Wojna prusko-austriacka

Wojna prusko-austriacka
Ilustracja
Bitwa pod Sadową (Königgrätz)
Czas

16 czerwca – 23 sierpnia 1866

Miejsce

Niemcy, Czechy, Włochy, Morze Adriatyckie

Przyczyna

spór o przewodnictwo w Związku Niemieckim, konflikt o Szlezwik i Holsztyn

Wynik

zwycięstwo wojsk prusko-włoskich

Strony konfliktu
 Królestwo Prus
 Królestwo Włoch
oraz kilka innych państw-członków Związku Niemieckiego
 Cesarstwo Austrii
 Królestwo Saksonii
 Królestwo Hanoweru
 Królestwo Bawarii
oraz kilka innych państw-członków Związku Niemieckiego
Dowódcy
Helmuth von Moltke
Albrecht von Roon
Ludwig von Benedek
Siły
417 tys. Prusaków
243 tys. Włochów
44 tys. żołnierzy z krajów niemieckich
507 tys. Austriaków i ich sojuszników
Straty
ok. 37 tys. zabitych i rannych żołnierzy pruskich i ich sojusznikówok. 71 tys. zabitych i rannych
brak współrzędnych
Walczące strony:
Ciemnoniebieska: Prusy
Jasnoniebieska: Sprzymierzeńcy Prus
Czerwona: Austria
Różowa: Sprzymierzeńcy Austrii
Zielona: Neutralni
Żółta: Szlezwik-Holsztyn
Pomnik ofiar wojny prusko-austriackiej
Pomnik poświęcony poległym w wojnie 1866 r., w Nowej Rudzie
Tablica na pomniku ofiar wojny z 1866 r. w Nowej Rudzie

Wojna prusko-austriacka (niem. Deutscher Krieg, Preußisch-Deutscher Krieg, czes. Prusko-rakouská válka) – konflikt zbrojny pomiędzy Królestwem Prus, Królestwem Włoch i kilkoma państwami-członkami Związku Niemieckiego, a Cesarstwem Austriackim, Saksonią, Królestwem Hanoweru, Królestwem Bawarii oraz kilkoma państwami-członkami Związku Niemieckiego, w dniach od 16 czerwca do 23 sierpnia 1866.

Podłoże

Między Prusami a Austrią od dawna trwała rywalizacja o przewodnictwo w utworzonym w 1815 Związku Niemieckim. Od władców obu państw oczekiwano, że przeprowadzą polityczną unifikację Niemiec i przekształcą Związek w federacyjne państwo ogólnoniemieckie. O ile większość władców niemieckich i arystokracja feudalna tradycyjnie popierały Habsburgów, depozytariuszy tradycji Świętego Cesarstwa Rzymskiego, o tyle niemiecka burżuazja i wielu intelektualistów wiązała swe nadzieje z Hohenzollernami i rządem pruskim, bardziej dynamicznym od austriackiego. Od 1834 większość państw niemieckich łączył także Niemiecki Związek Celny, zorganizowany przez Prusy, który zapewniał sprawniejszą współpracę gospodarczą i stanowił pruską przeciwwagę dla wpływów austriackich. Od 1862 funkcję premiera Królestwa Prus pełnił Otto von Bismarck, otwarcie kontestujący dominację austriacką i konsekwentnie dążący do zjednoczenia Niemiec pod przewodnictwem pruskim. Po wojnie z Danią (1864), Cesarstwo Austrii zyskało oddalone od jej granic Księstwo Holsztynu, natomiast Prusy Księstwo Szlezwiku. Spowodowało to konflikt, który wykorzystał Otto von Bismarck i w 1866 rozpoczął działania wojenne (choć pierwszy krok należał do Austrii, bo na jej żądanie Bundestag – powołując się na artykuł 19. Aktu Związkowego Kongresu Wiedeńskiego o „ochronie wewnętrznego bezpieczeństwa Niemiec i zagrożonych praw jego członków” – uchwalił 11 kwietnia 1866 mobilizację związkowych sił zbrojnych, oczywiście poza oddziałami pruskimi). Z uwagi na ten akt – formalnie i w znacznym stopniu faktycznie – była to wojna prusko-niemiecka, jednakże jej główną treścią była rywalizacja pomiędzy dwiema głównymi potęgami, stąd tradycyjna nazwa konfliktu w historiografii. Wcześniej, dzięki działaniom dyplomacji, Bismarck zapewnił sobie neutralność Rosji i Francji oraz wsparcie Włoch, którym obiecał pomoc w uzyskaniu należącej do Austriaków Wenecji.

Działania wojenne

Wojnę rozpoczęły działania pruskie przeciwko kontyngentom wojskowym kolejnych państw Związku Niemieckiego. Siły austriackie podzielone były na dwie armie – Północną, dowodzoną przez generała dywizji Ludwiga von Benedeka i Południową, dowodzoną przez marszałka Albrechta Habsburga.

Na początku czerwca 1866 wojska pruskie wkroczyły do administrowanego przez Austrię Holsztyna. W następnej kolejności na froncie południowym wojska sprzymierzonych z Prusami, świeżo zjednoczonych Włoch doznały porażki w bitwie pod Custozą 24 czerwca.

Główne i decydujące działania prowadzone były jednak przez armie pruskie w należących wówczas do Austrii Czechach. Siły pruskie, rozlokowane między Jelenią Górą a Nysą, składały się z I, V i VI armii, w sumie liczące 115 tys. ludzi, w tym 10 tys. kawalerzystów i 352 dział. Głównodowodzącym był książę Fryderyk Hohenzollern, a szefem sztabu generał major Leonhard von Blumenthal. Wojska pruskie wkroczyły do Czech przez przełęcze sudeckie, kilkoma kolumnami. Po drodze doszło do kilku potyczek, w których Austriacy odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Trutnovem. Do decydującej bitwy doszło 3 lipca pod Sadową w pobliżu Hradca Králové (znana też jako bitwa pod Königgrätz – Prusacy nacierali spod wsi Sadova przez nurt Bystrzycy, Austriacy oparli swoje ugrupowanie o linię następnej rzeki – Łaby i stojącą nad nią fortecę Königgrätz), w Czechach. Wojska austriackie, pod wodzą generała Ludwiga von Benedeka, zostały rozbite przez Prusaków.

W schyłkowej fazie konfliktu doszło jeszcze 20 lipca do morskiej bitwy pod Lissą, w której flota austriacka zwyciężyła flotę włoską. Nie miało to jednak większego znaczenia, bo 24 lipca cesarz Franciszek Józef I skapitulował.

Kampania nad Menem

W dniach od 1 lipca do 26 lipca 1866 toczyła się także kampania nad Menem, pomiędzy Prusami a wspomaganymi przez Austrię królestwami i księstwami południowo-niemieckimi, jak: Bawaria, Wirtembergia, Badenia, Hesja, Nassau, Hesja-Kassel, która była ostatnią kampanią toczoną w ramach wojny austriacko-pruskiej.

Zakończenie wojny

Wojna zakończyła się pokojem w Pradze podpisanym 23 sierpnia 1866. Na jego mocy Prusy przejęły Holsztyn wraz z ostatecznym włączeniem Szlezwiku, który od 1864 znajdował się pod administracją pruską. Ponadto Prusy anektowały niektóre państwa niemieckie, które wystąpiły przeciwko nim. Były to: Królestwo Hanoweru, Księstwo Nassau, Elektorat Hesji i Wolne Miasto Frankfurt. W wyniku tych zmian granic terytorium państwa pruskiego stanowiło teraz zwartą, geograficzną całość. Wbrew sugestiom króla Wilhelma I Hohenzollerna i pruskiej generalicji, Bismarck zrezygnował z odbierania Austrii terytoriów takich jak Czechy lub Austria właściwa i z ewentualnej aneksji Saksonii. Uznał, że w przyszłości Austria może stać się sojusznikiem zjednoczonych pod pruskim przewodnictwem Niemiec. Ponadto dzięki staraniom Bismarcka, sojusznicze Włochy uzyskały Wenecję. Najważniejszym skutkiem wojny było jednak wycofanie się Austrii z polityki niemieckiej (rozwiązanie Związku Niemieckiego i utworzenie Związku Północnoniemieckiego, oba wydarzenia w 1866), co umożliwiło w 1871 zakończenie jednoczenia Niemiec pod przewodnictwem Królestwa Prus i powołanie Cesarstwa Niemieckiego.

Szczegółowe kalendarium bitew:

Zobacz też

Bibliografia

  • Dzieszyński R., Sadowa 1866, Bellona, Warszawa 2007.
  • Toporek M., Historia powszechna, MOW, Kraków 1992.

Media użyte na tej stronie

Flag of Italy (1861–1946).svg
Autor: F l a n k e r, Licencja: CC BY-SA 2.5
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Map-AustroPrussianWar.svg
Autor: User:52 Pickup, Licencja: CC BY-SA 2.5
Alliances of the member-states of the en:German Confederation in the en:Austro-Prussian War, 1866
  •  
    Prussian allies
  •  
    Austrian allies
  •  
    Neutral members of the German Confederation
  •  
    Disputed territories
For the situation at the end of the war, see Image:Map-AustroPrussianWar-annexed.svg
Flag of Bavaria (striped).svg
Flag of Bavaria (striped)
Flag of Hanover 1837-1866.svg
Autor: User:Kalan, User:F l a n k e r (crown), Licencja: CC BY-SA 2.5
Flag of Hanover during 1837—1866.
State flag of the Saxony (1815-1952).svg
Flag of Saxony (1815-1935 and 1947-1952) 3:2
Flag of the Habsburg Monarchy.svg

↑ Civil flag or Landesfarben of the Habsburg monarchy (1700-1806)
↑ Merchant ensign of the Habsburg monarchy (from 1730 to 1750)
↑ Flag of the Austrian Empire (1804-1867)
↑ Civil flag used in Cisleithania part of Austria-Hungary (1867-1918)
House colours of the House of Habsburg
NowaRudaCmentarz.JPG
Autor: Tomasz Leśniowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nowa Ruda, ul. Cmentarna - cmentarz komunalny (tablica na obelisku ofiar wojny z 1866 r)
Battle of Koniggratz by Georg Bleibtreu.jpg
Der preußische König Wilhelm I., Bismarck und General Moltke beobachten die größte Umfassungsschlacht der Kriegsgeschichte: Am 3. Juli 1866 standen sich etwa 180.000 Österreicher und 200.000 Preußen gegenüber. 1.500 Geschütze kamen zum Einsatz. Mit dem Sieg der preußischen Armee eröffnete sich der Weg für eine Reichseinigung unter preußischer Führung – ohne Österreich
NowaRudaCmentarz1.JPG
Autor: Tomasz Leśniowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nowa Ruda, ul. Cmentarna - cmentarz komunalny (obelisk poświęcony zmarłym w wojnie prusko-austriackiej w 1866 r.)