Worek grzyba
Worek – specjalna komórka o charakterze zarodni, w której w wyniku rozmnażania płciowego zwanego askogamią powstają haploidalne zarodniki – askospory. Worki wytwarzane są przez grzyby z gromady workowców (Ascomycota)[1]. Liczba zarodników w worku jest stała; najczęściej jest to 8 zarodników, rzadziej 4 lub 6[2]. Zdarzają się jednak również inne liczby zarodników, np. u wielosporka brunatnego w jednym worku powstaje ponad 100 zarodników[3]. U niektórych grzybów o prostej budowie, jak np. u szpetczaków (Taphriniomycota), worki ustawione są gęsto obok siebie, nie tworząc żadnej struktury. U większości gatunków grzybów jednak worki tworzą bardziej złożone struktury zwane owocnikami (askokarpami). W owocnikach tych oprócz worków znajdują się różne inne strzępki określane nazwą hamatecjum[4].
- Kształt worka
Worki najczęściej mają kształt cylindryczny, ale u różnych grup grzybów mają też inne kształty: kulisty, jajowaty, odwrotnie jajowaty, gruszkowaty, maczugowaty. Kuliste lub niemal kuliste worki przeważnie występują w owocnikach typu klejstotecjum i są w nich ułożone bezładnie. Worki o wydłużonym kształcie występują w owocnikach typu apotecjum, perytecjum, pseudotecjum i zazwyczaj są w nich ułożone regularnie. Z podstawy owocnika worki wyrastają w postaci pęczka, lub palisadowo[4].
- Budowa ścian worków
W zależności od budowy ściany worka wyróżniono 3 typy worków[4]:
- worki prototunikowe (pierwościenne) – mają jednowarstwową ścianę zanikającą podczas dojrzewania worka
- worki unitunikowe (jednościenne) – mają podwójną ścianę (egzotunikę i endotunikę), ale jednolitą, nie rozwarstwiającą się podczas dojrzewania zarodników. Na szczycie posiadają aparat apikalny biorący udział w uwalnianiu zarodników
- worki bitunikowe (dwuścienne) – mają podwójną ścianę, która podczas dojrzewania zarodników rozwarstwia się. Wewnętrzna ściana jest gruba i elastyczna, a zewnętrzna cienka i sztywna. W dojrzałym worku ściana zewnętrzna pęka, a wewnętrzna gwałtownie się rozpręża wyrzucając zarodniki jak z procy (tak wyrzucane zarodniki to balistospory)
- Uwalnianie zarodników
Dojrzałe zarodniki wydostają się z worków na różne sposoby[1]:
- przez otwór na szczycie worka
- u niektórych ściana komórkowa na szczycie dojrzałych worków pęka tworząc ujście dla zarodników
- u niektórych worki są nietrwałe i po dojrzeniu zarodników ich ściany ulegają rozpuszczeniu (proces ten nazywa się lizą)
- u niektórych worki posiadają na szczycie otwierające się wieczko (operculum)
- u niektórych na szczycie worków znajduje się specjalny aparat apikalny uwalniający zarodniki
Worki występują również u grzybów jednokomórkowych (np. u drożdży), w tym przypadku workiem jest błona komórki macierzystej[5].
Przypisy
- ↑ a b Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia, t. 1. Podstawy fitopatologii, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2010, s. 58-260, ISBN 978-83-09-01063-0.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ a b c Joanna Marcinkowska: Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii. Warszawa: PWRiL. ISBN 978-83-09-01048-7.
- ↑ Edmund Malinowski: Anatomia roślin. Warszawa: PWN, 1966.
Media użyte na tej stronie
Autor: Peter G. Werner, Licencja: CC BY 3.0
Asci and ascospores, Morchella elata (morel), 40x objective, phase contrast, Zeiss Axio Imager.A1 microscope, Zeiss AxioCam MRc CCD image, Merritt College, Oakland, CA