Wojskowy Instytut Geograficzny

Wojskowy Instytut Geograficzny
Ilustracja
Siedziba Wojskowego Instytutu Geograficznego przy Al. Jerozolimskich 97 w Warszawie
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Data utworzenia

1919

Data likwidacji

1949

Adres
Al. Jerozolimskie 97
Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Wojskowy Instytut Geograficzny”
Ziemia52°13′35,328″N 20°59′53,333″E/52,226480 20,998148

Wojskowy Instytut Geograficzny (WIG) – polska wojskowa instytucja geograficzna działająca w latach 1919–1949.

Mapa Mierzęcic i okolic sporządzona w 1933 przez WIG na podstawie rosyjskiego zdjęcia topograficznego z 1881
Redakcyjna wersja mapy Kielce − przydział Władysław Deszczka, 10 grudnia 1934

Dzieje Instytutu

Przykładowa mapa topograficzna w skali 1:100.000 wydawana przez WIG

Odzyskanie niepodległości przez Polskę postawiło wyzwanie przygotowania aktualnych map dla nowego państwa. Po zaborcach pozostało bowiem 9 układów triangulacyjnych z 8 różnymi punktami odniesienia. Pierwszymi instytucjami topograficznymi był Oddział Geograficzny w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego oraz sekcja topograficzna w Departamencie Technicznym Ministerstwa Spraw Wojskowych.

Ujednoliceniem działań miał się zająć powołany w 1919 Wojskowy Instytut Geograficzny (początkowo pod nazwą Instytut Wojskowo-Geograficzny) z siedzibą w Warszawie. Rozpoczął on swoją działalność od standaryzacji i aktualizacji map zaborczych (pruskich, rosyjskich i austro-węgierskich). Mapy te, wydawane w różnych skalach, służyły za podstawę map w skali 1:100 000[1]. Do 1926 wydano w ten sposób mapy pokrywające 40% kraju.

Od 1927 WIG przystąpił do sporządzania jednolitej sieci triangulacyjnej i wykonywania własnych oryginalnych arkuszy w skali 1:100 000, znanych jako typ drugi. Wydawane one były w manierze dwubarwnej (elementy topograficzne czarne, warstwice brązowe), w niektórych przypadkach poprzez nadruk dodawano dwa inne kolory. Od 1929 zaczął zaś ukazywać się tzw. typ trzeci - mapy wydawane były w wersji dwu- i czterobarwnej. W 1931 przystąpiono do publikacji mapy taktycznej w wersji czterobarwnej, znanej jako typ normalny. Do 1939 udało się wydać wszystkie arkusze (było ich łącznie 482), choć duża część Kresów Wschodnich nie doczekała się najnowszej wersji mapy. Polskie mapy topograficzne wydawane przez WIG były bardzo cenione w całej Europie i w podstawowych skalach kopiowane, zarówno przez Niemców, jak i aliantów. Obecnie są one bardzo wartościowym dokumentem dla historyków.

Instytut wydawał wspólnie z sekcją Geograficzną Towarzystwa Wiedzy Wojskowej kwartalnik „Wiadomości Służby Geograficznej”, który ukazywał się w latach 1927−1939.

W latach 1933−1934 przy Alejach Jerozolimskich 97 wzniesiono siedzibę WIG zaprojektowaną przez Antoniego Dygata[2].

Po wybuchu kampanii wrześniowej Instytut ewakuował się poprzez Lwów do Francji, gdzie został reaktywowany, a po jej upadku do Wielkiej Brytanii. Początkowo mieścił się w Londynie, a następnie przeniesiony został do Edynburga, w Szkocji, gdzie istniał do 1946. Oficerowie WIG-u sporządzali mapy dla wojska polskiego walczącego na Zachodzie oraz dla wywiadu brytyjskiego (mapy miast polskich). Część z nich, wzięta do niewoli po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939, została zamordowana w Katyniu, a część trafiła do ludowego Wojska Polskiego.

Do tej pory nie została wyjaśniona rola kilku pracowników Instytutu, którzy po klęsce wrześniowej powrócili do okupowanej przez Niemców Polski i podjęli pracę dla okupanta. Prawdopodobne jest, że kilka osób podjęło współpracę z Niemcami, faktem jednak jest, że wśród polskich pracowników, mimo ścisłego dozoru, istniała komórka ruchu oporu, uczestnicy której wprowadzali celowe błędy do opracowywanych bieżąco map, oraz przemycali mapy na zewnątrz.

Rozkazem Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 141/0rg. oddział topograficzny Sztabu Głównego Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego został rozformowany. W jego miejsce utworzono Wojskowy Instytut Geograficzny (WIG) – (etat nr 29/1) o składzie osobowym 332 ludzi. Podlegał szefowi Sztabu Głównego.

W takim składzie funkcjonował do 1949, kiedy na fali czystek stalinowskich aresztowano większość przedwojennych oficerów i Instytut rozformowano. Na jego miejsce utworzono Oddział IX - Topograficzny Sztabu Generalnego Wojska Polskiego oraz Wojskowe Zakłady Kartograficzne.

Struktura w 1919 r.

  • I Sekcja Geodezyjna
  • II Sekcja Topograficzna
  • III Sekcja Kartograficzna
  • IV Sekcja Techniczna
  • V Sekcja Administracyjna

Korpus oficerów geografów

Godło topografów i geodetów.png

Oficerowie pełniący służbę w instytucie stanowili korpus oficerów geografów.

Szefowie instytutu
Zastępcy szefa instytutu
  • płk geogr. inż. Piotr Aleksander Rybarski (1923 – 1926)[7]
  • ppłk art. inż. Władysław Surmacki (od X 1926)
  • ppłk geogr. Jerzy Lewakowski (1932 – VIII 1939)
Oficerowie geografowie
Obsada personalna i struktura Instytutu w marcu 1939 roku[8][a]:
StanowiskoStopień, imię i nazwisko
Komenda
komendantpłk dypl. piech. Tadeusz Zieleniewski
zastępca komendantappłk geogr. Jerzy Lewakowski
kierownik Samodzielnego Referatu Ogólno-Mobilizacyjnegoppłk geogr. Tadeusz Antoni Krzanowski
referentkpt. geogr. Piotr Przemysław Zwierzyński
referentkpt. geogr. Leonard Jan Szymkiewicz
referentkpt. geogr. Józef Alfons Filip Woydyno
Wydział Administracyjny
szef Wydziału Administracyjnegomjr int. Tadeusz Sambor
Wydział Triangulacyjny
szef Wydziału Triangulacyjnegoppłk geogr. inż. Wiktor Plesner
kierownik referatu obliczeniowegoppłk geogr. inż. Stanisław Lechner
kierownik referatu technicznegomjr geogr. Józef Borysowski
kierownik grupy triangulacyjnejppłk geogr. Władysław Stanisław Leśniak
kierownik grupy triangulacyjnejmjr geogr. Jan Okupski
kierownik grupy triangulacyjnejmjr geogr. inż. Paweł Duljan
kierownik grupy triangulacyjnejmjr geogr. Sylweriusz Zagrajski
kierownik grupy triangulacyjnejmjr geogr. Felicjan Karol Serafin
kierownik grupy triangulacyjnejkpt. geogr. inż. Bronisław Dzikiewicz
kierownik grupy triangulacyjnejkpt. geogr. inż. Henryk Kamiński †1940 Charków
kierownik grupy triangulacyjnejkpt. geogr. inż. Jan Teofil Janicki †1940 Katyń
kierownik grupy triangulacyjnejkpt. geogr. inż. Zenon Michał Michalski
kierownik grupy triangulacyjnejkpt. geogr. Mieczysław Tomaszczyk †1940 Charków
Wydział Opisowy
p.o. szefa Wydziału Opisowegoppłk geogr. Adam Pieńkowski
Wydział Topograficzny
szef Wydziału Topograficznegoppłk geogr. Stefan Gąsiewicz
kierownik grupy topograficznejmjr geogr. Stanisław Adamski
Samodzielny Referat Fotogrametryczny
kierownikppłk geogr. Tadeusz Herfurt
kierownik działu autogrametriimjr geogr. Zygmunt Paluch †1940 Charków
kierownik działu aerofotograficznegomjr geogr. Adam Lipko
kierownik działu terrofotograficznegomjr geogr. Antoni Rudolf Zawadzki
kierownik działu ewidencji przygotowań i reambulacjimjr geogr. Józef Rössler †1940 Charków
fotogrametrakpt. geogr. Eugeniusz Eljasiński †1940 Charków
fotogrametrakpt. geogr. Stanisław Franciszek Wojciech Dąbrowski †1940 Charków
fotogrametrakpt. geogr. Stanisław IV Szulc
fotogrametrakpt. geogr. Witold Antoni Żarski †1940 Charków
fotogrametrakpt. geogr. Romuald Soroko
fotogrametrakpt. kontr. geogr. Michał Rusjaszwili
oficer przydzielonypor. geogr. Julian Ostapski
praktykantkpt. geogr. Stefan Fus
praktykantkpt. geogr. Bronisław Max
Wydział Kartograficzny
szef Wydziału Kartograficznegomjr geogr. Wiktor Brunon Brenneisen
kierownik referatu map taktycznychmjr geogr. Józef Edmund Stankiewicz
kierownik referatu przygotowańmjr geogr. Franciszek Biernacki
Składnica Map
kierownikmjr geogr. Kamil Tadeusz Strażyc
referentmjr geogr. Adam Bronisław Skoczycki
referentkpt. geogr. Józef Jan Scheffer
Oficerska Szkoła Topograficzna WIG
komendantppłk geogr. Mieczysław Szumański
Żołnierze Instytutu – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[10]
Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Adamski Stanisławmajorżołnierz zawodowyKatyń
Czeremski Stanisław[11]kapitanżołnierz zawodowyKatyń
Drozdowski Romualdkapitanżołnierz zawodowyKatyń
Dworakowski Kazimierz[12]podporucznik rezerwyhistorykWIGKatyń
Dwornik Kazimierz[13]kapitanżołnierz zawodowyKatyń
Dymitrów Narcyz Piotr[14]majorżołnierz zawodowyKatyń
Gosiewski Zygmunt Jan[15]kapitanżołnierz zawodowy, topografKatyń
Janicki Jan Teofilkapitanżołnierz zawodowyKatyń
Krzanowski Walerianpodporucznik rezerwyurzędnikWolne Miasto GdańskKatyń
Lewakowski Jerzypodpułkownikżołnierz zawodowyKatyń
Leytner Kazimierz[16]kapitanżołnierz zawodowyKatyń
Moszkowicz Jan[17]kapitanżołnierz zawodowyKatyń
Myśliwski Hieronim[18]porucznikżołnierz zawodowyKatyń
Okupski Janmajorżołnierz zawodowyKatyń
Perzyński Józef[19]kapitanżołnierz zawodowyKatyń
Rajewski Teodor[20]porucznikżołnierz zawodowyKatyń
Sarnowski Stefan[21]kapitanżołnierz zawodowyKatyń
Siemek Władysław[22]kapitanżołnierz zawodowyKatyń
Skoczycki Adam[23]majorżołnierz zawodowyKatyń
Skrzywan Jerzy[24]majorżołnierz zawodowyKatyń
Szkup Kazimierz[25]kapitanżołnierz zawodowyKatyń
Trzaskowski Witold[26]kapitanżołnierz zawodowyKatyń
Trzebiński Tadeusz[27]podporucznik rezerwyhistoryk, mgrKatyń
Werner Jan Marian[28]kapitanżołnierz zawodowyKatyń
Wołągiewicz Antonipodporucznik rezerwyWIGKatyń
Biały Tadeusz Janusz[29]porucznikżołnierz zawodowyCharków
Bobrowicz Longin[30]kapitan inż.żołnierz zawodowyCharków
Dąbrowski Stanisław[31]kapitanżołnierz zawodowy(e)Charków
Dobek Klaus Werner[32]porucznikżołnierz zawodowyCharków
Eljasiński Eugeniusz[33]kapitanżołnierz zawodowyCharków
Gąsiorowski Zygmunt[34]porucznikżołnierz zawodowyCharków
Głuchowski Tadeuszporucznik rezerwyWIGCharków
Gostyński Stefan[35]kapitanżołnierz zawodowyCharków
Jakubiszyn Dominikpodporucznik rezerwygeodetaUrząd Ziemski w WilnieCharków
Jakubowski Olgierd[36]kapitanżołnierz zawodowy(e)Charków
Jóźwicki Jan Tadeusz[37]kapitanżołnierz zawodowyCharków
Kamiński Henryk[38]kapitanżołnierz zawodowyCharków
Kamiński Józef Jerzy[39]kapitanżołnierz zawodowyCharków
Kamiński Stanisławpodporucznik rezerwymierniczyCharków
Kapuściński Ludwik[40]podporucznikżołnierz zawodowyCharków
Katral Włodzimierz[41]kapitanżołnierz zawodowyCharków
Kenner Edward Mikołajpodporucznik rezerwynauczycielCharków
Kerth Henryk Wiktor[42]kapitanżołnierz zawodowyinżynier geodetaCharków
Krzanowski Tadeusz[43]podpułkownikżołnierz zawodowy(e)Charków
Kwiecień Leonporucznik rezerwyinżynier geodetaCharków
Lasota Władysławpodporucznik rezerwymierniczyCharków
Leśniak Władysławpodpułkownikżołnierz zawodowyCharków
Lis Józef[44]kapitanżołnierz zawodowyCharków
Łaski Wacław[45]kapitanżołnierz zawodowy(e)Charków
Łyżwa Stefan Marianpodporucznik rezerwymierniczypracował w SarnachCharków
Maciejski Leon[46]porucznikżołnierz zawodowyCharków
Mentrak Bolesław[47]kapitanżołnierz zawodowyCharków
Mikucki Władysławporucznik rezerwymierniczypracował we Włodzimierzu Woł.Charków
Niedek Franciszekkapitan rezerwyinżynier geodetaCharków
Ostabski Julianporucznik rezerwyCharków
Paluch Zygmunt[48]majorżołnierz zawodowyCharków
Potera Władysław[49]porucznik inżynierżołnierz zawodowyCharków
Rössler Józef[50]majorżołnierz zawodowyCharków
Ryś Wacław[51]kapitanżołnierz zawodowyCharków
Sikora Bronisław[52]kapitanżołnierz zawodowyCharków
Sobieszczuk Jan[53]porucznikżołnierz zawodowyCharków
Szewczyk Ignacypodporucznik rezerwymierniczypracował w SiedlcachCharków
Sztorc Tadeusz Antoni[54]kapitanżołnierz zawodowyCharków
Tomaszczyk Mieczysław[55]kapitanżołnierz zawodowyCharków
Turek Czesław[56]porucznikżołnierz zawodowyCharków
Woźniak Lucjusz[57]major w st. sp.urzędnikGUS w Warszawie (e)Charków
Zagrzejewski Marianporucznik rezerwyinżynier geodetapracował w Piotrkowie TrybunalskimCharków
Zarzycki Mieczysław[58]porucznikżołnierz zawodowyCharków
Zieliński Feliksporucznik rezerwymierniczyZarząd Miejski BydgoszczCharków
Żarski Witold Antoni[59]kapitanżołnierz zawodowy(e)Charków
Żelazowski Franciszek[60]porucznikżołnierz zawodowyCharków
Żukowski Ryszard[61]kapitanżołnierz zawodowyCharków

Uwagi

  1. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[9].

Przypisy

  1. ↑ Skale map wydawanych przez WIG. [w:] Zecernia. Składnica tekstów wszelakich [on-line]. [dostęp 2011-11-16].
  2. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 971. ISBN 83-01-08836-2.
  3. ↑ „Dziennik Personalny” (R. I, nr 4), Warszawa: MSWojsk., 7 lutego 1920, s. 52.
  4. ↑ WIG. pism.co.uk/. s. 206. [dostęp 2018-04-29].
  5. ↑ Szefowie WIG. zecernia.com. [dostęp 2018-04-29].
  6. ↑ Wojna obronna 1939 r. III. geoforum.pl. [dostęp 2018-04-29].
  7. ↑ Rybarski Piotr Aleksander (1879–1959). Internetowy Polski Słownik Biograficzny. [dostęp 2021-01-12]..
  8. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 495-498.
  9. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  10. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  11. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 550.
  12. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 725.
  13. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 730.
  14. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 740.
  15. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 1042.
  16. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2043.
  17. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2451.
  18. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2486.
  19. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2795.
  20. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3067.
  21. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3264.
  22. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3315.
  23. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3355.
  24. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3379.
  25. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3643.
  26. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3866.
  27. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3867.
  28. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 4007.
  29. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 4567.
  30. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 4614.
  31. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 4928.
  32. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 4956.
  33. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5037.
  34. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5170.
  35. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5257.
  36. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5471.
  37. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5577.
  38. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5632.
  39. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5635.
  40. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5653.
  41. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5696.
  42. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5716.
  43. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5997.
  44. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6199.
  45. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6244.
  46. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6294.
  47. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6432.
  48. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6754.
  49. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6962.
  50. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7119.
  51. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7157.
  52. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7264.
  53. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7355.
  54. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7606.
  55. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7729.
  56. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14060.
  57. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14305.
  58. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14408.
  59. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14480.
  60. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14486.
  61. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14502.

Bibliografia

  • Bogusław Krassowski: Polska kartografia wojskowa (1919-45). Warszawa: 1974.
  • Bogusław Krassowski, Małgorzata Tomaszewska: Mapy topograficzne ziem polskich: 1971-1945. T. 1: Polskie mapy topograficzne wydane w latach 1918-1945. Warszawa: 1979.
  • Dzieje polskiej kartografii wojskowej i myśli strategicznej. W: materiały z konferencji Białystok, 5 i 6 maja 1980 r.. Bogusław Krassowski, Jadwiga Madej (opr.). Warszawa: 1982.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
  • Eugeniusz Sobczyński: Historia Służby Geograficznej i Topograficznej Wojska Polskiego. Warszawa: 2000.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
WIG 100T P51 S30 Zakopane.jpg
Mapa topograficzna 1:100.000 arkusz Zakopane (pas 51, słup 30)
Godło topografów i geodetów.png
Autor: Kerim44, Licencja: CC BY-SA 4.0
Godło topografów i geodetów Wojska Polskiego II RP
Gmach Wojskowego Instytutu Geograficznego 2022.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Gmach Wojskowego Instytutu Geograficznego przy Al. Jerozolimskich 97 w Warszawie
Mierzęcice mapa WP 1933.png
Mierzęcice (woj. śląskie, pow. będziński, gm. Mierzęcice ; okolice).
Map-edyc1.jpg
Autor: Sony123, Licencja: CC BY-SA 3.0
WIG - redakcyjna wersja mapy KIELCE - przydział Dr. Deszczka Władysław 10. Grudzień. 1934. Zbiory prywatne WARSZAWA.