Wojsiłki

Wojsiłki

Mecoptera[1]
Hyatt & Arms, 1891
Harpobittacus sp.
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	wojsiłki

Wojsiłki – stara ewolucyjnie grupa prawie 1000 gatunków owadów o charakterystycznym, ryjkowatym kształcie głowy, tradycyjnie klasyfikowana w randze rzędu Mecoptera^[1][2]. Na świecie żyje współcześnie około 600 gatunków sklasyfikowanych w 9 rodzinach^[3], a prawie 350 gatunków wymarłych znanych jest z odkryć paleontologicznych. Większość gatunków wojsiłek zasiedla strefy klimatu umiarkowanego i subtropikalnego. W Europie stwierdzono 21 gatunków, w tym 10 w Polsce^[4]. Występują w pobliżu strumieni, wśród drzew i krzewów.

Głowa samicy wojsiłki pospolitej

U wojsiłek głowa jest ustawiona najczęściej ortognatycznie, rzadziej lekko hypognatycznie. Aparat gębowy typu gryzącego lub gryząco-ssącego z mocno wydłużonym nadustkiem w kształcie ryjka. Narząd wzroku tworzą dobrze rozwinięte oczy złożone oraz 3 (czasami szczątkowe) przyoczka.

Skrzydła błoniaste, gęsto użyłkowane, z wyraźnymi pterostygmami. Koniec odwłoka samców jest zagięty ku górze. Najmniejsze gatunki osiągają 2 mm, a największe do 35 mm długości^[4]. W przeważającej części odżywiają się martwą materią organiczną, nieliczne są także drapieżniki^[3].

W czasie godów samce oferują samicy prezent w postaci pokarmu, by uzyskać możliwość kopulacji^[3]. Wojsiłki są jajorodne, rozwój z przeobrażeniem zupełnym, larwy są typu gąsienicowatego, żyją w wilgotnej glebie. Dorosłe są wszystkożerne lub drapieżne.

W zapisie kopalnym wojsiłki są znane z dolnego permu. W mezozoiku przechodziły rozkwit, w środkowej jurze i w początkach kredy wojsiłki pod względem liczebności, jak i różnorodności stanowiły większość owadów latających. Owady z tej grupy były pierwszymi zapylaczami roślin^[3]. Niektóre współczesne rodziny (np. Eomeropidae i Meropeidae) obejmują gatunki o tak prymitywnej morfologii, że są uważane za żywe skamieniałości.

Przykładowymi przedstawicielami są występujące w Polsce: wojsiłka pospolita (Panorpa communis) i pośnieżek zimowy (Boreus hyemalis). Pozycja taksonomiczna tradycyjnie rozumianego rzędu Mecoptera nie jest ustabilizowana. Badania genetyczne wskazują na parafiletyczny charakter tej grupy owadów. Wiadomo, że są spokrewnione z pchłami (Siphonaptera) i muchówkami (Diptera) – wszystkie trzy grupy są zaliczane do kladu Antliophora. Bliższe relacje pomiędzy nimi są przedmiotem badań i dyskusji^[5].

Analiza genetyczna (badania pod kierownictwem Erika Tihelki^[6]) wykazała, że do pasożytniczych wojsiłek powinno zaliczać się pchły, uznawane dotąd za odrębny rząd^[6]; pchły okazały się najbliżej spokrewnione z małą rodziną Nannochoristidae(ang.), której przedstawiciele żywią się nektarem^[6].

Zobacz też

• owady Polski

Przypisy

Bibliografia

• Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. II. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2007, s. 267–272. ISBN 978-83-881470-7-4.
• Józef Razowski: Słownik entomologiczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-07907-X.