Wojsko I Rzeczypospolitej w 1626

Mapa I Rzeczypospolitej w 1619 (po rozejmie w Dywilinie)

Zygmunt III Waza, władca Rzeczypospolitej 1587-1632

Wacław Leszczyński (kanclerz wielki koronny)

Łukasz Opaliński starszy herbu Łodzia

Jakub Sobieski herbu Janina

Adam Kazanowski herbu Grzymała

Jerzy Ossoliński

Tomasz Zamoyski

Aleksander Ludwik Radziwiłł

Struktura organizacyjna wojska I Rzeczypospolitej 21 września 1626 r., w przeddzień bitwy pod Gniewem rozpoczynającej wojnę polsko-szwedzką 1626-1629.

Jazda

Husaria

Husaria zaciężna

• Chorągiew husarska zaciężna Niewiarowskiego - 200 koni
• Chorągiew husarska zaciężna Michała Woyny – 150 koni
• Chorągiew husarska zaciężna Andrzeja Stanisława Sapiehy – 200 koni

Gwardia królewska

• Wielka chorągiew dworska - 200 koni

Chorągwie husarskie powiatowe

• Chorągiew husarska chełmińska
• Chorągiew husarska pomorska
• 5 rot husarskich wielkopolskich - 1000 koni

Chorągwie husarskie prywatne

• Chorągiew husarska prywatna Eustachego Tyszkiewicza, wojewody brzeskolitewskiego
• Chorągiew husarska prywatna Wacława Leszczyńskiego (kanclerza wielkiego koronnego)
• Chorągiew husarska prywatna Sebastiana Wołudzkiego, starosty rawskiego
• Chorągiew husarska prywatna Stefana Grudzińskiego, wojewodzica rawskiego
• Chorągiew husarska prywatna Łukasza Opalińskiego (starszego), marszałka nadwornego koronnego
• Chorągiew husarska prywatna Krzysztofa Wiesiołowskiego, marszałka nadwornego litewskiego
• Chorągiew husarska prywatna Jana Działyńskiego, starosty pokrzywnickiego

Razem całej husarii: 18 chorągwi - 2930 koni.

Uwaga

Z około 3000 husarzy dużą wartość miało 550 żołnierzy chorągwi Woyny, Niewiarowskiego i Sapiehy, natomiast pozostałe chorągwie miały znacznie niższą wartość:

• chorągiew dworska miała charakter paradny,
• chorągwie powiatowe, choć zawodowe, dotychczas trudniły się zadaniami policyjnymi, nie mając doświadczenia bojowego,
• chorągwie prywatne były zaciągnięte przeważnie w ostatniej chwili (w sierpniu 1626 wobec braku kandydatów magnaci dawali husarzom żołd 100 zł, przy żołdzie w wojsku kwarcianym 41 zł), nie miały doświadczenia bojowego.

Rajtaria

• Chorągiew rajtarska Henryka Szmelinga (Schmellinga) – 200 koni
• Chorągiew rajtarska gwardii królewskiej Otto Denhoffa - 200 koni

Razem rajtarii: 2 chorągwie - 400 koni.

Kozacy

Zaciężni

• Chorągiew kozacka zaciężna Mostowskiego - 150 koni

Lisowczycy (na żołdzie królewskim)

• pułk Władysława Śleszyńskiego - 300 koni

Chorągiew kozackie magnackie i woluntarskie

• Chorągiew kozacka Tomasza Zamoyskiego (Plucińskiego), wojewody kijowskiego Tomasza Zamoyskiego pod dowództwem Aleksandra Plucińskiego - 150 koni
• Chorągiew kozacka Tomasza Zamoyskiego (Czernego), wojewody kijowskiego Tomasza Zamoyskiego pod dowództwem Stanisława Czernego, podstolego litewskiego - 150 koni
• Chorągiew kozacka Eustachego Tyszkiewicza, wojewody brzesko-litewskiego
• Chorągiew kozacka Eustachego Tyszkiewicza, wojewody brzesko-litewskiego
• Chorągiew kozacka Melchiora Wejhera, wojewody chełmińskiego
• Chorągiew kozacka Samuela Konarskiego, wojewody pomorskiego
• Chorągiew kozacka Stanisława Radziejowskiego, wojewody rawskiego
• Chorągiew kozacka Andrzeja Lipskiego, biskupa kujawskiego
• Chorągiew kozacka Hermolausa Ligęzy, podskarbiego koronnego
• Chorągiew kozacka Pawła Działyńskiego, starosty bratiańskiego
• Chorągiew kozacka Stanisława Działyńskiego, podkomorzego malborskiego
• Chorągiew kozacka Jana Działyńskiego, starosty pokrzywnickiego
• Chorągiew kozacka Działyńskiego (nieznanego z imienia)
• Chorągiew kozacka Erazma Domaszewskiego z Jedleca, starosty łukowskiego
• Chorągiew kozacka Stefana Grudzińskiego, wojewodzica rawskiego
• Chorągiew kozacka Przecława Pawła Leszczyńskiego, wojewodzica brzeskiego
• Chorągiew kozacka Andrzeja Wodyńskiego, wojewodzica podlaskiego
• Chorągiew kozacka Jakuba Sobieskiego, wojewodzica lubelskiego
• Chorągiew kozacka Wojciecha Baranowskiego, dworzanina - 100 koni
• Chorągiew kozacka Adama Kazanowskiego
• Chorągiew kozacka Arnolfa Kryskiego, kanclerzyca
• Chorągiew kozacka Jerzego Ossolińskiego
• Chorągiew kozacka Piotra Daniłowicza
• Chorągiew kozacka Adama Grudzieckiego

Razem jazdy kozackiej: 28 chorągwi - 3450 koni.

Piechota

Dragonia i piechota cudzoziemskiego autoramentu

Królewska

• Mikołaja Judyckiego, kawalera Maltańskiego, dragonów - 400 koni
• Mikołaja Judyckiego, kawalera Maltańskiego, piechoty - 500 ludzi
• Artura Astona piechoty szkockiej - 500 ludzi
• Gerarda Denhoffa, piechoty - 200 ludzi
• Ottona Fitinghoffa piechoty - 200 ludzi
• Ernesta Fitinghoffa piechoty - 250 ludzi

Prywatna

• Chorągiew piesza prywatna Tomasza Zamoyskiego (autoramentu cudzoziemskiego), wojewody kijowskiego pod dowództwem kpt. Gryma - 100 ludzi,

Razem: 1650 piechoty i 400 dragonów.

Piechota polskiego autoramentu

Zaciężna Królewska

• 2 roty piesze Przyłuskiego - 300 ludzi
• 2 roty piesze Józefa Rabiego - 200 ludzi
• Piechota zaciężna królewska Jana Porembskiego - 300 ludzi

Piechota węgierska gwardii

• Chorągiew piesza Wojciecha Kuropatwy - 150 ludzi
• Chorągiew piesza Macieja Jelińskiego - 200 ludzi
• Chorągiew piesza Piotra Smieszyńskiego - 100 ludzi
• Chorągiew piesza Jana Szacko - 150 ludzi

Piechota prywatna

• Chorągiew piesza prywatna Tomasza Zamoyskiego (autoramentu polskiego), wojewody kijowskiego pod dowództwem rtm. Bochdarowskiego - 100 ludzi
• Chorągiew piesza prywatna Stanisława Radziejowskiego, wojewody rawskiego
• Chorągiew piesza prywatna Melchiora Wejhera, wojewody chełmińskiego - 200 ludzi
• Chorągiew piesza prywatna Andrzeja Lipskiego, biskupa kujawskiego
• Chorągiew piesza prywatna Wacława Leszczyńskiego (kanclerza wielkiego koronnego)
• Chorągiew piesza prywatna Aleksandra Ludwika Radziwiłła, krajczego litewskiego
• Chorągiew piesza prywatna Kaspra Zebrzydowskiego, kasztelana kaliskiego

Razem 16 chorągwi piechoty - 2380 ludzi.

20 dział w tym 7 ciężkich, 2 średnie i 11 lekkich.

Wzmocnienia przybyłe 24-28 IX 1626

Jazda

Husaria

Chorągwie husarskie prywatne

• Chorągiew husarska prywatna Piotra z Bnina Opalińskiego, wojewody poznańskiego
• Chorągiew husarska prywatna Krzysztofa Naruszewicza, podksarbiego wielkiego litewskiego
• Chorągiew husarska prywatna Jana Podolskiego, kasztelana racięskiego, starosty ciechanowskiego
• Chorągiew husarska prywatna Mikołaja Wejhera, wojewodzica chełmińskiego,starosty radzyńskiego
• Chorągiew husarska prywatna Jana Baranowskiego, wojewody sieradzkiego - 150 koni
• Chorągiew husarska prywatna Pawła Niszczyckiego, kasztelana sierpeckiego

Roty husarskie powiatowe

• Roty husarskie powiatowe województwa brzesko-kujawskiego

Razem husarii: 7 chorągwi.

Rajtaria (zaciężna)

Regiment rajtarii zaciężnej Mikołaja Abrahamowicza, wojewodzica smoleńskiego - 3 chorągwie, 400 koni

Kozacy

Lisowczycy (na żołdzie królewskim)

• Pułk lisowczyków Mikołaja Moczarskiego - 2 chorągwie, 400 koni

Chorągiew kozackie prywatne

• Chorągiew kozacka prywatna Wojciecha Kryskiego, starosty przedeckiego
• Chorągiew kozacka prywatna Mikołaja Wejhera, wojewodzica chełmińskiego,starosty radzyńskiego
• Chorągiew kozacka prywatna Zaręmby
• Chorągiew kozacka prywatna Tomasza Zamoyskiego, wojewody kijowskiego pod dowództwem Andrzeja Drwalowskiego - 150 koni
• Chorągiew kozacka prywatna Andrzeja Firleja, wojewodzica krakowskiego
• Chorągiew kozacka prywatna Jana Baranowskiego, wojewody sieradzkiego - 150 koni
• Chorągiew kozacka prywatna Pawła Niszczyckiego, kasztelana sierpskiego
• Chorągiew kozacka prywatna Jana (albo Mikołaja) Narzymskiego

Razem 10 chorągwi.

Piechota polskiego autoramentu

Prywatna

• Chorągiew piesza prywatna Andrzeja Firleja, wojewodzica krakowskiego

Bibliografia

• UrszulaU. Augustyniak UrszulaU., W służbie hetmana i Rzeczypospolitej. Klientela wojskowa Krzysztofa Radziwiłła, Warszawa: „Semper”, 2004, ISBN 83-89100-54-1, OCLC 830636209 .
• Konstanty Górski, Wojna Rzeczypospolitej ze Szwecją od 1626 do 1629, „Biblioteka Warszawska”, 1888.
• Paweł Jasienica, Rzeczpospolita Obojga Narodów. Srebrny Wiek, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985, ISBN 83-06-01093-0.
• Leszek Podhorodecki, Chanat Krymski, ISBN 83-05-11618-2.