Wulgaryzm

Wulgaryzm (z łac. vulgaris „pospolity; ludowy” od vulgus „lud; pospólstwo”)[1] – wyraz, wyrażenie lub zwrot uznawany przez użytkowników danego języka za nieprzyzwoity lub ordynarny.

Charakterystyka

Ze względu na sytuacje, w jakich się ich używa, podzielić je można na grupy:

  • przekleństwa, czyli grupa słów używanych, aby rozładować napięcie występujące z powodu uniesienia emocjonalnego lub negatywnych bodźców docierających do jednostki,
  • używane w celu świadomego obrażenia drugiej osoby albo grupy ludzi,
  • używane w celu wyrażenia lekceważenia czegoś lub kogoś,
  • używane jako słowa zastępcze, wieloznaczne, jako zmiennik słowa o innym znaczeniu, uwypuklający np. krytykę,
  • charakterystyczne dla danego środowiska, używane w celu zaznaczenia pozycji w grupie społecznej, dominacji nad osobą, do której jest kierowana wypowiedź,
  • funkcja dehumanizująca poprzez poluzowanie norm obyczajowych, by przyzwyczaić do ich łamania, czyli wysoce kontrowersyjna, gdy jest stosowana np. w stosunku do żołnierza w wojsku,
  • humorystyczne osobliwości słowne, nawyki, natręctwa słowne, „słowa-przecinki”,
  • funkcja estetyczna, artystyczna, abstrakcyjny humor, artyzm słowny, np. turpizm, wywoływanie wstrząsu estetycznego (por. katharsis), osobliwe, kontrastowe, oksymoroniczne lub abstrakcyjne, paradoksalne, absurdalne zestawienia (por. np. Witkacy, kabarety itp.).

Wulgaryzmy mają różną konstrukcję. Pewne języki mają własną specyfikę tworzenia właściwych sobie wulgaryzmów. Najczęściej spotykane wulgaryzmy odnoszą się do:

Zakres wulgaryzmów jest zmienny i silnie powiązany z wyrażeniami obraźliwymi.

Rola społeczna

Wulgaryzmy mogą wzmacniać poczucie przynależności do grupy[2]. Odbiór społeczny wulgaryzmów jest różny w różnych sytuacjach społecznych[2], między innymi dlatego też równolegle z nimi funkcjonują ich zamienniki – słowa uznawane za neutralne, pełniące w danej wypowiedzi podobną funkcję jak wulgaryzmy. W 2011 roku na liście przebojów Billboard w trzech utworach na dziesięć pojawił się wulgaryzm[2].

Neurofizjologia

W momencie wypowiadania wulgaryzmów aktywna jest prawa półkula mózgu (w obszarze odpowiadającym za emocje i nagłe sytuacje) oraz układ limbiczny[2]. Czytając wulgaryzmy, ludzie rzadziej się mylą i dłużej analizują słowo w porównaniu do wyrazów neutralnych[2].

Sytuacja prawna

W Polsce Kodeks wykroczeń penalizuje używanie słów nieprzyzwoitych w miejscu publicznym[3].

Zobacz też

  • aporrheta
  • koprolalia
  • wulgaryzmy i przekleństwa w języku angielskim
  • wulgaryzmy i przekleństwa w języku polskim

Przypisy

  1. ↑ Władysław Kopaliński: wulgarny; Wulgata; wulgaryzacja. W: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [dostęp 2018-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-05)].
  2. ↑ a b c d e Joan Raymond. Witaj w p…… klubie. „Świat Nauki”. nr. 7 (239), s. 17, lipiec 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380. 
  3. ↑ Artykuł 141 kodeksu wykroczeń

Bibliografia

  • Słownik języka polskiego. Tom III. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989. ISBN 83-01-00284-0.
  • Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. z 2022 r. poz. 1124)
  • Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz.U. z 2021 r. poz. 2008)