Wyścigi szybowcowe

Szybowiec ASW 20[1] (Alexander Schleicher GmbH & Co) - poprzednia generacja szybowców wyścigowych klasy 15 m
Zawodnicy Thomas Gostner i Sebastian Kawa w trakcie lotu nad Andami, trening przed zawodami Grand Prix 2010, szybowce SZD-56-2 Diana 2

Wyścigi szybowcowe – dyscyplina szybownictwa, znana także jako zawody Grand Prix; uproszczona forma przelotów szybowcowych, do których zawodnicy wykonują jednoczesny start lotny[2][a] (jak w regatach żeglarskich).

Wyścigi odbywają się na stosunkowo krótkich trasach rzędu 200–400 km między punktami zwrotnymi, które wyznacza się tak, aby przebieg wyścigu mógł być obrazowany za pomocą przekazów TV, lub symulacji komputerowej tworzonej na podstawie sygnałów radio-telefonicznych z szybowców a w niektórych punktach obserwowany z ziemi, np. przez osoby zgromadzone na lotnisku aeroklubu, lub w punkcie widokowym.

Podczas trwających 7–9 dni zawodów rozgrywa się, w kolejnych dniach, kilka wyścigów. O wyniku decyduje z zasady wyłącznie czas przybycia na metę[b]. W każdym wyścigu punkty otrzymuje dziewięciu pierwszych zawodników – zwycięzca zdobywa 10 punktów, a pozostali – od drugiego do dziewiątego – kolejno od 8 do 1 punktu. O zwycięstwie w zawodach decyduje suma punktów uzyskanych we wszystkich wyścigach.

Od 2005 r. organizowane są mistrzostwa świata w tej dyscyplinie – FAI World Sailplane Grand Prix Final. Bierze w nich udział maksymalnie 20 pilotów wyłanianych podczas dwuletniego cyklu zawodów kwalifikacyjnych. Dla dramaturgii i widowiskowości trzy pierwsze mistrzostwa świata rozgrywano w wysokich górach: Alpach, N.Zelandii, Andach. Ze względów historycznych finał Grand Prix 2011 r. odbył się w Wasserkuppe[c].

Teren rozgrywek Grand Prix 2010 (Andy), Sebastian Kawa, szybowiec SZD-56-2 Diana 2
Trening przed Grand Prix 2010 (Andy), SZD-56-2 Diana 2, zdjęcie z szybowca rywala

Geneza

Pierwsze zawody szybowcowe sprowadzały się do lotów na czas[d], osiągania maksymalnej wysokości lotu oraz wykonywania niezbyt odległych przelotów[e]. Obecne osiągi wyrafinowanych pod względem technicznym szybowców, oraz doskonała znajomość zjawisk atmosferycznych umożliwiających latanie bezsilnikowe, pozwoliły na wykonywanie lotów w których przekroczono dystans 3000 km, uzyskano średnią prędkość ponad 300 km/h, oraz wysokość 16 450 m.

Ze względów organizacyjnych ograniczono więc rozgrywanie zawodów szybowcowych do przelotów prędkościowych[f], lub odległościowych[g], w obszarze zamkniętym[h], na trasach sięgających 400–700 km, czasem nawet 1000 km. Jest jednak wciąż niemożliwa bezpośrednia obserwacja takich lotów.

Dodatkowo, ze względu na dowolność wyboru czasu startu lotnego[i] i rozbieżność tras lotu poszczególnych pilotów[j] niezrozumiałe jest też dla przeciętnego kibica elektroniczne obrazowanie lotów. Istnieje więc potrzeba innej formuły zawodów, która byłaby łatwo dostępna dla publiczności – dlatego od 2005 roku rozgrywane są Mistrzostwa Świata (także) w wyścigach szybowcowych.

Taktyka

W klasycznych konkurencjach przelotów szybowcowych zawodnicy zdobywają punkty z grubsza proporcjonalnie do osiągniętej średniej prędkości. Dlatego, jeżeli z jakichś powodów zawodnik jest już w zawodach liderem ze sporym zapasem punktów, zawodnik ten może w następnych dniach zawodów utrzymać prowadzenie bez agresywnego latania a jedynie „pilnując z tyłu” swoich najbliższych konkurentów, powtarzając ich manewry i w konsekwencji kończąc następne konkurencje z niewiele gorszym wynikiem, niewiele zmniejszającym jego przewagę.

W wyścigach szybowcowych jednak „niewiele gorszy przelot” może kosztować bardzo dużo punktów (punkty są za kolejność), niewielkie różnice w prędkości dają drastycznie różną liczbę punktów, gdy wiele szybowców finiszuje równocześnie. Zasady te wymuszają bardzo agresywne latanie.

W klasycznych konkurencjach przelotów szybowcowych zawodnik startujący wcześniej niż pozostali pokazuje miejsca noszeń zawodnikom z tyłu, startującym chwilę później. Zawodnicy ci mogą więc go łatwo dogonić (wiedzą gdzie są noszenia, czego pilot szybowca lecący jako pierwszy nie wie z taką pewnością). Ci późniejsi zawodnicy kończąc konkurencję w grupie, jednocześnie z tym który wystartował jako pierwszy, osiągają lepszą średnią prędkość (bo startowali później). Dlatego nieraz żadnemu zawodnikowi nie opłaca się startować jako pierwszemu, co czasem prowadzi do pokonywania trasy przez większość szybowców jednocześnie (ryzyko zderzeń) czy pozorowania startów, a przede wszystkim zmniejsza premię za umiejętność samodzielnego latania (wystarczy, a nawet jest premiowane trzymać się grupy i/lub lecieć w ślad za innym szybowcem). Problem ten w zasadzie znika w wyścigach (John H. Cochrane, op.cit).

Szybowce

Lokalne zawody w wyścigach są rozgrywane na maszynach różnych (ustalonych dla danych zawodów) klas. Mistrzostwa świata dotąd rozgrywane były w klasie 15 m. W klasie tej istnieje kilka typów szybowców o bardzo zbliżonych parametrach (Ventus 2, Schleicher ASW 27, SZD-56-2 Diana 2, Schleicher ASG 29)[4], ale najwięcej sukcesów odniosła Diana 2. Szybowiec ten jest najnowszą (modernizacja 2005) konstrukcją projektowaną jedynie i specjalnie dla klasy 15 m, pozostałe maszyny są albo starsze, albo projektowane jednocześnie dla klas 15 m i 18 m.

Wyniki Mistrzostw Świata

Sebastian Kawa pilotuje szybowiec Diana 2 ponad Aconcagua, przygotowania do zawodów Grand Prix 2010 w Chile, wysokość ok. 7000 m n.p.m.
  • 1. Mistrzostwa Świata Grand Prix 2005 w Château-Arnoux-Saint-Auban, Francja
    • Zwycięzca – Sebastian Kawa (Polska), szybowiec SZD-56-2 Diana 2
    • 2. miejsce – Mario Kiessling (Niemcy), szybowiec Ventus 2ax
    • 3. miejsce – Petr Krejcirik (Czechy), szybowiec Glasflugel 304CZ
  • 2. Mistrzostwa Świata Grand Prix 2007 w Omarama, Nowa Zelandia[5]
    • Zwycięzca – Sebastian Kawa (Polska), szybowiec SZD-56-2 Diana 2
    • 2. miejsce – Uli Schwenk (Niemcy), szybowiec Ventus 2ax
    • 3. miejsce – Ben Flewett (Nowa Zelandia), szybowiec Schleicher ASW 27
  • 3. Mistrzostwa Świata Grand Prix w 2010[k], Santiago, Chile
    • Zwycięzca – Sebastian Kawa (Polska), szybowiec SZD-56-2 Diana 2
    • 2. miejsce – Carlos Rocca Vidal (Chile), szybowiec Ventus 2b
    • 3. miejsce – Mario Kiessling (Niemcy), szybowiec Ventus 2ax
  • 4. Mistrzostwa Świata Grand Prix w 2011[l], Wasserkuppe, Niemcy
    • Zwycięzca – Giorgio Galetto (Włochy), szybowiec Ventus 2ax
    • 2. miejsce – Sebastian Nägel (Niemcy), szybowiec Schleicher ASW 27
    • 3. miejsce – Peter Hartmann (Austria), szybowiec Ventus 2
  • 5. Mistrzostwa Świata Grand Prix w 2014, Sisteron, Francja[6]
    • Zwycięzca – Didier Hauss (Francja), szybowiec Ventus 2cxa
    • 2. miejsce – Sebastian Kawa (Polska), szybowiec SZD-56-2 Diana 2
    • 3. miejsce – Uli Schwenk (Niemcy), szybowiec Ventus 2cxa
  • 6. Mistrzostwa Świata Grand Prix w 2015, Varese, Włochy[7]
    • Zwycięzca – Maximilian Seis (Francja), szybowiec Jonker JS-1
    • 2. miejsce – Christophe Ruch (Francja), szybowiec Jonker JS-1
    • 3. miejsce – Sebastian Kawa (Polska), szybowiec Schleicher ASG 29
  • 7. Mistrzostwa Świata Grand Prix w 2016, Potchefstroom, RPA[8]
    • Zwycięzca – Holger Karow (Niemcy), szybowiec Jonker JS-1
    • 2. miejsce – Oscar Goudriaan (RPA), szybowiec Jonker JS-1
    • 3. miejsce – Christophe Abadie (Francja), szybowiec Jonker JS-1
  • 8. Mistrzostwa Świata Grand Prix w 2018, Vitacura, Chile[9]
    • Zwycięzca – Sebastian Kawa (Polska), szybowiec Jonker JS-1C EVO
    • 2. miejsce – Sebastian Nägel (Niemcy), szybowiec Ventus 3T
    • 3. miejsce – Mario Kiessling (Niemcy), szybowiec Ventus 3T

Zawody Grand Prix rozgrywane są w cyklu 2 letnim, ale gdy są rozgrywane na półkuli południowej termin zawodów dostosowany jest do szczytu letnich warunków na Antypodach i przypada czasem na początek następnego roku – stąd te przesunięcia dat. Final poprzedzany jest – w ciągu poprzednich 2 lat – eliminacjami.

Uwagi

  1. ↑ „Start” do wyścigu odbywa się w powietrzu; polega na przecięciu umownej „linii” (naprawdę płaszczyzny) startowej w określonym przez organizatora momencie, przedziale wysokości i prędkości. Nie należy mylić z fizycznym startem szybowca do lotu (z ziemi), z reguły wykonywanym na holu za samolotem silnikowym.
  2. ↑ Ze względów bezpieczeństwa zawodnik dostaje punkty karne za przecięcie linii mety poniżej ustalonej przez organizatora wysokości.
  3. ↑ Za pierwsze szybowcowe mistrzostwa świata uważa się zawody rozegrane w 1937 r. na szybowisku Rhon – Wasserkuppe. Miejsce to nazywa się „kolebką sportu szybowcowego” – za pierwsze (lokalne) zawody szybowcowe uważa się zorganizowane w Wasserkuppe w 1920 r. przez Oskara Ursinus'a[3].
  4. ↑ Tzn. na współzawodnictwie o jak najdłuższy czas utrzymania się w powietrzu.
  5. ↑ Wygrywał pilot dolatujący najdalej od punktu startowego, w dowolnym kierunku.
  6. ↑ Wygrywa pilot osiągający najwyższą średnią prędkość po – z reguły zamkniętej – trasie wyznaczonej przez kolejne punkty zwrotne, lub kolejne obszary zwrotne.
  7. ↑ Wygrywa pilot który doleci najdalej wzdłuż wyznaczonej – z reguły zamkniętej – trasy.
  8. ↑ Organizacyjnie istotne jest żeby pilot i maszyna na koniec dnia zawodów byli z powrotem na miejscu startu, a nie 1000km dalej.
  9. ↑ Ponieważ pogoda zmienia się zarówno w miejscu jak i czasie, naturalne jest dawanie pilotom możliwości wyboru – według nich najkorzystniejszego – momentu startu, co m.in. sprawdza ich umiejętności przewidywania rozwoju pogody.
  10. ↑ Co pozwala pilotom współzawodniczyć w ocenie który tor lotu będzie najkorzystniejszy, biorąc pod uwagę czynniki jak teren, rozwój pogody czy też przyjętą taktykę współzawodnictwa.
  11. ↑ Sezon eliminacji 2008–2009, finał w 2010
  12. ↑ Sezon eliminacji 2010–2011, finał w 2011

Przypisy

  1. ↑ ASW-20 Schleicher. [w:] Glider data [on-line]. sailplanedirectory.com. [dostęp 2016-10-04]. (ang.).
  2. ↑ Lotny start. [w:] Słownik języka polskiego PWN [on-line]. sjp.pwn.pl. [dostęp 2020-01-23]. (pol.).
  3. ↑ Malcolm Morgan: History of Gliding. [w:] Strona internetowa CUGC [on-line]. Cambridge University Gliding Club, 2012-07-04. [dostęp 2016-10-04]. (ang.).
  4. ↑ Aktualna tabela współczynników porównujących osiągi szybowców(2012). [dostęp 2012-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-01)].
  5. ↑ FAI World Grand Prix Gliding Championship 2007. www.gpgliding.com. [dostęp 2012-09-13]. (ang.).
  6. ↑ Sailplane Grand Prix, www.sgp.aero [dostęp 2017-11-15].
  7. ↑ Sailplane Grand Prix, www.sgp.aero [dostęp 2017-11-15].
  8. ↑ Sailplane Grand Prix, www.sgp.aero [dostęp 2017-11-15].
  9. ↑ Sailplane Grand Prix, www.sgp.aero [dostęp 2018-01-24].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

SZD-56 2 Diana 2 in the Andes.JPG
Autor: Sebastian Kawa, Tomasz Kawa, Licencja: CC BY-SA 3.0
SZD-56 2 Diana 2 glider flying over the Andes. Picture taken from another Diana 2 gider. Training before Grand Prix in Santiago de Chile 2010 competition.
Gostner and Kawa in the Andes.JPG
Autor: Tomasz Kawa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Glider pilots Thomas Gostner and Sebastian Kawa flying over the Andes mountain range
Fyasw20.jpg
ASW20 PH-956 boven Friesland
Sebastian Kawa over the Andes.JPG
Autor: Sebastian Kawa, Tomasz Kawa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sebastian Kawa piloting a Diana 2 glider over the Andes. Training before World Grand Prix.
Sebastian Kawa piloting over the Aconcagua.JPG
Autor: Sebastian Kawa, Tomasz Kawa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sebastian Kawa piloting over the Aconcagua. Training before FAI World Grand Prix 2008. Altitude approx 7000m AMSL. SZD-56 Diana 2 glider.