Wybory do Sejmu Litwy Środkowej

Wybory do Sejmu Litwy Środkowej zarządził 30 listopada 1921 gen. Lucjan Żeligowski, wyznaczając je na dzień 8 stycznia 1922 roku. Odbyły się one w dziesięciu okręgach wyborczych według ordynacji z 1 grudnia 1921 roku wprowadzonej dekretem prezesa Tymczasowej Komisji Rządzącej,[1] wzorowanej na ordynacji ogłoszonej przez Żeligowskiego 28 listopada 1920 r.[2] Prawo głosowania mieli obywatele, którzy ukończyli 21 lat, urodzili się na Wileńszczyźnie i mieszkali na niej co najmniej przez pięć lat przed 1914 rokiem. W trakcie wyborów porządku w lokalach wyborczych mieli pilnować nie policjanci ani wojsko, tylko Związek Bezpieczeństwa Kraju (ZBK). Miało to uchronić organizatorów wyborów przed zarzutem wywierania nacisku na wyborców. W dniu wyborów wyprowadzono także z Wilna wojsko tam stacjonujące.[3].

Na jeden mandat przypadało 7 tys. wyborców, ogółem miano wybrać 106 posłów. Wybierano w systemie pięcioprzymiotnikowym, a więc proporcjonalnym, głosy przeliczano metodą d'Hondta.

Okręgi wyborcze: 1. Szyrwinty (wybory nie odbyły się) 2. Święciany 3. Komaje 4. Oszmiana 5. Troki 6. Wysoki Dwór (wybory nie odbyły się) 7. Wilno Północ, 8. Wilno Południe 9. Wilno – miasto, 10. Lida 11. Wasiliszki 12. Brasław

Największa liczba reprezentantów przypadła na miasto Wilno (18 posłów), najmniejsza na Troki (sześciu).

Głosowanie zostało zbojkotowane przez przedstawicieli mniejszości narodowych: Litwinów i Żydów oraz środowiska białoruskie związane z emigracyjnym rządem w Kownie.

Frekwencja wyniosła 64,35% – największa była w okręgu Wilno Północ (78,85%), najmniejsza w Komajach – 52,36% i samym Wilnie (ze względu na bojkot ludności żydowskiej) – 54,80%.

Wśród Polaków głosowało 80,8% uprawnionych, Litwinów poszło do urn jedynie 8,2%, Żydów 15,3%, a Białorusini stawili się do urn w niecałej połowie – 41%.

Wyniki

Największy sukces w wyborach odniosły stronnictwa narodowe, silnie powiązane z ogólnopolskim obozem endeckim, opowiadające się za bezwarunkową i szybką inkorporacją regionu w skład RP, bez żadnej autonomii lokalnej dla Białorusinów i Litwinów. Grupujący chadecję, nacjonalistów oraz tzw. bezpartyjnych Zespół Stronnictw i Ugrupowań Narodowych otrzymał 43 mandaty w sejmie.

Na drugim miejscu uplasowały się tzw. Rady Ludowe z 34 parlamentarzystami. Kolejne miejsca zajęły PSL Ziemi Wileńskiej (związane z PSL „Piast”) – 13 miejsc, PSL „Odrodzenie – Wyzwolenie” (związane z PSL Wyzwoleniem) – 6, PSL „Odrodzenie” – 3, Stronnictwo Demokratyczne – 4, PPS Litwy i Białorusi – 3.

Rady Ludowe i ZSiUN stały na gruncie inkorporacji Wilna do Polski, wszystkie pozostałe ugrupowania opowiadały się bądź za koncepcją federacji Polski z Litwą Środkową i Kowieńską, albo za nadaniem regionowi szerokiej autonomii w ramach państwa polskiego.

Sejm Litwy Środkowej

Zobacz: Sejm Litwy Środkowej

Przypisy

  1. ↑ Wybory do Sejmu w Wilnie 8 stycznia 1922 r. Wilno 1922, s. 23.
  2. ↑ Dziennik Urzędowy Tymczasowej Komisji Rządzącej 1920.11.28 R.1 nr 4
  3. ↑ A. Srebrakowski, Sejm Wileński 1922 roku. Idea i jej realizacja, Wrocław 1993, s. 77