Współbrzmienie (literatura)

Współbrzmienie – zgodność fonetycznej budowy zestawianych w utworze literackim wyrazów. Różne rodzaje współbrzmień mieszczą się w ramach instrumentacji głoskowej[1]. Najpowszechniejsze współbrzmienia to rym i aliteracja. Ogólniejszy charakter mają harmonia konsonantyczna i harmonia wokaliczna[2]. Współbrzmienia, łącząc słowa na zasadzie fizycznego podobieństwa, kojarzą je również, w mniejszym lub większym stopniu, znaczeniowo (paronomazja).

Jako jeden z pierwszych ogółem współbrzmień w utworze, nie tylko rymem końcowym, zajmował się Kazimierz Wóycicki[3]. Pierwszoplanowym obiektem badań współbrzmienia uczynili strukturaliści, zwłaszcza Jan Mukařovský[4] i Roman Jakobson[5]. Badania strukturalistów kontynuował Jurij Łotman[6]. Pierwszą w Polsce stricte strukturalistyczną analizę współbrzmień przedstawiła Stefania Knisplówna[7]. Monograficze ujęcia dała również Lucylla Pszczołowska[8]. Współcześnie teorią i praktyką współbrzmień zajmują się między innymi Katarzyna Lesiak[9], Monika Opalińska[10] i Sławomir Studniarz[11].

Przypisy

  1. ↑ Aleksandra Okopień-Sławińska, Instrumentacja głoskowa, [w:] Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich, Wrocław 2002.
  2. ↑ Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków 2003, s. 179-185.
  3. ↑ Kazimierz Wóycicki, Forma dźwiękowa prozy polskiej i wiersza polskiego, Warszawa 1960.
  4. ↑ Jan Mukařovský, Wśród znaków i struktur. Wybór szkiców, Warszawa 1970.
  5. ↑ Roman Jakobson, Z zagadnień struktury czeskiego poematu romantycznego : ("Máj" Karla Hynka Máchy), Pamiętnik Literacki, 4/ 1960, s. 389-409.
  6. ↑ Jurij Łotman, Struktura tekstu artystycznego, tłum. Anna Tanalska, Warszawa 1984.
  7. ↑ Stefania Knisplówna, Instrumentacja głoskowa w "Pomniku" Tuwima, [w:] Prace ofiarowane Kazimierzowi Wóycickiemu, Wilno 1937.
  8. ↑ Lucylla Pszczołowska, Rym, Wrocław 1972; Lucylla Pszczołowska, Instrumentacja dźwiękowa, Wrocław 1977.
  9. ↑ Katarzyna Lesiak: Estetyka dźwięku, czyli instrumentacja dźwiękowa oraz jej praktyczna realizacja w poezji epickiej mistrzów łacińskiego heksametru: Lukrecjusza, Wergiliusza i Owidiusza, Katowice 2007.
  10. ↑ Monika Opalińska, To the rhythm of poetry. A study of Late Old English Metrical Prayers, Warszawa 2014.
  11. ↑ Sławomir Studniarz, Brzmienie i sens w wierszach Edgara Allana Poego, Toruń 2011.