Wschodniopolska Socjalistyczna Republika Radziecka

Polacy na Kresach Wschodnich

Wschodniopolska Socjalistyczna Republika Radziecka – postulowana republika radziecka, która miała być utworzona na zachodnich terenach Związku Radzieckiego.

Idea stworzenia polskiej republiki pojawiła się wśród działaczy mniejszości polskiej w Litewskiej SRR na początku 1990 roku, kiedy Litwini ogłosili deklarację niepodległości. Polacy, obawiając się marginalizacji oraz lituanizacji, zaproponowali utworzenie polskich obwodów autonomicznych, które w przyszłości miały utworzyć osobną republikę radziecką o polskim charakterze. Nie wskazano dokładnych granic republiki, ale założenia były takie, aby obejmowała Wileńszczyznę (bez precyzowania, czy samo Wilno również) oraz rejony zamieszkałe przez Polaków w okolicach Grodna. Pomysł popierała Polska Partia Praw Człowieka z przewodniczącym Janem Ciechanowiczem.

O utworzeniu polskiej republiki radzieckiej Ciechanowicz miał rozmawiać z Michaiłem Gorbaczowem – rezultaty tych rozmów nie są znane, ale przywódca KPZR, zainteresowany osłabieniem Litwy, przekazał tę propozycję ówczesnemu prezydentowi RP, Wojciechowi Jaruzelskiemu, który tę opcję miał popierać.

Protest przeciwko takim działaniom wyrazili liderzy Solidarności oraz polskie media emigracyjne. Również szybki rozwój wypadków na Litwie sprawił, że koncepcja Wschodniopolskiej SRR pozostała tylko jednym z planów. Nie doszło również do urzeczywistnienia innego projektu – autonomii Wileńszczyzny, natomiast jednostronnie utworzony w 1991 roku przez litewskich Polaków Polski Kraj Narodowo-Terytorialny istniał tylko kilka miesięcy.

Bibliografia

• Dangiras Mačiulis, Rimas Minkys, Nikžentaitis Alvydas. „Okupacja Wilna”. Rzecz o historii drugiego stopnia. „Mówią Wieki Nr 4/12”, 2012 kwiecień (pol.). Sprawdź autora:3. Artykuł dostępny online: http://www.mowiawieki.pl/index.php?page=artykul&id=516