Wulkany Kamczatki

Wulkany Kamczatki^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Kluczewska Sopka – zdjęcie z pokładu Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (16 listopada 2013)
Państwo	Rosja
Kraj	Kamczacki
Typ	przyrodniczy
Spełniane kryterium	VII, VIII, IX, X
Numer ref.	765
Region[b]	Azja i Pacyfik
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1996 na 20. sesji
Dokonane zmiany	2001
Położenie na mapie Kraju Kamczackiego Wulkany Kamczatki
Położenie na mapie Rosji Wulkany Kamczatki
55°35′N 158°47′E/55,583333 158,783333
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Wulkany Kamczatki – lista wulkanów leżących na Kamczatce we wschodniej Rosji.

Wulkanizm na Kamczatce

Kamczatka jest jednym z obszarów należących do „Pacyficznego Pierścienia Ognia”^[1]. Półwysep charakteryzuje się wysoką aktywnością wulkaniczną związaną z subdukcyją płyty pacyficznej postępującej w tempie 9–10 cm na rok^[1].

Znajduje się tu ok. 30 czynnych wulkanów oraz setki kominów, które tworzą 700-kilometrowy pas z północy na południe^[1]. Wulkany tradycyjnie łączy się w trzy grupy: depresji centralnej Kamczatki, pasma Gór Środkowych oraz wschodniego pasa wulkanicznego, który obejmuje wschodnią Kamczatkę, dorzecze rzeki Awaczy i południową Kamczatkę^[1].

Kamczatka charakteryzuje się największą na świecie liczbą erupcji tworzących kopuły wulkaniczne^[2]. Znajduje się tu najwięcej na świecie stratowulkanów – 44 – przede wszystkim w Górach Środkowych po zachodniej stronie półwyspu^[2].

Wulkany monitorowane są regularnie od 1935 roku. Wówczas w Pietropawłowsku Kamczackim powstała stacja wulkanologiczna, która z czasem została przekształcona w Instytut Wulkanologii^[2]. Instytut był największą tego typu placówką na świecie, a w 1991 roku został podzielony na Instytut Wulkanologii i Instytut Geologii Wulkanicznej i Geofizyki^[2].

W 1996 roku pięć obszarów wulkanicznych Kamczatki zostało wpisanych na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO pod nazwą „Wulkany Kamczatki”: Kronocki Rezerwat Biosfery, rezerwat przyrody „Jużno-Kamczatskij”, park przyrody „Bystrinskij” (z wulkanami Górach Środkowych, m.in. Iczyńską Sopką^[3]), park przyrody „Nałyczewo” (z wulkanami: Dziendzur, Żupanowskaja Sopka, Awaczyńska Sopka i Koriacka Sopka^[3]) oraz park przyrody „Jużno-Kamczatskij” (z wulkanami: Wiluczinskaja Sopka, Mutnowskij, Asacza, Chodutka, Ksudacz, Żełtowskaja Sopka i Iljinskaja Sopka^[3])^[4]. W 2001 roku wpis rozszerzono o park przyrody „Kljuczewskoj” (z wulkanami: Kluczewska Sopka i Tołbaczik^[3])^[5]. Aby lepiej zarządzać obiektami światowego dziedzictwa UNESCO w 2010 roku w miejsce czterech parków przyrody utworzono jeden park przyrody „Wulkany Kamczatki”^[3].

W 2008 roku Centralny Bank Federacji Rosyjskiej wybił trzy monety okolicznościowe z wulkanami Kamczatki w serii upamiętniającej rosyjskie obiekty liście światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO^[6].

Wulkany Kamczatki

Poniższa tabela przedstawia listę wulkanów Kamczatki według listy zamieszczonej u Sieberta (2011)^[7]:

Nazwa – polska nazwa (w przypadku braku egzonimu ustalonego przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej podana jest transkrypcja z języka rosyjskiego) wraz z nazwą rosyjską;

Typ – typ wulkanu;

Położenie – współrzędne geograficzne;

Wysokość – wysokość w m n.p.m. (w przypadku wulkanów aktywnych może się zmieniać);

Aktywność – data ostatniej erupcji dla wulkanów aktywnych;

Opis – krótki opis.

Lp.	Zdjęcie	Nazwa	Typ	Położenie	Wysokość	Aktywność	Opis
1.		Wulkan Maszkowcewa Вулкан Машковцева	Stratowulkan	51°06′00″N 156°43′12″E/51,100000 156,720000	503	Nieaktywny	Najbardziej wysunięty na południe wulkan Kamczatki, powstały w holocenie, tworzy niewielki półwysep wcinający się w Morze Ochockie[8]. Stratowulkan zbudowany z bazaltu[8].
2.		Kambalnyj Камбальный	Stratowulkan	51°18′00″N 156°52′12″E/51,300000 156,870000	2156	24 marca 2017 – 11 kwietnia 2017[9]	Stratowulkan na południowym krańcu Kamczatki[10][9]. 24 marca 2017, po długim okresie uśpienia, miała miejsce erupcja, po której jego aktywność obniżyła się. Brak jest dokładnych danych dotyczących poprzednich erupcji, przypuszczalnie do wybuchu doszło w roku 1350[11].
3.		Wulkan Koszelewa Вулкан Кошелева	Stratowulkan	51°21′25″N 156°45′00″E/51,357000 156,750000	1812[a]	1690	Wulkan złożony z kilku stratowulkanów[b], z najwyższym, środkowym stożkiem o wysokości 1812 m n.p.m., położony na południu Kamczatki[12]. Uformowany w plejstocenie i holocenie, zbudowany z bazaltu i andezytu[14].
4.		Jawinskij Явинский	Stratowulkan	51°34′12″N 156°36′00″E/51,570000 156,600000	705[c]	4050 p.n.e.[15]	Stratowulkan powstały w plejstocenie i zbudowany z bazaltu, tworzy grzbiet wzdłuż południowo-zachodniego wybrzeża Kamczatki[15]. Około 6000 tys. lat temu po stronie północno-zachodniej powstał stożek Ucho[15].
5.		Dikij chriebiet Dikij griebień Дикий Хребет Дикий гребень	Kopuły wulkaniczne	51°27′00″N 156°58′12″E/51,450000 156,970000	1070[d]	350[16]	Stratowulkan na południu Kamczatki, na zachód od Jeziora Kurylskiego[16]. Powstały w późnym holocenie, z kopułą wulkaniczną (ros. Неприятная) pośrodku kaldery Paużetki (ros. Паужетка)[16]. Zbudowany z dacytu, andezytu i ryolitu[16].
6.		Jezioro Kurylskie Курильское озеро	Kaldera	51°27′00″N 157°07′12″E/51,450000 157,120000	81	6440 p.n.e.	Jezioro Kurylskie leży we wschodniej części wielkiej kaldery Paużetki (ros. Паужетка) uznawanej za osobny system wulkaniczny[18]. Kaldera jeziora (8 × 14 km) uformowała się w dwóch fazach w okresie późnego plejstocenu i wczesnego holocenu[18]. Pośrodku jeziora znajduje się skała (ros. Сердце Алаида, dosł. „Serce Alaida”) wyrastająca z dna kaldery na 300 m – ryolityczna kopuła wulkaniczna[18].
7.		Iljinskaja Sopka Ильинская Сопка	Stratowulkan	51°29′24″N 157°12′00″E/51,490000 157,200000	1578[e]	1901[19]	Wulkan stożkowy na północno-wschodnim brzegu Jeziora Kurylskiego, zbudowany z dacytu, andezytu i ryolitu[19].
8.		Żełtowskaja Sopka Желтовская Сопка	Stratowulkan	51°34′12″N 157°19′23″E/51,570000 157,323000	1953[f]	1923[20]	Stratowulkan na południu Kamczatki, utworzony na przestrzenie 8 tys. lat w kalderze wcinającej się we wzniesieniu plejstoceńskim[20].
9.		Kiellja Келля	Stratowulkany	51°39′00″N 157°21′00″E/51,650000 157,350000	900	Wygasły	Stratowulkan na południu Kamczatki, złożony z trzech kalder, utworzony w holocenie w kalderze Pizrak, zbudowany z bazaltu, sąsiaduje bezpośrednio z Żeltowskają Sopką[21].
10.		Bielenkaja Беленькая	Stratowulkan	51°45′00″N 157°16′12″E/51,750000 157,270000	892	Nieznana	Stratowulkan na południu Kamczatki, na południowy zachód od wulkanu Ksudacz (ros. Ксудач) i na północny zachód od wulkanu Kelja[22]. Powstał w holocenie, zbudowany z bazaltu[22].
11.		Ksudacz Ксудач	Stratowulkan	51°48′00″N 157°31′48″E/51,800000 157,530000	1079	1907[23]	Ogromny stratowulkan na południu Kamczatki, zbudowany z naprzemiennych warstw bazaltowo–andezytywej lawy i dacytowego materiału piroklastycznego, z systemem pięciu kalder z dwoma jeziorami na wschodzie i stożkiem Sztjubel w części północnej[23].
12.		Ozernoj Озерной	Wulkan tarczowy	51°52′48″N 157°22′48″E/51,880000 157,380000	562	Nieznana	Wulkan tarczowy w środkowej części południowej Kamczatki sąsiadujący z Ksudaczem, powstał we wczesnym holocenie, zbudowany z bazaltu[24].
13.		Olkowij Ольковий	Pole wulkaniczne	52°01′12″N 157°31′48″E/52,020000 157,530000	681	Nieznana	Nagromadzenie wielu bazaltowych stożków i zastygłych strumieni lawy na północ od Ksudacza i na południowy zachód od wulkanu Chodutka[25].
14.		Chodutka Ходутка	Stratowulkany	52°03′47″N 157°42′11″E/52,063000 157,703000	2090[g]	300 p.n.e.[26]	Stratowulkan w zachodniej części południowej Kamczatki, uformowany w okresie od późnego plejstocenu do wczesnego holocenu, zbudowany z andezytu, ryolitu i dacytu[26]. Około 2800 lat temu, w wyniku potężnej erupcji na północnym zachodzie powstał maar[26].
15.		Piratkowskij Пиратковский	Stratowulkan	52°06′47″N 157°50′56″E/52,113000 157,849000	1322	Nieznana	Stratowulkan z niewielką kalderą w południowej Kamczatce, na północny wschód od wulkanu Chodutka, uformowany w okresie od środkowego plejstocenu do holocenu[27].
16.		Ostaniec Останец	Wulkan tarczowy	52°08′46″N 157°19′19″E/52,146000 157,322000	719	Nieznana	Wulkan tarczowy w południowej Kamczatce, na południe od plejstoceńskiego wulkanu Sawan, uformowany w holocenie, zbudowany z bazaltu[28].
17.		Otdielnyj Отдельный	Wulkan tarczowy	52°13′12″N 157°25′41″E/52,220000 157,428000	791	Nieznana	Wulkan tarczowy w południowej Kamczatce, na wschód od rzeki Sawan, uformowany we wczesnym holocenie, zbudowany z bazaltu[29].
18.		Gołaja Голая	Stratowulkan	52°15′47″N 157°47′13″E/52,263000 157,787000	858	Nieznana	Stratowulkan w południowej Kamczatce, na południe od wulkanu Azacza, uformowany w okresie od plejstocenu do holocenu, zbudowany z bazaltu[30].
19.		Asacza Асача	Wulkan złożony	52°21′18″N 157°49′37″E/52,355000 157,827000	1910	Nieznana	Grupa wulkanów z okresu plejstocenu i holocenu położona wzdłuż zachodnio-południowego bloku wulkanu Mutnowskij[31]. Starszy geologicznie stratowulkan Asacza, stratowulkan Żełtyj, młodszy geologicznie stratowulkan Asacza oraz stożek Tumanow pochodzą z plejstocenu[31]. W 1983 roku w rejonie Żełtyja miało miejsce trzęsienie ziemi[31].
20.		Wysokij Высокий	Stratowulkan	52°25′48″N 157°55′48″E/52,430000 157,930000	1234	Nieznana	Holoceński stratowulkan pomiędzy wulkanami Asacza i Mutnowskij, zbudowany z bazaltu[32].
21.		Mutnowskij Мутновский	Wulkan złożony	52°27′11″N 158°11′42″E/52,453000 158,195000	2322	2000	Jeden z najbardziej aktywnych wulkanów południowej Kamczatki, złożony z czterech stratowulkanów o budowie bazaltowej[33]. Charakteryzuje się erupcjami eksplozywnymi, lawa płynęła jedynie podczas wybuchu w 1904 roku[33].
22.		Goriełyj Горелый	Kaldera	52°33′29″N 158°01′48″E/52,558000 158,030000	1829	2010	Wulkan złożony z pięciu mniejszych, nachodzących na siebie stratowulkanów w wielkiej kalderze (9 × 13,5 km) powstałej 38–40 tys. lat temu[34]. Kompleks, przecięty trzema szczelinami, obejmuje 11 szczytów i 30 kalder bocznych, kilka z których wypełniają jeziora ze słodką lub kwaśną wodą[34].
23.		Opała Опала	Kaldera	52°32′35″N 157°20′06″E/52,543000 157,335000	2475	1776	Stratowulkan uformowany w okresie od późnego plejstocenu do holocenu na północnym krańcu kaldery (12 × 14 km) sprzed 40 tys. lat[35]. Ostatnia erupcja miała miejsce ok. 1776 roku – wulkan drzemiący[35].
24.		bez nazwy	Stożek żużlowy	52°34′12″N 157°01′12″E/52,570000 157,020000	610	Nieznana
25.		Tolmaczow Dol Толмачёв Дол	Stożki żużlowe	52°37′48″N 157°34′48″E/52,630000 157,580000	1021	300	Szeroki płaskowyż wulkaniczny na północny wschód od wulkanu Opała, pokryty strumieniami lawy i usłany licznymi stożkami żużlowymi[36]. W połowie odległości pomiędzy wulkanami Opała a Goriełyj, w głębokiej depresji, znajduje się jezioro Tolmaczew[36]. Na jego południowo-wschodnim brzegu stoi stratowulkan Tolmaczow[36]. Około 4600 lat temu, w północnej części płaskowyżu miała miejsce większa erupcja eksplozywna w wyniku, której doszło do wyrzucenia 1 km³ materiału piroklastycznego[36].
26.		Wiluczinskaja Sopka Вилючинская Сопка Вилю́чинский	Stratowulkan	52°42′00″N 158°16′48″E/52,700000 158,280000	2173	8050 p.n.e.	Stratowulkan andezytowo-bazaltowy o stromych zboczach; wulkan drzemiący[37].
27.		Barchatnaja sopka Бархатная сопка	Kopuły wulkaniczne	52°49′23″N 158°16′12″E/52,823000 158,270000	870[h]	3550 p.n.e.	Kompleks andezytowo-ryolitowych kopuł wulkanicznych wzdłuż rzeki Paratunka na północny zachód od Wulkanu Wiluczyński[38].
28.		bez nazwy	Wulkany tarczowe	52°55′12″N 158°03′00″E/52,920000 158,050000	450	Nieznana
29.		bez nazwy	Wulkany tarczowe	52°52′48″N 158°18′00″E/52,880000 158,300000	700	Nieznana
30.		Bolsze-Bannaja Больше-Банная	Kopuły wulkaniczne	52°54′00″N 157°46′48″E/52,900000 157,780000	1200	Nieznana	Pierścień kopuł wulkanicznych i stożków na północ od rzeki Bannaja, położony w ogromnej kalderze (17 × 32 km)[39].
31.		Koriacka Sopka[40] Корякская сопка	Stratowulkan	53°19′12″N 158°40′05″E/53,320000 158,668000	3456[i]	2009	Jeden z wulkanów górujących nad największym miastem Kamczatki – Pietropawłowskiem[41]. Zbudowany z andezytu i bazaltu[41].
32.		Awaczyńska Sopka[40] Авачинская сопка	Stratowulkan	53°15′18″N 158°49′48″E/53,255000 158,830000	2741[j]	2001	Jeden z najbardziej aktywnych wulkanów Kamczatki, wznosi się nad największym miastem Kamczatki – Pietropawłowskiem[42].
33.		Dziendzur Дзензур	Wulkan złożony	53°38′13″N 158°59′31″E/53,637000 158,992000	2285	Nieznana	Stratowulkan znacznie zniszczony przez erozję[43].
34.		Żupanowskaja Sopka Жупановская Сопка	Wulkan złożony	53°38′13″N 158°59′31″E/53,637000 158,992000	2958[k]	2016	Masyw wulkaniczny złożony z czterech, nachodzących na siebie stratowulkanów[44].
35.		Wiejer Веер	Stożki żużlowe	53°45′00″N 158°32′24″E/53,750000 158,540000	520	390	Stożki żużlowe wzdłuż rzeki Lewaja Awacza (ros. Левая Авача), ok. 60 km od Pietropawłowska[45].
36.		Kostakan Костакан	Stożki żużlowe	53°49′48″N 158°03′00″E/53,830000 158,050000	1150	1350	Łańcuch bazaltowych stożków żużlowych nierozciągający się z północy na południe, na południe od wulkanu Bakiening[46].
37.		Bakiening Бакенинг	Stratowulkan	53°54′18″N 158°04′12″E/53,905000 158,070000	2278	550 p.n.e.	Stratowulkan andezytowy położony na zachód od wschodniego łańcucha wulkanicznego, ok. 100 km na północny zachód Pietropawłowska[47]. U jego podstawy na północy i północnym wschodzie znajduje się kilka kopuł, w tym najmłodsza Nowo Bakiening sprzed 10–9 tys. lat[47].
38.		Zawarickij Заварицкий	Stożki żużlowe	53°54′18″N 158°23′06″E/53,905000 158,385000	1567	800 p.n.e.	Grupa sześciu stożków żużlowych wraz z kraterem na zachód od wschodniego łańcucha wulkanicznego, nad rzeką Lewa Awacza[48]. Stożki powstały w wyniku erupcji ok. 2800 at temu[48].
39.		Akademia Nauk Академия Наук	Stratowulkany	53°58′48″N 159°27′00″E/53,980000 159,450000	1180	1996	Jeden z trzech wulkanów w kalderze Polowinka (15 km średnicy), w którego kalderze znajdują się dwa jeziora wulkaniczne: Akademia Nauk (3 × 5 km) i Karymskoje (5 × 4 km)[49].
40.		Karymskaja Sopka Карымская Сопка	Stratowulkan	54°03′00″N 159°27′00″E/54,050000 159,450000	1536[l]	2018	Symetryczny stratowulkan w kalderze sąsiadującej z kalderą Polowinka; najbardziej aktywny wulkan wschodniej Kamczatki[50].
41.		Malyj Sjemjaczyk Малый Семячик	Kaldera	54°07′48″N 159°40′12″E/54,130000 159,670000	1560[m]	1952	Złożony stratowulkan z kaldera (10 km średnicy) położony w większej kalderze Stena-Soboliny ze środkowego plejstocenu[51].
42.		Bolszoj Sjemjaczyk Большой Семячик	Stratowulkany	54°19′12″N 160°01′12″E/54,320000 160,020000	1720	4450 p.n.e.	Grupa stratowulkanów w kalderze (10 km średnicy) w depresji (20 × 30 km) w pobliżu wybrzeża Oceanu Spokojnego we wschodniej Kamczatce[52].
43.		Taunszyc Тауншиц	Stratowulkan	54°31′48″N 159°48′00″E/54,530000 159,800000	2352[n]	550 p.n.e.	Andezytowy stratowulkan położony na zachód od kaldery Uzonu, powstały 39 tys. lat BP[53].
44.		Uzon Узон	Kaldery	54°30′00″N 159°58′12″E/54,500000 159,970000	1617	200	Bliźniacze kaldery Uzonu (9 × 12 km) i Giejziernaja to największy geotermiczny obszar Kamczatki (7 × 18 km)[54]. Kaldery wypełnia ignimbryt (20–25 km³) na przestrzeni 1700 km²[54]. W północno-wschodniej części kaldery Uzonu znajduje się maar[54]. System geotermiczny jest rozbudowany, obejmuje liczne termalne źródła i kotły błotne oraz gejzery w Dolinie Gejzerów[54]. W 1986 i 1989 roku odnotowano tu eksplozje geotermalne[54].
45.		Kichpinycz Кихпиныч	Stratowulkany	54°29′13″N 160°15′11″E/54,487000 160,253000	1552[o]	1550 p.n.e.	Najmłodsze stratowulkany wschodniej strefy wulkanicznej na Kamczatce, których formacja rozpoczęła się 4800 lat temu[55]. Występuje tu aktywność geotermiczna, m.in. dwa gejzery[55].
46.		Wulkan Kraszeninnikowa Вулкан Крашенинникова	Kaldera	54°35′35″N 160°16′23″E/54,593000 160,273000	1856[p]	1550	Wulkan złożony z dwóch nachodzących na siebie stratowulkanów w kalderze plejstoceńskiej (9 × 11 km)[56].
47.		Kronocka Sopka[40] Кроноцкая сопка	Stratowulkan	54°45′11″N 160°31′37″E/54,753000 160,527000	3528[q]	1923	Symetryczny stratowulkan między Oceanem Spokojnym a Jeziorem Kronockim, jeden z najbardziej malowniczych wulkanów Kamczatki[57].
48.		Wulkan Schmidta Вулкан Шмидта	Wulkan tarczowy	54°55′12″N 160°37′48″E/54,920000 160,630000	2020	Nieznana	Wulkan tarczowy na północ od Kronockiej Sopki i południowy zachód od wulkanu Gamczen[58].
49.		Gamczen Гамчен	Wulkan złożony	54°58′23″N 160°42′07″E/54,973000 160,702000	2161[r]	550 p.n.e.	Kompleks czterech stratowulkanów[59].
50.		Wulkan Komarowa Вулкан Комарова	Stratowulkan	55°01′55″N 160°43′12″E/55,032000 160,720000	2070[s]	950	Struktura wulkaniczna w północnej części grzbietu Gamczen[60]. Kaldera (2,5 × 4 km) z dwoma bliźniaczymi stożkami[60]
51.		Wysokij Высокий	Stratowulkan	55°04′12″N 160°43′12″E/55,070000 160,720000	2161[t]	550 p.n.e.	Wulkan na północnym krańcu łańcucha niewielkich wulkanów na północny zachód od wulkanu Gamczen[61].
52.		Kizimien Кизимен	Stratowulkan	55°07′48″N 160°19′12″E/55,130000 160,320000	2376[u]	2013	Aktywny stratowulkan o prawidłowo stożkowatym kształcie, najwyższy punkt w pasmie Gór Wschodnich w południowej części Kamczatki[62]. Powstał w wyniku trzech cykli wulkanicznych, który pierwszy datuje się na około 12 tys. lat temu[62]. Morfologicznie zbliżony do budowy wulkanu Mount St. Helens przed jego wybuchem w 1980 roku[62].
53.		bez nazwy	Stożki żużlowe	55°55′12″N 161°45′00″E/55,920000 161,750000		Nieznana
54.		Tołbaczik[63] Толбачик	Wulkan tarczowy	55°49′48″N 160°19′48″E/55,830000 160,330000	3682[v]	2013	Kompleks stratowulkanów znajdujących się w południowo-zachodniej części Kluczewskiej grupy wulkanów[64]. W skład kompleksu wchodzi Płaski Tołbaczik oraz Ostry Tołbaczik[64].
55.		Udina Удина	Stratowulkany	55°45′18″N 160°31′37″E/55,755000 160,527000	2923[w]	Nieznana	Masyw wulkaniczny z dwoma stożkami w południowej części Kluczewskiej grupy wulkanów – zachodni stożek to stratowulkan andezytowy Bolszaja Udina, stożek wschodni to stratowulkan bazaltowy Malaja Udina[65].
56.		Zimina Зимина	Stratowulkany	55°51′43″N 160°36′11″E/55,862000 160,603000	3081[x]	Nieznana	Bliźniacze stratowulkany Ostraja Zimina i Owalnaja Zimina tworzą północny grzbiet kompleksu Udiny w południowo-wschodniej części Kluczewskiej grupy wulkanów[66].
57.		Wulkan Bezimienny[40] Безымянный	Stratowulkan	55°58′41″N 160°35′13″E/55,978000 160,587000	2882	2021	Zbudowany z dacytu i andezytu[67]. Przed erupcją w latach 1955–1956 uznawany za wygasły[67]. Erupcja ta wytworzyła duży krater w kształcie podkowy, powstały w wyniku zawalenia się szczytu wskutek bocznego wybuchu[67]. Od tej pory epizodyczna aktywność wybuchowa[67].
58.		Kamień Камень	Stratowulkan	56°01′12″N 160°35′35″E/56,020000 160,593000	4585	Nieznana	Leży między Wulkanem Bezimiennym i Kluczewską Sopką[68]. Wulkan o stromych zboczach, zbudowany z bazaltu i andezytu[68]. Drugi pod względem wysokości wulkan Kamczatki[68]. Wschodnia strona zapadła się ok. 1200–1300 lat tam, powodując potężną lawinę kamienną, która zeszła przez ponad 30 km na południowy wschód[68].
59.		Kluczewska Sopka[40] Ключевская сопка	Stratowulkan	56°03′25″N 160°38′17″E/56,057000 160,638000	4835[y]	2021	Najwyższy i najbardziej aktywny wulkan Kamczatki[69]. Wznosi się ponad siodło na północny wschód od wulkanu Kamień i leży na południowy wschód od szerokiego masywu wulkanu Uszkowskij[69]. Zbudowany z bazaltu i andezytu, charakteryzuje się wysokim, symetrycznym stożkiem[69]. Na przestrzeni ostatnich 3000 lat szacuje się, że doszło do ponad 100 erupcji bocznych[69]. Erupcje szczytowe notuje się od końca XVII wieku[69].
60.		Uszkowskij Ушковский	Wulkan złożony	56°04′12″N 160°28′12″E/56,070000 160,470000	3943	1890	Zespół Uszkowskij leży na północno-zachodnim krańcu Kluczewskiej grupy wulkanów[70]. Jest to wielki złożony masyw wulkaniczny, zbudowany z bazaltu i andezytu[70]. Najwyższym szczytem jest Krestowskij, a na południowy wschód o niego leży Uszkowskij z kalderą (4,5 × 5,5 km) wypełnioną lodowcem[70].
61.		Szywiełucz[63] Шивелуч	Stratowulkan	56°39′11″N 161°21′36″E/56,653000 161,360000	3283	2021	Masyw wulkanu wznosi się na północny wschód od Kluczewskiej grupy wulkanów[71]. Zbudowany z bazaltu i andezytu tworzy jedną z największych i najbardziej aktywnych struktur wulkanicznych na Kamczatce – co najmniej 60 dużych erupcji w holocenie[71].
62.		Wulkan Piipa Вулкан Пийпа	Wulkan podwodny	55°25′12″N 167°19′48″E/55,420000 167,330000	300 m p.p.m.	5050 p.n.e.	Zbudowany z dacytu i andezytu podwodny wulkan u wybrzeży Kamczatki, ok. 140–150 km od Roww Aleuckiego[72]. Składa się z trzech stożków o stromych bokach, ułożonych na osi północ-południe[72]. Ze stożk północnego uchodzą gazy[72].
63.		Hangar Хангар	Stratowulkan	54°45′00″N 157°22′48″E/54,750000 157,380000	2000[z]	1500	Najbardziej na południe wysunięty wulkan Gór Środkowych w zachodniej Kamczatce[73]. Składa się z dwóch części: stratowulkanu z kalderą i dużej kopuły lawowej na wschodnim zboczu[73]. Kalderę wypełnia jeizoro powstałe podczas wielkiej erupcji około 7000 lat temu[73]. Zbudowany z bazaltu, dacytu, andezytu i riolitu[73].
64.		Czerpuk Черпук	Stożki wulkaniczne	55°33′00″N 157°28′12″E/55,550000 157,470000	1868	4550 p.n.e.	Dwa andezytowe stożki wulkaniczne, Siewiernyj Czerpuk i Jużnyj Czerpuk, na południowy zachód od Iczyńskiej Sopki, leżące wzdłuż pasma Gór Środkowych w zachodniej Kamczatce[74].
65.		Iczyńska Sopka[40] Ичинская Сопка	Stratowulkan	55°40′48″N 157°43′48″E/55,680000 157,730000	3621[aa]	1740	Najwyższy szczyt pasma Gór Środkowych w zachodniej Kamczatce[75]. Zbudowany z andezytu, z kalderą i dwoma kopułami lawy pokrytymi lodowcem[75]. Aktywność fumarolowa odnotowana w kalderze i w dolnej części stoku północnego boku[75].
66.		Malyj Pajalpan Малый Паялпан	Wulkany tarczowe	55°49′12″N 157°58′48″E/55,820000 157,980000	1802	Nieznana	Niewielki wulkan tarczowy zbudowany z bazaltu i andezytu na północny wschód od Iczyńskiej Sopki[76]
67.		Bolszoj Pajalpan Большой Паялпан	Wulkany tarczowe	55°52′48″N 157°46′48″E/55,880000 157,780000	1906	Nieznana	Zbudowany z bazaltu i andezytu wulkan tarczowy na północ od Iczyńskiej Sopki[77].
68.		Płoskij Плоский	Wulkan tarczowy	55°12′00″N 158°28′12″E/55,200000 158,470000	1236	Nieznana	Niewielki wulkan tarczowy zbudowany z bazaltu i andezytu na południowy wschód od Iczyńskiej Sopki[78].
69.		Achtang Ахтанг	Wulkan tarczowy	55°25′48″N 158°39′00″E/55,430000 158,650000	1956	Nieznana	Bazaltowo-andezytowy masyw wulkaniczny na południowy wschód od Iczyńskiej Sopki[79]
70.		Kozyrewka Козыревка	Wulkan tarczowy	55°34′48″N 158°22′48″E/55,580000 158,380000	2016[ab]	Nieznana	Niewielki wulkan zbudowany z bazaltu i andezytu ok. 40 km na wschód od Iczyńskiej Sopki[80].
71.		Romanowka Романовка	Wulkan tarczowy	55°39′00″N 158°48′00″E/55,650000 158,800000	1442	Nieznana
72.		Uksiczan Уксичан	Wulkan tarczowy	56°04′48″N 158°22′48″E/56,080000 158,380000	1692	Nieznana	Łagodnie opadający wulkan w Górach Środkowych – największy w paśmie[81]. zbudowany z bazaltu i andezytu, z centralną kalderą o szerokości 12 km, w której znajduje się kilka kopuł z dacytu – największa wznosi się na 900 m[81].
73.		Bolszoj-Kiekuknajskij Большой-Кекукнайский	Wulkany tarczowe	56°28′12″N 157°48′00″E/56,470000 157,800000	1401	5310 p.n.e.	Dwa, częściowo na siebie zachodzące bazaltowe wulkany tarczowe (Bolszoj i Kiekuknajskij) położone na północny zachód od wulkanu Uksiczan[82].
74.		Kułkiew Кулкев	Wulkan tarczowy	56°22′12″N 158°22′12″E/56,370000 158,370000	915	Nieznana	Niewielki wulkan tarczowy zbudowany z bazaltu i andezytu na południu Gór Środkowych w zachodniej Kamczatce, sąsiadujący z wulkanem Uksiczan[83].
75.		Geodezistow Геодезистов	Wulkan tarczowy	56°19′48″N 158°40′12″E/56,330000 158,670000	1170	Nieznana	Niewielki wulkan tarczowy zbudowany z bazaltu i andezytu na północny zachód od większego wulkanu Anaun na południu Gór Środkowych[84].
76.		Anaun Анаун	Stratowulkan	56°19′12″N 158°49′48″E/56,320000 158,830000	1828	Nieznana	Bazaltowy stratowulkan na północny zachód od większego wulkanu Uksiczan na południu Gór Środkowych[85].
77.		Krajnij Крайний	Wulkan tarczowy	56°22′12″N 159°01′48″E/56,370000 159,030000	1554	Nieznana	Niewielki wulkan tarczowy zbudowany z bazaltu i andezytu na północny wschód wulkanu Anaun na południu Gór Środkowych[86].
78.		Kekurnyj Кекурный	Wulkany tarczowe	56°24′00″N 158°51′00″E/56,400000 158,850000	1377	Nieznana	Najbardziej na północ wysunięty wulkan z pary zachodzących na siebie małych czwartorzędowych wulkanów bazaltowo-andezytowych na północ od wulkanu Anaun i na zachód od wulkan Krajnij na południu Gór Środkowych[87].
79.		Eggiełła Эггелла	Wulkan tarczowy	56°34′12″N 158°31′12″E/56,570000 158,520000	1046	Nieznana	Niewielki wulkan tarczowy zbudowany z bazaltu i andezytu na zachód od południowego pasma Gór Środkowych[88].
80.		bez nazwy	Wulkan tarczowy	56°49′12″N 158°57′00″E/56,820000 158,950000	1185	Nieznana
81.		Wierchowoj Верховой	Wulkan tarczowy	56°31′12″N 159°31′48″E/56,520000 159,530000	1400	Nieznana	Niewielki wulkan tarczowy zbudowany z bazaltu i andezytu w środkowych Górach Środkowych, sąsiaduje z wulkanem Alniej–Czaszakondża[89].
82.		Alniej–Czaszakondża Алней-Чашаконджа	Stratowulkan	56°42′00″N 159°39′00″E/56,700000 159,650000	2598[ac]	1600	Pokryty lodowcem zespół dwóch dużych stratowulkanów – Alniej na północy i Czaszakondża na południu – jest jednym z największych w paśmie Gór Środkowych[90].
83.		Czornyj Чёрный	Stratowulkan	56°49′12″N 159°40′12″E/56,820000 159,670000	1778	Nieznana	Niewielki bazaltowo-andezytowy stratowulkan na północ od ogromnego kompleksu Alniej–Czaszakondża w środkowych Górach Środkowych[91].
84.		Pogranicznyj Пограничный	Wulkany tarczowe	56°51′00″N 159°48′00″E/56,850000 159,800000	1427	Nieznana	Najwyższy i najbardziej na wschód wysunięty wulkantarczowy z grupy trzech niewielkich bazaltowo-andezytowych wulkanów w środkowym paśmie Gór Środkowych, ok. 20 km na północny wschód od ogromnego kompleksu Alniej–Czaszakondża[92].
85.		Zaoziornyj Заозёрный	Wulkany tarczowe	56°52′48″N 159°57′00″E/56,880000 159,950000	1349	Nieznana	Trzy niewielkie bazaltowo-andezytowe wulkany tarczowe na wschód od środkowego pasma Gór Środkowych, ok. 30 km na północny wschód od ogromnego kompleksu Alniej–Czaszakondża[93].
86.		Blizniec Близнец	Stratowulkan	56°58′12″N 159°46′48″E/56,970000 159,780000	1244	Nieznana	Trzy niewielkie bazaltowo-andezytowe wulkany tarczowe na wschód od środkowego pasma Gór Środkowych, ok. 30 km na północny wschód od ogromnego kompleksu Alniej–Czaszakondża[94].
87.		Kebieniej Кэбеней	Wulkan tarczowy	57°06′00″N 159°55′48″E/57,100000 159,930000	1527	Nieznana	Bazaltowo-andezytowy wulkan tarczowy w środkowym paśmie Gór Środkowych[95].
88.		Fiedotycz Федотыч	Wulkan tarczowy	57°07′48″N 160°24′00″E/57,130000 160,400000	965	Nieznana	Mały, bazaltowo-andezytowy wulkan tarczowy, ok. 20 km na wschód od środkowego pasma Gór Środkowych, na wschód od wulkanu Kebieniej[96].
89.		Szyszejka Шишейка	Kopuła wulkaniczna	57°09′00″N 161°04′48″E/57,150000 161,080000	379[ad]	2240 p.n.e.	Andezytowa kopuła wulkaniczna na zachód od środkowego pasma Gór Środkowych[97].
90.		Tierpuk Терпук	Wulkan tarczowy	57°12′00″N 159°49′48″E/57,200000 159,830000	765	800 p.n.e.	Mały, bazaltowy wulkan tarczowy na zachód od Gór Środkowych, na południe od wulkanu Leutongiej i na północny zachód od wulkanu Kebieniej[98].
91.		Siedankinskij Седанкинский	Wulkan tarczowy	57°16′12″N 160°04′48″E/57,270000 160,080000	1241	7050 p.n.e.
92.		Leutongiej Леутонгей	Wulkan tarczowy	57°18′00″N 159°49′48″E/57,300000 159,830000	1333[ae]	Nieznana	Bazaltowy wulkan tarczowy ok. 20 km na zachód od środkowego pasma Gór Środkowych[99].
93.		Tuzowskij Тузовский	Wulkany tarczowe	57°19′12″N 159°58′12″E/57,320000 159,970000	1533[af]	Nieznana	Trzy niewielkie, zachodzące na siebie bazaltowo-andezytowe wulkany tarczowe na północny wschód od wulkanu Leutongiej, na zachód od środkowego pasma Gór Środkowych[100].
94.		Gornyj Institut Горный Институт	Stratowulkan	57°19′48″N 160°12′00″E/57,330000 160,200000	2125	1250	Stratowulkan na północno-wschodnim krańcu łańcucha niewielkich wulkanów rozciągających się na północny wschód od wulkanu Kebieniej w środkowym paśmie Gór Środkowych[101].
95.		Kinienin Киненин	Maar	57°21′00″N 160°58′12″E/57,350000 160,970000	583	850	Maar w kształcie lejka u wschodnich zboczy Gór Środkowych, ok. 80 km na północny zachód od wulkanu Szywiełucz[102]. Częściowo wypełniony przez jezioro[102].
96.		Blizniecy Близнецы	Stożek lawowy	57°21′00″N 161°22′12″E/57,350000 161,370000	265	1060 p.n.e.	Stożki lawowe na wschód od Gór Środkowych[103].
97.		Titila Титила	Wulkany tarczowe	57°24′00″N 160°06′00″E/57,400000 160,100000	1559[ag]	550 p.n.e.	Mały bazaltowy wulkan tarczowy na zachód od środkowego pasma Gór Środkowych[104]. Na zachodzie zachodzi na inny mały wulkan tarczowy Raccoszyna[104].
98.		Mieżdusopocznyj Междусопочный	Wulkan tarczowy	57°28′12″N 160°15′00″E/57,470000 160,250000	1641	Nieznana	Bazaltowy wulkan tarczowy na północny wschód od grupy małych wulkanów tarczowych leżących na zachód od Gór Środkowych[105].
91.		Szyszel Шишель	Wulkan tarczowy	57°27′00″N 160°22′12″E/57,450000 160,370000	2525	Nieznana	Przykryty lodowcem bazaltowy wulkan tarczowy w środkowej części Gór Środkowych[106],.
100.		Jelowskij Еловский	Wulkany tarczowe	57°33′00″N 160°31′48″E/57,550000 160,530000	1381	7550 p.n.e.	Grupa nachodzących na siebie małych wulkanów bazaltowych na wschód od Gór Środkowych, na północny wschód od wulkanu Szyszel i na południowy wschód od wulkanu Alngej[107]. Największym jest wulkan tarczowy Jelowskij[107].
101.		Alngiej Алнгей	Stratowulkan	57°42′00″N 160°24′00″E/57,700000 160,400000	1853[ah]	Nieznana	Bazaltowo-andezytowy stratowulkan na wschód od dużego plejstoceńskiego wulkanu tarczowego Tekletunup i na zachód od północnego pasma Gór Środkowych[108].
102.		Uka Ука	Wulkan tarczowy	57°42′00″N 160°34′48″E/57,700000 160,580000	1643[ai]	Nieznana	Bazaltowy wulkan tarczowy w pobliżu wschodniego krańca dużego wzniesienia wzdłuż północnego pasma Gór Środkowych, naprzeciwko wulkanu Alngej[109].
103.		Kajlenej Кайленэй	Wulkan tarczowy	57°48′00″N 160°40′12″E/57,800000 160,670000	1582[aj]	Nieznana	Bazaltowy wulkan tarczowy w pobliżu wschodniego krańca dużego wzniesienia wzdłuż północnego pasma Gór Środkowych, na północny wschód od wulkanu Uka[110].
104.		Płoskij Плоский	Wulkan tarczowy	57°49′48″N 160°15′00″E/57,830000 160,250000	1255	Nieznana	Bazaltowy wulkan tarczowy ok. 20 km na zachód od Gór Środkowych, na północ od dużego plejstoceńskiego wulkanu Tekletunup[111].
105.		Biełyj Белый	Wulkany tarczowe	57°52′48″N 160°31′48″E/57,880000 160,530000	2080	Nieznana	Bazaltowy wulkan tarczowy w północnym paśmie Gór Środkowych przykryty niewielkim stratowulkanem[112].
106.		Wulkan Atłasowa Вулкан Атласова Нилгуменкин	Wulkany tarczowe	57°58′12″N 160°39′00″E/57,970000 160,650000	1764	3550 p.n.e.	Bazaltowy wulkan tarczowy w północnym paśmie Gór Środkowych[113].
107.		Snieżnyj Снежный	Wulkan tarczowy	58°01′12″N 160°48′00″E/58,020000 160,800000	2169	Nieznana	Bazaltowy wulkan tarczowy w pobliżu wschodniego krańca dużego wzniesienia wzdłuż północnego pasma Gór Środkowych[114].
108.		Iktunup Иктунуп	Wulkany tarczowe	58°04′48″N 160°46′12″E/58,080000 160,770000	2300	Nieznana	Bazaltowo-andezytowy wulkan tarczowy 5 km na zachód od niższego wulkanu Tunupiljanum[115].
109.		Spokojnyj Спокойный	Stratowulkan	58°07′48″N 160°49′12″E/58,130000 160,820000	2171	3450 p.n.e.	Dacytowo-rialitowy stratowulkan na południe od wulkanu Ostraja i północny wschód od wulkanu Iktunup w północnym paśmie Gór Środkowych[116].
110.		Ostraja Острая	Stratowulkan	58°10′48″N 160°49′12″E/58,180000 160,820000	2552	2050 p.n.e.	Bazaltowo-andezytowy stratowulkan – jeden z najwyższych szczytów północnego pasma Gór Środkowych[117].
111.		Sniegowoj Снеговой	Wulkan tarczowy	58°12′00″N 160°58′12″E/58,200000 160,970000	2169	Nieznana	Przykryty lodowcem bazaltowo-andezytowy stratowulkan ok. 10 km na północny wschód od wulkanu Ostraja, w pobliżu północno-wschodniego krańca Gór Środkowych[118].
112.		Siewiernyj Северный	Wulkan tarczowy	58°16′48″N 160°52′12″E/58,280000 160,870000	1936	1550 p.n.e.	Bazaltowo-andezytowy stratowulkan na północno-zachodnim krańcu dużego wzniesienia biegnącego wzdłuż północnych Gór Środkowych[119].
113.		Iettunup Иэттунуп	Wulkany tarczowe	58°24′00″N 161°04′48″E/58,400000 161,080000	1340	Nieznana
114.		Wojampolskij Воямпольский	Wulkany tarczowe	58°22′12″N 160°37′12″E/58,370000 160,620000	1225[ak]	Nieznana	Bazaltowo-andezytowy wulkan tarczowy na północny zachód od Gór Środkowych[120].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Institute of Volcanology and Seismology: Kamchatka volcanoes during the last 10,000 years viewed by tephrochronologists. [w:] www.kscnet.ru [on-line]. [dostęp 2022-01-08]. (ang.).
• Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. ISBN 978-83-254-1988-2. [dostęp 2022-01-07].
• Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej: Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 6. Białoruś, Rosja, Ukraina. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2005, s. 66–67. ISBN 83-239-9020-4. [dostęp 2022-01-07].
• Природный парк «Вулканы Камчатки»: История создания парка. [w:] vulcanikamchatki.ru [on-line]. [dostęp 2022-01-08]. (ros.).
• Siebert, Lee; Simkin, Tom; Kimberly, Paul: Volcanoes of the World. University of California Press, 2011, s. 134–144. ISBN 978-0-520-94793-1. [dostęp 2017-10-28]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• NASA: Volcanoes of Kamchatka. [w:] earthobservatory.nasa.gov [on-line]. 2014. [dostęp 2022-01-08]. (ang.).