Wtórna jama ciała

Wtórna jama ciała, celoma (gr. koílōma jama) – jama ciała, która powstaje w mezodermie w trakcie rozwoju zwierząt triploblastycznych. Powstanie wtórnej jamy ciała umożliwiło oddzielenie głównej jamy ciała (zawierającej przewód pokarmowy i inne narządy) od ściany zewnętrznej, stanowiącej ograniczenie dla mięśni i nadającej wygląd zwierzęciu. Stanowi szkielet hydrauliczny i umożliwia funkcjonowanie układu pokarmowego niezależnie od ruchów powłok ciała i sposobu poruszania się zwierzęcia. U płazińców, wstężnic i obleńców ograniczona jest do wnętrza gonad, u pozostałych grup zastępuje w rozwoju osobniczym pierwotną jamę ciała. Po raz pierwszy pojawiła się u pierścienic.

Celoma jest cienkościennym workiem wciśniętym pomiędzy narządy. Jest zawsze wysłana własnym nabłonkiem, połączona ze środowiskiem zewnętrznym celomoduktami[1].

Może się rozwijać dwoma sposobami. Są to: schizocelia (rozszczepienie) lub enterocelia (uwypuklenie).

Schizocelia polega na migracji komórek endodermalnych do wnętrza blastocelu. Tworzą one tam zwarte skupienia po bokach prajelita, tzw. mezodermę przyśrodkową, pośrednią i boczną. Ta ostatnia rozsuwa się, tworząc mezodermę boczną ścienną i trzewną, między nimi zawarta zaś jest celoma.

Enterocelia występuje u wtóroustych. Polega na tworzeniu się uwypukleń komórek mezodermy, które po oderwaniu od ścian prajelita zamykają się, tworząc wtórną jamę ciała[2].

Termin celoma wprowadził Ernst Haeckel w 1872 roku[3]. Zwierzęta celomatyczne nazywane są wtórnojamowcami lub jamczakami[1].

Przypisy

  1. ↑ a b Aleksander Rajski: Zoologia. T. 1: Część ogólna A. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1986. ISBN 83-01-06182-0.
  2. ↑ Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
  3. ↑ Adam Urbanek: Jedno istnieje tylko zwierzę...: myśli przewodnie biologii porównawczej. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2007. ISBN 978-83-88147-08-1.