Worki powietrzne

Rozmieszczenie worków powietrznych u gołębia:
1kość ramieniowa
2 – worek podwidełkowy
3tchawica
4 – worki piersiowe
5 – worki brzuszne
6płuca

Worki powietrzne (Sacci pneumatici) – grubościenne pęcherzykowate worki połączone z płucami i rozmieszczone wewnątrz tułowia ptaka, a nawet wchodzące do wnętrza niektórych kości. Zmniejszają ciężar ciała zwierzęcia i ułatwiają oddychanie w locie[1]. Mają również znaczenie w termoregulacji ptaków[2].

Niektóre odnogi oskrzeli ptaków idą wzdłuż płuc aż do ich końca i tam albo kończą się ślepo, albo przechodzą w worki powietrzne. Ściany tych worków są słabo unaczynione, toteż nie biorą udziału w samej wymianie gazowej, ale działają podobnie do miechów[3], przenosząc powietrze jednokierunkowo przez układ oddechowy, spełniają więc bardzo ważną rolę pomocniczą w oddychaniu. Ptaki nie posiadają przepony, więc zamiast normalnego rozszerzania i kurczenia organów oddechowych, tak jak to się dzieje u ssaków, worki powietrzne pozwalają układowi zachować stałą objętość[4] z natlenionym powietrzem stale przepływającym przez niego w jednym kierunku. Aktywną fazą oddychania u ptaków jest wydech, wymagający skurczów mięśni.

Zasadniczo rozróżnia się dziewięć głównych worków powietrznych[4]: nieparzysty podwidełkowy (obojczykowy, międzyobojczykowy), dwa szyjne, dwie pary piersiowych (przednie i tylne) oraz dwa brzuszne[5]. Liczba ta może jednak wynosić od siedmiu do dwunastu, w zależności od gatunku ptaka. Wróblowe posiadają siedem worków powietrznych, obojczykowy worek powietrzny może być zrośnięty z przednimi workami piersiowymi.

Podczas wdechu, powietrze początkowo przechodzi przez nozdrza ptaka, gdzie jest ogrzewane, nawilżane i filtrowane. Stamtąd powietrze przedostaje się do tchawicy, następnie do aparatu głosowego w dolnej części krtani, zwanego syrinx, gdzie tchawica rozgałęzia się na parzyste oskrzela, które doprowadzają powietrze do rurkowatych płuc. Niezależnie od tego oskrzela łączą się z workami powietrznymi.

Wskutek silnych ruchów mięśni piersiowych, poruszających skrzydłami podczas lotu, tlen zawarty w powietrzu dwukrotnie styka się w płucach z krwią. Po raz pierwszy następuje to w czasie wdechu, który odbywa się w chwili podnoszenia skrzydeł w górę, a po raz drugi – w czasie wydechu spowodowanego ruchem skrzydeł w dół. W ten sposób odbywa się u ptaków tzw. podwójne oddychanie[6].

Worki powietrzne, powiększając wewnętrzne przestrzenie ciała ptaka, obniżają znacznie jego ciężar właściwy, a tym samym czynią je „lżejszym”. Biorą udział w regulacji temperatury ciała, dzięki parowaniu wody z ich powierzchni[6].

Przypisy

  1. Słownik terminów biologicznych PWN; worki powietrzne. pwn.pl. [dostęp 2014-02-20].
  2. worki powietrzne, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2014-02-20].
  3. William A. Calder: Size, Function, and Life History. Mineola, Nowy Jork: Courier Dove Publications, 1996, s. 91. ISBN 978-0-486-69191-6. (ang.)
  4. a b Maria-Elisabeth Krautwald-Junghanns, et al.: Diagnostic Imaging of Exotic Pets: Birds, Small Mammals, Reptiles. Niemcy: Manson Publishing, 2010. ISBN 978-3-89993-049-8. (ang.)
  5. Gary Ritchison: Avian Respiration. www.people.eku.edu. [dostęp 2014-02-20].
  6. a b Encyklopedia WIEM: Worki powietrzne. portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2014-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 marca 2016)].

Media użyte na tej stronie

Worki.svg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0