Wojny husyckie

Wojny husyckie
Ilustracja
Bitwa między husytami a krzyżowcami (prawdopodobnie jest to Bitwa pod Domažlicami)
Czas

30 czerwca 1419 – 30 maja 1434

Miejsce

Europa Środkowa, głównie Królestwo Czech

Terytorium

tereny obecnych Czech, Śląsk, Łużyce, Bawaria, Nowa Marchia

Przyczyna

I defenestracja praska (30 czerwca), spalenie Jana Husa w 1415 roku

Wynik

zwycięstwo Husytów[1]

Strony konfliktu
Husyci(1419–1423)
Radykalni Husyci
(1423–1434)

Czeska szlachta wyznania husyckiego
Wielkie Księstwo Litewskie

Wspierani przez:
Królestwo Polskie
Święte Cesarstwo Rzymskie
Państwo Kościelne
Zakon Maltański
Zakon krzyżacki
Królestwo Anglii, Despoci serbscy na Węgrzech

Umiarkowani Husyci (Utrakwiści)(1423–1434)
Dowódcy

brak współrzędnych
Jan Žižka z husyckim księdzem spogląda na Pragę po Bitwie o Witkową Górę

Wojny husyckiewojny religijne toczone na terenie Czech w latach 1419–1436, będące wynikiem krucjat organizowanych przez cesarza Zygmunta Luksemburskiego przy poparciu papiestwa[2].

Przebieg wojen

Początkiem wojen husyckich stało się powstanie przeciwko obwinionemu za śmierć Jana Husa Zygmuntowi Luksemburskiemu, który po Wacławie IV odziedziczył tron czeski.

Wojskami husyckimi dowodził Jan Žižka, a po jego śmierci w 1424 roku Prokop Wielki. Po odparciu 4 (z pięciu) krucjat:

W ramach akcji odwetowej, w czasie ofensywy przeprowadzonej na skalę strategiczną i na kilku frontach husyci zaatakowali tereny (Austria, Brandenburgia, Saksonia, Śląsk) z których atakowano Czechy w ramach krucjat[3]. Atak na Śląsk był karą za pomoc udzieloną przez książąt śląskich krzyżowcom, którzy w ramach czwartej krucjaty zaatakowali Czechy[4]. W 1431 r. Prokop Wielki odniósł zwycięstwo nad piątą krucjatą pod Domažlicami.

W wojnach husyckich mimo edyktu wieluńskiego brali udział ochotnicy polscy, a po zawarciu porozumienia z Koroną Królestwa Polskiego, w 1433 r. wyruszyła wyprawa polsko-husycka na ziemie zakonu krzyżackiego, docierając poprzez Nową Marchię aż do wybrzeży Morza Bałtyckiego (zob. Jan Čapek z Sán, Wojna polsko-krzyżacka w latach 1431–1435). Nowościami w dziedzinie wojskowości było masowe wykorzystanie hakownic oraz taktyki ufortyfikowanego taboru. Z początku stosowane przez husytów, były później wykorzystywane przez obie strony konfliktu.

Po ugodzie umiarkowanego odłamu husytów utrakwistów z katolikami doszło do otwartego konfliktu wewnątrz obozu husyckiego. W 1434 r. w bitwie pod Lipanami utrakwiści pokonali taborytów i zawarli porozumienie z Zygmuntem Luksemburskim. W 1436 r. ostateczną formę ugody poparł sobór bazylejski, tzw. Kompaktaty praskie (władca uznawał autonomię Kościoła czeskiego, przyjęto komunię pod dwiema postaciami). Zygmunt został królem Czech w 1436 r. Wojny husyckie osłabiły pozycję Kościoła katolickiego i feudałów niemieckich w Czechach, przygotowały grunt dla idei reformacji w Europie.

Chronologiczna lista bitew

W kulturze popularnej

  • Wojny husyckie stały się kanwą trylogii husyckiej – popularnych powieści fantastyczno-historycznych, napisanych przez Andrzeja Sapkowskiego w latach 2001–2006. W skład trylogii wchodzą książki: Narrenturm, Boży bojownicy oraz Lux perpetua.
  • Wojny husyckie stały się kanwą trylogii husyckiej – powieści historycznych, napisanych przez czeskiego pisarza Aloisa Jiráska
  • Wojny husyckie znalazły swoje miejsce także w filmie. Czeski reżyser Otakar Vávra nakręcił w latach 1954–1956 trylogię składającą się z filmów Jan Hus (1954), Jan Žižka (1955) i Proti všem (1956).

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Reeves, Michael, and Mark Dever. The Unquenchable Flame: Discovering the Heart of the Reformation. Nashville, TN: B & H Academic, 2010. Print.
  2. Georg Denzler, Carl Andresen, Leksykon historii Kościoła. Warszawa 2005, s. 148.
  3. Michałek 2004 ↓, s. 57–60.
  4. Plewczyński 2014 ↓, s. 26.

Bibliografia

  • Andrzej Michałek: Wyprawy krzyżowe. Husyci. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2004. ISBN 83-11-09898-0.
  • Marek Plewczyński: Wojny Jagiellonów ze wschodnimi i południowymi sąsiadami Królestwa Polskiego w XV wieku. Wyd. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-166-6.

Linki zewnętrzne

  • Husité – strona internetowa poświęcona husytom i husytyzmowi (cz.)

Media użyte na tej stronie

Josef Mathauser - Jan Žižka s knězem Václavem Korandou roku 1420 hledí s Vítkova na Prahu.jpg
Josef Mathauser - Jan Žižka s knězem Václavem Korandou roku 1420 hledí s Vítkova na Prahu
Hussitenkriege.tif
Hussite Wars, illustration from the Jena codex (15th century), fol. 56a.