Wombatowate
| Vombatidae[1] | |||||
| Burnett, 1829[2] | |||||
 Przedstawiciel rodziny – wombat tasmański (Vombatus ursinus) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Nadrząd | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | wombatokształtne | ||||
| Rodzina | wombatowate | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
Vombatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803 | |||||
| |||||
| Rodzaje | |||||
| |||||
Wombatowate[16], wombaty[17] (Vombatidae) – rodzina ssaków z rzędu dwuprzodozębowców (Diprotodontia), prawdopodobnie blisko spokrewnionych z koalowatymi.
Zasięg występowania
Wombat tasmański zamieszkuje wschodnią część stanów Queensland i Nowa Południowa Walia oraz południową Australię[18][19]. Latem warunkiem występowania jest gęstość objętościowa gleby, a w zimie grubość pokrywy śnieżnej.
Wombatowiec szerokogłowy zamieszkuje południową Australię - siedliska o niskiej wilgotności i wysokiej temperaturze powietrza.
Wombatowiec szorstkowłosy, który jest gatunkiem krytycznie zagrożonym, żyje tylko w Epping Forest National Park, w środkowej części stanu Queensland. Należy do gatunków zagrożonych wyginięciem, przez dłuższy czas bowiem był poławiany dla zysku drogocennego futra. Do dziś żyje ok. 70 osobników tego gatunku.
Opis
Wombaty to sporej wielkości roślinożerne zwierzęta o mocnej budowie i krótkich nogach. Osiągają długość 1,2 m i masę do 39 kg. Posiadają grubą, szeroką głowę oraz szczątkowy ogon. Mają torbę lęgową, która otwiera się ku tyłowi (młode wchodzi do torby od strony zadu matki). W torbie znajdują się dwa sutki. W uzębieniu brak kłów.
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 24 | = | 1 | 0 | 1 | 4 |
| 1 | 0 | 1 | 4 | ||
Na wiosnę, po 20-21 dniach ciąży, rodzi się jedno młode, które pozostaje w dobrze rozwiniętej torbie przez 6-7 miesięcy[20] [21]. Są karmione mlekiem matki przez ok. 15 miesięcy. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 18 miesięcy[22].
Zwierzęta te prowadzą nocny tryb życia. Dają się łatwo oswajać. Mają układ trawienny przystosowany do spożywania twardej roślinności: prosty żołądek, szerokie, krótkie jelito ślepe i wyjątkowo wolny metabolizm; potrzebują 14 dni dla dopełnienia całkowitego cyklu trawiennego, dlatego też nie charakteryzują się ruchliwością.
Wombaty kopią w ziemi lub pod wapiennymi skałami systemy nor z wieloma wyjściami. Długość korytarzy może osiągać do 20 m. W razie potrzeby potrafią osiągać prędkość rzędu 40 km/h, którą mogą utrzymać przez 150 metrów.
Systematyka
Do wombatów zaliczane są dwa współcześnie występujące rodzaje[23][16]:
- Vombatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803 – wombat – jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem jest Vombatus ursinus (Shaw, 1800) – wombat tasmański
- Lasiorhinus J.E. Gray, 1863 – wombatowiec
Opisano również rodzaje wymarłe:
- Nimbavombatus Brewer, Archer, Hand & Abel, 2015[24]
- Phascolonus R. Owen, 1872[25]
- Ramasayia Tate, 1951[26]
- Rhizophascolomus Stirton, Tedford & Woodburne, 1967[27]
- Sedophascolomys Louys, 2015[28]
- Warendja Hope & H.E. Wilkinson, 1982[29]
Uwagi
Przypisy
- ↑ Vombatidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ G.T. Burnett. Illustrations of the Quadrupeda, or Quadrupeds, being the arrangement of the true four-footed Beasts indicated in outline. „Quarterly Journal of Science, Literature and the Arts”. July to December, 1829, s. 351, 1829. (ang.).
- ↑ G.A. Goldfuss: Handbuch der Zoologie. Cz. 2. Nürnburg: Johann Leonhard Schrag, 1820, s. xxii, 444. (niem.).
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 309, 1821. (ang.).
- ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 340, 1825. (ang.).
- ↑ A.F.A. Wiegmann & J.F. Ruthe: Handbuch der Zoologie. Berlin: im Verlage bei C.G. Lüdertz, 1832, s. 51. (niem.).
- ↑ R. Owen. Outlines of a Classification of the Marsupialia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 7, s. 19, 1839. (ang.).
- ↑ Ch.L. Bonaparte. A New Systematic Arrangement of Vertebrated Animals. „Transactions of the Linnean Society of London”. 18, s. 257, 1841. (łac.).
- ↑ R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 192. (fr.).
- ↑ Ch.L. Bonaparte: Catalogo metodico dei mammiferi europei. Milano: Luigi di Giacomo Pirola, 1845, s. 6. (fr.).
- ↑ P. Gervais: Histoire naturelle des mammifères: avec l’indication de leurs moeurs et de leurs rapports avec les arts, le commerce et l’agriculture. II. Carnivores, proboscidiens, jumentés, bisulques, édentés, marsupiaux, monotrèmes, phoques, sirénides et cétacés. Paris: L. Curmer, 1855, s. 267. (fr.).
- ↑ a b E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clvii. (niem.).
- ↑ R. Owen. Researches on the Fossil Remains of the Extinct Mammals of Australia ; with a Notice of the Extinct Marsupials of England. „The Annals and Magazine of Natural History”. Fourth series. 20 (118), s. 360, 1877. (ang.).
- ↑ H. Winge: Jordfundne og nulevende pungdyr (Marsupialia) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab. Kjøbenhavn: F. Dreyer, 1893, s. 88. (duń.).
- ↑ J.A.W. Kirsch. Prodromus of the comparative serology of Marsupialia. „Nature”. 217 (5127), s. 420, 1968. DOI: 10.1038/217418a0. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 10–11. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 420, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ R. Wells: Family Vombatidae (Wombats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 418. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Vombatidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-24].
- ↑ Watson, A (1999). "Vombatus ursinus". Animal Diversity Web. University of Michigan Museum of Zoology.
- ↑ Green, E; Myers, P (2006). "Lasiorhinus latifrons". Animal Diversity Web. University of Michigan Museum of Zoology.
- ↑ McIlroy, John. Macdonald, D., ed. The Encyclopedia of Mammals. New York 1984, str. 876–877. ISBN 0-87196-871-1
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 76. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ P. Brewer, M. Archer, S.J. Hand & R. Abel. New genus of primitive wombat (Vombatidae, Marsupialia) from Miocene deposits in the Riversleigh World Heritage Area (Queensland, Australia). „Palaeontologia Electronica”. 18 (1), s. 3, 2015. (ang.).
- ↑ R. Owen. On the Fossil Mammals of Australia. — Part VII. Genus Phascolomys: species exceeding the existing ones in size. „Philosophical transactions of the Royal Society of London”. 162, s. 251, 1872. (ang.).
- ↑ G.H.H. Tate. The wombats (Marsupialia, Phascolomyidae). „American Museum novitates”. 1525, s. 13, 1951. (ang.).
- ↑ R.A. Stirton, R.H. Tedford & M.O. Woodburne. A new Tertiary formation and fauna from the Tirari Desert, South Australia. „Records of the South Australian Museum”. 15, s. 454, 1967. (ang.).
- ↑ J. Louys. Wombats (Vombatidae: Marsupialia) from the Pliocene Chinchilla Sand, southeast Queensland, Australia. „Alcheringa”. 39 (3), s. 400, 2015. DOI: 10.1080/03115518.2015.1014737. (ang.).
- ↑ J.H. Hope & H.E. Wilkinson. Warendja wakefieldi, a new genus of wombat (Maruspialia , Vombatidae) from Pleistocene sediments in McEacherns Cave, western Victoria. „Memoirs of the National Museum of Victoria”. 43 (1–2), s. 109, 1982. (ang.).
Bibliografia
- Myers, P.: Vombatidae. (On-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-04-12]. (ang.).
- D Hoyle, AB Horsup, CN Johnson, DG Crossman and H McCallum: Live-trapping of the northern hairy-nosed wombat (Lasiorhinus krefftii): population-size estimates and effects on individuals. Csiro Publishing, 1995. (ang.).
- Alison Matthews, Peter G. Spooner, Daniel Lunney, Ken Green, Nicholas I. Klomp: The influences of snow cover, vegetation and topography on the upper range limit of common wombats Vombatus ursinus in the subalpine zone, Australia. Wiley Online Library, 2010. [dostęp 2010-02-21]. (ang.).
- G. A. Shimmin, J. Skinner, R. V. Baudinette: The warren architecture and environment of the southern hairy-nosed wombat (Lasiorhinus latifrons). Journal of Zoology, 2002. [dostęp 2002-11-13]. (ang.).
- Paris, i inni.: Vombatus ursinus. (On-line), Encyclopedia of life, 2002. [dostęp 2012-02-24]. (ang.).
- Emanoil, M.: Lasiorhinus krefftii; northern hairy-nosed wombat. Encyclopedia of Endangered Species. Gale Research, Inc. Detroit, 1994. (ang.).
Zobacz też
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: JJ Harrison (jjharrison89@facebook.com), Licencja: CC BY-SA 3.0
Common Wombat (Vombatus ursinus tasmaniensis) on Maria Island, Tasmania, Australia. The entire island is a national park, Maria Island National Park. The adult is just under a metre in length on average.