Wybory parlamentarne w Bułgarii w 2009 roku

Bułgaria Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Bułgarii Ustrój polityczny Ustrój polityczny Bułgarii Konstytucja Konstytucja Bułgarii Władza ustawodawcza Zgromadzenie Narodowe (Lista) Władza wykonawcza Prezydent: Wiceprezydent Premier Rząd Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Sąd Konstytucyjny Naczelny Sąd Administracyjny Naczelny Sąd Kasacyjny Kontrola państwowa Kontrola państwowa Finanse Narodowy Bank Bułgarii Samorząd terytorialny Podział administracyjny Samorząd terytorialny Partie polityczne Partie polityczne Obywatele na rzecz Europejskiego Rozwoju Bułgarii Bułgarska Partia Socjalistyczna Ruch na rzecz Praw i Wolności WMRO – Bułgarski Ruch Narodowy Ataka Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych Bułgarii Wikiprojekt Polityka

Wybory parlamentarne w Bułgarii odbyły się 5 lipca 2009 roku, chociaż ze względu na bliską datę wyborów do Parlamentu Europejskiego (7 czerwca) część polityków postulowała o wyznaczenie jednego terminu dla obu głosowań^[1].

Wybory odbyły się w terminie konstytucyjnym. Po raz pierwszy zastosowano ordynację mieszaną, proporcjonalno-większościową, przy czym 209 posłów zostało wybranych w systemie proporcjonalnym, a 31 według ordynacji większościowej.

Nadspodziewanie wysokie zwycięstwo w wyborach odniosła założona w 2006 centroprawicowa partia Obywatele na rzecz Europejskiego Rozwoju Bułgarii, której zabrakło tylko 5 mandatów do większości bezwzględnej. Klęskę poniosła koalicja sprawująca władzę w latach 2005-2009: Bułgarska Partia Socjalistyczna i Ruch na rzecz Praw i Wolności zdobyły odpowiednio 40 i 38 mandatów, natomiast trzeci koalicjant, Narodowy Ruch na rzecz Stabilności i Postępu, nie zdołał przekroczyć 4-procentowego progu wyborczego.

Reforma systemu wyborczego w kwietniu 2009

Wprowadzenie ordynacji mieszanej

Na 3 miesiące przed wyborami Zgromadzenie Narodowe uchwaliło nową ordynację wyborczą^[2]. System proporcjonalny zamieniono systemem mieszanym, proporcjonalno-większościowym. Zdecydowano, że 209 posłów zostanie wybranych według ordynacji proporcjonalnej, natomiast 31 według ordynacji większościowej. Terytorium kraju podzielono na 31 okręgów wyborczych, pokrywających się z obwodami Bułgarii, przy czym Sofię podzielono na trzy okręgi, zaś w obwodzie płowdiwskim wydzielono miasto Płowdiw i obszar pozamiejski. We wszystkich okręgach wyborczych głosujący wybierali kandydatów z regionalnej listy proporcjonalnej oraz jednego kandydata z regionalnej listy większościowej. Wyniki części proporcjonalnej zostały przeliczone na liczbę mandatów przy zastosowaniu Metody Hare’a-Niemeyera, natomiast z listy większościowej automatycznie do parlamentu dostał się kandydat z największą liczbą głosów.

Próba podniesienia progu wyborczego dla koalicji

W kwietniu 2009 głosami rządzącej koalicji oraz ugrupowań nacjonalistycznych Zgromadzenie Narodowe uchwaliło również poprawkę do systemu wyborczego, zakładającą podniesienie progu wyborczego dla koalicji z 4 do 8%^[3]. Przeciwko temu rozwiązaniu zaprotestowały balansujące na granicy progu partie prawicowe i ludowe zgromadzone w tzw. Niebieskiej Koalicji, które oskarżyły rządzących o samowolną i niedemokratyczną próbę wyeliminowania przeciwników politycznych z udziału w wyborach. Wyborczy wynik prawicy mógł być o tyle istotny dla konstrukcji przyszłego rządu: liderzy prowadzącej we wszystkich sondażach partii Obywatele na rzecz Europejskiego Rozwoju Bułgarii podkreślali, że - jeśli nie zdobędą bezwzględnej większości głosów - jedynym partnerem, z którym będą rozmawiać o powołaniu wspólnego gabinetu, będzie właśnie Niebieska Koalicja^[4]. Stanowczo zaprzeczali, że istnieje możliwość utworzenia rządu z socjalistami^[5]. Zresztą także ówczesny premier i lider BSP Sergej Staniszew zastrzegł, że nie widzi możliwości współpracy z GERB-em^[6].

Poprawkę do systemu wyborczego, w oczywisty sposób uderzającą w opozycję, skrytykowali niektórzy członkowie BSP, m.in. wicepremier i minister spraw zagranicznych Iwajło Kałfin^[7]. Przeciwko zmianie opowiedział się również były lider BSP prezydent Georgi Pyrwanow, który 15 kwietnia zgłosił wobec niej weto^[8]. Jednakże tydzień później parlament weto odrzucił^[9] i dopiero decyzja Trybunału Konstytucyjnego, który 12 maja anulował nowelę^[10], definitywnie rozwiązała problem podwyższenia progu wyborczego.

Wybory do Parlamentu Europejskiego w czerwcu

Istotnym miernikiem rozkładu sympatii dla bułgarskich partii politycznych były wybory do Parlamentu Europejskiego, które odbyły się 7 czerwca, czyli miesiąc przed wyborami parlamentarnymi. Zgodnie z wcześniejszymi przewidywaniami, zwycięzcą okazał się GERB (Obywatele na rzecz Europejskiego Rozwoju Bułgarii) mera Sofii Bojka Borisowa, który wprowadził pięciu posłów (24,4%). Mniejsze poparcie zyskały rządzące Bułgarska Partia Socjalistyczna (18,5%) oraz Ruch na rzecz Praw i Wolności (14,1%). Trzeci z koalicjantów, Narodowy Ruch na rzecz Stabilności i Postępu byłego cara Symeona Sakskoburggotskiego, niespodziewanie zdobył 8% i dwa mandaty eurodeputowanych, choć sondaże przedwyborcze wskazywały, że partia ta może w ogóle nie przekroczyć progu wyborczego^[11].

Formowanie bloków koalicyjnych

• Podobnie jak w poprzednich wyborach lewicę reprezentowała Koalicja na rzecz Bułgarii z rządzącą Bułgarską Partią Socjalistyczną na czele.
• Na początku 2009 roku opozycyjne partie centroprawicowe i ludowe zawiązały Niebieską Koalicję. Głównymi siłami politycznymi są w niej: Związek Sił Demokratycznych; partia byłego premiera Iwana Kostowa Demokraci na rzecz Silnej Bułgarii, która w 2004 roku powstała jako partia rozłamowa ZSD; Bułgarski Związek Ludowy, a od 12 czerwca także Bułgarska Nowa Demokracja, nowa formacja zrzeszająca dawnych działaczy Narodowego Ruchu Symeona Drugiego z byłym ministrem obrony w rządzie Symeona Sakskoburggotskiego Nikołajem Swinarowem na czele. Liderami bloku są przewodniczący ZSD Martin Dimitrow i przewodniczący DSB Iwan Kostow.
  Pod koniec maja rejestracja Niebieskiej Koalicji stanęła pod znakiem zapytania. Centralna Komisja Wyborcza odmówiła ugrupowaniu - z powodu błędów w przedstawionej dokumentacji - prawa do wzięcia udziału w wyborach parlamentarnych. W związku z tym liderzy dwu głównych partii koalicji Iwan Kostow (Demokraci na rzecz Silnej Bułgarii) i Martin Dimitrow (Związek Sił Demokratycznych) oskarżyli jej członków o wspieranie socjalistów (według bułgarskiego prawa ich nominacje zatwierdza rząd) oraz wystosowali list do rządu Czech, które od 1 stycznia 2009 sprawowały prezydencję w Unii Europejskiej], z prośbą o przysłanie do Bułgarii międzynarodowych obserwatorów^[12]. Dzień później decyzję Komisji uchylił Najwyższy Sąd Administracyjny^[13].
• W skład koalicji LIDER (Liberalna Inicjatywa na rzecz Demokratycznego Europejskiego Rozwoju) weszła partia Lider, kojarzona z biznesmenem Christem Kowaczkim, oskarżanym o prowadzenie niejasnych interesów^[14] oraz partia Nowoto Wreme (Nowy Czas) założona w 2004 przez grupę deputowanych, którzy odłączyli się od Narodowego Ruchu Symeona Drugiego. W czerwcowych wyborach do Parlamentu Europejskiego koalicja niespodziewanie zdobyła aż 5,7% głosów, jednak nie dało jej to mandatu. Sondaże prowadzone przed wyborami parlamentarnymi pokazywały, że LIDER ma szansę przekroczyć 4-procentowy próg wyborczy^[15].
• Koalicja Bułgarski Ludowy Związek Chłopski (BLZCh) zawiązała się 10 czerwca 2009. W jej składzie znalazły się trzy partie ludowe (BLZCh - ZNS, BLZCh i Narodowa Partia Ludowa im. Nikoły Petkowa). 15 czerwca Centralna Komisja Wyborcza anulowała rejestrację koalicji w wyborach z powodu niezebrania przez nią wymaganej do kandydowania liczby ważnych podpisów^[16].
• Trzy partie skrajnie lewicowe: Bułgarska Lewica, Partia Ojczyźniana i Partia Bułgarskich Komunistów zawiązały Bułgarską Koalicję Lewicową. Koalicja uzyskała rejestrację 9 czerwca 2009.
• Koalicję „Dla Ojczyzny” utworzyły 10 czerwca 2009 partie Demokratyczna Inicjatywa Obywatelska i Nowite Lideri (Nowi Liderzy). Na liście wyborczej koalicji znaleźli się m.in. oficerowie i członkowie organizacji wojskowych.

Wyniki głosowania

Wyniki uzyskane przez poszczególne komitety wyborcze

Statystyki wyborcze

Ocena wyborów przez zagraniczną misję obserwacyjną

Wybory były nadzorowane przez 40 obserwatorów wysłanych przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy (ZPRE) i Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)^[18]. Dzień po wyborach szef misji ZPRE, Tadeusz Iwiński, poinformował, iż stwierdzono szereg nieprawidłowości w przebiegu procesu wyborczego. W raporcie^[19] sporządzonym przez obserwatorów wspomniano m.in. o praktyce handlu głosami wyborczymi, braku zaufania społecznego do demokracji, politycznym cynizmie elit i zmianach w ordynacji wyborczej dokonywanych tuż przed głosowaniem. Delegaci ZPRE jednogłośnie zdecydowali o zarekomendowaniu wznowienia monitoringu Bułgarii, zawieszonego od czasu przyjęcia kraju do Unii Europejskiej^[20].

Colin Munro, szef misji OBWE, stwierdził, iż w ogólności wybory zostały przeprowadzone właściwie, jednak zaobserwowano i poważne naruszenia. Wymiar sprawiedliwości nie miał możliwości skutecznej i szybkiej interwencji tam, skąd docierały sygnały o nieprawidłowościach. Zdaniem Munro, kupowanie głosów było nagminnym procederem, co zostało zresztą nagłośnione przez bułgarskie media. Obserwator zauważył, że system większościowy się nie sprawdził, a rozdział mandatów nie odzwierciedlił rzeczywistych preferencji wyborców. Zarekomendował, by przyszłe wybory były koordynowane przez neutralną politycznie komisję wyborczą, a nie przez komisję złożoną z przedstawicieli wszystkich partii. Munro negatywnie ocenił decyzję sądu o zwolnieniu z aresztu na czas wyborów członków gangu „bracia Galewowie”, którzy ubiegali się o mandaty. W kwestii tzw. turystyki wyborczej, polegającej na masowym dowożeniu autokarami przesiedleńców bułgarskich żyjących w Turcji, tak by mogli zagłosować w miejscu urodzenia, Munro zasugerował, by nowa ekipa rządząca jak najszybciej zajęła się ograniczeniem tego zjawiska.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wyniki wyborów i statystyki wyborcze opublikowane przez Centralną Komisję Wyborczą. rezultati.cik2009.bg. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-29)]. (bułg.).