Wrośniak różnobarwny

Wrośniak różnobarwny
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

żagwiowce

Rodzina

żagwiowate

Rodzaj

wrośniak

Gatunek

Wrośniak różnobarwny

Nazwa systematyczna
Trametes versicolor (L.) Lloyd
Mycol. Notes (Cincinnati) 65: 1045 (1921)
Wrośniak różnobarwny w Puszczy Noteckiej
Typowe formy ubarwienia
Charakterystyczne strefowanie i ciemna barwa owocników
Porastające glonami owocniki wrośniaka różnobarwnego

Wrośniak różnobarwny (Trametes versicolor (L.) Lloyd) – gatunek grzybów z rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Trametes, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1753 Karol Linneusz nadając mu nazwę Boletus versicolor. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1921 Curtis Gates Lloyd, przenosząc go do rodzaju Trametes[1].

Synonimów naukowych ma ponad 70. Niektóre z nich: Agarico-suber versicolor (L.) Paulet, Agaricus versicolor (L.) Lam., Bjerkandera versicolor (L.) P. Karst., Boletus versicolor L., Boletus versicolor L., Coriolus versicolor (L.) Quél., Hansenia versicolor (L.) P. Karst., Microporus fuscatus (Fr.) Kuntze, Microporus nigricans (Lasch) Kuntze, Microporus versicolor (L.) Kuntze, Ochroporus nigricans (Fr.) Fiasson & Niemelä, Polyporus fuscatus Fr., Polyporus nigricans Lasch, Polyporus versicolor (L.) Fr., Polyporus versicolor var. fuscatus (Fr.) Fr., Polyporus versicolor var. nigricans Fr., Polystictus fuscatus (Fr.) Cooke, Polystictus nigricans (Lasch) Cooke, Polystictus versicolor (L.) Fr., Polystictus versicolor var. fuscatus (Fr.) Rea, Polystictus versicolor var. nigricans (Lasch) Rea, Poria versicolor (L.) Scop., Sistoversicolor trema (L.) Tratt., Trametes versicolor (L.) Pilát, in Kavina & Pilát, Trametes versicolor f. fuscata (Fr.) Domański, Orloś & Skirg[2].

Polska nazwa pojawiła się po raz pierwszy w pracy Stanisława Domańskiego i innych w 1967[3]. W polskim piśmiennictwie mykologicznym ma też inne nazwy: huba różnokolorowa, hubczak różnobarwny, hubka różnobarwna, skórzak różnobarwny, żagiew różnobarwna[4].

Morfologia

Owocnik

Szerokość 3–8 cm, grubość 2–5 mm. Przyrasta do drzewa bokiem lub środkowo. Przy bocznym przyrośnięciu ma kształt konsolowaty, przy przyrośnięciu środkowym talerzowaty lub rozetowaty. Młode osobniki są niemal jednolicie jasnobrązowe i filcowate i na tym etapie rozwoju trudne do odróżnienia od innych gatunków wrośniaków. Starsze stają się nagie, jedwabiście błyszczące i co jest charakterystyczną cechą tego gatunku – posiadają wyraźne koncentryczne strefy o różnych odcieniach od brązu przez ciemnoniebieski do koloru czarnego. Brzeg owocnika ostry i cienki, powierzchnia nierówna, promieniście pofałdowana, i bruzdkowana, krótko owłosiona lub szorstka, jedwabiście błyszcząca. Na starszych owocnikach często rozwijają się glony, przez co zmieniają one kolor na mniej lub bardziej zielonkawy[5][6].

Hymenofor
Różne formy barwne na sąsiadujących owocnikach.

Rurkowaty. Rurki o długości 0,5–2 mm. Tworzą jedną tylko warstwę, ich brzegi są ząbkowane lub piłkowane. Mają kolor kremowy, na starszych okazach jasnobrązowy. Pory okrągłe, z czasem kanciaste, a u starszych owocników nieregularne., o średnicy 0,15-0,4 mm[6].

Miąższ

Biały i bardzo cienki (2–5 mm), elastyczny i aromatyczny[7].

Wysyp zarodników

Słomkowożółty. Zarodniki gładkie i bezbarwne o rozmiarach 5,5–6 × 1,5–2 μm[8].

Występowanie i siedlisko

Gatunek kosmopolityczny; poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach[9]. Prawdopodobnie jest jednym z najczęściej występujących w Europie gatunków grzybów z rzędu żagwiowców[7]. W Europie i w Polsce jest bardzo pospolity, rzadszy jest tylko na nadrzecznych łęgach – tam występują inne gatunki bardziej przystosowane do życia na miękkim drzewie tych lasów[5].

Zazwyczaj rośnie grupowo, przy czym sąsiednie owocniki zachodzą na siebie dachówkowato[7]. Rośnie przez cały rok, głównie na martwych drzewach w lasach zaroślach, ogrodach i parkach i wszędzie, z wyjątkiem wyższych położeń górskich jest pospolity[8]. Stwierdzono występowanie na następujących drzewach i krzewach liściastych: Abies alba, Acer platanoides, Aesculus hippocastanum, Alnus glutinosa, Alnus incana, Betula pendula, Carpinus, Corylus, Cotoneaster, Fagus, Fraxinus excelsior, Gleditsia triacanthos, Malus domestica, Padus avium, Picea abies, Populus tremula, Populus sp., Quercus petraea, Quercus robur, Quercus rubra, Quercus sp., Rhus typhina, Salix sp., Sorbus aucuparia, Syringa sp., Viburnum opulus[4].

Znaczenie

W Europie i w Polsce uważany jest za grzyb niejadalny[8][5]. Jednak na opracowanej dla FAO liście grzybów jest wymieniony jako jadalny w Chinach, Hongkongu, Laosie i Meksyku[10].

Saprotrof rosnący na pniach i pniakach drzew, często już wkrótce po ścięciu drzewa lub jego obumarciu. Powoduje białą zgniliznę drewna.

Testuje się możliwość wykorzystania wrośniaka różnobarwnego do ochrony drzewostanów przed opieńkami. W tym celu zakaża się pniaki drzew liściastych jego grzybnią, która szybko w nich rozwijając się uniemożliwia wykorzystanie ich przez opieńki[6].

Wrośniak różnobarwny jest czasami wykorzystywany do tworzenia ozdobnych kompozycji. Często jednak w jego miąższu znajdują się larwy owadów, które nie giną podczas suszenia wrośniaka na słońcu i po kilku tygodniach powodują zniszczenia owocnika. Można temu zapobiec przetrzymując okazy w zamrażarce. Aby zapobiec blaknięciu kolorów, można owocniki spryskać lakierem do włosów lub pomalować lakierem bezbarwnym[5].

Z owocników wrośniaka różnobarwnego izolowany jest polisacharyd związany z resztą białkową, określany nazwą polisacharyd K i wykorzystywany w niektórych krajach jako obiecujący adiuwant przeciwnowotworowy[11][12] [13] [14] [15] [16] [17] [18] [19] [20] [21] [22] [23].

W 1973 roku wprowadzono na rynek otrzymywany z wrośniaka różnobarwnego preparat o nazwie Krestin. Zawiera coriolan – substancję o działaniu immunostymulującym i przeciwnowotworowym. Używa się go w leczeniu raka żołądka i ostrej białaczki[24].

Gatunki podobne

Czasami trudny do odróżnienia może być wrośniak strefowany (Trametes ochracea). Jego owocnik jest grubszy, mniej różnobarwny, matowy (zazwyczaj kasztanowy lub szarokakaowy) i ma garbek u nasady[8]. Górną powierzchnią owocnika jest też podobny do skórnika szorstkiego (Stereum hirsutum), ten jednak ma gładki hymenofor[6].

Przypisy

  1. ↑ a b c Index Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).
  3. ↑ Domański S., Orłoś H., Skirgiełło A. Żagwiowate II (Polyporaceae pileateae), szczecinkowcowate II (Mucronosporaceae pileateae), lakownicowate (Ganodermataceae), bondarcewiowate (Bondarzewiaceae), boletkowate (Boletopsidaceae), ozorkowate (Fistulinaceae), In: J. Kochman, A. Skirgiełło (eds.), Grzyby (Mycota) 3: Podstawczaki (Basidiomycotes). Bezblaszkowce (Aphyllophorales). PWN, 1967, Warszawa, pp. 398+ Pls XXXiX (in Polish)
  4. ↑ a b Władysław Wojewoda. Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  5. ↑ a b c d Andreas Gminder. Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
  6. ↑ a b c d Piotr Łakomy, Hanna Kwaśna.Atlas hub, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, ISBN 978-83-7073-650-7.
  7. ↑ a b c Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele. Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa, 2006, ISBN 83-85444-65-3.
  8. ↑ a b c d Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda. Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
  9. ↑ Discover Life Maps [dostęp 2016-01-10].
  10. ↑ Eric Boa, Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people, FAO, 2004 (Non-wood Forest Products 17), ISBN 92-5-105157-7 [dostęp 2011-09-29] (ang.).
  11. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Jakub Piotrowski, Tomasz Jędrzejewski, Wiesław Kozak. Immunomodulujące i przeciwnowotworowe właściwości polisacharydopeptydu (PSP). „Postȩpy higieny i medycyny doświadczalnej”. 69, s. 91–97, 2015. ISSN 1732-2693. PMID: 25614677. [dostęp 2016-01-17]. 
  12. ↑ S Tsukagoshi i inni, Krestin (PSK), „Cancer Treatment Reviews”, 2, 11, 1984, s. 131–155, DOI: 10.1016/0305-7372(84)90005-7.
  13. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Eva Jiménez-Medina, Enrique Berruguilla, Irene Romero, Ignacio Algarra, Antonia Collado. The immunomodulator PSK induces in vitro cytotoxic activity in tumour cell lines via arrest of cell cycle and induction of apoptosis. „BMC Cancer”. 8 (art. nr 78), 2008. DOI: 10.1186/1471-2407-8-78. PMID: 18366723. PMCID: PMC2291471. 
  14. ↑ A. Yamasaki, M. Shoda, H. Iijima, S. Nagai i inni. A protein-bound polysaccharide, PSK, enhances tumor suppression induced by docetaxel in a gastric cancer xenograft model. „Anticancer Research”. 29 (3), s. 843–850, 2009. PMID: 19414318. 
  15. ↑ Koji Oba, Satoshi Teramukai, Michiya Kobayashi, Takanori Matsui, Yasuhiro Kodera. Efficacy of adjuvant immunochemotherapy with polysaccharide K for patients with curative resections of gastric cancer. „Cancer Immunology, Immunotherapy”. 56 (6), s. 905, 2006. DOI: 10.1007/s00262-006-0248-1. PMID: 17106715. 
  16. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać H. Kobayashi, K. Matsunaga, Y. Oguchi. Antimetastatic effects of PSK (Krestin), a protein-bound polysaccharide obtained from basidiomycetes: an overview. „Cancer Epidemiol Biomarkers Prevention”. 4 (3), s. 275–281, 1995. PMID: 7606203. 
  17. ↑ M. Fisher, L.X. Yang. Anticancer effects and mechanisms of polysaccharide-K (PSK): implications of cancer immunotherapy. „Anticancer Research”. 22 (3), s. 1737–1754, 2002. PMID: 12168863. 
  18. ↑ Keizo Sugimachi i inni, Dose intensity of uracil and tegafur in postoperative chemotherapy for patients with poorly differentiated gastric cancer, „Cancer Chemotherapy and Pharmacology”, 40 (3), 1997, s. 233–238, DOI: 10.1007/s002800050652, PMID: 9219507.
  19. ↑ T.C. Hsieh, J.M. Wu, Cell growth and gene modulatory activities of Yunzhi (Windsor Wunxi) from mushroom Trametes versicolor in androgen-dependent and androgen-insensitive human prostate cancer cells, „International Journal of Oncology”, 18 (1), 2001, s. 81–88, DOI: 10.3892/ijo.18.1.81, PMID: 11115542.
  20. ↑ Y. Dong, M.M. Yang, C.Y. Kwan. In vitro inhibition of proliferation of HL-60 cells by tetrandrine and coriolus versicolor peptide derived from Chinese medicinal herbs. „Life Sci”. 60 (8), s. PL135-PL140, 1997. DOI: 10.1016/S0024-3205(96)00695-9. PMID: 9042394. 
  21. ↑ Mabel Mei Po Yang, Zhinan Chen, John Shiu Lun Kwok. The Anti-tumor Effect of a Small Polypeptide from Coriolus versicolor (SPCV). „The American Journal of Chinese Medicine”. 20 (3–4), s. 221–232, 1992. DOI: 10.1142/S0192415X92000230. PMID: 1471606. 
  22. ↑ Complementary and Alternative Therapies For Cancer Patients. Coriolus Versicolor. University of California, San Diego. [dostęp 2017-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-28)].
  23. ↑ C. Sun, A.H. Rosendahl, X.D. Wang, D.Q. Wu i inni. Polysaccharide-K (PSK) in Cancer – Old Story, New Possibilities?. „Current Medicinal Chemistry”. 19 (5), s. 757–762, 2012. DOI: 10.2174/092986712798992020. PMID: 22204346. 
  24. ↑ Andrzej Szczepkowski. Grzyby nadrzewne w innym świetle – użytkowanie owocników. Studia i Materiały CEPL w Rogowie. R. 14. Zeszyt 32 / 3 / 2012

Media użyte na tej stronie

Trametes versicolor a1 (5).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Trametes versicolor (location:Poland, Kamionna, województwo małopolskie)
Trametes versicolor a1.JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 3.0
Trametes versicolor
Trametes versicolor G4 (1).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 3.0
Trametes versicolor
Puszcza Notecka21.jpg
Autor: Staszek99, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Trametes versicolor at Puszcza Notecka - gmina Santok, powiat gorzowski, woj. lubuskie, Poland
Trametes versicolor different colours.jpg
Autor: A szu, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wrośniak różnobarwny (Trametes versicolor) - zróżnicowanie kolorystyczne owocników w tym samym siedllisku.
Turkeytail (Trametes versicolor).jpg
Autor: AnemoneProjectors (talk), Licencja: CC BY-SA 2.0
Turkeytail (Trametes versicolor) aka Many-zoned Polypore, growing on a tree stump in Pryor's Wood, bear Stevenage, 9 March 2011