Wrotycz

Wrotycz
Ilustracja
Morfologia (Tanacetum coccineum)
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządastropodobne
Rządastrowce
Rodzinaastrowate
PodrodzinaAsteroideae
Rodzajwrotycz
Nazwa systematyczna
Tanacetum L.
Sp. Pl. 843. 1753

Wrotycz (Tanacetum L.) – rodzaj roślin należący do rodziny astrowatych. Należy do niego około 70 spokrewnionych z chryzantemami gatunków występujących głównie na północnej półkuli, na obszarach o umiarkowanym klimacie[3]. Gatunkiem typowym jest Tanacetum vulgare L.[4].

Systematyka

Synonimy[5]

Balsamita Mill., Gymnocline Cass., Pyrethrum Medik., Pyrethrum Zinn, Spathipappus Tzvelev

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Angiosperm Phylogeny Website adoptuje podział na podrodziny astrowatych (Asteraceae) opracowany przez Panero i Funk w 2002[6], z późniejszymi uzupełnieniami[7]. Zgodnie z tym ujęciem rodzaj Tanacetum należy do plemienia Anthemideae Cass., podrodziny Asteroideae (Juss.) Chev. W systemie APG III astrowate są jedną z kilkunastu rodzin rzędu astrowców (Asterales), wchodzącego w skład kladu astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych[2].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd astropodobne (Asteranae Takht.), rząd astrowce (Asterales Lindl), rodzina astrowate (Asteraceae Dumort.), plemię Tanaceteae Rchb.f. in Rchb., podplemię Tanacetinae Schultz-Bip. ex Willk. in Willk. & Lange., rodzaj wrotycz (Tanacetum L.)[8].

Gatunki flory Polski[9]
  • wrotycz alpejski, złocień alpejski (Tanacetum alpinum (L.) Sch. Bip., syn. Chrysanthemum alpinum L.)
  • wrotycz baldachogroniasty, złocień baldachogroniasty (Tanacetum corymbosum (L.) Sch. Bip.)
  • wrotycz maruna, złocień maruna (Tanacetum parthenium (L.) Sch. Bip., syn. Chrysanthemum parthenium (L.) Bernh. – antropofit zadomowiony
  • wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare L.)
  • wrotycz wielkolistny (Tanacetum macrophyllum (Waldst. & Kit.) Sch. Bip.) – gatunek uprawiany
  • Tanacetum balsamita L. – gatunek uprawiany
  • Tanacetum parthenifolium (Willd.) Sch. Bip. – efemerofit

Galerie

  • Tanacetum alpinum
  • Tanacetum balsamita
  • Tanacetum camphoratum
  • Tanacetum coccineum
  • Tanacetum corymbosum
  • Tanacetum densum
  • Tanacetum ferulaceum
  • Tanacetum haradjanii
  • Tanacetum huronense
  • Tanacetum macrophyllum
  • Tanacetum niveum
  • Tanacetum parthenium
  • Tanacetum ptarmiciflorum
  • Tanacetum siculum
  • Tanacetum vulgare

Zastosowanie

Niektóre gatunki (np. wrotycz pospolity) mają własności lecznicze[3]. Niektóre gatunki ze względu na swoje ładne koszyczki kwiatostanowe i dość ozdobne liście są uprawiane jako ogrodowe rośliny ozdobne. W zależności od gatunku są w Polsce całkowicie, lub częściowo odporne na mróz. Najlepiej rosną w pełnym słońcu, na przepuszczalnych glebach[3].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  4. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-22].
  5. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-27].
  6. ↑ Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington. 
  7. ↑ B. Baldwin, J.M. Bonifacino, T. Eriksson, V. A. Funk, C.A. Mannheimer, B. Nordenstam, N. Roque, I. Ventosa: Compositeae classification (ang.). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2010-05-24].
  8. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Tanacetum (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-03-22].
  9. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

Media użyte na tej stronie

Tanacetumcamphoratum1.jpg
Tanacetum camphoratum at the UC Botanical Garden, Berkeley, California, USA. Identified by sign.
Tanacetum siculum 0119.JPG
Autor: tato grasso, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tanacetum siculum (Guss.) Strobl, 1882
Etna, Sicily
Tanacetum coccineum - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-037.jpg
Bunte Margerite. Chrysanthemum roseum Weber & Mohr. A blühender Zweig. 1 Knospe; 2 a b c Hüllkelchblätter; 3 Blütenboden vom Hüllkelch befreit; 4 Blütenboden mit Hüllkelch, Längsschnitt; 5 Randblüte; 6 Scheibenblüte; 7 Geschlechtsorgane; 8 Ein Staubblatt; 9 Narbe; 10 Fruchtknoten; 11 Frucht; 12 Haare.
Tanacetum cinerariifolium - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-269.jpg
Dalmatinische Insektenblume. A unterer Teil der Pflanze. B oberer Teil der Pflanze. 1 u. 2 — Knospe; 3 Blütenboden im Längsschnitt; 4 Randblüte; 5 Scheibenblüte; 6, 7, 8 Hüllkelchblätter; 9 Fruchtknoten der Randblüten; 10 Frucht der Randblüten; 11 dieselbe im Querschnitt; 12 Frucht der Scheibenblüte; 13 Nervatur der Randblüte von Chrysanthemum cinerariaefolium; 14 Nervatur der Randblüte von Chrysanthemum Leucanthemum. A, B 1 in natürlicher Grösse; 2—12 vergrössert.
Tanacetum corymbosum2 W.jpg
Autor: Fornax, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tanacetum corymbosum (Unterfranken, Germany)
Tanacetum densum ssp. siasicum GotBot 2015.jpg
Autor: Averater, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tanacetum densum ssp. siasicum at Gothenburg Botanical Garden 2015.

Plant id: 2007-454 s W -- Pavelka

Focus stack
Tanacetum parthenium0.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Tanacetum balsamita 02.jpg
Autor: Kor!An (Андрей Корзун), Licencja: CC BY-SA 3.0
Tanacetum balsamita. From the collection of the Main Botanical Garden of Academy of Sciences in Moscow (perennials plot).
Tanacetum ferulaceum kz1.JPG
Autor: Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tanacetum ferulaceum in Parque Botánico de Maspalomas (Gran Canaria)
Chrysanthemum alpinum a1.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Tanacetum alpinum = Chrysanthemum alpinum (pl. wrotycz górski) habitat: Tatra Mountains, Świnica