Wojna podziemno-minerska

Miny i ich działanie w traktacie Francesca Martiniego

Wojna podziemno-minerska – prowadzenie działań wojennych podczas ataku na silnie umocnione pozycje i duże miasta, którego celem jest zniszczenie (na ogół wysadzenie) pozycji ufortyfikowanych, typowo z wykorzystaniem materiałów wybuchowych umieszczonych w komorze minowej specjalnie wykonanych pod ziemią chodników minowych. Stara się temu zapobiec obrona minerska, osłaniając i broniąc pozycji przed atakiem minerskim[1].

Wojna minerska była wykorzystywana już w starożytności. Do momentu wynalezienia prochu czarnego fortyfikacje niszczono przez podkopanie się pod mury, wydrążenie obszernej komory, podpartej stemplami, a następnie podpalenie ich; zniszczenie podpór powodowało zawalenie się muru. Sposób ten zastosowali np. Rzymianie podczas oblężenia Aten[1]. Polibiusz w swoich Dziejach Rzymu (księga 21, rozdział 28) opisuje wojnę minerską i przeciwminerską podczas oblężenia Ambrakii przez Rzymian[2]. Niemniej, w okresie imperialnym Rzymianie stosowali ten sposób walki bardzo rzadko; przykładem porażki działań minerskich była próba podkopu pod murami Massalii przez wojska Cezara, udaremnione przez obrońców przez zalanie chodników wodą[3].

Podczas oblężenia Yubi przez armię Wschodniej dynastii Wei w 546 roku, napastnicy i obrońcy zastosowali liczne techniki wojny minowej. Próbę przebicia się licznymi tunelami przez otaczający miasto wał z ubitej ziemi udaremniono przez wydrążenie wewnątrz wału wzdłużnego chodnika, poprzecznego względem chodników atakujących, który umożliwiał kontratak wewnątrz chodników. Ponadto przygotowano materiały palne i miechy, by wypełniać tunele trującym dymem. Atakującym udało się następnie podkopać pod wały, podstemplować je nasączonym olejem drewnem i podpalić stemple. Mimo równoczesnego ataku z kilku stron, obrońcy, najprawdopodobniej dzięki nasłuchowi, wiedzieli które odcinki są zagrożone i zawczasu przygotowali wewnątrz dodatkowe palisady i umocnienia. Mimo zawalenia kilku fragmentów wałów, szturm ostatecznie się nie powiódł[4]

Plany oblężenia Kandii – fig. 21 – fortyfikacje obrońców; fig. 22 aprosze atakujących; fig. 23 chodniki kontrminowe obrońców; fig. 24 scena walki w tunelach i schemat odpalania założonej miny
Plan przykładowej sieci chodników przeciwminowych do obrony reduty w traktacie z XVIII w.

Wojna minerska rozpowszechniła się od XV wieku[5], w zwiázku z zastosowaniem prochu czarnego do wysadzania umocnień. Odtąd upowszechniły się pojęcia komory minowej, miny podziemnej, chodników minowych i przeciwminowych[1]. O minach pisali Francesco di Giorgio Martini i Taccola, a prawdopodobnie pierwsze użycie podziemnej miny czarnoprochowej miało miejsce podczas oblężenia Belgradu w 1440 roku, kiedy to obrońcy odpalili kontrminę pod pozycjami tureckimi. We wczesnym okresie oba sposoby niszczenia wrogich murów współistniały, a prochu używano czasem by szybko spalić stemple, wkrótce jednak czysto wybuchowe miny zaczęły dominować[6]

Minowanie było elementem regularnego oblężenia typu Vaubanowskiego, w związku z czym twierdze projektowano z uwzględnieniem obrony przeciwminowej, zawczasu przygotowując sieci chodników kontrminerskich[7]. Sieci chodników zachowały się np. w twierdzy głogowskiej (rozbudowywane w II połowie XVIII wieku)[8] czy kłodzkiej[9]. Wojna minowa wykorzystywana była w oblężeniach wieku XVIII w. (np. podczas oblężenia Świdnicy w czasie wojny siedmioletniej) i XIX w. (oblężenie Brăili w 1828 roku podczas wojny rosyjsko-tureckiej). Najszersze działania podziemne w XIX w. miały miejsce podczas oblężenia Sewastopola podczas wojny krymskiej[10]. Atakujący odpalili 136 min (łącznie 66 ton prochu), a obrońcy – 94 kontrminy (łącznie 12 ton prochu)[1]. Bitwa o krater, próba szturmu konfederackich pozycji podczas oblężenia Petersburga w czasie wojny secesyjnej przez wyłom uczyniony przez 3,6-tonową minę zakończyła się klęską nacierających, wykazując konieczność dobrej synchronizacji ataku minowego i piechoty[11].

Zainteresowanie wojną minową wzrosło po wojnie rosyjsko-japońskiej, ze względu na pojawienie się rozbudowanych umocnień polowych, złożonych z wielu linii okopów, osłoniętych drutem kolczasym i wzmocnionych konstrukcjami betonowymi, nader trudnymi do zniszczenia; równocześnie zaś pojawiły się nowe, dużo silniejsze od prochu czarnego materiały wybuchowe, takie jak dynamit, bawełna strzelnicza czy trotyl. Walki minowe miały szczególnie miejsce podczas oblężenia Port Artur, i sprowokowały falę ćwiczeń w armiach europejskich, jak francuska, niemiecka czy brytyjska. Zwrócono w ich efekcie uwagę na konieczność lepszego przygotowania wojsk inżynieryjnych, których ranga była obniżona w erze wielkich armii poborowych, i na konieczność ich lepszego wyposażenia m.in. w aparaty oddechowe (podczas ćwiczeń odkryto, że gazy powybuchowe, zwłaszcza czad zalegają w glebie po wybuchu min, zwłaszcza kamufletów)[12].

Wybuch miny pod okopami niemieckimi, 1 lipca 1916 podczas I wojny światowej

Tunele wykorzystywane podczas wojny w Wietnamie, czy na pograniczu izraelsko-palestyńskim raczej służyły komunikacji i schronieniu, niż wojnie minowej.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d Wojna podziemno-minerska. W: Mała Encyklopedia Wojskowa. T. III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971, s. 397.
  2. ↑ Polybius: Histories. Londyn: Macmillan, 1889.
  3. ↑ Catherine M. Gilliver: Battle. W: The Cambridge history of Greek and Roman warfare. Philip A. G. Sabin, Hans van Wees, Michael Whitby (red.). Cambridge: Cambridge University Press, 2007, s. 151. ISBN 978-0-521-85779-6.
  4. ↑ Stephen R. Turnbull: Chinese walled cities 221 BC-AD 1644. Oxford: Osprey, 2009, s. 48–50. ISBN 978-1-84603-381-0.
  5. ↑ Janusz Bogdanowski: Architektura obronna w krajobrazie Polski: od Biskupina do Westerplatte. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 514–515. ISBN 83-01-12223-4.
  6. ↑ Christopher Duffy: The fortress in the early modern world, 1494-1660. London: 1979, s. 11. ISBN 0-7100-8871-X.
  7. ↑ Jones 2010 ↓, s. 13–14.
  8. ↑ Janusz Chutkowski: Głogów: przewodnik turystyczny. Głogów: Towarzystwo Ziemi Głogowskiej, 1998, s. 41. ISBN 83-906921-7-1.
  9. ↑ Grzegorz Bukal. Twierdza Kłodzko w ujęciu historycznym. „Fortyfikacja”. 12, s. 33–47, 2000. Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji. ISSN 1425-4409. (pol.). 
  10. ↑ Jones 2010 ↓, s. 14.
  11. ↑ Jones 2010 ↓, s. 16.
  12. ↑ Jones 2010 ↓, s. 18–26.

Bibliografia

  • Simon Jones: Underground warfare 1914-1918. Barnsley: Pen & Sword Military, 2010. ISBN 978-1-84468-470-0.

Media użyte na tej stronie

Siege of Candia Scheither 1672.jpg
Some illustrations of the Siege of Candia. The detail pictures show the Sant' Andrea and Panigra Bastions of the fortress:
  • No. 22, upper left: Turkish batteries and approaches (the grid-like lines are trenches)
  • No. 23, upper right: Plan of defenders countermines
  • No. 23, lower left: Underground combat, note the stock of gunpowder charges in the lower right corner which will blow up the mine
  • No 21, lower right: Plan of the bastions
Martini - Trattato di architettura civile e militare, 1841, III-0083.jpg
Tavola da Martini, Francesco di Giorgio. Trattato di architettura civile e militare, con dissertazione e note per servire alla storia militare italiana, vol. 3: Atlante. Torino Tip. Chirio e Mina, 1841.
Mémoires d'artillerie Surirey 80020.jpg
Mémoires d'artillerie, recueillis par M. Surirey de Saint Remy, tome III, exemplaire de la B.M. de Reims, troisième édition.
Hawthorn Ridge Redoubt mine (1 July 1916) 1.jpg
Voladura de la primera galería subterránea bajo el campo de batalla del Somme. 7:20 de la mañana, 1 de julio de 1916.