Wyższa Szkoła Wojenna

Wyższa Szkoła Wojenna

Znak dyplomowanych oficerów Sztabu Generalnego
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1946
Tradycje
Kontynuacja	Akademia Obrony Narodowej Akademia Sztuki Wojennej
Dowódcy
Pierwszy	gen. por. Stanisław Puchalski
Ostatni	płk dypl. Roman Władysław Szymański
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Warszawa
Podległość	Minister Spraw Wojskowych (1919–1920) Szef Sztabu Generalnego (1920–1928) Szef Sztabu Głównego (1928–1932) Generalny Inspektor Sił Zbrojnych (1932–1939)

Siedziba Wyższej Szkoły Wojennej od 1923, Warszawa, ul. Koszykowa 79

Louis Faury, Franciszek Kleeberg i mjr Pillegand, Wyższa Szkoła Wojenna 1926

Współczesny widok siedziby Wyższej Szkoły Wojennej

Dyplom oficera sztabu generalnego

Kadra i absolwenci Wyższej Szkoły Wojennej w 1926

Wyższa Szkoła Wojenna (W.S.Woj.) – wyższa szkoła wojskowa Sił Zbrojnych II RP szkoląca i dokształcająca oficerów sztabów. W latach 1923–1939 siedziba szkoły znajdowała się w Warszawie przy ul. Koszykowej 79.

Historia

Pierwszą wyższą uczelnią wojskową w armii przedwrześniowej była utworzona w czerwcu 1919 Wojenna Szkoła Sztabu Generalnego. Powstała ona na podstawie Dodatku Tajnego nr 10 do Dziennika Rozkazów Wojskowych. Komendantem Szkoły został wyznaczony generał porucznik Stanisław Puchalski, a jego doradcą francuski generał Spire. Wykładowców dla Uczelni dostarczyła Francuska Misja Wojskowa. W 1919 Uczelnia wykształciła 65 oficerów na pięciomiesięcznych kursach. W 1920 działalność Uczelni została przerwana ze względu na wojnę polsko-bolszewicką. Naukę wznowiono w styczniu 1921. Rozpoczęło ją 65 oficerów. Jesienią 1921 naukę w szkole przedłużono do dwóch lat.

Wyższa Szkoła Wojenna powstała latem 1922 w Warszawie na podstawie przemianowania Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego, zgodnie z Tajnym Rozkazem Szkolnym z 16.08.1922. Tymczasowy Statut Wyższej Szkoły Wojennej był zawarty w Dzienniku Rozkazów Wojskowych nr 28 z 11.08.1922. Szkoła zgodnie z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów była uznana za wyższy zakład naukowy. Uczelnia kontynuowała tradycje:

• Kursu wojennego oficerów Sztabu Generalnego w Warszawie (1917)
• Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie (1919–1921)
• Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie (1921–1922)

Zadania Uczelni określono w następujący sposób; Celem szkoły jest wyłącznie fachowe wyszkolenie oficerów Sztabu Generalnego przez wpojenie szczególnie uzdolnionym i doświadczonym w służbie oficerom zawodowym o ustalonym silnym charakterze wyższego wojskowego wykształcenia teoretycznego i praktycznego, potrzebnego do służby w Sztabie Generalnym (z Tymczasowego Statutu). Na początku swojej działalności uczelnia kształciła i doszkalała w większości oficerów sztabowych i starszych (kapitan-rotmistrz). W kolejnych latach zwiększyła się liczba oficerów młodszych (poruczników). Porucznicy służby stałej, którzy ukończyli WSWoj byli mianowani kapitanami (rotmistrzami) przy najbliższych mianowaniach. Pozostałych oficerów, którzy ukończyli WSWoj można było mianować na kolejny stopień rok wcześniej aniżeli wymagała tego pragmatyka np. kapitan w korpusie oficerów broni by awansować na majora musiał przesłużyć w tym stopniu cztery lata, jeżeli w tym czasie ukończył wyższą szkołę wojskową mógł awansować po trzech latach służby w stopniu kapitana.

Do szkoły przyjmowano również hospitantów z innych armii, głównie Gruzinów, Ukraińców, Estończyków, Łotyszy oraz jednego Japończyka i Francuza.

Kurs normalny trwał dwa lata. Absolwenci uzyskiwali dyplom naukowy oficera Sztabu Generalnego, od 1929 dyplom naukowy oficera dyplomowanego, a od 1933 tytuł naukowy oficera dyplomowanego. Do 1939 szkołę ukończyło ponad tysiąc absolwentów, a w latach 1941–1946 wypromowano dalszych 296.

22 grudnia 1928 Minister Spraw Wojskowych zmienił dotychczasową nazwę „Sztab Generalny” na „Sztab Główny” oraz tytuł „Oficer Sztabu Generalnego” na „Oficer dyplomowany”, a ponadto przyznał oficerom dyplomowanym wszystkich stopni prawo noszenia dotychczasowych oznak oficerów Sztabu Generalnego^[1].

Początkowo program nauczania oparty był na wzorach francuskich. Olbrzymi wpływ na proces kształcenia miała francuska misja wojskowa, a szczególnie płk Ludwik Faury. W latach 1928–1939 komendantem WSWoj był generał Tadeusz Kutrzeba.

15 grudnia 1920 Minister Spraw Wojskowych przekazał „ogólne kierownictwo Szkołą Sztabu Generalnego i wszystkie z nią związane sprawy Szefowi Sztabu Generalnego”^[2]. W sprawach kwaterunkowych, gospodarczych, sanitarnych i dyscypliny szkoła podlegała dowódcy Okręgu Korpusu nr I.

W pierwszej dekadzie marca 1923 do dawnych rosyjskich koszar artylerii przy Filtrach przy ul. Koszykowej 79 róg Suchej (dziś Krzywickiego), przeniesiono siedzibę szkoły z tymczasowej siedziby przy al. J. Ch. Szucha 23 i z koszar kawalerii przy ówczesnej Huzarskiej 1/5, z wyjątkiem kursów doszkalających, które do 1925 prowadzono w gmachu Szkoły Podchorążych Piechoty, Al. Ujazdowskie 1/7^[3].

19 marca 1923, w Święto szkoły, odbyła się ceremonia poświęcenia gmachu przy ulicy Koszykowej 79. W uroczystości wziął udział Prezydent RP Stanisław Wojciechowski, Prezes Rady Ministrów, gen. dyw. Władysław Sikorski, w zastępstwie chorego Ministra Spraw Wojskowych, gen. dyw. Aleksander Osiński, Wiceminister Spraw Wojskowych, dr Jan Waygart, I zastępca szefa Sztabu Generalnego, gen. bryg. Józef Rybak, zastępca dowódcy Okręgu Korpusu Nr I, gen. bryg. Eugeniusz Pogorzelski, komendant miasta stołecznego Warszawy, gen. bryg. Stefan Suszyński, Generalny Inspektor Jazdy, gen. broni Tadeusz Rozwadowski i szef francuskiej Misji Wojskowej, gen. dyw. Charles Joseph Dupont^[4].

W piątek 4 maja 1923 szkołę wizytował marszałek Francji i marszałek Polski Ferdynand Foch^[5].

W 1932 uczelnia została podporządkowana Generalnemu Inspektorowi Sił Zbrojnych.

Powołany został Komitet Wyższej Szkoły Wojennej. W jego skład weszli:

• gen. Kazimierz Sosnkowski – przewodniczący
• gen Edward Śmigły-Rydz
• gen. Kazimierz Fabrycy – I wiceminister
• gen. Tadeusz Kutrzeba – komendant WSWoj
• gen. Janusz Gąsiorowski – szef Sztabu Głównego

W ramach uczelni funkcjonowała także:

• Wyższa Szkoła Intendentury – od 1 listopada 1921,
• Wyższa Szkoła Lotnicza – od 1936.

Szkoła prowadziła także kursy dokształcające i specjalistyczne oraz współpracowała z Centrum Wyższych Studiów Wojskowych.

Po wojnie budynek został przekazany Politechnice Warszawskiej i dziś mieści Szkołę Biznesu i część Wydziału Transportu Politechniki Warszawskiej^[3].

Kadra Wyższej Szkoły Wojennej

gen. bryg. Tadeusz Kutrzeba

Dyrektor nauk WSWoj płk Sztabu Generalnego Armii Francuskiej Louis Faury

Dowódcy i komendanci szkoły

• gen. por. Stanisław Puchalski (10 VI 1919 – 10 II 1920^[6])
• gen. ppor. Stefan Majewski (10 II 1920 – 6 VII 1921)
• gen. dyw. Gustaw Zygadłowicz (6 VII 1921 – 2 X 1922)
• tyt. gen. dyw. w st. spocz. Aureli Serda-Teodorski (1 XI 1922 – 21 X 1925^[7])
• gen. dyw. Kazimierz Dzierżanowski (21 X 1925 – 3 VIII 1926)
• gen. bryg. Edmund Kessler (20 IX 1926 – 30 X 1928)
• gen. dyw. Tadeusz Kutrzeba (1928–1939)
• płk dypl. Józef Smoleński (IX 1942–III 1943)
• płk dypl. Marian Korewo (III 1943–IX 1944)
• płk dypl. Roman Władysław Szymański (IX 1944–VII 1946)

Pozostałe osoby funkcyjne

Zastępcy komendanta

• gen. bryg. Józef Kalicki (do 3 XII 1924^[8])
• płk dypl. Adam Nałęcz Nieniewski (IV–X 1925)

Dyrektor nauk

• płk Louis Faury

II dyrektorzy nauk

• płk SG Franciszek Kleeberg (XI 1925–III 1927)
• ppłk SG Tadeusz Zieleniewski (p.o. od XI 1927)

Zastępcy dyrektora nauk

• płk rez. powoł. do sł. czyn. SG Jan Bezard (od 1 XII 1925)
• ppłk SG Tadeusz Alf-Tarczyński (od X 1927^[9])

Kierownicy kursów (roczników)

• ppłk dypl. Stefan Mossor
• mjr dypl. Tadeusz Tomaszewski (do I 1930)

Kierownicy katedr

• ppłk SG Roman Abraham (katedra taktyki ogólnej)
• płk dypl. Jerzy Grobicki (katedra taktyki kawalerii I 1930–XI 1931)
• ppłk dypl. Aleksander Pragłowski (katedra taktyki ogólnej 1926–1927 i 1927–1929)
• ppłk dypl. Władysław Frączek (katedra taktyki ogólnej 1929–1931)
• ppłk dypl. Stanisław Sosabowski (katedra taktyki operacyjnej służby sztabów)

Popiersie Napoleona przed wejściem do Wyższej Szkoły Wojennej. Obecnie w Muzeum Wojska Polskiego

Wykładowcy i asystenci

• Mieczysław Biernacki (taktyka kawalerii)
• Antoni Chruściel (taktyka)
• Ludwik Jacek Ciba (artyleria)
• Wacław Dahlen (taktyka łączności)
• Orest Teodor Dżułyński
• Józef Ekkert (wykładowca)
• Władysław Frączek (operacyjna służba sztabów)
• Władysław Eugeniusz Heller (taktyka lotnictwa)
• Jan Hyc (operacyjna służba sztabów)
• Stanisław Jasiński (taktyka lotnictwa)
• Juliusz Kleeberg (taktyka)
• Marian Kukiel (historia wojskowości)
• Leon Mitkiewicz-Żółłtek
• Aleksander Zygmunt Myszkowski
• Julian Marian Piasecki
• Bronisław Rakowski (taktyka kawalerii)
• Stanisław Rola-Arciszewski (taktyka ogólna)
• Marian Romeyko (taktyka lotnictwa)
• Klemens Rudnicki
• Stanisław Sadowski (wykładowca)
• Stefan Józef Springer
• Wacław Stachiewicz
• Czesław Szystowski (asystent)
• Andrzej Teslar (tłumacz jęz. franc.)
• Władysław Weryho (od X 1933)
• Marceli Rewieński
• Jan Kosina (geografia wojenna)

Obsada personalna szkoły w marcu 1939

Komenda Szkoły^[10]

• komendant – gen. dyw. Tadeusz Kutrzeba
• oficer ordynansowy – rtm. adm. Jan II Pniewski
• w dyspozycji komendanta – gen. dyw. kontr. Aleksander Zakariadze
• pomocnik komendanta – ppłk dypl. kaw. Adam Mniszek (1 IX 1932 – 1 IX 1939 → komendant Kwatery Głównej NW)
• naczelny lekarz medycyny – mjr lek. dr Mikołaj Kiszkiel
• instruktor jazdy konnej – mjr adm. (kaw.) Zygmunt Cierpicki
• oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (piech.) Mikołaj II Kamiński
• referent personalny – kpt. adm. (piech.) Stanisław II Jackowski
• oficer techniczny budynków szkoły – kpt. adm. (piech.) Stanisław Jan Raszek
• kierownik kancelarii głównej – kpt. adm. (piech.) Kazimierz II Kujawski
• pomocnik komendanta do spraw gospodarczych – mjr kaw. Jerzy Telesfor Suryn
• oficer gospodarczy – kpt. int. Bolesław Karwowski
• oficer materiałowy – kpt. int. Aleksander II Górski
• dowódca szwadronu luzaków – rtm. Edmund Kuchcicki †1940 Charków

Dział Nauk

• kierownik I kursu – płk dypl. piech. Marian Porwit
• kierownik II kursu – płk dypl. piech. Tadeusz Klimecki
• sekretariat kierowników kursów – rtm. adm. Stanisław Świderski
• kierownik przedmiotu historia wojen – płk dypl. kaw. Witold Radecki-Mikulicz
• wykładowca – mjr dypl. kaw. dr inż. Władysław Dziewanowski
• kierownik przedmiotu służby sztabów I kursu – ppłk dypl. piech. Witold Barlog
• wykładowca – mjr dypl. kaw. Edmund Leopold Chełmiński
• wykładowca – mjr dypl. piech. Stanisław Sielecki †7 IX 1952^[11]
• wykładowca – kpt. dypl. piech. Stanisław Niewiarowski
• kierownik przedmiotu służby sztabów I kursu – ppłk dypl. piech. Włodzimierz Brayczewski
• wykładowca – mjr dypl. kaw. Michał Kłopotowski †1940 Charków
• wykładowca – mjr dypl. art. Zygmunt Pieńkowski
• wykładowca – mjr dypl. sap. Stefan II Piotrowski
• kierownik przedmiotu taktyka ogólna I kursu – ppłk dypl. piech. Kazimierz Władysław Sabatowski
• wykładowca – ppłk dypl. piech. Bohdan Geisler
• wykładowca – ppłk dypl. art. Stanisław XII Nowicki
• wykładowca – mjr dypl. kaw. Jerzy Falkowski
• wykładowca – mjr dypl. art. Stanisław Wincenty Zaleski
• kierownik przedmiotu taktyka ogólna I kursu – ppłk dypl. piech. Feliks Robakiewicz
• wykładowca – ppłk dypl. piech. Władysław II Krawczyk
• wykładowca – mjr dypl. piech. Filip Jan Dubeński
• wykładowca – mjr dypl. piech. Zygmunt Stefan Kazimierz Jarski
• wykładowca – mjr dypl. piech. Eryk Migula
• kierownik przedmiotu taktyki piechoty – ppłk dypl. piech. Ignacy Wądołkowski
• wykładowca – ppłk dypl. piech. Józef Ullman
• wykładowca – mjr dypl. piech. Bohdan Olechowski
• kierownik przedmiotu taktyki kawalerii – ppłk dypl. kaw. Ziemowit Grabowski
• wykładowca – mjr dypl. kaw. Zygmunt Dobrowolski
• wykładowca – mjr dypl. kaw. mgr inż. Władysław Dziewanowski
• kierownik przedmiotu taktyki artylerii – ppłk dypl. art. Edward Bagieński
• wykładowca – ppłk dypl. art. Stanisław Gliwicz
• wykładowca – mjr dypl. art. Adam Witold Chorzewski
• wykładowca – mjr dypl. art. Stanisław Mayer
• kierownik przedmiotu taktyki lotnictwa – mjr dypl. lot. Jan Koźmiński
• wykładowca – mjr dypl. lot. Bohdan Kleczyński
• wykładowca OPL – mjr dypl. art. Antoni Mordasewicz
• kierownik przedmiotu taktyka broni pancernej – ppłk dypl. piech. Marian Strażyc
• wykładowca – wakat
• kierownik przedmiotu taktyka saperów – ppłk dypl. sap. Józef Szylling
• wykładowca – mjr dypl. sap. Michał Protasewicz
• wykładowca – mjr dypl. sap. Zygmunt Franciszek Rokicki
• kierownik przedmiotu taktyka łączności – ppłk dypl. łącz. Mieczysław Zaleski
• wykładowca – mjr dypl. łącz. Władysław Jamka
• wykładowca – mjr łącz. Władysław Filler
• kierownik przedmiotu służba zdrowia – płk lek. dr Stanisław Orlewicz †1940 Katyń
• wykładowca – ppłk lek. dr Walerian Józef Jaworski
• wykładowca – mjr lek. dr Stefan Pieńczykowski (szef służby zdrowia Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich, †23 IX 1942 Perth)
• sekretarz kursów szefów służby zdrowia i wykładowca – kpt. lek. dr Leon Bazała

• dyrektor nauk kursu doskonalenia dla oficerów dyplomowanych – płk dypl. piech. Stanisław Lityński
• sekretarz kursu doskonalenia dla oficerów dyplomowanych – kpt. dypl. art. Marian Utnik
• kierownik przedmiotu operacyjna służba sztabów – ppłk dypl. piech. Mieczysław Sulisławski
• wykładowca – mjr dypl. piech. Bronisław Kwaskowski
• wykładowca taktyki ogólnej – ppłk dypl. Jan Rzepecki

Kurs Oficerów Sztabu Generalnego w Warszawie w 1917

Absolwenci kursu wojennego oficerów Sztabu Generalnego z gen. von Barthem, 1917

Kurs oficerów sztabowych i adiutantów wyższych dowództw – kurs szkoleniowy zorganizowany w 1917 roku, w Warszawie, dla oficerów Polskiego Korpusu Posiłkowego.

20 września 1916 cesarz Austrii i król Węgier Franciszek Józef I na wniosek Najwyższego Naczelnego Dowództwa Armii (niem. Armeeoberkommando)^[12] zadecydował o przeformowaniu Legionów Polskich w Polski Korpus Posiłkowy (niem. Polnischen Hilfskorps) w składzie dwóch dywizji. Formowanie dywizji piechoty wymusiło potrzebę przeszkolenia grupy oficerów, którzy posiadaliby kwalifikacje niezbędne do zajmowania stanowisk służbowych na tym szczeblu taktycznym. 31 stycznia 1917 roku kurs rozpoczęło 22 oficerów Legionów Polskich, w tym 16 z piechoty, 4 z kawalerii i 2 z artylerii. Kurs zakończył się 9 marca 1917 roku. Trzech oficerów zostało uznanych „za nadających się do przydziału do służby sztabu generalnego” i otrzymało czasowe przydziały do „sztabu generalnego Leg. Pol. jako oficerowie sztabu brygady”. Siedmiu oficerów uzyskało „prawo przydziału w przyszłości do służby sztabu generalnego po uzupełnieniu wykształcenia”. Ośmiu oficerów otrzymało tytuł adiutanta wyższych sztabów, a czterech ostatnich „za nienadających się do służby sztabowej”. Komendy poszczególnych pułków otrzymały zalecenie wyznaczenia absolwentów kursu na stanowiska „adiutantów pułkowych, celem należytego zorganizowania adiutantur” i złożenia w tej sprawie meldunków do 31 marca. Trzem oficerom „przydzielonym do sztabu generalnego” przysługiwało prawo noszenia akselbantów na prawym ramieniu, natomiast „adiutantom wyższych sztabów” przez lewe ramię. Pozostałym oficerom (adiutantom pułkowym) prawo noszenia akselbantów nie przysługiwało. Dodatkową odznaką oficerów przydzielonych do sztabu generalnego był wężyk na kołnierzu munduru nowego wzoru.

Wykaz słuchaczy Kursu oficerów sztabowych i adiutantów wyższych dowództw. Zachowano kolejność słuchaczy podaną w rozkazie nr 280 Komendy Legionów Polskich z 22 marca 1917 roku. Gwiazdką oznaczono absolwentów, którzy nie zostali wymienieni w artykule pułkownika Jana Ciałowicza, opartym na relacji pułkownika Władysława Smolarskiego.

Pułkownik Jan Ciałowicz, jako absolwentów kursu wymienił poruczników piechoty: Macieja Bardla, Kazimierza Florka, Juliusza Hersztala i Henryka Pomazańskiego oraz porucznika kawalerii Jana Pryzińskiego i porucznika artylerii Antoniego Durskiego-Trzaska^[13][14].

11 czerwca 1917 roku generał gubernator, generał piechoty Hans Hartwig von Beseler mianował:

• mjr piech. Stanisława Burhardt-Bukackiego adiutantem generała gubernatora z tytułem adiutanta sztabu,

referentami Oddziału „Polska Siła Zbrojna”:

• kpt. art. Zygmunta Dzwonkowskiego z zachowaniem tytułu adiutanta sztabu,
• kpt. piech. Stanisława Krzaczyńskiego,
• kpt. lek. dr Antoniego Stefanowskiego,
• por. żand. Stefana Żerańskiego,
• ppor. art. Juliusza Natanson-Leskiego,

do Sztabu Inspekcji Wyszkolenia Wojsk Polskich:

• kpt. piech. Kazimierza Orlik-Łukoskiego w charakterze adiutanta sztabu,
• por. piech. Stanisława Nilski-Łapińskiego w charakterze adiutanta sztabu,

Tego samego dnia adiutantami sztabu zostali mianowani referenci działów w Dowództwie Legionów Polskich: kpt. piech. Henryk Pomazański i por. sap. Zygmunt Platowski^[15].

Słuchacze Wyższej Szkoły Wojennej

I Kurs Wojenny Szkoły Sztabu Generalnego 1919

24 czerwca 1919 roku słuchacze zostali podzieleni na pięć grup szkolnych. Wśród słuchaczy znalazło się 25 absolwentów II Kursu adiutantów, który został przeprowadzony w okresie od 1 maja do 7 czerwca 1919 roku w Warszawie (w poniższym wykazie zostali oznaczeni gwiazdką przy nazwisku – „*”). Przynależność poszczególnych słuchaczy do jednej z grup oficerów podano na podstawie dekretów Naczelnego Wodza o ich zatwierdzeniu z dniem 1 kwietnia 1920 roku („LP” – Legiony Polskie, „AgH” – Armia generała Hallera, „AR” – armia rosyjska, „c. i k. Armia” – cesarska i królewska Armia oraz „AN” – Armia Cesarstwa Niemieckiego).

Na podstawie rozkazu Nr 187 Naczelnego Dowództwa WP z 4 grudnia 1919 roku absolwenci kursu zostali zaliczeni do korpusu oficerów Sztabu Generalnego.

Nie ukończyli kursu doszkolenia i nie otrzymali tytułu oficera Sztabu Generalnego następujący oficerowie:

• Antoni Gromadzki, zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku, w służbie czynnej pozostawał do 1935 roku, nie awansował.
• Włodzimierz Kowalski, w 1922 roku przeniesiony do rezerwy, zweryfikowany w stopniu majora, w 1930 roku został powołany do służby czynnej, a w następnym roku awansowany na podpułkownika,
• Henryk Antoni Paweł Swinarski (Świnarski), w 1921 roku przeniesiony do rezerwy, zweryfikowany w stopniu kapitana,
• Władysław Kwazebart, w 1922 roku przeniesiony do Korpusu Kontrolerów, dwa lata później awansował na pułkownika, służbę zakończył w 1930 roku,
• Henryk Ortwein, zweryfikowany w stopniu majora, służbę zakończył w 1929 roku,
• Walerian Wiśniewski, podpułkownik ze starszeństwem z 1 lipca 1923 roku, w dalszej służbie nie awansował mimo tego, że dowodził pułkiem piechoty.

II Kurs Wojenny / I Kurs Normalny Szkoły Sztabu Generalnego 1920–1921

Kurs Normalny 1921–1923 (II promocja)

14 listopada 1921 roku słuchacze kursu stawili się w siedzibie Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego przy alei Batorego 23^[18]. Następnego dnia miała miejsce uroczystość otwarcia „stałej Szkoły Sztabu Generalnego na podstawach pokojowych” i kursów doszkalających. W uroczystości wzięli udział i wygłosili mowy: szef Sztabu Generalnego, generał porucznik Władysław Sikorski, szef Wojskowej Misji Francuskiej, generał dywizji Henri Albert Niessel, generalny inspektor kawalerii, generał broni Tadeusz Rozwadowski i dowódca Szkoły, generał porucznik Gustaw Zygadłowicz^[19]. 26 stycznia 1922 roku w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie zmarł słuchacz kursu – major piechoty Tomasz Strózik^[20].

1 października 1923 roku absolwenci Kursu 1921–1923 otrzymali dyplomy naukowe oficerów Sztabu Generalnego i przydziały na stanowiska służbowe^[21]: u

Kurs Normalny 1922–1924 (III promocja)

Z dniem 1 października 1924 roku absolwenci otrzymali dyplomy naukowe oficerów Sztabu Generalnego i przydziały służbowe na stanowiska oficerów SG^[23].

Kurs Normalny 1923–1925 (IV promocja)

IV Kurs Normalny 1923–1925 rozpoczął się 31 października 1923 roku, a zakończył 1 października 1925 roku^[24][25].

Kurs Normalny 1924–1926 (V promocja)

15 lipca 1924 kandydaci na kurs 1924/26 zostali odkomenderowani na trzy miesiące do oddziałów broni w celu odbycia ćwiczeń praktycznych^[26].

1 listopada 1924 kandydaci, którzy „egzaminy wstępne złożyli z dobrym postępem” zostali przydzieleni do Wyższej Szkoły Wojennej^[27].

11 października 1926 absolwenci Kursu Normalnego otrzymali dyplomy naukowe oficerów Sztabu Generalnego i przydziały na stanowiska oficerów Sztabu Generalnego^[28].

1 listopada 1924 rotmistrz Stanisław Próchnicki został przesunięty z rocznego Kursu Doszkolenia na dwuletni Kurs Normalny^[43].

12 listopada 1925 podpułkownik Alojzy Przeździecki został przydzielony do WSWoj. w charakterze słuchacza II rocznika Kursu Normalnego 1924–1926^[50].

14 maja 1926, w czasie zamachu stanu, zginął śmiercią żołnierza słuchacz II rocznika, major artylerii Eugeniusz Mięsowicz^[51][52].

11 października 1926 kpt. art. Kazimierz Tadeusz Waygart został przydzielony do Dowództwa 1 Dywizji Piechoty Legionów w Wilnie. Dyplom otrzymał w terminie późniejszym^[53].

Kurs 1925–1927 (VI promocja)

Kandydaci do Wyższej Szkoły Wojennej, przed powołaniem na Kurs Normalny 1925–1927, zostali 20 lipca 1925 roku przydzieleni do oddziałów macierzystych z jednoczesnym przeniesieniem służbowym na okres trzech miesięcy do oddziałów broni celem praktycznego zapoznania się z organizacją, uzbrojeniem i regulaminami odnośnych broni^[54].

Minister Spraw Wojskowych przydzielił 1 listopada 1925 roku do Wyższej Szkoły Wojennej na Kurs 1925/1927 niżej wymienionych kandydatów, którzy „złożyli egzaminy wstępne z dobrym postępem”. Wspomnieni oficerowie 3 listopada 1925 roku o godz. 9.00 mieli się zameldować u komendanta Szkoły^[55].

14 maja 1926 w Warszawie zginął słuchacz kursu porucznik 1 pułku ułanów Kazimierz II Giżycki (ur. 22 listopada 1893), kawaler Krzyża Walecznych (dwukrotnie)^[57].

W 1926 porucznik Stefan Stablewski uległ wypadkowi, który uniemożliwił mu ukończenie II roku nauki. W listopadzie 1927 został przesunięty na II rocznik Kursu 1926/28^[58].

Minister Spraw Wojskowych przydzielił z dniem 28 października 1927 roku „absolwentów kursu normalnego 1925/1927 Wyższej Szkoły Wojennej, którzy otrzymali dyplomy naukowe oficerów sztabu generalnego” na stanowiska służbowe^[59].

21 marca 1928 roku Minister Spraw Wojskowych przyznał tytuł naukowy oficera Sztabu Generalnego à titre honorifique podpułkownikowi armii estońskiej Ludwikowi Karolowi Jakobsenowi (est. Ludvig-Karl Jakobsen ur. 29 maja 1893 roku w Viljandi, zm. 11 grudnia 1961 roku w Kolonii), hospitantowi kursu normalnego 1925/1927 i attaché wojskowemu Republiki Estońskiej w Warszawie^[60].

Kurs 1926–1928 (VII promocja)

14 kwietnia 1926 roku kandydaci powołani na podstawie wyników egzaminu przedwstępnego stawili się w Komendzie Szkoły. Następnego dnia wszyscy kandydaci złożyli pisemny egzamin z taktyki ogólnej. Pozostałe egzaminy przeprowadzone zostały w dziesięciu grupach, w następujących terminach: 19–20 kwietnia (grupa I), 21–22 kwietnia (grupa II), 23–24 kwietnia (grupa III), 26–27 kwietnia (grupa IV), 28–29 kwietnia (grupa V), 30 kwietnia-1 maja (grupa VI), 4–5 maja (grupa VII), 6–7 maja (grupa VIII), 8 i 10 maja (grupa IX) oraz 11–12 maja (grupa X)^[61].

Kandydaci na Kurs Normalny 1926–1928, którzy złożyli egzaminy wstępne z dobrym postępem i odbyli przepisany staż liniowy, z dniem 2 listopada 1926 roku zostali przydzieleni do Wyższej Szkoły Wojennej^[62]. W listopadzie 1927 rotmistrz Stefan Stablewski został przesunięty z II rocznika Kursu 1925/27 na II rocznik Kursu 1926/28^[58].

31 października 1928 roku absolwenci Kursu Normalnego 1926–1928, którzy otrzymali dyplomy naukowe oficerów Sztabu Generalnego zostali przeniesieni na stanowiska służbowe^[63].

Kurs 1927–1929 (VIII promocja)

24 sierpnia 1926 roku w Dzienniku Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych zostały ogłoszone „Warunki przyjęcia do Wyższej Szkoły Wojennej na kurs 1927/29 i następne”, do których załączono „Instrukcję dla przeprowadzenia egzaminu przedwstępnego do Wyższej Szkoły Wojennej” oraz „Zestawienie przedmiotów egzaminu przedwstępnego i wstępnego, ich zakres i podręczniki”^[64].

5 kwietnia 1927 roku szef Sztabu Generalnego, generał brygady Tadeusz Piskor zatwierdził listę imienną kandydatów powołanych na podstawie egzaminu przedwstępnego do zdawania egzaminu wstępnego do Wyższej Szkoły Wojennej na kurs 1927/29. Kandydaci zostali podzieleni na dziesięć grup egzaminacyjnych. Każda grupa liczyła dziesięciu kandydatów. Wszyscy kandydaci mieli się stawić 21 kwietnia 1927 roku o godz. 10.00 w adiutanturze Wyższej Szkole Wojennej przy ulicy Koszykowej 79 w Warszawie. Następnego dnia od godz. 8.00 do godz. 13.00 wszyscy kandydaci mieli złożyć egzamin pisemny z taktyki ogólnej. Egzaminy ustne z taktyki piechoty, służby polowej, taktyki kawalerii i artylerii oraz języka francuskiego, a także praktyczny z jazdy konnej kandydaci składali w terminach wyznaczonych dla poszczególnych grup:

Do egzaminów ustnych zostali dopuszczeni wyłącznie kandydaci, którzy z egzaminu pisemnego otrzymali ocenę nie mniejszą niż 10. Wszyscy dowódcy i przełożeni kandydatów do egzaminu wstępnego zostali zobligowani przez szefa Sztabu Głównego do zawiadomienia Komendy Wyższej Szkoły Wojennej, w terminie do 21 kwietnia, o ewentualnych sprawach karnych lub honorowych, które toczyły się przeciwko kandydatom bądź mogły być im wytyczone do dnia powołania do szkoły^[65]. Wśród 100 kandydatów znajdował się jeden oficer żandarmerii, kapitan Karol Pulda z Centralnej Szkoły Żandarmerii w Grudziądzu. Zgodnie z „Warunkami przyjęcia...” oficer korpusu osobowego żandarmerii mógł kandydować do Wyższej Szkoły Wojennej jeżeli przed egzaminem przedwstępnym odbył jednoroczny staż liniowy w piechocie, kawalerii lub artylerii z wynikiem dobrym. W czasie odbywania stażu oficer nie otrzymywał dodatków za odkomenderowanie lub ćwiczebnych. Identyczny warunek dotyczył oficerów korpusu osobowego wojsk taborowych i samochodowych. Oficerowie z wojsk lotniczych, łączności, saperów i saperów kolejowych mogli być dopuszczeni do egzaminu przedwstępnego po odbyciu trzymiesięcznego stażu w piechocie, kawalerii lub artylerii, w czasie koncentracji letniej.

Na podstawie wyników egzaminu przedwstępnego i wstępnego komisja pod przewodnictwem komendanta WSWoj. ustalała listę kandydatów według lokat. Lokata zależała od ogólnej sumy punktów otrzymanych podczas obu egzaminów. Do szkoły byli przyjmowani kandydaci, którzy zdali egzaminy, w kolejności lokat, aż do zapełnienia określonej przez szkołę ilości miejsc, to jest do 50. Oficerowie przyjęci do szkoły byli przed rozpoczęciem kursu odkomenderowani na staż do poszczególnych rodzajów wojska w sposób określony specjalną instrukcją.

Z dniem 2 listopada 1927 roku do Wyższej Szkoły Wojennej zostali przydzieleni kandydaci, którzy „złożyli egzaminy wstępne z dobrym postępem i odbyli przepisany staż liniowy”. Ponadto na kurs zostało przydzielonych 9 oficerów w charakterze hospitantów^[66].

23 sierpnia 1929 roku absolwenci kursu normalnego 1927–1929, którzy otrzymali dyplomy naukowe oficerów dyplomowanych zostali przeniesieni (przeniesieni służbowo) na nowe stanowiska służbowe^[67].

25 października 1928 roku kapitan Gustaw Łowczowski i rotmistrz Stefan Mossor zostali przydzieleni na dwuletni normalny kurs w Wyższej Szkole Wojennej (franc. École Supérieure de Guerre) w Paryżu^[69]. Major lekarz Jerzy Lesisz, jako hospitant z korpusu oficerów sanitarnych, grupa lekarzy, nie otrzymał tytułu oficera dyplomowanego. Po ukończeniu kursu został przydzielony do Oddziału IV Sztabu Głównego na stanowisko referenta. Szkołę ukończyli, lecz nie uzyskali dyplomu naukowego, oficerowie artylerii: kapitan Mikołaj I Rodziewicz i porucznik Tadeusz Czesław Link. Pierwszy z nich został przeniesiony do Dowództwa 20 Dywizji Piechoty w Baranowiczach na stanowisko oficera sztabu, natomiast drugi do Dowództwa 13 Dywizji Piechoty w Równem również na stanowisko oficera sztabu^[70]. Porucznik Link otrzymał dyplom naukowy w terminie późniejszym^[71]. Kolejnym z oficerów artylerii, który z dniem 2 listopada 1927 roku został powołany na kurs był kapitan Jerzy Gołogórski. Wymieniony z tym samym dniem został przeniesiony do dyspozycji komendanta kadry oficerów artylerii, a z dniem 28 lutego 1929 roku przeniesiony w stan spoczynku^[72]. Ostatnim z kandydatów powołanych na kurs, który go nie ukończył był kapitan saperów Aleksander Stankiewicz, młodszy brat Jana, Mamerta i Romana. Aleksander Stankiewicz zmarł 16 sierpnia 1930 roku w Otwocku. Wcześniej został przeniesiony do Instytutu Badań Inżynierii^[73].

Kurs 1928–1930 (IX promocja)

Kandydaci, którzy „złożyli egzaminy wstępne z dobrym postępem i odbyli przepisany staż liniowy” z dniem 2 listopada 1928 roku zostali przeniesieni służbowo do Wyższej Szkoły Wojennej, w charakterze słuchaczy Kursu 1928–1930^[74].

Z dniem 1 listopada 1930 roku, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera dyplomowanego, niżej wymienieni oficerowie zostali na stanowiska służbowe^[75].

Major piechoty Michał Talikowski powołany z Oddziału II SG jako hospitant z dniem 3 listopada 1930 roku, na podstawie wyniku odbytej podróży taktycznej, został powołany do WSWoj. na II rocznik. Wymieniony oficer ukończył Kurs Normalny 1929–1931 i otrzymał dyplom naukowy oficera dyplomowanego^[76].

Major piechoty Ludwik Strugała i kapitan piechoty doktor Stanisław Wrona po ukończeniu I roku kontynuowali studia w Wyższej Szkole Wojennej w Paryżu (franc. École Supérieure de Guerre).

Kurs ukończyło, lecz nie otrzymało dyplomu sześciu oficerów:

1. kpt. piech. Tadeusz Bogdanik, przydzielony do WSWoj. w styczniu 1929 roku^[77], z dniem 1 listopada 1930 roku przeniesiony do 21 DP na stanowisko oficera sztabu,
2. kpt. piech. Michał II Brzozowski, przeniesiony do 18 DP na stanowisko oficera sztabu,
3. mjr art. Zygmunt Andrzejowski, przeniesiony do 8 DP na stanowisko oficera sztabu^[78],
4. kpt. art. Jerzy Tadeusz Machwitz-Boguski, przeniesiony do 28 DP na stanowisko oficera sztabu^[78],
5. por. art. Kazimierz Żurkowski, przeniesiony do 6 DP na stanowisko oficera sztabu^[78],
6. mjr sap. Jan Mikołajski, przeniesiony do 1 BSap na stanowisko I oficera sztabu^[79],

Kurs 1929–1931 (X promocja)

Od 19 lutego 1929 kandydatów do W.S.Woj. obowiązywały „Tymczasowe warunki przyjęcia do Wyższej Szkoły Wojennej na kurs 1929/31 i lata następne”. Wytyczne zniosły egzamin. Przyjęcie następowało na podstawie opinii i wyboru oraz wyniku kursu próbnego. Kurs próbny przy W.S.Woj. miał być organizowany w terminie od 15 października do 15 grudnia. Kandydaci przed powołaniem na kurs próbny musieli odbyć trzymiesięczny staż w innych rodzajach broni. Szef Sztabu Głównego na podstawie wykazów kwalifikacyjnych powoływał na praktykę 120 oficerów. Kandydaci musieli mieć ukończone 27 lat i mieć nie więcej niż 36 lat w dniu wstąpienia do szkoły. Na kurs 1929/31 podpułkownicy przyjęci zostali wyjątkowo. Spośród kandydatów preferowani byli oficerowie z doświadczeniem wojennym, posiadający odznaczenia bojowe.

23 grudnia 1929 roku ogłoszono powołanie do szkoły oficerów, którzy ukończyli kurs próbny i odbyli „przepisany staż liniowy”^[80].

Został powołany, ale nie ukończył kursu ppłk piech. Eugeniusz Żongołłowicz.
Majorowie artylerii Bronisław Noël i Stanisław Tatar po ukończeniu I rocznika zostali zakwalifikowani na studia w École Supérieure de Guerre w Paryżu. Dyplomy naukowe otrzymali w listopadzie 1932 roku po ukończeniu studiów i powrocie do kraju.
Absolwenci Kursu Normalnego 1929–1931, którzy otrzymali dyplomy naukowe oficerów dyplomowanych, zostali z dniem 1 września 1931 roku przeniesieni na nowe stanowiska służbowe^[81].

Kurs 1930–1932 (XI promocja)

Był to najliczniejszy kurs w historii szkoły. Ukończyło go 116 słuchaczy, w tym kilku oficerów kontraktowych. Kurs rozpoczął się 5 stycznia 1931 roku, a zakończył 1 listopada 1932 roku^[82]. Kandydaci do WSWoj w okresie od 15 października do 15 grudnia 1930 roku ukończyli Kurs próbny przy Wyższej Szkole Wojennej, a wcześniej trzymiesięczną praktykę w innych broniach:

• oficerowie piechoty w artylerii (15 czerwca – 7 sierpnia 1930 roku),
• oficerowie kawalerii w artylerii (15 czerwca – 7 sierpnia 1930 roku) i w piechocie (8 sierpnia – 15 września 1930 roku),
• oficerowie artylerii w artylerii na szkole ognia (15 czerwca – 7 sierpnia 1930 roku) i w piechocie (8 sierpnia – 15 września 1930 roku),
• oficerowie innych broni (lotnictwa, saperów, łączności) w artylerii (15 czerwca – 7 sierpnia 1930 roku) i w piechocie (8 sierpnia – 15 września 1930 roku)^[83].

18 stycznia 1931 w Warszawie zmarł słuchacz kursu, mjr art. Wacław Śniechowski.

Nie ukończyli kursu i zostali przeniesieni do oddziałów: mjr piech. Zygmunt Fila, mjr piech. Mieczysław Chamerski, mjr piech. Józef Szeląg, kpt. piech. Adam Bobiński, kpt. piech. Aleksander Janisz, kpt. piech. Konstanty Stanisław Jeszke, kpt. piech. Miłosz Józef Krzywkowski, kpt. piech. Wiktor Szypiński^[85], mjr piech. Jan Lamers (ukończył kurs 1931/1933), mjr kaw. Jarosław Michał Kaczyński, rtm. Bohdan Dobrzyński i rtm. Grzegorz Dobrowolski-Doliwa (ukończył kurs 1931/1933)^[86].

Nie otrzymali dyplomu naukowego oficera dyplomowanego i zostali przeniesieni z Wyższej Szkoły Wojennej: kpt. piech. Kazimierz Wiśniewski do KOP, rtm. Wincenty Cendro do 17 puł. i rtm. Mikołaj Prosiński do 17 puł. Por. piech. Witold Piasecki, który także nie otrzymał dyplomu naukowego, został powołany na Kurs intendentów 1932/34^[87].

Kurs 1931–1933 (XII promocja)

16 lutego 1931 roku weszły w życie „Warunki przyjęcia do Wyższej Szkoły Wojennej”. Zgodnie z nimi na kurs 1931/33 Wyższej Szkoły Wojennej miało być przyjętych 55 oficerów, którzy:

• zdali egzamin przedwstępny,
• odbyli dwumiesięczną praktykę w broniach w okresie od 15 lipca do 15 września 1931 roku,
• ukończyli kurs próbny przy Wyższej Szkole Wojennej w okresie od 15 października do 15 grudnia 1931 roku^[88].

4 stycznia 1932 roku rozpoczął się dwuletni kurs 1931–1933 Wyższej Szkoły Wojennej^[89].

3 listopada 1932 roku na kurs zostali powołani: major Jan Lamers z 36 pp i rotmistrz Grzegorz Dobrowolski-Doliwa z 17 puł^[90].

Po zakończeniu I roku kpt. Marian Zimnal i rtm. Józef Makowiecki zostali skierowani na studia w École Supérieure de Guerre w Paryżu^[91].

1 października 1933 roku absolwentom Kursu Normalnego 1931–1933 Wyższej Szkoły Wojennej Minister Spraw Wojskowych nadał tytuł naukowy oficerów dyplomowanych i przeniósł na stanowiska służbowe^[92].

W czerwcu 1933 kpt. piech. Edmund Ginalski został przydzielony do WINW w Warszawie, a kpt. Walenty Węgrzyn otrzymał przeniesienie do 6 psp w Samborze^[98]. W listopadzie 1933 kpt. piech. Edmund Ludwik Michalski został przeniesiony do 68 pp we Wrześni^[99]. Kursu nie ukończył rtm. Jerzy Edward Anders, który po pierwszym roku nauki odszedł ze szkoły^[100] i wrócił do macierzystego 9 psk w Grajewie. Kapitanowie Ginalski i Michalski dyplomy naukowe otrzymali 1 listopada 1934 razem ze słuchaczami XIII promocji^[101]. Kpt. Walenty Węgrzyn zmarł 16 listopada 1933 w Warszawie^[102]. Był odznaczony Krzyżem Walecznych i Medalem Niepodległości.

Kurs 1932–1934 (XIII promocja)

3 listopada 1932 do Wyższej Szkoły Wojennej zostało powołanych 43 słuchaczy i 4 hospitanów Kursu 1932/34^[103][104]. Po ukończeniu I roku nauki porucznicy artylerii Ignacy Bukowski i Leon Fudakowski zostali skierowani na dwuletnie studia w École Supérieure de Guerre w Paryżu^[105]. Ponadto w trakcie I roku nauki ubyło 7 słuchaczy, a kolejnych 6 w trakcie II roku^[104]. Kursu nie ukończyli: kpt. piech. Arnold Jaskowski, kpt. piech. Mieczysław Kaliciński, kpt. piech. Walenty Węgrzyn, por. piech. Franciszek Andrzej Mirosław Derejski, por. kaw. Stefan Cichocki, kpt. art. Feliks Koszucki, por. art. Roman Borkowski, por. art. Jan Kosowicz oraz kpt. piech. Ludwik Stanisław Prade, por. piech. Jerzy Jan Kobyliński, rtm. Leonard Furs-Żyrkiewicz, kpt. art. Eugeniusz Chmiołek i por. lot. Jan Bąk^[106].

Z dniem 1 listopada 1934 minister spraw wojskowych nadał 28 absolwentom kursu normalnego rocznika 1932–1934 tytuł naukowy oficera dyplomowanego i przeniósł na stanowiska służbowe^[107].

W tym samym terminie tytuł naukowy oficera dyplomowanego otrzymało dwóch słuchaczy Kursu 1931/33: Edmund Ginalski i Edmund Michalski^[107]. Ponadto kurs ukończyło czterech hospitantów: mjr lek. dr Władysław Gergovich i mjr lek. dr Zenon Szczefanowicz^[109] oraz kpt. kontr. Petro Diaczenko i kpt. kontr. Mykoła Palijenko^[104].

Kurs 1933–1935 (XIV promocja)

Na egzamin przedwstępny zostało powołanych 64 oficerów. Na kurs przygotowawczy w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie zostało powołanych 41 oficerów. Na egzamin sprawdzający powołanych zostało 34 oficerów. Powołano do Wyższej Szkoły Wojennej 25 oficerów oraz 5 hospitantów. Kurs ukończyło 21 oficerów i 5 hospitantów^[110]. Po ukończeniu I roku rtm. Jerzy Falkowski i por. kaw. Stanisław Maleszewski kontynuowali naukę w École Supérieure de Guerre w Paryżu^[111]. Kurs rozpoczął się 3 listopada 1933 roku^[112].

Dwóch oficerów artylerii po I roku zostało przeniesionych: kpt. Wojciech Zenon Wilkoński do 32 Dywizjonu Artylerii Lekkiej w Rembertowie, a por. Ryszard Władysław Wiśniewski do 21 Pułku Artylerii Lekkiej w Białej^[114]. Na opublikowanej w Dzienniku Personalnym MSWojsk. liście oficerów powołanych na Kurs 1933–1935 znalazł się także por. art. Zygmunt Frankiewicz z 3 Pułku Pancernego w Modlinie^[112]. Skreślenie wymienionego oficera ze wspomnianej listy ogłoszono w Dzienniku Personalnym MSWojsk. nr 11 z 7 czerwca 1934 roku. Porucznik Frankiewicz po likwidacji 3 Pułku Pancernego został przeniesiony do 3 Batalionu Czołgów i Samochodów Pancernych w Warszawie, a następnie do 21 Pułku Artylerii Lekkiej w Białej^[115]

Kurs 1934–1936 (XV promocja)

Na egzamin przedwstępny zostało powołanych 83 oficerów. Egzamin zdało 69 oficerów. Na egzamin konkursowy, część I, zostało powołanych 69 oficerów. Na część II egzaminu konkursowego zostało powołanych do Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie 45 oficerów. Powołano do Wyższej Szkoły Wojennej 27 oficerów oraz 5 hospitantów. Kurs ukończyło 25 oficerów i 5 hospitantów. Pod koniec I roku studiów por. piech. Franciszek Herman przeniesiony został do École Supérieure de Guerre w Paryżu, natomiast por. art. Albert Szaad dyplom naukowy oficera dyplomowanego otrzymał 15 września 1937 roku^[116]. 3 listopada 1934 roku miała miejsce inauguracja roku szkolnego. „Uroczystość przebiegała zadziwiająco skromnie, mimo że w gmachu szkoły pojawili się również absolwenci tej uczelni sprzed 10 lat. Jakby dla uświetnienia chwili, przybył prosto z Francji płk Faury, by wygłosić bardzo piękne przemówienie o pożytku studiów taktycznych i operacyjnych”^[117].

Kurs 1935–1937 (XVI promocja)

Kurs 1936–1938 (XVII promocja)

Kurs ukończyło 37 słuchaczy oraz trzech hospitantów i dwóch oficerów kontraktowych. Wśród 37 słuchaczy było 19 oficerów piechoty (51%), 8 oficerów artylerii (22%), 4 oficerów kawalerii (11%), 3 oficerów lotnictwa (8%), 2 oficerów łączności (5%) i jeden oficer saperów (3%).

Kurs 1937–1939 (XVIII promocja)

Kurs XVIII ukończyło 56 oficerów Wojska Polskiego i trzech oficerów armii obcych. Wśród absolwentów szkoły znalazło się 19 oficerów piechoty, 17 oficerów artylerii, 8 oficerów kawalerii, 4 oficerów lotnictwa, 3 oficerów broni pancernych, 4 oficerów saperów, 1 oficer łączności oraz czterech hospitantów. Uroczyste wręczenie dyplomów absolwentom miało miejsce 19 sierpnia 1939^[122].

Kurs 1938–1940 (XIX promocja)

Obok nazwisk słuchaczy kursu podano ich przydziały mobilizacyjne, a także informacje o czasie i miejscu śmierci.

I Kurs Doszkolenia 1921–1922

16 września 1922 roku Minister Spraw Wojskowych, generał dywizji Kazimierz Sosnkowski na wniosek dowódcy Wyższej Szkoły Wojennej przyznał absolwentom kursu doszkolenia pełne kwalifikacje do pełnienia służby na stanowiskach Sztabu Generalnego i przydzielił na stanowiska służbowe^[124].

Absolwentem kursu był również mjr int. Andrzej Teper, który w listopadzie 1922 roku został przydzielony do Szefostwa Intendentury Okręgu Korpusu Nr I na stanowisko kierownika Rejonu Intendentury Modlin^[126]. Major Teper zmarł 26 czerwca 1924 roku w Warszawie^[127]. Został pochowany 2 lipca 1924 roku w Cieszynie. Major Teper w czasie I wojny światowej walczył w szeregach c. i k. Armii. Dostał się do włoskiej niewoli. Do Polski wrócił z armią gen. Hallera. Ukończył Wyższą Szkołę Intendentury. W czasie wojny z bolszewikami był szefem intendentury 6 Dywizji Piechoty^[128].

II Kurs Doszkolenia 1922–1923

II Kurs Doszkolenia trwał od 3 listopada 1922 roku do 15 października 1923 roku^[129]. Dodatkowo na kurs powołani zostali pułkownicy Wincenty Podgurski i Karol Schramm, majorowie Mieczysław Łebkowski, Stanisław Sosabowski, Juliusz Ulrych i Jan Ignacy Zakrzewski oraz kapitan Kazimierz Glabisz^[130].

Z powodu stanu zdrowia kursu nie ukończył pułkownik Wincenty Podgurski.

Z dniem 1 listopada 1923 roku mjr pd SG Włodzimierz Bem de Cosban z Kursu Doszkolenia przeniesiony został w stan nieczynny na okres 12 miesięcy bez prawa do poborów^[131]. Wymieniony oficer nie otrzymał dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego^[132].

Czterech oficerów (ppłk piech. Jan Ignacy Zakrzewski, mjr piech. Zygmunt Jerzy Kuczyński, mjr piech. Edward Perkowicz i rtm. Leon Kniaziołucki) otrzymało dyplomy naukowe oficerów SG dopiero 15 października 1924 roku^[133], po odbyciu podróży taktycznej z kursem doszkolenia 1923/24 (1 czerwca – 30 lipca 1924 roku)^[134].

III Kurs Doszkolenia 1923–1924

Z dniem 2 listopada 1923 minister spraw wojskowych przydzielił niżej wymienionych oficerów do macierzystych oddziałów z jednoczesnym odkomenderowaniem na jednoroczny kurs doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie w roku 1923/1924^[135].

Z dniem 15 października 1924 minister spraw wojskowych przydzielił absolwentów kursu, którzy otrzymali dyplomy naukowe oficerów Sztabu Generalnego na nowe stanowiska służbowe^[136]. Dyplom naukowy nie przysługiwał hospitantom kursu.

Spośród słuchaczy III Kursu kapitan piechoty Seweryn Elterlein tytuł naukowy oficera SG otrzymał dopiero w 1926 roku po odbyciu podróży taktycznej^[137].

Kursu nie ukończyli: kpt. pd SG Władysław Zakrzewski, rtm. pd SG Emil Grabowski i por. pd SG Władysław Sperczyński. Wymienieni oficerowie z dniem 1 kwietnia 1924 roku wrócili do macierzystych oddziałów. Pierwszy do 57 pp na stanowisko p.o. dowódcy I batalionu, drugi do 12 puł, a trzeci do 7 pac^[138].

Na kurs został powołany mjr pd SG Adolf Senkowski. W sierpniu 1924 roku został przeniesiony z korpusu oficerów uzbrojenia do korpusu oficerów artylerii z równoczesnym wcieleniem do 22 pap i pozostawieniem na odkomenderowaniu na kursie doszkolenia^[139].

IV Kurs Doszkolenia 3 XI 1924 – 15 X 1925

IV Kurs Doszkolenia 1924–1925 był ostatnim kursem doszkolenia w historii szkoły. Słuchacze zostali odkomenderowani na kurs z dniem 1 listopada 1924 roku. „Oficerowie uprawnieni do przejścia tego kursu” mieli się zameldować u komendanta Wyższej Szkoły Wojennej 3 listopada 1924 roku o godz. 10.00. Minister Spraw Wojskowych, generał dywizji Władysław Sikorski stwierdził: „tym samym zostaje lista uprawnionych do przejścia kursu doszkolenia W.S.Woj. raz na zawsze zlikwidowana i kursy takie nie będą w przyszłości otwierane. Zabraniam zatem wnoszenia jakichkolwiek podań i próśb w tej sprawie”^[140]. Absolwenci Kursu Doszkolenia 1924–1925 otrzymali dyplomy naukowe oficerów Sztabu Generalnego i z dniem 15 października 1925 roku zostali przydzieleni na stanowiska oficerów Sztabu Generalnego oraz przydzieleni na stanowiska liniowe^[141].

Kurs doskonalący dla oficerów dyplomowanych przy WSWoj. 1938–1939

Kurs doskonalący dla oficerów dyplomowanych zorganizowany został w listopadzie 1938 przy Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie i przerwany w trzeciej dekadzie marca 1939, po rozpoczęciu mobilizacji alarmowej. Jeden ze słuchaczy widział w nim „pierwszą próbę uruchomienia trzeciego roku wyższych studiów wojskowych dla absolwentów dwuletniej Wyższej Szkoły Wojennej”^[145] natomiast Marian Utnik postrzegał kurs jako „uzupełnienie kwalifikacji oficerów dyplomowanych wyższych stopni, wytypowanych na szefów sztabów i kwatermistrzów w dowództwach armii, po smutnych doświadczeniach akcji na Zaolziu”^[146]. W kursie uczestniczyło 13 słuchaczy, z których jeden był absolwentem dwuletniego kursu we francuskiej Wyższej Szkole Wojennej (Kopański), jeden ukończył roczny kurs doszkolenia w WSWoj. (Borkowski), a jedenastu dwuletni kurs WSWoj. Na kurs powołano wyłącznie oficerów broni głównych i jednego oficera lotnictwa. Większość wśród kursantów stanowili oficerowie piechoty, których było ośmiu. Kawalerię i artylerię reprezentowało po dwóch oficerów^[147]. W nawiasach podano rok ukończenia wyższej uczelni wojskowej i stanowisko zajmowane w chwili powołania na kurs oraz funkcje pełnione po rozwiązaniu kursu i w czasie kampanii wrześniowej.

Kursy Wojenne Wyższej Szkoły Wojennej w Wielkiej Brytanii 1940–1946

Szkoła mieściła się w Eddleston, w Szkocji, w zabytkowym pałacu, wykorzystywanym jako hotel o nazwie „Black Barony”(ang.). Słuchacze mieszkali w kwaterach prywatnych, w oddalonej o sześć kilometrów miejscowości Peebles. W latach 1969–1977 właścicielem „Czarnego barona” był Jan Tomasik, były żołnierz 1 Dywizji Pancernej. W 1975, z jego inicjatywy, na terenie hotelu została wykonana największa na świecie mapa plastyczna -„Wielka Polska Mapa Szkocji” (ang. Great Polish Map of Scotland).

II Kurs Wojenny 1942

Na podstawie rozkazu L.dz. 1340/Pers.43 Sztabu Naczelnego Wodza z 25 marca 1943 roku niżej wymienieni absolwenci II Kursu zostali z dniem 15 kwietnia 1943 roku przeniesieni do Dowództwa 1 Samodzielnej Brygady Strzelców:

• kpt. piech. Alfred Jüttner,
• por. piech. Zbigniew Władysław Nirreński,
• por. piech. Jerzy Głogowski,
• por. łącz. Mikołaj Pankiewicz,
• por. lek. Wacław Wołyncewicz do 1 kompanii sanitarnej^[148].
• por. sap. Kazimierz Bilski cichociemny

III Kurs Wojenny 1943

Egzamin wstępny został przeprowadzony 1 marca 1943 roku^[149]. Od 4 kwietnia do 18 czerwca 1943 roku został przeprowadzony Kurs Przygotowawczy do Wyższej Szkoły Wojennej pod kierownictwem podpułkownika Czesława Rzedzickiego. Następnie kandydaci odbyli staże w oddziałach broni.

Kandydatom, którzy ukończyli kurs przygotowawczy należało udzielić urlopów w terminie od 27 czerwca do 9 lipca. Na podstawie rozkazu Sztabu Naczelnego Wodza L.dz. 2677/Pers.43 z 22 czerwca 1943 roku i rozkazu dowódcy I Korpusu L.dz. 8429/O.I.Of.43 z 28 czerwca 1943 roku kandydaci zostali przeniesieni do Wyższej Szkoły Wojennej w charakterze słuchaczy^[150].

10 lipca 1943 roku w Eddleston rozpoczął się właściwy kurs. Słuchacze zakwaterowani byli w odległym o 6 km miasteczku Peebles. Na kurs zostało przyjętych 43 oficerów. Wśród słuchaczy znalazł się jeden major służby zdrowia i jeden podporucznik. Pozostali słuchacze posiadali stopnie kapitana i porucznika. W tej grupie był jeden oficer Armii Czechosłowackiej i dwóch oficerów rezerwy, po raz pierwszy w historii uczelni. Kurs został zakończony 18 grudnia 1943 roku. Słuchacze kursu mogli otrzymać tylko dwie oceny „pomyślną” lub „nie pomyślną”^[151].

• kpt. sap. Bolesław Kozłowski^[152]
• kpt. lek. Józef Horbaczewski z 2 baonu strzelców („słuchacz nadzwyczajny”^[153])
• por. piech. Marian Antoni Długołęcki z 2 baonu strzelców^[150]
• por. Ludwik Fortuna cichociemny^[154]
• por. piech. Jan Matyszczyk z 3 baonu strzelców^[150]
• por. Jan Lorys
• por. Łukjaniec
• por. Józef Ożana
• por. Jan Serafin
• por. Władysław Klemens Stasiak
• por. Ludwik Bogdan Zwolański

VI Kurs Wojenny 1945–1946

W 1945 roku, po zakończeniu wojny, został przeprowadzony egzamin dla kandydatów na VI Kurs Wyższej Szkoły Wojennej. Do egzaminu przystąpiło ponad stu kandydatów, w tym kilku oficerów rezerwy z doświadczeniem wojennym. Jak wspomina jeden z absolwentów, egzamin został przeprowadzony prawdopodobnie na wzór amerykański i obejmował między innymi psychotesty. W czasie egzaminów odpadła ponad połowa kandydatów, w większości oficerów starszych. Oficerowie, którzy zdali egzamin zostali skierowani na staże do oddziałów broni. Od 20 lipca do 24 listopada 1945 roku w miejscowości Crieff został przeprowadzony Kurs Przygotowawczy do Wyższej Szkoły Wojennej. Właściwy kurs rozpoczął się w styczniu 1946 roku i zakończył w lipcu tego roku. Wykłady odbywały się w miejscowości Cupar. Część kursantów była zakwaterowana w nadmorskim kurorcie Saint Andrews^[155][156].

• mjr Tadeusz Klimowski, cichociemny
• mjr piech. Kazimierz Szternal, cichociemny
• kpt. art. Ludwik Witkowski, cichociemny
• kpt. br. panc. Tomasz Kostuch, cichociemny
• kpt. Franciszek Malik, cichociemny
• por. piech. Wilhelm Kohlman z 4 bckm
• por. Wilhelm Kula
• por. rez. sap. Mieczysław Borchólski
• por. rez. sap. Konrad Jakubowski

26 lipca 1946 roku dowódca 4 Dywizji Piechoty przydzielił kapitana Franciszka Malika oraz poruczników: Wilhelma Kohlmana i Wilhelma Kulę do 4 bckm.

Pozostali absolwenci

• kpt. dypl. Marian Długołęcki
• pil. Zdzisław Krasnodębski
• por. piech. Stanisław Sędziak
• mjr dypl. Bolesław Jackiewicz

Upamiętnienie

Po II wojnie światowej na emigracji w Wielkiej Brytanii zawiązano komitet obchodu 50-lecia Wyższej Szkoły Wojennej (ang. Ex. P.G.S. Officers’ Association; działał w nim m.in. mjr dypl. Eugeniusz Hinterhoff), który w 1969 planował wydanie księgi pamiątkowej oraz zorganizowanie uroczystości jubileuszowych, a także podjął starania celem zlokalizowania absolwentów uczelni (do połowy 1969 nawiązano kontakt z ok. 400 z żyjących 600)^[157]. W 1969 w Londynie, nakładem oficerów dyplomowanych na obczyźnie, została wydana praca zatytułowana W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, pod redakcją płk. dypl. Wacława Chocianowicza^[158].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rozkazy dzienne 1 Samodzielnej Brygady Strzelców i 1 Dywizji Grenadierów, sygn. R.27. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1943. [dostęp 2017-01-14].
• Julian Bugajski, Wojenna Szkoła Sztabu Generalnego – pierwsza wyższa uczelnia wojskowa II Rzeczypospolitej, „Wojskowy Przegląd Historyczny” Nr 1 (41) z 1967.
• Jan Ciałowicz, W sprawie Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego. Wyjaśnienia, uzupełnienia i sprostowania, „Wojskowy Przegląd Historyczny” Nr 4 (44) z 1967.
• Wacław Chocianowicz, W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Londyn 1969.
• W 50-lecie Powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie – uzupełnienia i poprawki, Londyn 1972.
• Józef Kuropieska: Wspomnienia oficera sztabu 1934–1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1972.
• StanisławS. Kopański StanisławS., Wspomnienia wojenne 1939–1945, Warszawa: Bellona, 1990, ISBN 83-11-07819-X, OCLC 69456650 .
• Piotr Stawecki: Oficerowie dyplomowani wojska Drugiej Rzeczypospolitej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997. ISBN 83-04-04390-4.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Marian Utnik, Sztab Polskiego Naczelnego Wodza w latach II wojny światowej. Szkic historyczny, część I, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, Nr 2 (57), Warszawa 1971.
• MieczysławM. Wrzosek MieczysławM., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914–1918, Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1990, ISBN 83-214-0724-2, OCLC 834082212 .
• Andrzej Wszendyrówny. I kurs Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego w budowaniu bezpieczeństwa państwa. „Bellona”. 3 (682), 2015. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej. ISSN 1897-7065. 
• Andrzej Wszendyrówny. II kurs Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego w budowaniu bezpieczeństwa państwa (1920–1921). „Bellona”. 4 (687), 2016. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej. ISSN 1897-7065. 
• Andrzej Wszendyrówny. III kurs Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego (II kurs Wyższej Szkoły Wojennej) w budowie bezpieczeństwa państwa (1921–1923). „Bellona”. 1 (688), 2017. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej. ISSN 1897-7065. 

Linki zewnętrzne

• https://web.archive.org/web/20070927043056/http://www1.aon.edu.pl/zen2/images/stories/ON/BIULETYN4_5.pdf
• https://web.archive.org/web/20070927044737/http://www1.aon.edu.pl/zen2/images/stories/ON/Biuletyn6.pdf