Wojna amerykańsko-hiszpańska
 Atak Amerykanów na wzgórze San Juan | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Przyczyna | interesy ekonomiczne i strategiczne USA | ||
| Wynik | zwycięstwo USA | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Wojna amerykańsko-hiszpańska – konflikt zbrojny pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Królestwem Hiszpanii trwający od 25 kwietnia do 12 sierpnia 1898, w wyniku którego Hiszpania utraciła większość swych posiadłości na Karaibach i na obszarze Pacyfiku, a Stany Zjednoczone porzuciły dotychczasową politykę izolacjonizmu.
Przyczyny wojny
Przyczynami wojny były tendencje ekspansjonistyczne polityki amerykańskiej, interesy ekonomiczne i strategiczne USA.
Rozpoczęte w 1895 r. powstanie antyhiszpańskie na Kubie[3] i okrucieństwa popełniane w trakcie jego tłumienia przez Hiszpanów[4] (co było nagłaśniane przez koncerny prasowe Hearsta i Pulitzera) spowodowały, że społeczeństwo amerykańskie zaczęło domagać się odebrania tej kolonii Hiszpanii. Nowo wybrany prezydent, William McKinley, obiecał wyborcom interwencję. Wprawdzie liberalny rząd w Madrycie odwołał dotychczasowego gubernatora, znanego z okrucieństw Valeriano Weylera[5] (jego miejsce w październiku 1897 r. zajął skłonny do szukania rozwiązań politycznych gen. Ramón Blanco) i obiecał Kubańczykom autonomię, ale było już za późno.
Dogodnym pretekstem do wypowiedzenia wojny stało się zatonięcie 15 lutego 1898 r. amerykańskiego pancernika USS „Maine” w porcie w Hawanie[6], o co oskarżono agentów hiszpańskich (Kuba była kolonią hiszpańską), a czego prawdopodobną przyczyną był samozapłon węgla[7]. Wzburzenie amerykańskiej opinii publicznej wzrosło po opublikowaniu raportu mieszanej komisji śledczej hiszpańsko-amerykańskiej, w którym każda ze stron przedstawiła odmienne wnioski.
11 kwietnia prezydent wystąpił do Kongresu o upoważnienie do podjęcia kroków mających położyć kres walkom na Kubie. W odpowiedzi Kongres opracował, a 19 kwietnia ogłosił cztery rezolucje, w których uznawał niepodległość Kuby, domagał się wycofania wojsk hiszpańskich, zapewniał, że USA nie zamierzają zagarnąć wyspy i upoważniał prezydenta do użycia siły. Następnego dnia rząd Stanów Zjednoczonych przedłożył Hiszpanii ultimatum, na które rząd hiszpański odpowiedział zerwaniem stosunków dyplomatycznych.
25 kwietnia Stany Zjednoczone ogłosiły, że od 21 kwietnia znajdują się w stanie wojny[8].
Przebieg
Wojna toczyła się na dwóch oddalonych teatrach działań. Bezpośrednim celem ataku amerykańskiego stały się kolonie hiszpańskie, przede wszystkim Kuba i Filipiny, gdzie wysadzono desanty wojsk amerykańskich, wspieranych przy tym przez antyhiszpańską partyzantkę. 22 kwietnia dowodzona przez kontradmirała Williama T. Sampsona Eskadra Północnego Atlantyku opuściła Hampton Roads i skierowała się na wody kubańskie z zadaniem założenia blokady wyspy, zaś 26 kwietnia wyszła z Hongkongu Eskadra Azjatycka komandora George'a Deweya i zniszczyła flotyllę hiszpańską w bitwie w Zatoce Manilskiej 1 maja 1898. Z kolei wysłana przez Hiszpanię na Kubę flota ekspedycyjna pod dowództwem kontradmirała Pascuala Cervery uległa całkowitemu zniszczeniu w bitwie z przeważającą flotą amerykańską pod Santiago de Cuba 3 lipca 1898.
Desant amerykański na Filipinach wylądował 30 kwietnia. Było to 2500 żołnierzy generała Williama Merritta, którzy nieco wcześniej zajęli dla USA wyspę Guam. Działania lądowe sprowadzały się do oblegania Manili, której bronił 8-tysięczny garnizon hiszpański. Garnizon ten – po symbolicznym oporze (Amerykanie stracili 7 żołnierzy) – skapitulował 13 lipca.
Wcześniej nieco, 22 czerwca, pod Baiquiri na Kubie (w pobliżu Santiago) rozpoczęły lądowanie oddziały V Korpusu US Army generała Williama R. Shaftera, które już 1 lipca stoczyły bitwę o El Canej i wzgórze San Juan. Zdobyły pozycje górujące nad Santiago, którego garnizon skapitulował 17 lipca.
25 lipca w porcie Guánica na Portoryko wylądował, przybyły z Guantanamo na Kubie, oddział generała Nelsona A. Milesa, który 29 lipca zajął Ponce i opanował południe wyspy.
Pokonana w bitwach morskich i niezdolna do przyjścia z pomocą swoim oddziałom, jeszcze walczącym na Kubie i Portoryko, Hiszpania zgodziła się na pośrednictwo Francji i uzyskała zgodę Stanów Zjednoczonych na zawieszenie broni w dniu 12 sierpnia.
Wojna zakończyła się podpisaniem 10 grudnia 1898 traktatu paryskiego, który został ratyfikowany przez Senat Stanów Zjednoczonych w 1899 roku.
Skutki wojny
Rezultatem wojny było przejęcie przez Stany Zjednoczone kontroli nad koloniami Hiszpanii na Karaibach i Pacyfiku. Stany Zjednoczone uzyskały Filipiny[9], Portoryko i Guam. Kuba otrzymała ograniczoną niepodległość i znalazła się w amerykańskiej strefie wpływów. Wyspa przestała być kolonią hiszpańską, ale przez trzy lata po zakończeniu wojny pozostawała pod nadzorem amerykańskiej armii. Wojna z Hiszpanią, która miała na celu przynieść pomoc Kubańczykom, okazała się pomocą dwuznaczną, gdyż przed wycofaniem wojsk w 1902 r. Amerykanie wymusili na władzach Kuby oddanie im zatoki Guantanamo na bazę marynarki wojennej. Amerykanom było to jednak za mało. Narzucili Kubie tzw. „poprawkę Platta”, która mówiła, że Kuba zezwoli amerykańskim oddziałom objąć kontrolę nad wyspą w momencie, gdy zostaną narażone na niebezpieczeństwo amerykańskie interesy w regionie. Stany Zjednoczone kilka razy wykorzystywały ten przywilej: np. w 1906 r. prezydent Theodore Roosevelt ulokował tam wojska dla wsparcia proamerykańskiego zamachu stanu.
Przeciwko aneksji zdobytych ziem (z wyjątkiem Puerto Rico) protestowała zawiązana w Bostonie w listopadzie 1898 Liga Antyimperialistyczna (Anti-Imperialist League). Należeli do niej m.in. senatorzy: Carl Schurz i George Hoar, byli prezydenci: Grover Cleveland i Benjamin Harrison, kandydat demokratów na prezydenta z 1896 r. William Bryan, biznesmen Andrew Carnegie, przewodniczący Amerykańskiej Federacji Pracy Samuel Gompers, prezes uniwersytetu Harvarda Charles W. Eliot i pisarz Mark Twain. W sumie w całym kraju organizacja liczyła 30 tys. osób. Antyimperialiści byli przeciwni nie tyle ze względów moralnych, lecz z uwagi na to, że przyłączenie nowych terytoriów byłoby sprzeczne z Konstytucją, nie dającą rządowi federalnemu uprawnień do sprawowania władzy nad koloniami. Argumentowano też, że przez przyłączenie nowych zamorskich obszarów, Stany Zjednoczone staną się bliższe ówczesnym państwom kolonialnym niż republice czasów Ojców Założycieli. Opór antyimperialistycznie nastawionych członków Kongresu opóźnił ratyfikację pokoju, która przeszła jednym głosem większości[10].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ 10 tysięcy to straty powstańców kubańskich i filipińskich
- ↑ W tym 345 Amerykanów
- ↑ W czerwcu 1895 Stany Zjednoczone ogłosiły neutralność, a rząd Clevelanda zakazał udziału obywateli amerykańskich w toczącej się wojnie. Jednak w latach 1895-98 obywatele amerykańscy zorganizowali 71 wypraw flibusterskich na Kubę, a około 50% amunicji używanej przez powstańców pochodziło z USA. Krzysztof Michałek, Na drodze ku potędze, Warszawa 1991, s. 164n.
- ↑ Gubernator wyspy, gen. Valeriano Weyler, wprowadził w październiku 1896 r. system obozów koncentracyjnych. Były to silnie ufortyfikowane małe osiedla, poza którymi przebywanie było zabronione. Obwieszczenia głosiły, że każdy kto po wyznaczonej dacie znajdzie się poza obozem będzie traktowany jak powstaniec. Skupiona na małym obszarze, pozbawiona wystarczającej opieki lekarskiej i odpowiednich racji żywnościowych ludność masowo ginęła z chorób i głodu. Andrzej J. Kamiński, Koszmar niewolnictwa, Warszawa 1990.
- ↑ W prasie amerykańskiej zyskał miano Rzeźnika (ang. Butcher). Tamże.
- ↑ W połowie stycznia 1898 doszło do przewrotu, w rezultacie którego nowy gubernator został obalony. Przekonany, że zaistniała sytuacja grozi zajściami, których ofiarami mogliby się stać Amerykanie, poseł USA w Hawanie, Fitzhugh Lee, poprosił Departament Stanu o wsparcie ze strony US Navy. Michałek, s. 166.
- ↑ Początkowo sądzono, że powodem eksplozji na pancerniku była hiszpańska mina lub torpeda odpalona z okrętu podwodnego. Podejmując badania wraku w 1976 r. uznano, że okręt zatonął w rezultacie eksplozji wewnątrz kadłuba, przy czym przyczyna wybuchu nadal pozostaje nieznana. Tamże.
- ↑ US Declaration of War with Spain, fotokopia
- ↑ USA zapłaciły tytułem odszkodowań za Filipiny 20 mln dolarów. Michałek, s. 223.
- ↑ Tamże.
Bibliografia
- Andrzej Bartnicki, Krzysztof Michałek, Izabella Rusinowa: Encyklopedia historii Stanów Zjednoczonych Ameryki, Egross Morex, Warszawa 1992, ISBN 83-85253-07-6
- Graham A. Cosmas: An Army for Empire: The United States Army and the Spanish–American War, 1971
Media użyte na tej stronie
Battle of Manila Bay, 1 May 1898 Contemporary colored print, showing USS Olympia in the left foreground, leading the U.S. Asiatic Squadron in destroying the Spanish fleet off Cavite. A vignette portrait of Rear Admiral George Dewey is featured in the lower left.
Charge of the Rough Riders at San Juan Hill by en:Frederic Remington (d. en:1909). Online. Note: Remington's painting should actually be entitled "Charge of the Rough Riders on San Juan Heights. This portion of the attack is actually a depiction of the charge on Kettle Hill, a hill that was to the right of San Juan Hill. After seizing Kettle Hill, Roosevelt led his men down Kettle Hill, around a small pond that sat between both hills and then up onto San Juan Hill.
Theodore Roosevelt leads the charge on his horse, Little Texas. K Troop officer, Woodbury Kane is the brown uniformed officer in the foreground with pistol in right hand and saber in his left. To the upper right of Lt Kane is a hat-less African-American Buffalo Soldier from either the 9th or 10th Cavalry that got mixed in along with the Rough Riders as all of them raced to the top of Kettle Hill. (2013-07-05 02:05 by SimonATL.)