Wolfgang Fortner

Wolfgang Fortner
Data i miejsce urodzenia

12 października 1907
Lipsk

Pochodzenie

niemieckie

Data i miejsce śmierci

5 września 1987
Heidelberg

Gatunki

muzyka poważna, muzyka współczesna

Zawód

kompozytor

Odznaczenia
Krzyż Wielkiego Oficera Orderu Zasługi RFN

Wolfgang Fortner (ur. 12 października 1907 w Lipsku, zm. 5 września 1987 w Heidelbergu[1][2]) – niemiecki kompozytor.

Życiorys

Ukończył konserwatorium w Lipsku, gdzie był uczniem Hermanna Grabnera (kompozycja) i Karla Straubego (organy)[1][2]. Następnie w latach 1927–1931 studiował na Uniwersytecie Lipskim u Theodora Kroyera (muzykologia) i Hermanna Augusta Korffa (literatura)[1]. Od 1931 do 1954 roku uczył kompozycji i teorii w Hochschule für Kirchenmusik w Heidelbergu[1]. W 1935 roku dzięki wsparciu prywatnego sponsora założył Heidelberger Kammer-Orchester, z którą występował jako dyrygent, wykonując mniej popularne dzieła muzyki dawnej i współczesnej[3].

Był współtwórcą Międzynarodowych Letnich Kursów Nowej Muzyki w Darmstadcie, gdzie od 1946 roku prowadził kursy kompozytorskie[1][3]. W 1947 roku zorganizował w Heidelbergu cykl koncertów nowej muzyki, w 1958 roku przeniesiony do Fryburga Bryzgowijskiego[3]. Od 1954 do 1957 roku wykładał kompozycję w Nordwestdeutsche Musikakademie w Detmold[1][3]. W latach 1957–1973 był wykładowcą Staatliche Hochschule für Musik we Fryburgu Bryzgowijskim[1]. Po śmierci Karla Amadeusa Hartmanna przejął w 1964 roku kierownictwo koncertów Musica viva w Monachium[1][3], które prowadził do 1978 roku[2].

Od 1955 roku członek berlińskiej Akademie der Künste, a od 1956 roku także Bayerische Akademie der Schönen Künste[1]. Doktor honoris causa uniwersytetów w Heidelbergu i we Fryburgu Bryzgowijskim[3]. Od 1957 roku był przewodniczącym niemieckiej sekcji Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej[2][3]. Odznaczony Wielkim Krzyżem Zasługi z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (1977)[4]. Do jego uczniów należeli Hans Werner Henze, Günther Becker i Hans Ulrich Engelmann[2].

Twórczość

W pierwszym okresie swojej twórczości, w latach 30. i wczesnych latach 40., uprawiał muzykę w formach neoklasycznych, z widocznymi wpływami Strawinskiego i Hindemitha[2]. Sięganie po utrwalone formy (suita, toccata, kaprys, fuga) było charakterystyczne dla ówczesnych zainteresowań kompozytora[2]. Okres ten cechuje się jego szczególną predylekcją do form neobarokowych, a polifonia stanowiła naczelną zasadę formotwórczą[3]. Utrzymywanie się w ramach klasycyzującej elegancji uchroniło kompozytora przed większymi naciskami artystycznymi ze strony władz III Rzeszy[3].

W połowie lat 40. Fortner zradykalizował swój język dźwiękowy; począwszy od Symfonii (1947) i III Kwartetu smyczkowego (1948) zwrócił się w kierunku dodekafonii[2][3]. Nie trzymał się jednak sztywno zasad wypracowanych przez Arnolda Schönberga, rozluźniając rygory techniki dwunastotonowej i wiążąc ją z dynamiczną rytmiką, zmienną grą układów fakturalnych oraz instrumentalną wirtuozerią[3]. Stosował własne, indywidualne metody, polegające na wyodrębnieniu z serii dodekafonicznej kilkudźwiękowych wycinków (zwanych modi), z których jeden służył do stworzenia pola harmonicznego, a modus komplementarny wykorzystywany był uzupełniająco w swobodniejszych uszeregowaniach horyzontalnych[3]. W późniejszych kompozycjach stosował statyczne brzmienia klasterowe, kontrolowane techniki aleatoryczne oraz układy izorytmiczne[3].

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych[1][3])

Utwory orkiestrowe

  • Sweelinck-Suite (1930)
  • Koncert na organy i orkiestrę smyczkową (1932; wersja na klawesyn i orkiestrę smyczkową 1935)
  • Koncert na orkiestrę smyczkową (1933)
  • Concertino na altówkę i małą orkiestrę (1934)
  • Capriccio und Finale (1939)
  • Ernste Musik (1940)
  • Koncert fortepianowy (1942)
  • Streichermusik II (1944)
  • Koncert skrzypcowy (1946)
  • Symfonia (1947)
  • suita z baletu Die weisse Rose (1949)
  • Phantasie über die Tonloge B-A-C-H na 2 fortepiany, 9 instrumentów solowych i orkiestrę (1950)
  • Koncert wiolonczelowy (1951)
  • Mouvements na fortepian i orkiestrę (1953)
  • uwertura włoska La Cecchina według Niccolò Piccinniego (1954)
  • Impromptus (1957)
  • Bläsermusik na 16 instrumentów dętych blaszanych (1957)
  • Ballet blanc na 2 skrzypiec i orkiestrę smyczkową (1958)
  • Aulodie na obój i orkiestrę (1960, 2. wersja 1966)
  • Zwischenspiele z opery Bluthochzeit (1963, 2. wersja 1965)
  • Triplum na orkiestrę i 3 fortepiany obbligato (1966)
  • Marginalien („Dem Andenken eines guten Hundes”) według Thomasa Manna (1969)
  • Prolegomena do opery Elisabeth Tudor (1974)
  • Prismen na flet, obój, klarnet, harfę, perkusję i orkiestrę (1974)
  • Triptychon (1977)
  • Variationen na wielką orkiestrę kameralną bez instrumentów dętych (1979–1980)
  • Klangvariation na 4 skrzypiec i orkiestrę (1981)

Utwory kameralne

  • 4 kwartety smyczkowe (I 1929, II 1938, III 1948, IV 1975)
  • Sonata skrzypcowa (1945)
  • Sonata fletowa (1947)
  • Sonata wiolonczelowa (1948)
  • Serenade na flet, obój i fagot (1948)
  • Trio smyczkowe (1951)
  • 6 Madrigale na 2 skrzypiec i wiolonczelę (1954)
  • New Delhi Music na flet, skrzypce, wiolonczelę i klawesyn (1956)
  • 5 Bagatellen na kwintet instrumentów dętych (1960)
  • Zyklus na wiolonczelę i fortepian (1964; wersja na wiolonczelę, instrumenty dęte, harfę i perkusję 1969)
  • 9 Inventionen und ein Anhang na 2 flety (1976)
  • Trio na fortepian, skrzypce i wiolonczelę (1978)
  • Capricen na flet, obój i fagot (1979)
  • Madrigal na 12 wiolonczel (1979–1980)

Utwory fortepianowe

  • Sonatina (1934)
  • Kammermusik (1944)
  • 7 Elegien (1950)
  • Epigramme (1964)
  • 6 späte Stücke (1982)

Utwory organowe

  • Toccata und Fuge (1930)
  • Preambel und Fuge (1935)
  • Intermezzi (1962)

Utwory na wiolonczelę solo

  • Suite (1932)
  • Thema und Variationen (1976)

Utwory na chór a cappella

Utwory na głos i fortepian

Utwory wokalno-instrumentalne

  • kantata Fragment Mariae na sopran, 7 instrumentów i klawesyn, słowa Martin Gerhard Raschke (1929)
  • kantata Grenzen der Menschheit na baryton solo, chór mieszany i orkiestrę, słowa Johann Wolfgang von Goethe (1930)
  • Nuptiae Catulli na tenora solo, chór kameralny i orkiestrę kameralna, do słów z łacińskiej poezji Katullus (1937)
  • Geistliche Abendmusik na głos niski, chór mieszany, trio smyczkowe ad libitum, organy lub klawesyn (1945)
  • kantata An die Nachgeborenen na głos recytujący, tenora, chór mieszany i orkiestrę, słowa Bertolt Brecht (1947)
  • 2 Exerzitien na 3 głosy żeńskie i 15 instrumentów, słowa Bertolt Brecht (1948)
  • Aria na mezzosopran, altówkę i orkiestrę kameralną, do słów z dramatu T.S. Eliota Murder in the Cathedral (1951)
  • kantata Mitte des Lebens na sopran i 5 instrumentów, słowa Friedrich Hölderlin (1951)
  • scena oratoryjna Isaaks Opferung na alt, tenora, bas i 40 instrumentów solowych do tekstu z Wulgaty (1952)
  • kantata The Creation na baryton i orkiestrę, słowa James Weldon Johnson (1954)
  • kantata Chant de naissance na sopran, chór mieszany, skrzypce solo, smyczki, instrumenty dęte, harfę i perkusję, słowa Saint-John Perse (1958)
  • Prélude und Elegie. Parergon zu den Impromptus na sopran i orkiestrę, słowa Friedrich Hölderlin (1959)
  • Der 100. Psalm na 5-głosowy chór mieszany i 7 instrumentów dętych (1962)
  • Die Pfingstgeschichte nach Lukas na tenora, 6-głosowy chór mieszany, 11 instrumentów i organy (1963)
  • Immagini na sopran i 13 instrumentów smyczkowych solo, słowa Miroslav Krleža (1967)
  • Versuch eines Agon – um...? na 7 śpiewaków i orkiestrę (1973)
  • Machaut-Balladen na głos i orkiestrę (1973)
  • Gladbacher Te Deum na bas-baryton, chór mieszany, orkiestrę i live electronic (1974)
  • That Time na klawesyn, mezzosopran i gitarę, baryton i fortepian, live electronic, z udziałem aktora niemego i recytatorki, według poematu Samuela Becketta (1977)

Opery

  • tragedia liryczna Die Bluthochzeit, według Federico Garcíi Lorki (1956, wyst. Kolonia 1957)
  • opera buffa Corinna, według Gérarda de Nervala (wyst. Berlin 1958)
  • In seinem Garten liebt Don Perlimplin Belisa, według Federico Garcíi Lorki (1961–1962, wyst. Schwetzingen 1962)
  • Elisabeth Tudor, libretto Mattias Braun w opracowaniu kompozytora (1968–1971, wyst. Berlin 1972)
  • opera szkolna Cress ertrinkt, libretto Andreas Zeitler (1930)
  • opera szkolna Undine, według Friedricha de la Motte Fouqué (1960)

Balety

  • Die weisse Rose z głosem altowym i chórem żeńskim, według bajki Urodziny infantki Oscara Wilde’a (1949, wyst. Berlin 1951)
  • pantomima z barytonem solo Die Witwe von Ephesus, według Petroniusza (wyst. Berlin 1952)
  • Carmen (Bizet-Collagen), wspólnie z Wilfriedem Steinbrennerem do choreografii Johna Cranko (1970, wyst. Stuttgart 1971)

Muzyka do sztuk teatralnych

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 2 Conf–Gysi. New York: Schirmer Books, 2001, s. 1152–1153. ISBN 0-02-865527-3.
  2. ↑ a b c d e f g h The Harvard Biographical Dictionary of Music. Cambridge: Harvard University Press, 1996, s. 276. ISBN 0-674-37299-9.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 3. Część biograficzna efg. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1987, s. 131–132. ISBN 83-224-0344-5.
  4. ↑ Baden-Württembergische Biographien. T. 3. Stuttgart: W. Kohlhammer Verlag, 2002, s. 85. ISBN 3-17017332-4.

Linki zewnętrzne

Międzynarodowe Letnie Kursy Nowej Muzyki w Darmstadcie
wykładowcy
uczestnicy

Media użyte na tej stronie

GER Bundesverdienstkreuz 5 GrVK Stern.svg
Baretka: Order Zasługi RFN – Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą.