Wojna domowa w Algierii

Wojna domowa w Algierii

Czas	grudzień 1991 – luty 2002
Wynik	zwycięstwo rządu, rozbicie ruchu islamistycznego
Strony konfliktu
Algieria Zbrojna Grupa Islamska, Islamska Armia Ocalenia
brak współrzędnych

Wojna domowa w Algierii (fr. Guerre civile algérienne, arab. حرب العشرية السوداء في الجزائر) – konflikt zbrojny w latach 1991–2002 na terytorium Algierii, pomiędzy islamskimi fundamentalistami a algierskim rządem^[1].

Geneza

Sytuacja niepodległej Algierii

W chwili uzyskania niepodległości przez Algierię w roku 1962, władzę w kraju objął Front Wyzwolenia Narodowego (będący liderem w wojnie o niepodległość). Rządy Frontu Wyzwolenia Narodowego oparte były o tzw. „algierski socjalizm” zakładający rządy jednopartyjne, planową gospodarki i kolektywne rolnictwo. System ten zaczął załamywać się w latach 80. na skutek spadku cen ropy naftowej będącej głównym towarem eksportowym Algierii oraz eksplozji demograficznej^[1]. Od 1980 roku odnotowano działania opozycji, skupionej początkowo wokół ruchu socjaldemokratycznego^[2]. Na skutek protestów obywatelskich jakie odbyły się w kraju w październiku 1988 roku, Front Wyzwolenia Narodowego rozpoczął proces demokratyzacji^[1].

Ruch islamistyczny

Opozycję wobec Frontu Wyzwolenia Narodowego stanowił lewicujący Front Sił Socjalistycznych, skupiający głównie Berberów oraz Islamski Front Ocalenia. Druga z organizacji miała bardzo radykalny charakter i powoływała się w swoim programie na zasady islamizmu. Geneza ruchu islamistycznego w niepodległej Algierii zaczyna się w roku 1971 kiedy to rząd Egiptu Gamala Abdela Nasera zwolnił z więzień członków islamistycznego Bractwa Muzułmańskiego, wówczas wielu z nich opuściło Egipt i udało się do Algierii. W Algierii członkowie stowarzyszenia głosili radykalnie islamskie poglądy, które przybrały na popularności po irańskiej rewolucji islamskiej. Islamiści za główny cel postawili sobie budowę w Algierii republiki islamskiej (na wzór Iranu), w której to jedynym źródłem prawa miał być szariat a konstytucją Koran^[1].

Działający początkowo nielegalnie Islamski Front Ocalenia, stał się najważniejszą grupą zwolenników państwa wyznaniowego. Z biegiem lat Islamski Front Ocalenia zliberalizował się co doprowadziło do powstania jeszcze bardziej radykalnych grup. W 1982 roku utworzona została niewielka paramilitarna grupa o nazwie Islamski Ruch Algierii. Radykałowie z tej organizacji przyjęli rewolucję jako jedyną drogę do osiągnięcia celu. Islamiści wywodzący się z Islamskiego Ruchu Algierii zorganizowali zamachy terrorystyczne przeciwko członkom rządu, obcokrajowcom, artystom, intelektualistom czy dziennikarzom^[1]. Wpływy islamistów wzrosły jeszcze bardziej po protestach z październikach 1988 roku^[1].

Przebieg wojny

Wybuch konfliktu

(c) Mustafaa at the English Wikipedia, CC-BY-SA-3.0

Prowincje gdzie zwyciężył Islamski Front Ocalenia w wyborach 1991 zaznaczono na ciemnozielono

W 1989 roku zmieniona została konstytucja kraju. Na skutek przemian konstytucyjnych Algieria zrezygnowała z socjalistycznych pryncypiów na rzecz wolnego rynku w zachodnim stylu i demokracji parlamentarnej. W 1990 roku odbyły się wybory terenowe, które okazały się zwycięstwem Islamskiego Frontu Ocalenia. Zwycięstwo islamistów zbudowało napięcie między nimi a jeszcze pozostającymi u władzy socjalistami z Frontu Narodowego. Zwolennicy obu opcji starli się ze sobą w trakcie zamieszek w Algierze będącym stolicą kraju. Konflikt doprowadził do dymisji rządu. W grudniu 1991 roku odbył się pierwsze wolne i powszechne wybory parlamentarne. Także te wybory wygrali islamiści. Dojście do władzy fundamentalistów zatrzymała armia, która już w styczniu 1992 roku przeprowadziła zamach stanu. Do dymisji poddał się prezydent Szadli Bendżedid a pełnię władzy objęła dyktatura wojskowa. Władzę w imieniu wojska sprawowała oficjalnie pięcioosobowa Rada Państwa z Mohammedem Budiafem (zginął on jeszcze w tym samym roku z rąk islamistyczne nastawionego ochroniarza^[1]) na czele. Armia nieutożsamiająca się z żadną z opcji politycznych oświadczyła, że nie zgadza się na rządy islamistów, a wybory nie odbędą się póki kraj nie zostanie ustabilizowany^[1].

Junta ze względu na swój sprzeciw wobec islamizmu zyskała poparcie sąsiadów i wielu krajów Europy. Zachęceni tym poparciem wojskowi wprowadzili stan wyjątkowy. Decyzja junty sprowokowała wybuch wojny domowej^[1].

Eskalacja walk

W odpowiedzi na niedopuszczenie do rządów Islamskiego Frontu Ocalenia, najbardziej radykalni islamiści utworzyli Zbrojną Grupę Islamską. Grupa ta stosowała metody partyzanckie i nie uznawała zwierzchnictwa bardziej umiarkowanego Frontu Ocalenia. Powstanie Zbrojnej Grupy Islamskiej przyczyniło się do delegalizacji Front Ocalenia w marcu 1992. Zdelegalizowana partia przeszła do konspiracji, a jej liderzy, którzy nie zostali aresztowali, uciekli poza granicę Algierii. Partia jawnie nie nawoływała do wojny, niemniej jednak w 1993 roku z jej inicjatywy utworzono Islamską Armię Ocalenia. Tym samym wojnę z rządem wojskowym (a także między sobą) prowadziły już dwie odrębne od siebie grupy partyzanckie^[1][2].

Grupy partyzanckie w ramach walki o budowę państwa islamskiego, prowadziła politykę terroru. Represyjne działania islamistów objęły głównie ludność cywilną i obejmowały masowe masakry prostej ludności. Działania te miały zastraszyć ludność i zmusić juntę do ustępstw. Szczególnym echem odbyły się masakry w Rais i Bentalha przeprowadzone przez islamistów we wrześniu 1997 roku. W ich trakcie islamiści zamordowali wszystkich mieszkańców wsi. Partyzanci nie oszczędzili nawet kobiet w ciąży. Innymi metodami walki stosowanej przez islamski ruch oporu były akcje terrorystyczne (porwania, pokazowe egzekucje czy zamachy bombowe), ich ofiarą padli głównie intelektualiści, obcokrajowcy dziennikarze i artyści^[1] ale także przypadkowi ludzie^[2]. W 1995 i 1996 roku przeprowadzili oni zamachy terrorystyczne w Paryżu, w których zginęło kilkanaście osób, a ponad 150 zostało rannych. Zamachy miały być zemstą za wsparcie Francji dla rządzącej junty^[1].

Wojsko w starciach z islamistami wsparli zbrojeni masowo przez rząd cywile. W szczytowym okresie liczba uzbrojonych członków samoobrony antyislamistycznej wyniosła milion osób^[2].

Wygaśnięcie konfliktu

W trakcie trwania walk junta wielokrotnie podejmowała się nieudanych prób negocjacji z rebeliantami. Zakończenie konfliktu i rozwój rozmów niewątpliwie umożliwiła rządowa propozycja amnestii względem bojowników Islamskiej Armii Ocalenia. W odpowiedzi na propozycję, we wrześniu 1997 roku Islamska Armia Ocalenia ogłosiła jednostronne zawieszenie broni, które weszło w życie 1 października. Ogłoszenie zawieszenia broni przez Islamską Armię Ocalenia doprowadziło do wzajemnego zwalczania się tejże organizacji z konkurencyjną Zbrojną Grupą Islamską, która kontynuowała antyrządową kampanię. Proces pokojowy przyśpieszył gdy na skutek wyborczego sukcesu prezydentem kraju w 1999 na został Abd al-Aziz Buteflika z ramienia Frontu Wyzwolenia Narodowego. Niezwiązany z juntą polityk przeforsował amnestię dla wszystkich bojowników, którzy nie byli zaangażowani w masakry. Amnestia doprowadziła do rozłamu w toczącej jeszcze walkę z rządem Zbrojnej Grupie Islamskiej. Część partyzantów złożyła broń i przyjęła ofertę prezydenta, najbardziej radykalni islamiści zdecydowali się jednak kontynuować walkę. W styczniu 2000 roku całkowite rozwiązanie ogłosiła Islamska Armia Ocalenia. W górach pozostało jedynie od 300 do 1000 partyzantów. Po zakończeniu konfliktu funkcjonowanie partii fundamentalistycznych zostało zakazane w dalszym ciągu a wojsko pozostawiło w swoich rękach duży stopień władzy. W 2006 roku z inicjatywy prezydenta Buteflika doszło do powszechnej amnestii bojowników odsiadujących wyroki. Amnestia odbyła się w ramach programu Karta Pokoju i Narodowego Pojednania (uchwalonej w referendum w 2005 roku)^[3][1][2].

Wojna doprowadziła do marginalizacji środowisk islamistycznych, niemniej jednak po 2002 roku w Algierii działa lokalna sekcja Al-Ka’idy^[2].

W konflikcie zginęło 200 tysięcy Algierczyków^[2].

Przypisy

Bibliografia

• Wiesław Lizak: Problemy bezpieczeństwa Afryki. W: Ryszard Zięba: Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008, s. 458. ISBN 978-83-60501-92-4.