Wojna siedmioletnia

Wojna siedmioletnia
Ilustracja
Obrazy przedstawiające starcia. Kolejno od góry z lewej do prawej: bitwa pod Palasi, o Fort Carillon, pod Sarbinowem, pod Kunowicami.
Czas

1754[1] lub 1756[2]–1763

Miejsce

Europa, Afryka, Indie, Ameryka Północna, Filipiny

Terytorium

Wielka Brytania i Hiszpania zajmują Nową Francję, Prusy utrzymały Śląsk

Wynik

pokój paryski (1763), pokój w Hubertusburgu, zwycięstwo Wielkiej Brytanii i Prus

Strony konfliktu
Wielka Brytania

Prusy
Portugalia (od 1762)
Hanower
Hesja-Kassel
Schaumburg-Lippe
Liga Irokezów, Brunszwik-Wolfenbüttel

Francja

Święte Cesarstwo Rzymskie

Rosja (do 1762)
Hiszpania (od 1762)
Szwecja (1757–1762)
Konfederacja Abenaków
Imperium Wielkich Mogołów
Królestwo Neapolu
Królestwo Sardynii

brak współrzędnych
Uczestnicy wojny siedmioletniej:

     Wielka Brytania, Prusy, Portugalia z sojusznikami

     Francja, Hiszpania, Austria, Rosja, Szwecja z sojusznikami

Wojna siedmioletnia (1756–1763) – wojna pomiędzy Wielką Brytanią, Prusami i Hanowerem a Francją, Austrią, Rosją, Szwecją i Saksonią. Była to wojna o zasięgu światowym – walki toczyły się w Europie, Ameryce Północnej, Indiach i na wyspach karaibskich. W późniejszej fazie konfliktu do wojny przyłączyły się Hiszpania i Portugalia oraz starająca się początkowo zachować neutralność Holandia, której siły zostały zaatakowane w Indiach. Wojna ta może być uznana za wojnę hegemoniczną (wzięła w niej udział większość ówczesnych mocarstw, stanowiła też decydującą fazę w trwających niemal sto lat zmaganiach francusko-brytyjskich o dominację w Ameryce Północnej i supremację na świecie)[3][4]. Wojna charakteryzowała się oblężeniami i podpaleniami miast, ale również bitwami na otwartym polu, z wyjątkowo ciężkimi stratami. Ocenia się, że w czasie wojny zginęło od 900 000 do 1 400 000 ludzi.

Przyczyny

Przebieg

W Europie

Rozpoczęła się 29 sierpnia 1756 wtargnięciem wojsk pruskich, pod wodzą Fryderyka II Wielkiego, do Saksonii. Przeciwko Prusom wystąpiła Austria, chcąc odzyskać Śląsk (tzw. III wojna śląska). W 1757 Rosja przystąpiła do wojny – po stronie Austrii i Francji przeciwko Prusom, zajmując Królewiec i ogłaszając przyłączenie Prus (Wschodnich) do Rosji. W sierpniu 1759 w bitwie pod Kunowicami oddziały pruskie zostały pokonane przez koalicję rosyjsko-austriacką. W październiku 1760 roku Berlin był przez kilka dni okupowany przez Austriaków i Rosjan.

W trakcie wojny siedmioletniej Polska, choć była w unii personalnej z Saksonią, zachowała neutralność. Mimo to stała się terenem przemarszu wojsk uczestników konfliktu – głównie rosyjskich, które operując z terytorium Rzeczypospolitej, zajęły tereny od Królewca po Berlin, zagrażając egzystencji królestwa pruskiego w 1762 roku. Wtedy jednak zmarła caryca Elżbieta Piotrowna – śmiertelny wróg króla pruskiego, a jej następca Piotr III, który uwielbiał Fryderyka II, nakazał natychmiastowy odwrót armii rosyjskiej, a nawet przekazał część swojej armii Fryderykowi (tzw. cud domu brandenburskiego). Piotr III został zamordowany po paru miesiącach panowania, a jego miejsce zajęła Katarzyna II (1762–1796). Wkrótce uznała, że ani upadek, ani też zwycięstwo Prus nie leży w interesie Rosji i postanowiła wycofać się z wojny. Wojnę zakończyło podpisanie 15 lutego 1763 pokoju w Hubertusburgu (Saksonia), przyznającego Śląsk oraz ziemię kłodzką Prusom.

W koloniach

W koloniach wojna była rezultatem rywalizacji brytyjsko-francuskiej. Walki między siłami tych krajów rozpoczęły się w 1754 w okolicach rzeki Ohio w Ameryce Północnej. Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Francji 15 maja 1756 roku. W trakcie działań wojennych Wielka Brytania odniosła w 1759 dwa wielkie zwycięstwa nad Francją: pod Quebekiem (13 września) i w zatoce Quiberon (20 listopada). Prawdziwym szokiem dla Hiszpanii okazało się zdobycie 13 sierpnia 1762 roku, silnie ufortyfikowanej Hawany[5].

Wojnę w koloniach zakończył pokój paryski (10 lutego 1763), który był złożoną umową określającą prawa do poszczególnych terytoriów. Przypieczętował on klęskę Francji, która utraciła na rzecz Wielkiej Brytanii część posiadłości zamorskich: m.in. Kanadę i niektóre inne kolonie w Ameryce i Indiach. Francja przestała być liczącym się mocarstwem kolonialnym, zaś dominację na morzach i w koloniach uzyskała Wielka Brytania[6][7]. Hiszpania utraciła Florydę, w zamian zaś otrzymała od Francji Luizjanę.

Zwycięstwo w wojnie siedmioletniej miało głębokie konsekwencje dla systemu międzynarodowego, gdyż położyło fundament pod opartą na dominacji na morzach i oceanach imperialną hegemonię Wielkiej Brytanii jako ogólnoświatowego imperium na następne 150 lat – Wielka Brytania stała się pierwszą w świecie potęgą kolonialną i handlową – a także pod dominującą pozycję anglosfery w ciągu następnych 250 lat[8][9][10][11]. Również Prusy umocniły swoją pozycję w Europie Środkowo-Wschodniej.

Przypisy

  1. Data pierwszych starć brytyjsko-francuskich w Ameryce Północnej (Brytyjska wojna z Indianami i Francuzami).
  2. Tzw. odwrócenie przymierzy (dyplomatyczna rewolucja) w Europie, 15 maja 1756 Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Francji, 29 czerwca armia pruska przekroczyła granicę Saksonii.
  3. L’Encyclopédie de l’histoire du Québec. The Quebec History Encyclopedia The Seven Years’ War in Canada.
  4. Enlightenment Europe.
  5. Paweł Stefanek, Kulisy przystąpienia Hiszpanii do wojny siedmioletniej 1756-1763, w: Czasopismo Naukowe „Kultura i Historia”, 4 sierpnia 2011, ISSN 1642-9826 [dostęp 2019-03-25].
  6. French Colonial Empires.
  7. Peoples and Empires: A Short History of European Migration, Exploration, s. 91.
  8. The rise and fall of the American Empire..., s. 147.
  9. „Wojna 7-letnia dała Anglii absolutną przewagę na morzu, jej flota dominowała na Oceanie Atlantyckim i Indyjskim (…). Powstało pierwsze kolonialne imperium brytyjskie obejmujące bezgraniczne posiadłości europejskie i władztwo mórz. Zasada równowagi sił w stosunkach europejskich, zapewniła Anglii hegemonię w świecie (…), godziła przede wszystkim we Francję – pokonanego, lecz zawsze jeszcze groźnego przeciwnika i rywala na szlakach morskich” Z. Libiszowska: Thomas Jefferson. Ossolineum, 1984, s. 25.
  10. European Hegemony.
  11. Politics in The American Revolution Looking at the Past Through the Lens of Politics.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Seven Years' War Collage.jpg
Autor: Blaue Max, Licencja: CC BY-SA 4.0
Seven Years' War Collage based on these files:
Lord Clive meeting with Mir Jafar after the Battle of Plassey, 23 June 1757
The Victory of Montcalm's Troops at Carillon, 6-8 July 1758
Frederick the Great at the battle of Zorndorf, 25 August 1758
General von Laudon at the battle of Kunersdorf, 12 August 1759
SevenYearsWar.png
Autor: Gabagool, Licencja: CC BY 3.0
Locator map of the competing sides of the Seven Years War before outset of the war (mid-1750s).

Blue: Great Britain, Portugal with more. Green: France, Spain with more.

 
Great Britain, Prussia, Portugal, with allies
 
France, Spain, Austria, Russia, Sweden with allies

Français : Carte montrant les forces en présence lors de la guerre de Sept Ans (milieu des années 1750).
 
Grande Bretagne, Prusse, Portugal, leurs alliés et dépendances
 
France, Espagne, Autriche, Russie, Suède, leurs alliés et dépendances

(Partially based on Atlas of World History (2007) - There was also a treaty in 1783, Imperialism and Revolutions, map)