Wojna kolonialna
 | Ten artykuł należy dopracować |
Wojna kolonialna – rodzaj wojny prowadzonej na terenie kolonii danego państwa lub o zdobycie kolonii innych państw, charakterystyczny dla kolonializmu epoki nowożytnej[1].
Geneza
Za pierwsze wojny kolonialne uznaje się wyprawy zbrojne Portugalii[2] i Hiszpanii[3], będące skutkiem wielkich odkryć geograficznych. Prowadzone były przeciwko rdzennej ludności Ameryki Środkowej i Południowej w XVI wieku.
Wojna angielsko-francuska o dominację w Ameryce Północnej
W latach 1754–1763, pomiędzy Wielką Brytanią a Francją miała miejsce wojna o hegemonię w Ameryce Północnej. Bliskość równoczesnej kolonizacji obecnego terytorium USA przez Anglików oraz terytoriów obecnej Kanady przez Francuzów powodowała realną możliwość utraty nowo zdobytych kolonii i wpływów na rzecz rywala. Oba kraje nie miały zamiaru zrzec się swoich terytoriów.
Wykorzystując fakt równie napiętej sytuacji w Europie (wojna siedmioletnia), Anglicy rozpoczęli działania zbrojne. Na początku wojny żadna ze stron nie osiągnęła znaczącej przewagi. Wygrana Anglików w bitwie o Rzekę św. Wawrzyńca zdecydowała o ich prowadzeniu w konflikcie. Pozwoliła im przedostać się na tereny obecnej Kanady i ostateczne pokonać znajdujące się tam siły francuskie. Wielka Brytania umocniła swoją pozycję imperium światowego, największe straty zaś ponieśli mieszkańcy kolonii, na których terenie toczyły się walki.
Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych
Wzrost poczucia tożsamości narodowej wśród angielskich kolonistów w Ameryce oraz brytyjska polityka ceł na towary tam eksportowane (Akty Nawigacyjne) wywołały wzrost nastrojów separatystycznych wśród Amerykanów. W roku 1775 rozpoczęło się powstanie kolonii wschodniego wybrzeża kontynentu, które w ciągu zaledwie paru tygodni przerodziło się w rewolucję. Po serii zwycięskich batalii oraz ogłoszeniu niepodległości przez USA, Wielka Brytania zaniechała starań o ponowne przejęcie inicjatywy w utraconych dominiach.
Wojna ukazała również niechęć do prowadzenia wojny przez rząd w Londynie. W perspektywie późniejszych konfliktów kolonialnych Imperium Brytyjskiego (np. wojny opiumowe czy powstanie Maorysów na Nowej Zelandii), taka polityka była ewenementem ukazującym chwilową słabość Imperium.
Wojny w koloniach brytyjskich w XIX wieku
Wojny kolonialne prowadzone były przez Brytyjczyków przez cały wiek XIX w Afryce, Azji i Oceanii. Wśród nich znalazły się:
- powstanie sipajów w Indiach
- wojny burskie. I wojna burska: Oderwanie się afrykańskich prowincji, bogatych w złoża złota i diamentów Nadalu i Oranje, na rzecz Burów (potomków holenderskich osadników z XVIII wieku). Źle zorganizowane oddziały angielskie ponosiły liczne klęski, tracąc tysiące żołnierzy. Burowie wypracowali metodę wojny partyzanckiej, przez co byli nieuchwytni dla armii brytyjskiej. Dzięki tym działaniom Imperium Brytyjskie uznało niepodległość Republiki Transwalu. II Wojna Burska: Brytyjczycy ponownie spróbowali zająć bogate w złoto terytorium Transwalu, tym razem budując system obozów koncentracyjnych dla ludności cywilnej oraz sieć Blokhauzów, aby kontrolować ruchy burskich partyzantów. Metody te, pomimo sprzeciwu prasy europejskiej, przyniosły pożądany skutek, zapewniając Brytyjczykom zwycięstwo, które poskutkowało zajęciem Transwalu. Wojny te były toczone przy przytłaczającej przewadze wojsk brytyjskich (350 tys. przeciw 60 tys. Burów)[4].
- wojna brytyjsko-zuluska
- Powstanie Mahdiego
Wojny kolonialne w wieku XX
Większość krajów Afryki oraz Azji otrzymała niepodległość na drodze pokojowej. Wyjątkiem była polityka Francji i Portugalii, które broniły swoich kolonii i angażowały własne wojska w walkach w Indochinach, Algierii, Angoli czy Mozambiku. Państwa te nie zostały pokonane militarnie, jednak ze względu na sytuację międzynarodową oraz wewnętrzną atmosferę polityczną musiały uznać niepodległość dawnych kolonii.
Przypisy
- ↑ Marc Ferro, Historia kolonizacji, Warszawa 1997.
- ↑ Roger Crowley, Zdobywcy. Jak Portugalczycy zdobyli Ocean Indyjski i stworzyli pierwsze globalne imperium, Poznań 2016, ISBN 978-83-7818-890-2.
- ↑ HISTORY OF THE SPANISH EMPIRE, www.historyworld.net [dostęp 2021-01-26].
- ↑ wojny burskie, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-06-23].