Wszewłoga górska

Wszewłoga górska

Morfologia (Meum athamanticum)
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	wszewłoga
Gatunek	wszewłoga górska
Nazwa systematyczna
Meum athamanticum Garsault[3] Fig. Pl. Méd. t. 24 1764

Owoce

Wszewłoga górska (Meum athamanticum Gersault.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Gatunek subatlantycki, występuje w Europie Zachodniej i Środkowej, w Polsce rośnie w Sudetach, zasiedlając łąki i hale górskie. Według The Plant List jest to takson niezweryfikowany, o niepewnej pozycji taksonomicznej^[3].

Morfologia

Pokrój

Okazała bylina, dorastająca do wysokości 60 cm. Posiada silny, specyficzny zapach.

Łodyga

Prosto wzniesiona, dęta, o średnicy 4-20 mm, żebrowana i kanciasto bruzdowata, często porośnięta krótką, skierowaną w dół szczecinką. Nierozgałęziona lub tylko z 1-2 gałązkami.

Liście

Delikatne w dotyku, kształtu jajowatego, wąskie, wielokrotnie pierzastosieczne, na długich ogonkach, bardzo obficie podzielone na nitkowate odcinki. Najcieńsze końce blaszki są włosowate. Nieliczne liście łodygowe, mniej podzielone, opatrzone pochwą. Liście odziomkowe na długich ogonkach, podłużne, pierzaste. Roztarte liście wydają bardzo przyjemną woń.

Kwiaty

Kwiatostan typowy dla roślin baldaszkowatych, stanowi 6-15 baldaszków różnej długości zebranych w promienisty baldach złożony. Baldaszki mają szypułki z owłosioną stroną wewnętrzną. Kwiaty drobne, promieniste, o białych płatkach, czasem czerwonawych lub różowych. Poszczególne kwiaty zbudowane z 5 małych działek kielicha, 5 płatków korony, 5 pręcików i jednego słupka. Miodniki znajdują się na zalążni.

Owoce

Rozłupki zamknięte w eliptycznej lub jajowatej rozłupni o długości do 10 mm. Rozłupki brązowe, żebrowane.

Korzeń

Gruby, palowy, długi, nierozgałęziony, głęboko sięgający, posiadający sok o ostrym smaku.

Biologia i ekologia

Rozwój

Bylina, hemikryptofit, pączki zimujące znajdują się na poziomie ziemi. Kwitnie od maja do sierpnia, zapylany jest głównie przez muchówki i chrząszcze. Po zmiażdżeniu wszewłoga górska (szczególnie owoce) wydziela specyficzny, zapach.

Siedlisko

rośnie na górskich łąkach i pastwiskach, preferuje obszary o klimacie umiarkowanie chłodnym. Rośnie na stanowiskach umiarkowane nasłonecznionych, na glebach przeciętnie wilgotnych, słabo kwaśnych, średnio zwięzłych i umiarkowanie żyznych.

Fitosocjologia

W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Meo-Festucetum i gatunek wyróżniający dla związku roślinności (All) Polygono-Trisetion^[4].

Zastosowanie

Roślina ozdobna

Oryginalna roślina, przydatna do sadzenia na skalniakach, rabatach bylinowych, skarpach czy założeniach typu łąkowego, ozdobna głównie dzięki drobno podzielonym liściom przypominającym ozdobne gatunki szparagów (Asparagus).

Roślina lecznicza

Surowcem zielarskim jest korzeń. Zawiera cukier roślinny, gumy roślinne, olejki eteryczne, skrobię, olej, żywice i inne związki. Preparaty z korzenia wszewłogi górskiej pobudzają trawienie, działają moczopędnie i wykrztuśnie. Były stosowane przy gorączce, astmie, nerwicach, zapaleniu dróg moczowych i zaburzeniach trawienia.

• Zbiór i suszenie: Korzeń ziela należy zbierać w dni bezdeszczowe i słoneczne. Suszenie w miejscu suchym przewiewnym. Nie zaleca się samodzielnego zbierania wszewłogi górskiej z powodu możliwości pomylenia jej z trującymi gatunkami roślin baldaszkowatych.

Sztuka kulinarna

Niegdyś roślina przyprawowa. Ekstrakt z korzenia używany jest do aromatyzowania wódki Żołądkowej Gorzkiej. Korzeń wykorzystywany do wyrobu nalewki alkoholowej.

Przypisy

Bibliografia

• Eugeniusz Kuźniewski, Janina Augustyn-Puziewicz: Przyroda z apteką.Jak rozpoznawać i stosować zioła. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 85,rozdz. Łąki murawy i pastwiska. ISBN 83-7384-556-9.
• Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.