Wolfgang Staudte

Wolfgang Staudte

Prawdziwe imię i nazwisko	Wolfgang Georg Friedrich Staudte
Data i miejsce urodzenia	9 października 1906 Saarbrücken, Niemcy
Data i miejsce śmierci	19 stycznia 1984 Zigarskie Urhu, Słowenia
Zawód	reżyser, scenarzysta, aktor, producent filmowy
Lata aktywności	1926–1984

Wolfgang Staudte (ur. 9 października 1906 w Saarbrücken, zm. 19 stycznia 1984 w Zigarskim Urhu k. Mariboru w Słowenii) – niemiecki reżyser, scenarzysta, aktor i producent filmowy. Zasłynął po wojnie jako twórca oskarżycielskich filmów antynazistowskich, w których rozliczał swój naród z hitlerowskiej przeszłości. Pracował z powodzeniem zarówno w NRD, jak i – od 1953 – w RFN.

Życiorys

Urodził się w Saarbrücken w zachodnich Niemczech w rodzinie aktorskiej. Gdy miał sześć lat, jego rodzina osiadła w Berlinie. Chociaż z wykształcenia był inżynierem, w 1926 rozpoczął karierę artystyczną jako aktor teatralny na deskach berlińskich scen. Występował w sztukach wybitnych twórców niemieckiego teatru, Maxa Reinhardta i Erwina Piscatora^[1]. Od 1933 miał zakaz występów scenicznych, ze względu na częste role w sztukach współczesnych "o antynazistowskich tendencjach"^[2].

Od 1929 grał również w filmach. Wystąpił m.in. w epizodycznych rolach w kultowym Błękitnym aniele (1930) Josefa von Sternberga oraz w słynnym antysemickim Żydzie Süssie (1940) Veita Harlana.

Jednak do historii kina przeszedł jako reżyser. W latach 30. tworzył filmy krótkometrażowe, a w czasie II wojny światowej – reklamowe. Fabuły reżyserował od 1943. Szczytowy okres jego twórczości przypada na pierwszą powojenną dekadę, kiedy Staudte pracował dla wytwórni DEFA w NRD^[3]. Tworzył wtedy głośne filmy obrachunkowe, rozliczające naród niemiecki z nazizmu.

Staudte był autorem pierwszego powojennego filmu niemieckiego Mordercy są wśród nas (1946) z Hildegard Knef w roli głównej, uważanego za jeden z najwybitniejszych filmów antynazistowskich. Ten ekspresjonistyczny w stylu obraz nakręcony został w ruinach zbombardowanego Berlina w radzieckiej strefie okupacyjnej. Opowiadał historię dwojga nieznajomych – byłej więźniarki obozu koncentracyjnego i lekarza, który jako żołnierz był świadkiem hitlerowskich zbrodni w Polsce. Poharatani przez wojnę bohaterowie muszą w powojennej rzeczywistości rozliczyć się z bolesną przeszłością i zacząć wszystko od nowa^[4].

Tematykę antynazistowską kontynuował Staudte w Brunatnej pajęczynie (1949), która przyniosła mu główną nagrodę na MFF w Locarno, a następnie w satyrycznym Poddanym (1951) wg Heinricha Manna z wybitną kreacją Wernera Petersa. W tej grotesce z czasów wilhelmińskich Staudte poddał bezlitosnej krytyce kult posłuszeństwa i dyscypliny, demaskując tym samym źródła niemieckiego imperializmu.

Po wyjeździe do RFN zrealizował dramat rodzinny Dziecko potrzebuje miłości (1955), wyróżniony Srebrnym Lwem na 16. MFF w Wenecji^[5]. Pracując w Niemczech Zachodnich podejmował kolejne próby powiązania hitlerowskiej przeszłości z teraźniejszością w takich filmach jak Róże dla prokuratora (1959), Kiermasz (1960) czy Męski piknik (1964). Zekranizował także brechtowską Operę za trzy grosze (1963) z Hildegard Knef i Curdem Jürgensem w rolach głównych.

Gdy jego kolejne filmy rozczarowywały i przechodziły bez echa, przeniósł się w latach 70. do telewizji, gdzie reżyserował popularne seriale, m.in. Tatort.

Zmarł na niewydolność serca w Słowenii w czasie plenerowych zdjęć do filmu telewizyjnego Der eiserne Weg. Jego prochy zostały rozsypane nad Morzem Północnym 3 marca 1984.

Wybrana filmografia

Reżyser

Filmy fabularne

• 1943: Akrobata (Akrobat Schööön!)
• 1944: O tobie marzyłem (Ich habe von dir geträumt)
• 1944: Człowiek, któremu ukradziono nazwisko (Der Mann, dem man den Namen stahl)
• 1946: Mordercy są wśród nas (Die Mörder sind unter uns)
• 1948: Przedziwne przygody pana Fridolina B. (Die seltsamen Abenteuer des Herrn Fridolin B.)
• 1949: Brunatna pajęczyna (Rotation)
• 1951: Poddany (Der Untertan)
• 1953: Skarby sułtana (Die Geschichte vom kleinen Muck)
• 1954: Latarnia morska (Leuchtfeuer)
• 1955: Dziecko potrzebuje miłości (Ciske de Rat)
• 1957: Rose Bernd
• 1958: Kaganiec (Der Maulkorb)
• 1958: Magdalena i legionista (Madeleine und der Legionär)
• 1959: Róże dla prokuratora (Rosen für den Staatsanwalt)
• 1960: Kiermasz (Kirmes)
• 1960: Ostatni świadek (Der letzte Zeuge)
• 1963: Opera za trzy grosze (Die Dreigroschenoper)
• 1964: Męski piknik (Herrenpartie)
• 1964: Owca (Das Lamm)
• 1968: Tajemnice Kaliakry (Heimlichkeiten)
• 1978: Tor pośredni (Zwischengleis)

Filmy krótkometrażowe

• 1933: Jeder hat mal Glück
• 1941: Nie można tego zabrać do grobu (Ins Grab kann man nichts mitnehmen)
• 1942: Aus eins mach' vier
• 1955: Mutter Courage und ihre Kinder^[6][7]

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Gwóźdź, Powojenne kino niemieckie, s.1013 [w:] Historia kina, tom 2: Kino klasyczne, Universitas, Kraków 2011.
• Barbara Kosecka, STAUDTE Wolfgang, s.919 [w:] Encyklopedia kina, wyd. II poszerzone, red. Tadeusz Lubelski, Biały Kruk, Kraków 2010.
• Jerzy Płażewski, Niemiecka Republika Demokratyczna: Na gruzach faszyzmu, s.232 [w:] Historia filmu 1895-2000, Wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 2001.
• Jerzy Toeplitz, Niemiecka Republika Demokratyczna: Odbudowa kinematografii, s.395 [w:] Historia sztuki filmowej, tom VI (1946-1953), Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1990.

Linki zewnętrzne

• Wolfgang Staudte w bazie IMDb (ang.)