu ustawodawczym. Cztery z nich kontynuują tradycje instytucji sprzed czasów II wojny światowej (Muzeum Narodowe w Szczecinie oraz Skarbiec Katedralny w Kamieniu Pomorskim, muzeum w Koszalinie i Darłowie), a w tych powyższych (poza kamieńskim) oraz w Muzeum Pojezierza Myśliborskiego w Myśliborzu, Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie, Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, a także Muzeum Regionalne w Szczecinku udostępniają również swoje zbiory biblioteczne. Większość z powyższych (z wyłączeniem placówek w Kamieniu Pomorskim i Myśliborzu), a także Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej w Kamieniu Pomorskim oraz Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie posiada w swoich zbiorach starodruki^[79].

Największą biblioteką jest Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica w Szczecinie, która 31 grudnia 2006 r. posiadała 1,05 mln książek i czasopism, a także 453,8 tys. pozycji ze zbiorów specjalnych^[80].

Tradycje

Na liście produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajduje się 32 produktów z woj. zachodniopomorskiego^[81]:

Na Pomorzu Zachodnim kultywowane są tradycje związane z morzem, m.in. w formie imprez cyklicznych jak czerwcowe Dni Morza w Szczecinie i Łarpia Sail Festival w Policach^[82].

Oświata

Budynek rektoratu Uniwersytetu Szczecińskiego

Realizacją polityki oświatowej na terenie województwa kieruje Zachodniopomorski Kurator Oświaty. Kuratorium ma siedzibę w Szczecinie, posiadając także 2 delegatury: w Koszalinie i w Wałczu^[83].

Na obszarze woj. zachodniopomorskiego znajdowało się 475 szkół podstawowych, 254 gimnazjów, 125 techników, 116 liceów ogólnokształcących, 22 szkoły artystyczne, 127 szkół policealnych dla dorosłych^[73].

W 2012 r. w województwie funkcjonowało 20 szkół wyższych, na których studiowało ogółem 62,5 tys. osób. Największą zachodniopomorską uczelnią wyższą jest Uniwersytet Szczeciński, na którym według danych z 30 listopada 2012 r. studiowało 19,7 tys. osób^[84]. W roku akademickim 2007/08 na 10 tys. mieszkańców województwa przypadało 448,6 studentów^[85].

Samorząd województwa prowadzi dwie placówki doskonalenia nauczycieli, których celem jest zapewnienie dostępu do różnorodnych form doskonalenia i dokształcania oraz kompleksowej informacji pedagogicznej. Na obszarze całego województwa działa Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli z siedzibą w Szczecinie, która ma także oddziały zamiejscowe w: Goleniowie, Gryficach, Myśliborzu, Pyrzycach i Świnoujściu^[86]. Na terenie powiatów: białogardzkiego, drawskiego, kołobrzeskiego, koszalińskiego, sławieńskiego, świdwińskiego, szczecineckiego i w Koszalinie działa Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie^[87].

Sport

Stadion Miejski w Szczecinie

Na terenie województwa w 2008 r. we wszystkich dyscyplinach działało 643 klubów sportowych, w których ćwiczyło łącznie 43,1 tys. osób^[88].

W najwyższych rozgrywkach krajowych w 2014 r. w Polskiej Lidze Koszykówki z woj. zachodniopomorskiego grały 2 drużyny: AZS Koszalin oraz Wilki Morskie Szczecin. Drużyną grającą w Ekstraklasie piłki nożnej jest Pogoń Szczecin. W najwyższej lidze futsalu Ekstraklasie gra zespół Pogoń 04 Szczecin. W najwyższej klasie kobiecych rozgrywek siatkarskich gra KPS Chemik Police. W Superlidze piłki ręcznej mężczyzn gra Gaz-System Pogoń Szczecin, a Superlidze piłki ręcznej kobiet grają: Energa AZS Koszalin i SPR Pogoń Baltica Szczecin.

Największym obiektem sportowym w województwie jest Stadion Miejski w Szczecinie, który może pomieścić 18 tys. osób. Stadion jest wykorzystywany do meczów piłki nożnej. Stadiony lekkoatletyczne znajdują się w Szczecinie, Białogardzie oraz w Koszalinie^[89][90].

Administracja i polityka

Sesja Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego

Choć sejmik, marszałek i wojewoda rezydują w Szczecinie, to niektóre instytucje rangi wojewódzkiej mają swą główną siedzibę w Koszalinie.

Samorząd województwa

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego, składający się z 30 radnych, którzy są wybierani przez mieszkańców województwa w 5 okręgach wyborczych. Siedzibą sejmiku województwa jest Szczecin. Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. W Koszalinie znajduje się także wydział zamiejscowy urzędu marszałkowskiego^[91].

W 2016 r. wydatki budżetu samorządu woj. zachodniopomorskiego wynosiły 576,75 mln zł, a dochody budżetu 667,4 mln zł. Zobowiązania (dług publiczny) samorządu według danych na koniec 2016 r. wynosiły 272,4 mln zł, co stanowiło 40,8% wysokości wykonywanych dochodów. Największe środki z budżetu samorządu województwa przeznacza się na transport i łączność (w 2016 r. – 51,8% wydatków tj. 298,9 mln zł)^[92].

Zobowiązania (dług publiczny) samorządu woj. zachodniopomorskiego w mln zł w latach 2002–2016:

W 2012 r. przeciętne zatrudnienie administracji samorządu wojewódzkiego wynosiło 1443 osoby^[109].

Marszałkowie Województwa Zachodniopomorskiego:

• Zbigniew Zychowicz – (od 6 listopada 1998 do 26 stycznia 2000)^[110][111]
• Józef Jerzy Faliński – (od 26 stycznia 2000)^[112]
• Zygmunt Meyer – (od 9 grudnia 2002)^[113]
• Norbert Obrycki – (od 18 grudnia 2006 do 22 kwietnia 2008)^[114][115]
• Władysław Husejko – (od 22 kwietnia 2008)^[116]
• Olgierd Geblewicz – (od 29 listopada 2010)^[117]

Budżety jednostek samorządu terytorialnego w woj. zachodniopomorskim

W 2013 r. wydatki budżetów wszystkich samorządów powiatów wynosiły 1266,4 mln zł, a dochody budżetów 1223,3 mln zł. Zadłużenie samorządów powiatów na koniec 2013 r. wynosiło 370,0 mln zł, co stanowiło 30,2% wysokości wykonywanych dochodów^[119].

W 2013 r. wydatki budżetów wszystkich samorządów miast na prawach powiatu wynosiły 2465,1 mln zł, a dochody budżetów 2436,4 mln zł. Zadłużenie samorządów miast na prawach powiatu na koniec 2013 r. wynosiło 1310,9 mln zł, co stanowiło 53,8% wysokości wykonywanych dochodów^[120].

W 2013 r. wydatki budżetów wszystkich samorządów gminnych wynosiły 4057,1 mln zł, a dochody budżetów 4056,9 mln zł. Zadłużenie samorządów gminnych na koniec 2013 r. wynosiło 1688,1 mln zł, co stanowiło 41,6% wysokości wykonywanych dochodów^[121].

Administracja państwowa

Gmach Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego na Wałach Chrobrego w Szczecinie

Budynek delegatury ZUW w Koszalinie

W 2012 r. przeciętne zatrudnienie administracji państwowej w województwie wynosiło 7285 osób^[109].

Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Zachodniopomorski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Szczecin^[122], gdzie znajduje się urząd wojewódzki. Działa także delegatura urzędu w Koszalinie^[123][124].

Wojewodowie Zachodniopomorscy:

• Władysław Lisewski – od 1 stycznia 1999 do 20 października 2001
• Stanisław Wziątek – od 20 października 2001 do 17 października 2005
• Robert Krupowicz – od 12 grudnia 2005 do 29 listopada 2007
• Marcin Zydorowicz – od 29 listopada 2007 do 27 lutego 2014
• Marek Tałasiewicz – od 12 marca 2014 do 8 grudnia 2015
• Piotr Jania – od 8 grudnia 2015 do 14 sierpnia 2016
• Krzysztof Kozłowski – od 7 września 2016 do 23 stycznia 2018
• Tomasz Hinc – od 5 marca 2018 do 29 listopada 2020
• Zbigniew Bogucki – od 30 listopada 2020

Wicewojewodowie:

• Grzegorz Jankowski – od 1999 do 2001
• Władysław Husejko – II wicewojewoda od 1999 do 2001
• Andrzej Durka – od 2001 do 2003
• Jan Sylwestrzak – od 2003 do 2005
• Marcin Sychowski – od 2005 do 2007
• Andrzej Chmielewski – od 2007 do 2010
• Ryszard Mićko – od 2011 do 2015
• Marek Subocz – od 15 grudnia 2015 do września 2021
• Tomasz Wójcik – od 1 października 2021
• Mateusz Wagemann – II wicewojewoda od 13 stycznia 2022

Polityka

Mieszkańcy województwa wybierają łącznie 20 posłów na Sejm w 2 okręgach wyborczych: nr 41 (siedziba okręgu Szczecin) i nr 40 (siedziba Koszalin)^[125]. Mieszkańcy wybierają 4 senatorów w jednomandatowych okręgach wyborczych: nr 97, nr 98, nr 99, nr 100^[126].

Do Parlamentu Europejskiego posłowie wybierani są z okręgu wyborczego nr 13, który obejmuje także województwo lubuskie.

• 

  Jednomandatowe okręgi wyborcze do Senatu RP

• 

  Okręgi wyborcze do Sejmu RP

• 

  Okręgi wyborcze do sejmiku województwa

Sądownictwo

Sąd Okręgowy w Koszalinie

W województwie znajduje się jeden Sąd Apelacyjny w Szczecinie, w którego obszarze właściwości znajdują się 3 sądy okręgowe (także Gorzów Wielkopolski). Teren województwa zachodniopomorskiego jest objęty właściwością dwóch sądów okręgowych (w Szczecinie i Koszalinie) oraz 18 sądów rejonowych^[127]. Prócz tego istnieją 4 siedziby wydziałów zamiejscowych sądów rejonowych^[128]. Wydziały prawa pracy znajdują się przy 4 sądach rejonowych^[129]. Rozpoznawanie spraw gospodarczych zostało przekazane Sądowi Rejonowemu w Koszalinie oraz Sądowi Rejonowemu Szczecin-Centrum w Szczecinie^[130].

Sądom powszechnym na obszarze woj. zachodniopomorskiego towarzyszy 1 prokuratura apelacyjna, 2 prokuratury okręgowe, 21 prokuratur rejonowych^[131].

W Szczecinie znajduje się także wojewódzki sąd administracyjny^[132]. Woj. zachodniopomorskie posiada 2 samorządowe kolegia odwoławcze (Koszalin, Szczecin) posiadające swoje obszary właściwości miejscowej^[133].

Bezpieczeństwo publiczne

W województwie zachodniopomorskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Szczecinie i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999^[134].

Policja

Zachodniopomorska policja posiada 17 jednostek powiatowych i 3 miejskie^[135].

Wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw stwierdzonych w 2009 r. w województwie wynosił 68,6%, gdzie najwyższa wykrywalność dotyczyła powiatów: drawskiego (87,7%), choszczeńskiego (86,2%), szczecineckiego (84,0%), a najniższy w Szczecinie (55,1%)^[136][137].

Straż pożarna

Remiza Komendy Powiatowej PSP w Kołobrzegu

Główną siedzibą straży pożarnej jest Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Szczecinie. Prócz niej w województwie działa 17 komend powiatowych PSP oraz 3 komendy miejskie^[138]. Prócz nich według danych z lutego 2011 r. w ramach krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego w województwie działa 160 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej^[139].

Na terenie województwa w Bornem Sulinowie znajduje się Ośrodek Szkolenia PSP.

Wojsko

• Wielonarodowy Korpus Północno-Wschodni
• 12 Dywizja Zmechanizowana
• 8 Flotylla Obrony Wybrzeża
• Poligon Drawski
• 44 Baza Lotnictwa Morskiego

Nad wybrzeżem województwa znajdują się 2 bazy morskie: port wojenny Kołobrzeg, port wojenny Świnoujście.

Opieka zdrowotna

Szpital w Stargardzie

W 2009 r. na obszarze województwa znajdowały się 32 szpitale ogólne, w których leczyło się 312,3 tys. osób^[140].

Opiekę medyczną osobom znajdującym się w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego zapewnia Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego w Szczecinie posiadająca dwie dyspozytornie (w Szczecinie i Kołobrzegu) oraz 89 zespołów ratownictwa medycznego w 47 lokalizacjach, wyposażonych w ok. 140 ambulansów. WSPR zatrudnia ok. 60 lekarzy, 850 ratowników medycznych i 50 dyspozytorów (dane z 2019 r.)^[141].

Cmentarze wojenne

Cmentarz wojenny w Drawsku Pomorskim

Na terenie województwa znajduje się wiele miejsc pochówku żołnierzy i jeńców wojennych różnych narodowości (Polaków, Rosjan, Francuzów, Anglików, Belgów, Włochów, Niemców i in.) Zdecydowana większość z nich zginęła podczas II wojny światowej. Zachowały się także kwatery ofiar I wojny światowej oraz wojny francusko-pruskiej 1870-71.

Cmentarze lub wydzielone kwatery wojenne znajdują się w następujących miejscowościach województwa zachodniopomorskiego: Barlinek, Białogard, Borne Sulinowo, Bobolice, Chojna, Choszczno, Czaplinek, Dębno, Drawsko Pomorskie, Glinna (jedyny na Pomorzu Zachodnim niemiecki cmentarz wojenny), Golczewo, Gryfino, Kamień Pomorski, Kołobrzeg, Koszalin, Łobez, Myślibórz, Połczyn-Zdrój, Resko, Siekierki, Sławno, Stargard, Szczecin, Szczecinek, Trzcińsko-Zdrój, Tychowo, Wałcz, Wolin, Złocieniec^[142].

Współpraca międzynarodowa

Umowy, porozumienia i listy intencyjne zawarte przez samorząd województwa zachodniopomorskiego^[143]:

• Region Apulia (Puglia) od 26 października 2007
• Kraj związkowy Bawaria (Bayern) od 22 lutego 2008
• Kraj związkowy Brandenburgia (Brandenburg) od 7 grudnia 2001
• Bruksela-Koekelberg (Bruxelles) od 20 marca 2006
• Prowincja Liège od 7 maja 2018
• Departament Żyronda (Gironde) od 8 lipca 2004
• Prowincja Guangdong (廣東) od 12 lipca 2001
• okręg kłajpedzki od 12 października 2006
• Departament Loara Atlantycka (Loire-Atlantique) od 25 listopada 1999
• Kraj związkowy Meklemburgia-Pomorze Przednie (Mecklenburg-Vorpommern) od 18 czerwca 2000
• Obwód mikołajowski (Миколаїв) od 19 września 2002
• Prowincja Overijssel od 18 października 2006
• region Skania (Skåne) od 14 maja 1999

Większość województwa położona jest w Euroregionie Pomerania, fragmenty także w euroregionach: Pro Europa Viadrina i Bałtyk.

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego
• Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie
• Województwo zachodniopomorskie w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2015-05-20]  (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.